Adaptatie. Dat is een belangrijk onderdeel van het klimaatbeleid, overal in de wereld. Daarmee trap ik een open deur in, want dat we ons aan het veranderende klimaat aan moeten passen is niet meer dan een onontkoombaar feit. Toch doe ik dat maar, om te voorkomen dat ik het verwijt krijg onvoldoende aandacht te hebben voor adaptatie. Of voor het vermogen van de mens om zich aan allerlei omstandigheden aan te passen.
Behalve een onontkoombaar feit is adaptatie ook vaak een holle kreet in discussies over het klimaat. Vooral in de retoriek van tegenstanders van maatregelen om klimaatveranderingen te beperken, en van sommigen die cynisch zijn over de kans dat die maatregelen op tijd zullen komen. Het is dan een holle kreet omdat er in die retoriek vaak een valse tegenstelling verborgen zit. Maar ook omdat er een echte tegenstelling in het begrip besloten zit, die vrij structureel onderbelicht blijft.
Over de valse tegenstelling hebben we het hier wel vaker gehad. De suggestie is nogal eens dat er een keuze gemaakt zou moeten worden tussen ofwel adaptatie, ofwel mitigatie. Natuurlijk is dat nonsens. Adaptatie is, zoals ik al zei, geen keuze maar een gegeven. Het klimaat verandert en daar zullen we mee moeten leven. De vraag waar het werkelijk om gaat is tot hoever dat aanpassingsvermogen reikt en waar het punt ligt waarop voorkomen beter is dan genezen. De beslissing daarover kan alleen de politiek nemen: wetenschappelijke kennis kan hier wel bij helpen, maar uiteindelijk is het vooral een afweging op basis van waarden en belangen. In 2013 heeft de wereldpolitiek in Parijs besloten om, alle wetenschappelijke kennis met bijbehorende onzekerheden in beschouwing genomen, dat punt vast te stellen op “well below 2°C”.
De tegenstelling waar in mijn ogen veel te weinig aandacht voor is, is die tussen proactieve en reactieve adaptatie. Anticipeer je in beleid op te verwachten veranderingen, of wacht je simpelweg af tot die veranderingen plaatsvinden en reageer je daarop? Een dijk bouwen na een overstroming, om herhaling te voorkomen, is reactief. Een kustverdediging ontwerpen of versterken met het oog op de verwachte zeespiegelstijging en toename in extreme neerslag is proactief. Overigens is het onderscheid niet altijd scherp. De aanleiding voor maatregelen is vaak reactief: een ramp of bijna-ramp, bijvoorbeeld. Maar bij het ontwerp en de uitvoering wordt dan meestal wel proactief gedacht.
Hoewel het nooit expliciet wordt gezegd, is de suggestie in de retoriek over adaptatie vaak dat we af kunnen wachten en reageren op wat er gebeurt. In de wetenschap en in serieuze beleidsstukken gaat het in de meeste gevallen juist over proactieve adaptatie. Proactieve adaptatie is een stuk lastiger dan afwachten en reageren. Omdat we nu eenmaal niet in de toekomst kunnen kijken en dus om moeten gaan met onzekerheden. Op basis van de onzekerheden en de beschikbare kennis moet dan worden besloten welke gevolgen we hoe dan ook willen voorkomen, hoeveel geld we maximaal willen besteden aan maatregelen en welke risico’s acceptabel zijn. Vanuit dat vertrekpunt is er geen zinnig argument te bedenken om alles in te zetten op adaptatie alleen. En dus komt onvermijdelijk ook mitigatie weer als serieuze optie in beeld.
De echte keuze is dus: anticiperen of reageren. De wereldpolitiek heeft al gekozen voor dat eerste. Het pakket anticiperen omvat zowel mitigatie als proactieve adaptatie. Reactieve adaptatie blijft dan over als sluitpost. Geen keuze, maar noodzaak. Omdat we, hoe hard we het ook proberen, niet alles kunnen voorzien en voorkomen.
Klimaatverandering 
Ook als het klimaat niet zou veranderen hebben we zeeweringen, dijken, stormvloedkeringen nodig. Dus kun je dit alles slechts in heel beperkte mate als adaptie zien. We worden er steeds weer aan herinnert dat ook het bestaande klimaat veel extremer kan zijn dan gedacht. Met klimaatverandering worden blijkbaar extremen nog verder uitvergroot en dien je alle maatregelen opnieuw tegen het licht te houden of je verwachtingen erover nog wel kloppen. Voorlopig kunnen we nog een heel eind als het om adaptie gaat maar mitigatie zou beter zijn. Dit onder het motto voorkomen is beter dan genezen.
LikeLike
Met steeds meer mensen, waarvan je leest dat ze slachtoffer zijn van de opwarming denk ik dat het belangrijk is dat ze eenvoudig een claim kunnen indienen om de materiële schade vergoed te krijgen. Ik denk dat hiervoor vooreerst 2 stappen nodig zijn die in internationale verdragen worden vastgelegd.
