Het belang van feiten
Het geheim achter het succes van klimaatrechtszaken, zo weet advocaat Roger Cox te vertellen, dat zijn de feiten. Rechters die zich op basis van het partijdebat verdiepen in klimaatverandering begrijpen de noodzaak van aanvullende broeikasgasreductie. Zo ook in de rechtszaak van Milieudefensie tegen Shell. Maar in hoger beroep van deze procedure dreigt het proces van waarheidsvinding te worden bemoeilijkt, want de antiwetenschappelijke lobbyclubs ‘Clintel’ en ‘Bezorgde Energie Gebruikers’ willen zich voegen als partij. Wat hopen deze partijen te bereiken, en welke argumenten brengen zij in?
‘Klimaatwaakhond’ Clintel
Stichting Clintel omschrijft zichzelf op hun website als “een waakhond voor klimaatwetenschap en klimaatbeleid”. Het beweert een “stem van rede in het vaak oververhitte klimaatdebat” te zijn. Volgens Clintel gaan Milieudefensie en Shell uit van “een vertekend beeld van de klimaatwetenschap”, en de stichting zegt dat in hoger beroep te willen rechtzetten.
Clintel heeft recentelijk bij het Hof Den Haag een verzoek ingediend om zich te voegen aan de zijde van Shell, maar die zit daar niet op te wachten: “Shell is het niet eens met, en neemt afstand van, de opvattingen van de Stichting Clintel over klimaatwetenschap. Ons hoger beroep stelt het bestaan van klimaatverandering of de noodzaak om snelle actie te ondernemen niet ter discussie.” De reactie is veelzeggend en begrijpelijk. De stichting staat namelijk bekend als een aanjager van klimaatdesinformatie. De manifesten van Clintel, zoals de ‘World Climate Declaration’, worden door fact-checkers afgedaan als vooringenomen, misleidend, en in strijd met het beschikbare klimaatwetenschappelijke bewijs.
De argumenten die Clintel gebruikt in het voegingsverzoek zijn van hetzelfde kaliber. Clintel betwist bijvoorbeeld dat er in de wetenschap en de internationale gemeenschap consensus bestaat over de doelstelling om de opwarming van de aarde te beperken tot maximaal 2°C. Dat is een grove ontkenning van de eensgezindheid die bestaat over deze temperatuurdoelstelling. In de klimaatwetenschap staat buiten kijf dat klimaatverandering van meer dan 1.5°C leidt tot ingrijpende, mogelijk onomkeerbare gevolgen voor mens en natuur. In Parijs zijn 195 landen overeengekomen dat de opwarming ‘ruim onder de 2°C’ moet blijven, met 1.5°C als streefdoel. Grotere consensus is moeilijk voorstelbaar.
Clintel voert ook aan dat er geen wetenschappelijke basis is om te spreken van ‘gevaarlijke klimaatverandering’ of een ‘klimaatcrisis’. Maar dat is een flauw, semantisch argument. Er bestaat namelijk geen satelliet, weerstation of experiment waarmee een ‘crisis’ kan worden vastgesteld. Een wetenschapper kan dankzij metingen en modellen onderbouwd uitspraken doen over de feitelijke gevolgen en risico’s van klimaatverandering, zoals een toename van weersextremen, hittegolven en zeespiegelstijging. Maar of die gevolgen ‘gevaarlijk’ genoemd mogen worden, en of er sprake is van een ‘klimaatcrisis’, is een normatieve kwestie. Dat is dus geen natuurwetenschappelijk vraagstuk, maar iets dat wordt vastgesteld in het maatschappelijke, politieke of juridische domein.
De zelfbenoemde ‘stem van de rede’ moet het dus vooral hebben van drogredenen. Het is schrijnend ironisch dat Clintel met een beroep op eindeloos weerlegde pseudosceptische retoriek de rechter de maat neemt over het beeld dat wordt geschetst van de wetenschap.
