In 2000 interrumpeerde Paul Crutzen een spreker tijdens een wetenschappelijke conferentie, omdat die het meermaals over het Holoceen had als aanduiding van de huidige tijd. De omstandigheden op aarde zijn zodanig veranderd dat er een nieuw geologisch tijdperk is begonnen, vond hij. En hij bedacht spontaan een naam voor dat tijdperk: het Antropoceen. Die naam is sindsdien ingeburgerd geraakt, zowel binnen als buiten de wetenschap. En de afgelopen jaren zijn er, meer of minder serieuze, alternatieven voorgesteld: het Capitaloceen, het Occidentaloceen, het Chthuluceen of het Misantropoceen. Natuurlijk hebben we allemaal het recht om zelf onze woorden te kiezen. Maar de beslissing over officiële namen van officiële geologische tijdperken wordt in de geologenwereld genomen. En dat gebeurt niet van de ene dag op de andere. De Internationale Unie voor Geologische Wetenschappen (IUGS) hanteert uitgebreide regels en procedures voor het aanbrengen van wijzigingen in de geologische tijdschaal.
Van oudsher worden geologische periodes geïdentificeerd en gedefinieerd op basis van stratigrafie, ofwel: sedimentlagen die wijzen op veranderende omstandigheden op aarde. Vaak zijn die lagen visueel van elkaar te onderscheiden en er kunnen ook geofysische of geochemische verschillen zijn, of verschillen in fossielen die worden aangetroffen. Dat het aanzien van de aarde ingrijpend is veranderd door menselijke activiteiten is een feit. Aanwijzingen voor die veranderingen zullen, wat er verder ook gebeurt, nog duizenden jaren detecteerbaar blijven in sedimenten op land en de zeebodem, of in ijskernen (aannemende dat we het klimaat niet zoveel op laten warmen dat alle ijskappen op aarde helemaal wegsmelten). We hebben materialen over grote afstanden verplaatst, of uit diepere aardlagen gehaald voor de bouw van gebouwen, steden, industrie en infrastructuur. We hebben natuur vervangen door landbouwgrond en de biosfeer ingrijpend veranderd. We hebben, bedoeld en onbedoeld, materialen geproduceerd die eerder niet voorkwamen op aarde en die zich hebben verspreid over de aarde: plastics, bestrijdingsmiddelen en vliegas, bijvoorbeeld. Bij bovengrondse kernproeven in de jaren ’50 zijn radioactieve stoffen vrijgekomen die nog duizenden jaren detecteerbaar zullen zijn. En het is warmer geworden, gemiddeld over de hele wereld en nog aanzienlijk meer in het noordpoolgebied. Laat ik hier, om misverstanden te voorkomen, aan toevoegen dat ik mijn luxeleventje als eenentwintigste-eeuwse stadsbewoner in een welvarend land helemaal te danken heb aan dergelijke ingrijpende veranderingen. De feitelijke constatering dat ze hebben plaatsgevonden is dan ook niet bedoeld als waardeoordeel.
In 2019 heeft de IUGS een werkgroep (de Anthropocene Working Group of AWG) ingesteld die onderzoekt of het Antropoceen geformaliseerd kan worden als geologisch tijdvak. In een uitgebreide rapportage liet die in 2019 weten dat daar alle reden toe is. Volgens de werkgroep ligt het voor de hand om het begin van het Antropoceen te situeren in de vroege jaren ’50, bij de start van de zogenaamde Great Acceleration. Natuurlijk zijn er ook al menselijke sporen te vinden van voor die tijd, maar met de enorme versnelling in de groei van onder meer productie, consumptie, wetenschap, technologie en alle bijbehorende (gunstige en ongunstige) gevolgen sinds het midden van de twintigste eeuw is de mens echt een geologische kracht geworden.