Elk land zal erkennen dat op zijn grondgebied een aantal broeikasgassen werden uitgestoten. Eventueel jaar per jaar zodat specialisten later kunnen uitmaken hoeveel uitstoot er relevant is voor een bepaalde claim.
En een mechanisme dat toelaat een schadeclaim in te dienen bij één uitstoter alsof hij alleen verantwoordelijk is voor al de uitstoot die schade heeft veroorzaakt voor een bepaalde claim. Uiteraard met een mechanisme ingebouwd dat niemand teveel betaald met behulp van de eerste stap.
Hopelijk geeft dat in de meeste gevallen dat iemand lokaal kan claimen bij één partij. En misschien wordt dan de link tussen vervuiling en schade duidelijker.
LikeLike
De mensheid heeft zich altijd aangepast aan elke klimaatverandering. Het klimaat is steeds in verandering, maar is wel extremer geworden door menselijke activiteiten. De planeet aarde heeft al een hele reeks klimaatveranderingen gehad in het verleden, van palmbomen in de polen, tot een ijstijd. Nu is adaptatie eigenlijk geen keuze meer, maar een feit.
LikeLike
Beste Willy,
‘De mensheid’ als een georganiseerde, agriculturele en sedentaire (dit wil zeggen: aan lokatie gebonden) samenleving bestaat hooguit zo’n 10.000 jaar. Voor die tijd waren er alleen kleine, rondtrekkende groepjes van jagers/verzamelaars.
Deze nomadische jagers/verzamelaars hadden weinig van te duchten van klimaatveranderingen doordat zij niet aan een plaats gebonden waren maar voortdurend rondtrokken, van de evenaar tot ver daarbuiten. Zo reisden zij elk seizoen opnieuw achter de wilde kuddes met gnoes en wildebeesten aan, om aan voedsel te komen. Zij hadden geen vaste vestigingsplaats. Dit filmpje is illustratief:
De eerste landbouw ontstond pas NA de laatste ijstijd, aan het begin van een lange periode met een heel stabiel klimaat: ons huidige Holoceen.
‘De mensheid’ als een sedentaire en georganiseerde samenleving heeft juist weinig mondiale klimaatveranderingen meegemaakt, want zij bestaat in deze vorm hooguit 10.000 jaar. Tegenwoordig is de populatie-omvang van ‘de mensheid’ ook duizenden malen groter dan vóór die laatste 10.000 jaar.
De perioden waar je op duidt met “… heeft al een hele reeks klimaatveranderingen gehad in het verleden, van palmbomen in de polen, tot een ijstijd“, was van lang vóór het bestaan van de huidige, georganiseerde menselijke samenleving.
LikeLike
Willy,
https://www.nemokennislink.nl/publicaties/geen-chimpansee-en-ook-geen-mens/
Weet je dat ongeveer de laatste gemeenschappelijke voorvader van de mens en chimpansee meer dan 4 miljoen jaar geleden leefde? De laatste palmboom op de noordpool stond er 50 miljoen jaar geleden al!
https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/op-de-noordpool-groeiden-palmbomen~bc8d14cb/
Palmbomen (zoals we ze nu kennen) hebben er waarschijnlijk nooit gestaan. Maar ook als ze in al die miljoenen jaren onveranderlijk zijn gebleven dan is er nooit een menssoort geweest die dat gezien heeft. Onze gemeenschappelijke voorvader zal in die tijd waarschijnlijk een beest zijn geweest wat meer op een eekhoorn of rat leek. Adaptie is onvermijdelijk maar we zullen toch echt ook met de uitstoot van CO2 moeten stoppen want anders wordt adaptie vrijwel onmogelijk.
LikeLike
Bedankt aan allen, het was zeer interessant om te lezen en historisch is het natuurlijk juist, ik schreef meer in algemene termen.
LikeLike
Lieuwe,
“… want anders wordt adaptie vrijwel onmogelijk.”
Adaptatie is altijd mogelijk en bestaat in vele vormen, ook voor homo sapiens. Bij voorbeeld door het opgeven en verlaten van metereolgisch onmogelijke woon- en werk gebieden. Of door massale al dan niet chaotische (?!) migratie. Of door decimering van de humane wereldbevolking. Of door een geopolitieke wonder. Of door een andere disruptie van de status quo in de Global Village.
Wat dat laatste betreft: ruim 1 miljard (Unesco gegevens) van de huidige kinderen in de wereldbevolking zijn ernstig getraumatiseerd, mentaal en/of fysiek. Dat is 15 % van de wereldbevolking. Over 10/20 jaar zijn dat de mensen die de dienst zullen uitmaken. Afrikaanse boerenwijsheid: het vergt een heel dorp om een enkel kind te begeleiden.
LikeLike
Goff,
Ik deed een poging om duidelijk te maken dat de huidige menselijke samenleving nog nooit een klimaatverandering heeft meegemaakt. Bob heeft dat ook gedaan in dit draadje. Willy snapt dat volgens mij wel.
LikeLike