De zorgen van energiegebruikers
De tweede interveniërende partij is ‘Bezorgde Energie Gebruikers’ (BEG). BEG wil deelnemen aan het proces via de daarvoor opgerichte stichting “Milieu en Mens”. De procespartij vertolkt naar eigen zeggen ‘de ongehoorde stemmen van burgers en bedrijven’, en is van plan om ‘flink tegengas geven aan de klimaatbeweging’. Deze stichting stelt, terecht, dat het algemeen belang breder is dan alleen een ‘klimaatbelang’. BEG stelt voorts, minder terecht, dat andere belangen – zoals betaalbare en betrouwbare energie – in de klimaatrechtszaak tegen Shell niet zijn meegewogen door de rechter. In eerste aanleg is er echter door partijen al uitvoerig gedebatteerd over de betekenis van het reductiebevel voor de betaalbaarheid en betrouwbaarheid van energie. Hetzelfde geldt voor het scheiding der machten-argument dat BEG inroept. Maar de stichting neemt daar kennelijk geen genoegen mee.
BEG stelt dat de versnelling van de energietransitie leidt tot ‘enorme kosten en andere negatieve gevolgen’ voor burgers en bedrijven. De stichting zegt er echter niet bij dat de economische en maatschappelijke kosten van ‘niets doen’ nog veel hoger zijn. Ook laat BEG andere voordelen van verduurzaming (voor de volksgezondheid, leefbaarheid van steden, het milieu, of energieonafhankelijkheid) buiten beschouwing. Over de onbetrouwbaarheid van fossiele energiestromen – de hoofdreden van de huidige energiecrisis – wordt met geen woord gerept. Dat hernieuwbare energie al jaren (en nu al helemaal) goedkoper is dan fossiele energie wordt ook genegeerd. De argumentatie van BEG is, inderdaad, ongehoord.
Toegang tot de rechtszaal
Het is nog de vraag of de lobbyclubs door het Hof worden toegelaten in de rechtszaal. Artikel 217 Rv bepaalt dat “ieder die een belang heeft bij een tussen andere partijen aanhangig geding, kan vorderen zich daarin te mogen voegen of daarin te mogen tussenkomen.” De rechter zou vanwege gebrek aan belang, of anders vanwege ‘strijd met de goede procesorde’ de voegingsverzoeken kunnen afwijzen. Van het laatste kan bijvoorbeeld sprake zijn omdat met de voeging de hoofdzaak onredelijk wordt vertraagd.
Mochten de partijen de rechtszaal wél binnen komen, dan kunnen zij het partijdebat ernstig hinderen. Je komt namelijk nauwelijks toe aan het materiële geschil (de reductieplicht van Shell), op het moment dat twee van de vier procederende partijen betwisten dat broeikasgasreductie überhaupt nodig of wenselijk is. De lobbyclubs hebben dus mogelijk een nieuwe manier gevonden om verduurzaming te dwarsbomen. Het is te hopen dat rechters in het vervolg van deze klimaatzaak de feiten succesvol weten te vinden.
Auteur:
Mr. Dr. Tim Bleeker is Universitair Docent Milieuaansprakelijkheidsrecht aan de Vrije Universiteit Amsterdam, en coördinator van de master International Business Law: Climate Change and Corporations.
Medeondertekend door:
Prof. dr. Appy Sluijs is hoogleraar bij Aardwetenschappen aan de Universiteit Utrecht en doet onderzoek naar klimaatveranderingen in het geologische verleden.
Prof. dr. Philipp Pattberg is hoogleraar Transnational Environmental Governance and Policy, en directeur van het Amsterdam Sustainability Institute.
Een variant van deze blog wordt gepubliceerd als opiniestuk in het wetenschappelijke tijdschrift ‘Milieu en Recht’ (citeerwijze: T.R. Bleeker, ‘Klimaatdesinformatie in de rechtszaal’, M&R 2022, afl.9)
Klimaatverandering 
Bezorgde energiegebruikers, mogen die ook niets zeggen?
LikeLike
Die hebben zich niet aangemeld om iets te zeggen. Er is wel een lobbyclub met een vergelijkbare naam, maar dan met drie hoofdletters en een taalfout erin, die dat wil. En zoals je in bovenstaand stuk kunt lezen, zal de rechter bepalen of ze belang hebben bij deze zaak en dus iets mogen zeggen.