Met een artikel in Science zetten Colin Waters en Simon Turner, voorzitter en secretaris van de AWG, vorige maand een flinke stap op weg naar een officieel voorstel om het Antropoceen te formaliseren. Ze behandelen twaalf kandidaten voor het zogenaamde global boundary stratotype section and point (GSSP) voor het nieuwe tijdperk. Voor elke geologische periode moet zo’n GSSP aangewezen worden. Het is een specifieke locatie, waar de overgang naar die periode duidelijk waarneembaar is in de stratigrafie, bijvoorbeeld via geofysiche of geochemische kenmerken. Het GSSP wordt dan gezien als de markering van het begin van een nieuwe periode. Zo’n punt moet aan de nodige criteria voldoen. Het moet goed te dateren zijn, en bestaande en toekomstige sedimentlagen mogen er niet worden verstoord door natuurlijke processen en menselijk ingrijpen, bijvoorbeeld.
Waters en Turner menen dat drie van de twaalf onderzochte locaties niet aan alle criteria voldoen. Er blijven er dus negen over. Meer dan genoeg, want er is maar één GSSP nodig. De AWG zal dit jaar nog besluiten welk punt wordt aangewezen. Maar daarmee is het Antropoceen nog geen geologische realiteit. Er volgen nog drie stemmingen, waar steeds minimaal 60% van de stemmen nodig is om een voorstel te aanvaarden. Eerst stemt de Stratigrafische Subcommissie voor het Kwartair (SQS), vervolgens de Internationale Commissie voor Stratigrafie (ICS), waarna uiteindelijk de IUGS het besluit moet ratificeren. Als het voorstel de eindstreep niet haalt, mag het pas over tien jaar opnieuw in stemming worden gebracht. Dat lijkt misschien lang, maar op de geologische tijdschaal is het niet meer dan een vingerknip.
Het is nog geen gelopen koers. De AWG verwacht dat sommige stemgerechtigde leden van de SQS, de ICS en de IUGS bezorgd zijn dat het formaliseren van het Antropoceen kan worden opgevat als een politiek gemotiveerd besluit, ook al wordt het op zuiver wetenschappelijke gronden genomen. Ze hebben wel een goed tegenargument. Het niet formaliseren zou juist politiek gemotiveerd zijn, als dat gebeurt onder druk van de publieke of politieke opinie.
Tenslotte het antwoord op de vraag uit de titel van dit stuk. Op dit moment leven we volgens de officiële geologische tijdschaal nog in het Holoceen. Maar de argumenten van de AWG zijn zo sterk, dat er ongetwijfeld een moment zal komen waarop de IUGS besluit dat het midden van de twintigste eeuw het begin is van het Antropoceen. De vraag is niet of dat besluit ooit genomen wordt, maar alleen nog wanneer. Ergens in de toekomst zal men dus zeggen dat we wel degelijk in het Antropoceen leven. En ondertussen houden we de vrijheid om zelf onze woorden te kiezen.
Klimaatverandering 
Hans,
Ik doe niks af aan de stratificatie-methode van geologen, wie ben ik als onwetende leek op dat terrein. Wat ik me na herlezing van je blogstuk afvraag is of het ja/nee pre-matuur is om gedurende een evidente transitieperiode zoals nu die periode op voorhand te kwalificeren met welke noemer dan ook (‘misantropoceen’ was nieuw voor me). Geschiedenis wordt gekwalificeerd nà de gebeurtenissen en niet tijdens.
LikeLike
Goff,
Om het eenvoudig te zeggen kijken geologen simpelweg naar wat ze aantreffen in verschillende sedimentlagen, en naar wat die informatie zegt over de tijd waarin die lagen zijn ontstaan. Via die methode is het Antropoceen duidelijk te onderscheiden van het Holoceen.
De commissie die zich hiermee bezighoudt gaat niet over een nacht ijs. In 2019 hebben ze een uitgebreid boekwerk (ongeveer 350 pagina’s) gepubliceerd over hun bevindingen: The Anthropocene as a geological time unit.
Ik ben ook geen geoloog, dus ik kan ook niet alles inhoudelijk beoordelen. Maar het verhaal ziet er wel goed doortimmerd uit. Ook omdat ze simpelweg de werkwijze volgen die gebruikelijk is bij het identificeren en definiëren van geologische periodes.
(Overigens werd ook het Holoceen gedefinieerd toen we er nog in zaten. Maar het was natuurlijk wel al wat langer aan de gang dan het Antropoceen nu.)
LikeLike
Hans,
Duidelijk en dank voor je toelichting.
