Eerder gepubliceerd in de Leeuwarder Courant. Ik viel daar in voor Bart in het klimaatpanel van de krant.
De periode van half augustus tot eind oktober, wanneer het zeewater het warmst is, vormt het hoogtepunt van het Atlantische orkaanseizoen. En dus is het ook de periode waarin steevast de vraag opkomt in hoeverre klimaatverandering invloed heeft op orkanen.
Het is geen kwestie waarop een heel eenvoudig antwoord te geven is. We kunnen wel met een eenvoudig begin beginnen: een specifieke orkaan wordt nooit veroorzaakt door klimaatverandering. Zo werkt het niet. Weersverschijnselen, van een mistbank tot een orkaan, van een schapenwolkje tot een wekenlange periode van regen, worden veroorzaakt door een samenloop van allerlei omstandigheden. Al die verschillende omstandigheden kunnen beïnvloed worden door klimaatverandering. Om iets te zeggen over de invloed van klimaatverandering op orkanen en op de schade die ze kunnen veroorzaken, moeten we dus kijken naar de verschillende factoren die daar een rol een spelen.
Krachtigste orkaan
Op de schade kan de mens veel invloed hebben. Dat bleek onlangs, toen orkaan Ida over New Orleans trok. Ida was de krachtigste orkaan die daar ooit aan land was gekomen, maar het aantal slachtoffers was veel kleiner dan bij Katrina in 2005. De nieuwe kustverdediging bleek te werken, maar ook het tijdig waarschuwen en evacueren van bewoners leverde een belangrijke bijdrage. Desondanks vielen er nog tientallen doden en was er voor miljarden aan schade, niet alleen in New Orleans en omgeving, maar ook veel verder naar het noordoosten, waar overvloedige neerslag viel uit de restanten van Ida.
Natuurlijk is de harde wind van een orkaan gevaarlijk, maar de meeste schade en slachtoffers vallen door overstromingen die het gevolg zijn van de stormvloed en van de extreme neerslag die altijd samengaan met zo’n orkaan. Ida liet op sommige plekken in tweeënhalve dag meer dan 280 millimeter regen vallen, bijna een derde van wat er in Nederland gemiddeld in een jaar valt.
Het kan nog extremer. In een ander Nederland, een plaatsje in Texas, viel in 2017 anderhalve meter regen in enkele dagen, toen orkaan Harvey daar overtrok. Volgens orkaanonderzoekers zou dat in het koelere klimaat van anderhalve eeuw geleden ruwweg een kwart (15 tot 35 procent) minder zijn geweest. Nog steeds meer dan genoeg om forse overstromingen te veroorzaken, maar het is toch een behoorlijk verschil. Om dat verschil te begrijpen moeten we kijken naar hoe een orkaan werkt.
Aangedreven door verdamping
Orkanen worden aangedreven door verdamping van water aan het zeeoppervlak en condensatie van dat water hoog in de lucht. Pas als het water warmer is dan zo’n 26 graden kan er genoeg water verdampen om een orkaan te voeden. Hoe meer de temperatuur daarboven ligt, hoe meer energie een orkaan krijgt om te groeien en nog meer waterdamp op te zuigen uit de zee. Natuurlijk komt al dat verdampte water ergens weer naar beneden als regen. Het water in de Golf van Mexico is warmer geworden door de klimaatverandering en dat had Harvey krachtiger gemaakt, was de conclusie. En natter. Een vergelijkbare berekening is voor Ida nog niet uitgevoerd. Maar als die er is, zal het resultaat vermoedelijk vergelijkbaar zijn.
Door de opwarming van de oceanen wordt het gebied waar de temperatuur boven de 26 graden kan uitkomen groter en het seizoen waarin dat kan gebeuren langer. Toch is daarmee niet gezegd dat ook het aantal orkanen zal toenemen. Een orkaan heeft meer nodig dan alleen warm zeewater om te ontstaan.
Een belangrijke voorwaarde is het ontbreken van windschering (een verschil in windrichting of -snelheid aan het zeeoppervlak en hoger in de lucht), die een orkaan uit elkaar kan trekken nog voordat die zich goed en wel heeft gevormd. De verwachting is dat er meer windschering is in een warmer klimaat en dat dat de invloed van het warmere zeewater op het aantal orkanen compenseert. Het warmere zeewater kan er wel voor zorgen dat orkanen ontstaan op plekken waar ze in het verleden niet voorkwamen. En als een orkaan zich eenmaal heeft gevormd, dan heeft die meer energie beschikbaar om te groeien.