LikeGeliked door 1 persoon
als het om waarheidsvinding gaat, hoop ik dat ook de uitspraken van hydrologen op een studiebijeenkomst van de VTB worden meegewogen. De voorbeelden van rampen die voortdurend in het nieuws komen – en die ook bij de klimaattop worden gebruikt – zijn voornamelijk terug te voeren tot slecht bodem, water en bosbeheer. Extreem weer kan dan extra invloed hebben, maar is niet de oorzaak van ellende. Het tegengaan van CO2 uitstoot helpt niet om die rampen te voorkomen.
LikeLike
Leffert Oldenkamp,
Maak je geen zorgen. De juristen van Milieudefensie zullen vermoedelijk niet claimen dat CO2 de oorzaak is van alle rampen. In plaats daarvan zullen ze zich baseren op wat de klimaatwetenschap daarover zegt: dat klimaatverandering nu al bijdraagt aan de kans op en/of de ernst van sommige rampen, en dat dat ernstiger zal worden naarmate het meer opwarmt. En daar zal de rechter dus ook over moeten oordelen.
LikeLike
Beste Leffert Oldenkamp,
Het is niet de taak van de Nederlandse rechter om uit te gaan maken of, en in hoeverre, sommige hydrologen op een studiebijeenkomst van de VTB wel – of niet – gelijk hebben.
In de Nederlandse wet en eerdere jurisprudentie is al vastgelegd dat er klimaatbeleid gevoerd dient te worden. Zo heeft, onder meer, de democratisch gekozen Tweede Kamer de Klimaatwet aangenomen:
https://wetten.overheid.nl/BWBR0042394/2022-03-02
En in eerdere rechtszaken tot aan de Hoge Raad aan toe, is Urgenda in het gelijk gesteld in haar Klimaatzaak:
https://nos.nl/artikel/2315562-hoge-raad-houdt-urgenda-vonnis-in-stand-kabinet-moet-uitstoot-terugdringen
Zo heeft de Nederlandse regering ook het Klimaatakkoord van Parijs ondertekend en heeft het parlement (Eerste en Tweede Kamer) deze afspraken geratificeerd. Dit alles zal de rechter in de zaak tussen Milieudefensie en Shell als gegeven feiten zal beschouwen, zo ook de IPCC rapporten die eveneens door de Nederlandse regering voor akkoord zijn ondertekend. Het heeft geen zin om te doen alsof de rechter ‘vanaf scratch’ de klimaatwetenschap inhoudelijk zou moeten gaan beoordelen… wat überhaupt al niet de taak is van de rechter.
Het gaat hier strikt over de zaak tussen Shell en Milieudefensie. De feitelijke context daarvan is gegeven en staat niet opnieuw ter discussie. Al helemaal niet in de rechtszaal.
LikeLike
Toch heb ik de indruk dat we vooralsnog – bij het voorkomen van meer rampspoed – meer effect hebben van sustainable landuse, dan van het beperken van de Co2 uitstoot.
LikeLike
Leffert,
Dat is een valse tegenstelling: het een sluit het ander namelijk helemaal niet uit. Integendeel zelfs. Duurzaam landgebruik is ook een manier om CO2-uitstoot terug te brengen, of zelfs om meer koolstof vast te leggen uit CO2.
LikeLike
Beste Hans,
Dank zij een aantal interessante blogs en reacties op deze website (waarvoor dank) ben ik me bewuster geworden van drogredeneringen in klimaatdiscussies.
Na het lezen van jouw reactie op de bijdrage van Leffert vraag ik me af of Leffert inderdaad een valse tegenstelling poneert.
Want Leffert zegt toch slechts dat A meer effect sorteert dan B; hij beweert niet dat we moeten kiezen tussen A en B.
Mijn vraag is slechts bedoeld om mijn begrip van drogredeneringen aan te scherpen. (Ik heb nog wel eens moeite om drogredeneringen uit mijn eigen betogen te houden, vandaar.)
LikeLike
Nick,
Je hebt een punt. Ik had het beter een valse vergelijking kunnen noemen. Er zijn zoveel verschillen tussen lokale kwesties op relatief korte termijn zoals slecht bodem beheer en de mondiale langetermijnproblematiek van klimaatverandering dat je ze niet een op een kunt vergelijken. En dus kun je ook niet zomaar zeggen dat het een meer effect heeft dan het ander.