LikeLike
Hans, is er iets aan de hand met 1 of ander filter? Mijn reactie (2 keer op Beantwoorden geklikt) verschijnt niet …
LikeLike
Goff,
Ik vind je soms best wel grappig
Evident, terwijl pas achteraf te kwalificeren. Het woord ‘evident’ is geen kwalificatie?
Je noemt het een ‘transitieperiode’. En dat is dan geen noemer?
Je zegt ‘zoals nu’. Je ziet nu iets terwijl je het pas achteraf zou kunnen vaststellen?
Daarnaast: ik begrijp uit Hans zijn blogstuk en zijn reacties dat de geologen het onderling nog niet eens zijn over die evidentie, jij alvast wel. Nou, ik ook, daarin kunnen we elkaar de hand schudden wat betreft het 2e aspect (betekenis en gevolgen). Maar ik heb een sterk donkerbruin vermoeden dat de massa dat totaal nog niet wil inzien. ‘Men’ heeft geen idee wat er op ‘men’ afkomt. Want ‘men’ heeft gisteren bepaalde politici op de troon gezet die daar NULkommaNUL prioriteit aan geven.
LikeLike
Jaap,
Die reactie zat inderdaad in het spamfilter, net als de laatste reactie van Goff. Ik heb ze eruit gevist.
LikeLike
Hans,
n.a.v. je blog heb ik een wetenschapshistorische vraag/kwestie die me interessert, wellicht heb je er info/idee over? Hier de vraag: heeft de geologische werkgemeenschap in het verleden dezelfde (of analoge?) onderlinge schermutselingen en officiele stemrondes gehad als nu?
Toelichting: je wijst in je blogstuk op huidige ‘politieke gevoeligheid’ van formalisering van het geologische tijdperk Antropoceen. Bestond dergelijke gevoeligheid in het verleden ook of is dat typisch iets van ons tijdsgewricht?
LikeLike
Goff,
Ik ben niet zo goed thuis in de geschiedenis van de geologie dat ik daar met zekerheid antwoord op kan geven. In een ver verleden waren er gevoeligheden, maar die waren meer religieus dan politiek van aard (leeftijd van de aarde, sporen van een zondvloed die bij nader inzien veroorzaakt waren door ijs). En de procedures die de IUGS nu heeft waren er nog niet, net zomin als de IUGS zelf.
Uit een recenter verleden ken ik zulke gevoeligheden niet. Er zullen zeker pittige discussies zijn geweest, maar dan over technische aspecten. Zoals die er ook zijn over het Antropoceen. Het artikel in Science dat aanleiding was voor dit blogstuk gaat bijvoorbeeld over zulke technische aspecten. En er is discussie of het Antropoceen gezien moet worden als ‘event’ of ‘epoch’. (Al zou je misschien wel kunnen zeggen dat daar wel een politiek kantje aan zit.)
Overigens is het feit dat het Pleistoceen eindigt bij het begin van het Holoceen geen politieke (denk ik), maar wel wat inconsequente keuze geweest. Want het Holoceen was in principe een heel gewoon interglaciaal, zoals die er een heleboel zijn geweest in het Pleistoceen. Tot de mens een geologische kracht werd op wereldschaal.
LikeLike
“Tot de mens een geologische kracht werd op wereldschaal.” “‘event’ of ‘epoch’.”
Hans ik neem aan dat de geologen per definitie terugkijken. Of zou er bij hen ook iets zijn van vooruitkijken (scenario’s, prognoses) binnen hun vakgebied zonder speculatie?
LikeLike
Hans,
dank voor je verhelderend antwoord.
Het onderscheid event/epoch in de discussie onder geologen waar je naar verwijst is interessant. Zoals ik je info begrijp is ‘antropoceen’geologisch een valide maar ook wankele term. Zelf ben ik geneigd het ‘antropoceen’ te zien als het brandend lont in een kruidvat maar niet als epoch. Het is immers maar afwachten hoe de elementen komende decennia/eeuw op GHG explosie reageren. En ze zullen echt niet reageren op antropocentrische voorwaarden.