Andere factoren
Volgens het laatste IPCC-rapport zorgen orkanen al voor meer neerslag en is ook het percentage zware orkanen toegenomen. En er spelen nog andere factoren mee. De stijging van de zeespiegel zorgt voor een hogere stormvloed. En er zijn aanwijzingen dat orkanen zich in een warmer klimaat langzamer verplaatsen, waardoor de extreme regenval soms dagenlang kan aanhouden in hetzelfde gebied. Ida heeft aangetoond dat een goede voorbereiding veel slachtoffers kan schelen, maar het veranderende klimaat maakt die voorbereiding wel lastiger. Dat de grote lijnen van te verwachten veranderingen in het gedrag van orkanen vrij goed bekend zijn, betekent namelijk nog niet dat die ook in alle details voorspelbaar zijn. En, hoe goed de voorbereiding ook is, we zullen niet in staat zijn om zware orkanen helemaal te temmen.
Klimaatverandering 
Hans,
‘Wisselwerking’ tussen klimaatverandering en orkanen (de titel van het blogstuk) lijkt me niet mogelijk, toch? Orkanen ontstaan anno 2021 immers in de context van klimaatverandering en dat is eenrichtingsverkeer, geen wisselwerking.
Het blogstuk stelt: “…een specifieke orkaan wordt nooit veroorzaakt door klimaatverandering.” Ik heb geen idee wat ‘oorzaak’ hier betekent maar globaal toegenomen en toenemende T anno 2021 is toch de fysische context van elke orkaan? ongeacht of een orkaan door windschering gesmoord wordt c.q. door afwezigheid van windschering uitraast. Anders gezegd/gevraagd: is willekeurige orkaan anno 2021 te begrijpen buten de context van de globale opwarming?
LikeLike
Goff,
De kop is van de koppenmaker van de Leeuwarder Courant. Ik zou ‘m waarschijnlijk anders hebben geformuleerd, maar toch lijkt de bedoeling me wel duidelijk.
En ik heb geprobeerd in mijn stuk het onderscheid tussen klimaatverandering als oorzaak en als context duidelijk te maken. Ik weet niet direct wat ik daar naar aanleiding van jouw vraag nog aan toe zou moeten voegen.
LikeLike
Dat er veel orkanen ontstaan of juist weinig is geen toeval. Waar de orkanen ontstaan zien we de vreemde oscillatie van de wind in vaktaal’ The Madden-Julian oscillatie. Dit is een grootschalige golfbeweging in de troposfeer ter hoogte van de warme delen van de Atlantische Oceaan en de Stille Oceaan. en deze golf beweegt zich meestal oostwaarts zo rond dertig tot zestig dagen en dan keert deze om. Deze golfbeweging kent twee fases een actieven en een minder actieve. Bij dalende luchtbewegingen zien we minder vorming van orkanen, bij stijgende golfbewegingen zijn ze meer actiever. en zo’n orkaan kan dan uitgroeien tot een superorkaan. Of een orkaan feller gaat worden door klimaatverandering is nog niet duidelijk, we zien geen tendens ook al ziet de Amerikaanse president dat wel. En zoals het artikel terecht aanwijst heeft het veel te maken met het warme water en de snelheid van de verdamping.
LikeLike
Willy,
Er zijn wel degelijk aanwijzingen voor het sterker worden van orkanen (of tropische cyclonen). Zie paragraaf 11.7.1.2 uit het laatste IPCC rapport. Die paragraaf concludeert:
“In summary, there is mounting evidence that a variety of TC characteristics have changed over various time 25 periods. It is likely that the proportion of major TC intensities and the frequency of rapid intensification events have both increased globally over the past 40 years. It is very likely that the average location where TCs reach their peak wind-intensity has migrated poleward in the western North Pacific Ocean since the 1940s.“
LikeLike
@ Hans Custers: Ja, dat klopt wel er zijn aanwijzingen maar dan ook niet meer. Maar naar de toekomst toe is het mogelijk door stijging van het zeewatertemperatuur dat de motor van een orkaan heviger kan worden met grotere hoeveelheden regen. Ik ontken dat zeker niet.
LikeLike
Willy,
Zoals je in het citaat uit mijn vorige reactie kunt zien vindt het IPCC die “aanwijzingen maar dan ook niet meer” voldoende duidelijk om te concluderen dat er waarschijnlijk al een verhoudingsgewijze toename is van zware orkanen. Het heeft er dus alle schijn van dat de toename niet iets van de toekomst is, maar dat die juist al aan de gang is.
LikeLike