In zo’n vergelijking zit vaak wel de suggestie van een valse tegenstelling besloten. Ik las die opmerking van Leffert mijn zijn vorige reactie in mijn achterhoofd. Die twee samen wekken wel sterk de indruk dat we zouden moeten kiezen, terwijl dat natuurlijk niet zo is.
LikeGeliked door 1 persoon
Je zou hopen dat de reactie van Shell die afstand neemt van de beweringen van wat ik hier ‘klimaatwappies’ zal noemen, toch voor enige kritische zelfreflectie zou zorgen bij die laatsten. Maar zo werkt het natuurlijk niet, helaas.
LikeLike
Wat ik mis is dat het CO2 gevaar gebaseerd is op modellen. Modellen die als je ze net iets anders inricht kunnen aantonen dat de Zon de schuldige is voor de opwarming. Immers waar wordt de aarde warmer van? Of de eigenschappen van bepaalde luchtstromen en stromingen in de oceanen, zonnevlammen. Deze site stelt gewoon dat het al bewezen is dat CO2 de boosdoener is. Dat is dus geen wetenschappelijke benadering. Ook de zeespiegelstijging en eilanden die zouden zinken, Koraal dat massaal afsterft lijken zich aantoonbaar anders te ontwikkelen. En vervolgens als Hovenier en natuurliefhebber: CO2 en Stikstof zijn de belangrijkste elementen van het leven op aarde, als je die benoemd als gevaarlijk dan is er volgens mij wel heel veel mis met de wetenschap. De aarde lijkt weer plat te zijn en de zon draait weer om de aarde, dat was ook wetenschappelijk vastgesteld door destijds “slimme” mensen. Deze site geeft net zo goed desinformatie door de eenzijdige belichting. Je moet tegenwoordig partij kiezen tussen voor en tegen, gezond debat is onmogelijk tegenwoordig.
LikeLike
Lou,
Je hebt je verkeerd laten informeren. Het is absoluut niet zo dat modellen net zo goed aan kunnen tonen dat de zon oorzaak is van de opwarming. Als was het maar omdat de activiteit van de zon sinds het midden van de twintigste eeuw juist is afgenomen.
Bovendien is de crux van op fysica gebaseerde klimaatmodellen nu net dat ze alle energiestromen in het klimaat op een gelijkwaardige manier behandelen. De logica van de onderliggende fysica impliceert dat je de invloed van zon of het broeikaseffect niet zomaar tegen elkaar uit kunt ruilen. Integendeel. Die logica impliceert nu juist dat het klimaat, wanneer het sterk reageert op wisselingen in zonne-activiteit, ook gevoelig zal zijn in veranderingen in de CO2-concentratie.
Klimaatwetenschap kan, onder meer via modellen, juist bepalen dat de mens een grote invloed heeft omdat het effect van CO2 op gelijke voet vergeleken wordt met andere factoren.
LikeGeliked door 1 persoon
En nog iets, op dit blog is nooit ontkend dat CO2 en stikstof essentieel zijn voor het leven. Maar dat geldt ook voor water. Desondanks kunnen mensen (en alle andere soorten die leven op land) onmogelijk lang leven op de bodem van de oceaan. Meer is niet noodzakelijk beter, ook als het om iets gaat waar we niet zonder kunnen. Het leven op aarde, inclusief de menselijke samenleving, heeft zich immers ingesteld op de omgeving waarin het zich heeft ontwikkeld. Veranderingen daarin vereisen aanpassing, en dat gaat meestal gepaard met problemen.
LikeGeliked door 1 persoon
Beste Lou,
Lees s.v.p. wat Hans je al schrijft.
Bij wijze van aanvulling, wat je zegt is duidelijk een misverstand:
“En vervolgens als Hovenier en natuurliefhebber: CO2 en Stikstof zijn de belangrijkste elementen van het leven op aarde, als je die benoemd als gevaarlijk dan is er volgens mij wel heel veel mis met de wetenschap.”
De huidige klimaatverandering wordt niet veroorzaakt door CO2. Het wordt veroorzaakt door het extra CO2 en ook door het extra aan andere broeikasgassen in de dampkring, waaronder methaangas en N2O. De wetenschap heeft NIETS tegen CO2 op zich.