LikeLike
Jaap,
Tot op zekere hoogte is vooruitkijken onvermijdelijk. Bijvoorbeeld bij het aanwijzen van een ‘Global Boundary Stratotype Section and Point’. Dat is een specifieke sedimentlaag, op een bepaalde locatie op aarde, die als markering op de geologische tijdschaal wordt gezien. Natuurlijk wordt daarbij rekening gehouden met toekomstverwachtigen. Er wordt een punt geselecteerd waarvan wordt verwacht dat het lang blijft bestaan in de huidige toestand.
En verder is onomkeerbaarheid wel een belangrijk element. We hebben veranderingen aangebracht die niet (of in elk geval niet op korte termijn) omkeerbaar zijn. De fossiele brandstoffen die we uit de bodem hebben gehaald zullen niet zomaar weer terugkomen. Slecht afbreekbare chemicaliën die in sedimenten zijn beland zullen daar lang aanwezig blijven. Allerlei materialen die we over de hele wereld hebben versleept zullen niet vanzelf terugkeren naar waar ze vandaan komen. En het zal een hele tijd duren tot de CO2-concentratie weer is gedaald tot de pre-industriële waarde.
Goff,
Het benoemen en/of formaliseren van het Antropoceen impliceert niet dat we de toekomst zouden kunnen voorspellen. En al zeker niet dat de elementen zullen reageren op antropocentrische voorwaarden.
LikeLike
Hans, Goff,
Dan stel ik me zo voor dat de geologen en geografen, net zoals de klimatologen en IPCC, werken met scenario’s. Goff zegt “het is immers maar afwachten”, maar toch duidt jouw opmerking “Tot op zekere hoogte is vooruitkijken onvermijdelijk” niet alleen maar op afwachten.
Er zal een sterke relatie zijn tussen geologie/-grafie, biogeologie/-grafie en ecologie. Bij die laatste twee komen we op het aspect van ‘uitsterving’. Er wordt meer en meer gesproken van de zesde massa-uitsterving in relatie tot antropocene/antropogene veranderingen. ‘Wat/als-scenario’s’ zouden door de geologen/-grafen misschien zelfs wel afgeleid kunnen worden van de scenario’s op het gebied van klimaat- en ecoverandering: bijvoorbeeld: als de huidige klimaatopwarming in relatie met de biogeografische/ecologische veranderingen zich in het huidige tempo doorzet, wat zullen dan de gevolgen kunnen zijn op geologisch/-grafisch vlak.
(overigens, wat betreft overeenkomst dan wel verschil tussen geologie en geografie, ik lees op wet.kuleuven.be/schoolverlater/geologie/faq: “Wat is het verschil tussen geologie en geografie? Het meest eenvoudige antwoord op deze vraag is dat een geoloog zich vooral bezighoudt met wat er zich onder het aardoppervlak afspeelt en een geograaf met wat er zich boven het aardoppervlak afspeelt. De realiteit is natuurlijk complexer dan dat. Een geoloog en geograaf vertrekken ook vanuit een ander gezichtspunt. De geoloog vertrekt vanuit de natuurlijke processen die hij wenst te begrijpen, terwijl de geograaf de aarde en zijn leefomgeving ziet vertrekkende vanuit het standpunt van de mens.”)
LikeLike
Jaap,
Ik weet niet of geologen scenario’s nodig hebben bij dat vooruitkijken dat soms onvermijdelijk is. Ik denk dat ze vooral uitgaan van uniformitarianisme, dat heel belangrijk is geweest voor de ontwikkeling van de geologie vanaf begin negentiende eeuw:
het principe dat stelt dat de geschiedenis van de Aarde verklaard kan worden met dezelfde geologische processen als die van vandaag de dag.
Dat principe kun je natuurlijk gewoon doortrekken naar de toekomst. Het leven (en dus ook het menselijk leven) is een van die processen.
LikeLike
Jaap,
Hans heeft duidelijk gemaakt dat geologen goede redenen hebben om ‘antropoceen’ als de huidige geologische periode te oormerken maar dat er in die werkgemeenschap nog officieel over gestemd moet worden. Werk in uitvoering en tijdens de verbouwing gaat de verkoop door.
Dus hier nog een zijspoortje om de wagons op te rangeren.
in de AI werkgemeenschap (machine learning, deep learning, etc.) raast momenteel een storm van discussies en botsende belangen mbt de potentiele gevaren/risico’s van AI. De hete aardappel is of supersnel-toenemend zelflerende algoritmen in overstemming kunnen/moeten worden gebracht met menselijke waarden. Er is enigszins analogie (die uiteraard mank gaat) met de thematiek van tipping points in de werkgemeenschap van klimatologen. Ik las ergens de opmerking van een van hen dat evt. klimatologische tipping points potentieel catastrofaal voor homo sapiens zijn maar dat evt. tipping points in AI een existential thread (lees: einde van homo sapiens) kan zijn. [Voor details zie https://unchartedterritories.tomaspueyo.com/p/openai-and-the-biggest-threat-in%5D
Dat zijn forse bewoordingen maar die nemen niet weg dat met de razendsnelle ontwikkelingen in (toepassing van) AI de aanpassing aan/temperen van de opwarming er bepaald niet eenvoudiger op wordt. AI is immers hoe dan ook een disruptie van ‘klassieke’ info-productie en communicatie voorziening. Niemand weet/kan weten waar dat toe leidt. En dan laat ik ontwikkelingen in de werkgemeenschap van genetisch technologen maar erbuiten.
Wat ik met dit zijspoortje bedoel is dat het antropoceen geologisch te definieren en officieel te ratificeren is maar dat zoiets als het AIceen (ik verzin de term nu effe) al in de geologische coulissen staat te trappelen. Uncharted territory. Ik ben het overigens met je eens dat gelatenheid als Sitz im Leben een acceptabele optie is.
LikeLike
Hans,
er klopt iets niet met de (spam?)filtering van reacties. Al meer dan een week verschijnen mijn reacties na een half uurtje of zo. Maar vandaag nog niet na een paar uur. Ik kan er wel mee leven maar lastig is het wel.
LikeLike
Goff,
Het spamfilter onderschept inderdaad jouw reacties soms. Ik controleer dat regelmatig, maar er kunnen ook wel eens wat uren voorbijgaan waarin dat niet lukt. Inmiddels is je reactie van vanmiddag uit het filter gehaald.
LikeLike
Goff,
Het Antropoceen op puur geologisch vlak zal vast ook wel weer in sub-fasen en overgangsfasen in te delen zijn, vermoed ik. Dat zou nl. voor zover ik het begrijp, sporen met waar Hans op duidt: het uniformitarianisme, – dat staat tegenover het catastrofisme, waar de geologen vanaf zijn gestapt. Zo zullen misschien de afgelopen decennia nog ingedeeld kunnen worden bij de laatste fase van het Holoceen, ik noem maar wat, – daar mogen de geologen over strijden.
Maar inderdaad, ruimer gezien dan het puur geologische speelt er in de huidige gevaarlijke tijd natuurlijk nog veel meer mee. En dat kan in onderlinge interactie wel catastrofaal uit de hand lopen met mogelijke tipping-points en olievlekwerking op allerlei gebied. AI- en genetische kwesties, daar weet ik eigenlijk niets van, ook niet wat eventuele risico’s betreft, maar we kennen uiteraard ook nog het nucleaire risico. Het éne risico zal het andere risico mogelijk versterken in de huidige sterk verweven geglobaliseerde wereld met allerlei onderlinge afhankelijkheden.
Ik kan me voorstellen dat als de eerste dominosteen aangetikt wordt, dat het een sneeuwbaleffect van jewelste teweeg kan brengen. Laten we de financiële verwevenheid niet vergeten.
Dat verandert misschien niets aan het uniformitarinistische (wat een moeilijk woord, hoe bedenken ze het …) principe van de geologen, maar ruimer dan de geologische kant zien we dat de wereld nog nooit zo onderling verweven is als in de huidige tijd. Hetgeen dus ook een onderscheidend kenmerk is, naast andere, t.o.v. vroegere tijden, lijkt mij.
LikeLike
Laat ik toch nog maar even opmerken dat we het wel over de geologische tijdschaal hebben. Het lijkt er weliswaar op dat we de startlijn van het Antropoceen zijn gepasseerd, maar dan wel nog maar net met een eerste stapje. Waarbij we nog niet weten of we begonnen zijn aan een ultrakorte sprint, of aan een marathon.