Waar men zich wél zorgen over maakt is het EXTRA CO2 en het tempo waarmee deze broeikasgassen zich nu ophopen in de dampkring. Zie bijvoorbeeld het gemeten gehalte over de afgelopen 10.000 jaar. Even aanklikken voor een grotere weergave:
En ja, dit zijn metingen. Geen modellen. Het zijn metingen o.a. aan de luchtbellen in de vele ijskernen op Groenland en Antarctica, die wel tot 800.000 jaar terug gaan. Net zo goed als de overige klimaatwetenschap op metingen berust. We hebben hier vele eerdere artikelen waar je je in de achtergronden kan verdiepen. Ik zou je specifiek aanraden:
Jazeker hebben wij mensen voor opwarming gezorgd!
Verder kan je via dit linkje door de eerdere artikelen bladeren, waar ook de zon en variatie in zonnesterkte uitgebreid besproken zijn: Archief.
LikeGeliked door 1 persoon
Hallo, een aantal vraagjes gerelateerd aan bovenstaande grafiek:
Wat is de variatie in CO2 gehalte in de lucht?
Hoe varieert CO2 gehalte afhankelijk van het landschap: bv gletscher, bos?
De stijgende lijn bestaat in feite uit twee meetgebieden. Om hoeveel samples gaat het en over wat wat voor spreiding in het gebied?
De lila lijn is een streep en geen meting?
De verticale schaal indeling is een beetje uggestief. Het komt neer op een stijging van 28% in een paar honderd jaar.
LikeLike
Beste Pamela,
We hebben meerdere artikelen op dit blog waar je vragen al uitgebreid besproken zijn. Een complete lijst staat hier:
Wat je vragen betreft:
Het CO2-gehalte is toegenomen van ca. 278 ppm vóór aanvang van het industriële tijdperk naar nu (december 2022) ca. 416 ppm. Dit is een toename van (416 – 278) / 278 = 49,6%. De actuele metingen zie je o.a. hier:
https://gml.noaa.gov/ccgg/trends/ op Mauna Loa
https://gml.noaa.gov/ccgg/trends/global.html voor het mondiale gemiddelde
CO2 is ‘well mixed’, dit wil zeggen dat het gehalte maar weinig verschilt boven gletsjers of bossen, mits je wat hoger in de atmosfeer meet. Ook ontstaat het broeikaseffect niet aan het oppervlak zelf maar vooral op ca. 3 á 4 km hoogte in de dampkring. Daarom is het gehalte wat hogerop in de dampkring van belang en wordt het o.a. op Mauna Loa en Mauna Kea op enkele kilometers boven het aardoppervlak gemeten.
Als je direct aan het oppervlak meet (bijvoorbeeld in de zomer in een tuin op 2 meter hoogte), dan vind je een grotere variatie doordat de planten overdag CO2 uit deze lucht halen en die dan ’s nachts weer uitstoten. Ook beïnvloedt bijv. het wegverkeer in een stad het CO2-gehalte direct aan de straat, op grondniveau. Maar het broeikaseffect ontstaat wat hogerop in de dampkring en dan is de ‘well mixed’ waarde van belang.
Er zijn nog veel meer meetlocaties, deze zijn onderdeel van het mondiale gemiddelde. Hier staat een lange lijst:
https://gml.noaa.gov/dv/data/index.php?parameter_name=Carbon%2BDioxide
De lila of blauwe lijn zijn directe metingen in de atmosfeer en die zijn begonnen in 1958. De data daarvóór komt uit metingen aan luchtbellen in ijskernen, op meerdere locaties: Groenland, Antarctica, Alpengletsjers etc. Deze luchtbellen raken ingesloten in de vallende sneeuw die vervolgens ijs wordt, en bevatten zo ‘samples’ van deze oude lucht die geanalyseerd kunnen worden. Eerst worden deze ijskernen uitgeboord en dit gaat soms zelfs tot 800.000 jaar geleden terug. Meer over het onderzoek aan de ijskernen kan je bijvoorbeeld hier lezen: https://www.bas.ac.uk/data/our-data/publication/ice-cores-and-climate-change/
Verder hebben we hier een artikel over de eerste directe metingen vanaf 1958:
De grafiek van de laatste 10.000 jaar (even dubbelklikken), bevat linksboven een legenda in welke ijskernen (en waar) de aangegeven datapunten van afkomstig zijn:
LikeLike