LikeLike
Hans,
Je duidt op de tijdschaal van de geologen en dat lijk me niet onjuist. Maar ik wil betogen (en ik proef dezelfde insteek bij Goff) dat er naast het puur geologische, veel meer aan de hand is, waarbij de blik kan wisselen qua tijdsschaal. Dan komen we via het terrein van de geografen en de klimatologen en de ecologen en de menswetenschappen … gewoon bij onszelf uit, met onze verscheidenheid aan existentiële perspectieven, gevoelens, ervaringen, geloof en opvattingen.
Hoe we de huidige tijden ook benoemen, en welke onderscheidingen we ook zien t.o.v. eerdere tijden: we zullen (mijns inziens) onder ogen moeten zien dat de kans groot is dat ‘we’ gaan slagen in voortzetting van (zelf)vernietiging. We zitten immers keurig op schema en ook de aanstaande COP28 biedt op voorhand al veel vertrouwen in die richting. Vele deelnemers aan COP kunnen immers benoemd worden als opportunisten, anderen als hypocrieten en profiteurs. Juridisch stelt het geen reet voor. Het draait om macht en de machtsverhoudingen zijn asymmetrisch – waardoor het in wezen uitdraait op collectieve onmacht. De noodzaak tot consensus tussen 200 landen over elke komma, elke punt op wel of geen i, maakt het tot een eindeloze uitzichtloze uiterst complexe mierenneukerij.
Een tijdje terug heb ik een aantal scenario’s beschreven omtrent de aanstaande COP, vanuit verschillende belangenperspectieven, niet bedoeld om te fantaseren, maar om enig tegenwicht te bieden aan idealistische opvattingen. We kunnen ook terugkijken op alle eerdere COP’s en dan blijkt dat we tot precies dezelfde 3 conclusies komen: onvermogen, onvermogen, onvermogen. Zelfs COP21 (Parijs 2015) kan achteraf als mislukt worden beschouwd.
Deze gang van zaken kunnen we plaatsten binnen ruimere denkkaders op existentieel gebied, binnen evolutionaire tijdskaders en tijdruimtelijke kosmische kaders. Op dezelfde manier kunnen we kijken naar de trend van meerdere indicatoren zoals bv. de reactionaire verrechtsing in ‘westerse’ samenlevingen.
Peter Turchin (cliodynamica en DST) baseert zijn zeer realistische kijk op ‘holocene’ geschiedenis, d.w.z. een cyclische afwisseling van maatschappelijke opbouw en verval. Het is een soort ‘exacte’ wetenschap van de geschiedenis, maar mijn amateurvermoeden is dat hij toch iets mist. Hij trekt die ‘holocene’ cyclische geschiedenis zonder meer door naar de toekomst. De afwisseling van opbouw en verval zou nog steeds cyclisch kunnen zijn, maar dan binnen (of eigenlijk buiten) totaal andere bandbreedtes en op een heel andere tijdschalen.
En daarmee komen we weer terug bij de geologen. Ja, op geologisch gebied zal het uniformatiristische principe nog steeds geldig zijn en blijven, maar op vele andere levensterreinen niet. Ik probeer het te overzien, maar dat is uiteraard tot mislukken gedoemd, want het aapje in mijn hoofd springt alle kanten op.
LikeLike
Hans,
een vraag n.a.v. je opm. “Het lijkt er weliswaar op dat we de startlijn van het Antropoceen zijn gepasseerd, maar dan wel nog maar net met een eerste stapje.”
Is dat ‘eerste stapje’ niet een understatement? Ik denk aan de giga ingrepen in de aardkorst (mijnbouw, boringen), aan de massieve verplaatsing en distributie van sedimenten (graafwerk, transport), aan verandering van de chemische samenstelling van de aardbodem (seepage van pesticiden, insecticiden). En dat allemaal in het geologisch ultrakorte tijdbestek van een eeuw.
Jaap,
let effe op. Heet blogstuk gaat over periodisering (door geologen!) van de geohistorie. In die periodisering is het Antropoceen een nieuwkomer, althans door de geologen geoormerkt maar (nog) niet geratificeerd als nieuwe geohistorische periode.
Waar je het bij herhaling (en terecht) over hebt kan m.i. beter in cultuur-historische termen worden gegoten, helemaal los van ontwikkeling in geohistorische taxonomie. De geoloog schrijft een ander soort geschiedenis van planeet aarde dan de klimatoloog, de archeoloog, de bio-evolutietheoreticus.
Anders en eerlijk gezegd: ‘antropoceen’ kan me in de taxonomie van geo-historische periodisering gestolen worden.
LikeLike
Jaap,
Natuurlijk is er meer aan de hand. Maar ‘Antropoceen’ is een geologische term, net zoals bijvoorbeeld Holoceen of Pleistoceen. De discussie van de laatste dagen begon toen ik daar, in een ander draadje, op wees. Als ik het me goed herinner ging het toen over de definitie ervan. En daarvoor is dit blogstuk relevant. De definitieve definitie van zo’n geologische term zal uit de geologie moeten komen, vind ik.
Goff,
Ik denk dat dat ‘eerste stapje’ vanuit geologenperspectief wel een goede omschrijving is. Maar misschien had ik beter kunnen zeggen dat we de eerste stap buiten het Holoceen hebben gezet. De vraag is dan: wanneer weken de omstandigheden op wereldschaal zodanig af van het Holoceen, dat je van een nieuwe geologische episode zou moeten spreken? Natuurlijk is daar geen exact jaartal op te plakken, maar het midden van de twintigste eeuw (the great acceleration) is wel een logische keuze. Vanaf daar is een een razendsnelle (in geologisch opzicht) transformatie begonnen van de aarde naar omstandigheden die overduidelijk anders zijn dan ze waren in het hele Holoceen. Voorbeelden: temperatuur, CO2-concentratie, of de samenstelling van de biosfeer.
LikeLike
Hans en Goff,
Op 23 nov 8:19 (open discussie) heb ik voor het laatst het woord Antropoceen gebruikt. Op 24 nov zei ik : “Er wordt meer en meer gesproken van de zesde massa-uitsterving in relatie tot antropocene/antropogene veranderingen.” Laat ik daar nu achteraf ook maar het woord antropocene weglaten, om verwarring te voorkomen, dan blijft staan antropogene en dat lijkt me niet onterecht.
Daarna had ik het over “Het Antropoceen op puur geologisch vlak”. Daarbij heb ik proberen te duiden de volgens mij structurele verschillen tussen ‘de huidige gevaarlijke tijd’ en ‘vroegere tijden’, en dat er ‘naast het puur geologische, veel meer aan de hand is, waarbij de blik kan wisselen qua tijdsschaal.’ En heb ik betoogd dat historische lijnen op niet-geologisch gebied niet zonder meer zijn door te trekken vanuit het ene geologische tijdperk naar het andere. Daarbij heb ik 1 keer de term ‘holocene geschiedenis’ gebruikt; laat ik daar dan van maken: ‘holoceen gerelateerde geschiedenis.’
Dus Goff, en Hans, let effe op: ja, het blogstuk gaat over periodisering (door geologen!) van de geohistorie. Helemaal mee eens. Blijft volgens mij staan dat ‘geschiedenis en veranderingen ruimer dan geo’, ook geologisch gerelateerd kunnen worden. Andersom geformuleerd: ‘ruimere’ geschiedenis en veranderingen hebben een geologisch aspect: het Antropoceen wordt immers gecreëerd door antropogene veranderingen. Toch?
LikeLike
Jaap,
Het fundamentele verschil tussen de benadering van geologen en die van historici is volgens mij dat de eerste in principe niet antropocentrisch is en de tweede wel.
LikeLike
Hans,
“ Maar misschien had ik beter kunnen zeggen dat we de eerste stap buiten het Holoceen hebben gezet.
Dat lijkt me idd de correcte want precieseze duiding van de great accelleration. Immers, of de gevolgen van die (enorme!|) eerste buiten-stap geohistorisch gezien tot nog tot een andere geologische accelleration aanleiding is nog maar afwachten. Eventuele overschrijding van tipping points in het klimaatsysteem, bij voorbeeld, kunnen/zullen van de great accelleration (midden 20e eeuw) een geohistorische voetnoot maken.
LikeLike
Jaap,
“Antropoceen wordt immers gecreëerd door antropogene veranderingen. Toch?”
Nee Jaap. ‘Antropoceen’ is een taxonomische creatie in de geohistorische periodisering door de geohistorische werkgemeenschap. Meer is het niet en ook niet minder: nieuwkomers krijgen namen en bijnamen.
De zogeheten ecologische ‘great accelleration’ midden vorige eeuw is uiteraard aanleiding geweest voor geohistorici om zich eens achter de oren te krabben: is het ‘holoceen’ in onze taxonomie nog wel up to date? Dat homo sapiens de aanjager was van the great accelleration midden vorige eeuw is niet relevant, het had in principe ook een massieve vulkaanuitbarsting kunnen zijn of een explosieve botsing tussen tektonische platen.
Dus ja, ik schaar me achter de opmerking van Hans: geohistorici denken principieel niet antropocentrisch.
LikeLike
Goff, soms vind ik je soms best wel flauw. Kijk eens terug naar wat je zelf schreef: “… Ik denk aan de giga ingrepen in de aardkorst (mijnbouw, boringen), aan de massieve verplaatsing en distributie van sedimenten (graafwerk, transport), aan verandering van de chemische samenstelling van de aardbodem (seepage van pesticiden, insecticiden). En dat allemaal in het geologisch ultrakorte tijdbestek van een eeuw.”
“Geohistorici denken principieel niet antropocentrisch”, is prima Goff, is prima, maar daar gaat het dan ook helemaal niet om, je verlegt opnieuw de doelpalen. Eerdere geologische tijdperken hadden oorzaken, het Antropoceen heeft ook een oorzaak, de oorzaken zijn niet elke keer dezelfde en het is uiteraard logisch dat de geologen, wanneer zij blijven bij hun vakgebied, zich niet met die oorzaken bezighouden.
Wat wil je nu met je flauwe opmerking veronderstellen? Waarom jezelf altijd zo tegenspreken in zo korte tijd? Snap je je eigen bovenkamer nog? “het had in principe ook een massieve vulkaanuitbarsting kunnen zijn of een explosieve botsing tussen tektonische platen.?, zeg je. Ja, het had gekund …, het had gekund … . Maar het is niet zo. En zo ja, dan toch wel met andere verschijnselen in de geologische aardlagen, zo vermoed ik. Of denk jij daar anders over?
Voordat ik stelde dat het “Antropoceen wordt immers gecreëerd door antropogene veranderingen. Toch?” had je zelf het antwoord al met zeer vooruitziende blik bedacht. Geweldig jongen, een 10 met een gniffel!
Dus, Goff, ik zal voor jou deze keer zowel de samenvatting doen als ook de conclusie trekken, da’s immers wel zo makkelijk: het Antropoceen heeft zowel ANTROPOGENE oorzaken als ANTROPOGENE gevolgen. Jij benoemde zoals bovenvermeld de oorzaken, ik benoemde een aantal gevolgen. En de gevolgen, tsja, daar hebben we nu inmiddels meer en meer in ernstige mate mee te maken. Of denk jij daar anders over?
Je hebt 100% gelijk als je bedoelt: wat die gevolgen betreft horen ze hier niet thuis onder dit blogstuk vanwege off-topic. Misschien bedoelde je dat?
LikeLike
Jaap,
idd je raakt off topic in dit draadje en ik volhardt in on topic. Je opmerkingen zijn iets voor Open Discusie. Ik verleg geen doelpalen, dat is je stropop redenering. Trap ik niet in maar het is je vergeven, je hebt krediet.
Overigens: het lijkt er sterk op dat je in je maag zit met de gevolgen van antropogenie (dat is een ad hoc verzonnen neologisme). Let it be Jaap, je kunt er helemaal niks aan doen, je weet net als niemand wat ‘we’ kunnen doen, en je hebt zelf al tig keer duidelijk gemaakt dat niemand het weet of weten kan. Ben ik allemaal mee eens en dat weten we intussen allemaal wel. Dus laten we on topic van een blogstuk blijven, daar hebben we de handen aan vol : -)
LikeLike