Vorige week zag ik op de NOS website het volgende bericht: Minder bier door klimaatverandering. Dit leidde onder studenten even tot een lichte uitbraak van paniek:
Daar ik op zijn tijd graag een biertje lust en tevens geïnteresseerd ben in klimaatverandering, trok dit NOS bericht vanzelfsprekend mijn volledige aandacht. Tast ons stookgedrag zelfs de hoeveelheid bier aan? De zogenaamde klimaatsceptici zouden nu wellicht roepen: “Er is blijkbaar niets wat dat CO2-molecuul niet kan!”. Op basis van de koptekst zou je misschien alarmerende toekomstvisioenen kunnen krijgen van aangetaste gerst- of gistsoorten door opwarming of van ondergelopen brouwerijkelders door extreme regenval. Zo erg is het gelukkig niet.
Het NOS bericht betreft een uitspraak van de brouwer Jean van Roy van bierbrouwerij Cantillon uit Brussel. Deze brouwerij brouwt bier op traditionele wijze, zoals het seizoensbier de Lambiek. Tijdens het productieproces van dit specifieke bier wordt de wort blijkbaar gekoeld aan de open lucht, zodat gisten er in kunnen komen die van nature in de lucht voorkomen en die voor het gistingsproces zorgen. Dit staat bekend als spontane gisting en waarschijnlijk is de Zennevallei bij Brussel de enige plek waar dit vergistingsproces nog wordt toegepast. Volgens Jean van Roy geschiedt het vergisten van zijn bier het beste tussen -3 °C en 8 °C, er zijn derhalve koude nachten vereist en daarom loopt zijn brouwseizoen normaliter ongeveer van oktober tot eind maart. De warme weken van de afgelopen tijd hebben dus roet in zijn brouwproces gegooid. Voor hem was dat de tweede keer in de 15 jaar dat hij aan het roer staat bij Cantillon en daarvoor was dat niet eerder voorgekomen:
Mijn Frans is uiterst belabberd, maar Google Translate doet wonderen: Jean van Roy zegt dat zij slachtoffer zijn van de opwarming van de aarde.
Dit jaar kende Nederland halverwege oktober wat koudere dagen, maar daarna was de gemiddelde temperatuur hoger dan het gemiddelde over 1981-2010. In België zal het niet anders zijn geweest en volgens Jean van Roy was het dus te warm om hun Lambiek te brouwen. Hoewel “slachtoffer” een groot woord is, heeft deze brouwer wel degelijk een punt. In België is het sinds de oprichting van Cantillon in 1900 behoorlijk warmer geworden, zie de grafieken in figuur 1.
In Ukkel is het tegenwoordig circa 2.4°C warmer dan in de pre-industriële periode. De belangrijke maanden voor het starten en stoppen van het traditionele brouwproces liggen in de herfst en de lente. Volgens het MIRA Klimaatrapport 2015 is de gemiddelde temperatuur in de lente in Ukkel van de vier seizoenen het meest gestegen sinds 1833 met 3.0 °C en in de herfst is de stijging 2.1 °C. Op grond van deze data is het logisch dat de eerdere brouwers van Cantillon minder last hadden van te warme nazomernachten of lentenachten dan de huidige brouwer Jean van Roy.
Aangezien de klimaatverandering in 2016 niet zal stoppen, is het waarschijnlijk dat het brouwseizoen van de Lambiek in de toekomst korter zal worden dan nu het geval is. Een schatting van de toekomstige absolute temperatuurverandering in Ukkel voor over 100 jaar voor drie verschillende klimaatscenario’s per maand is af te lezen uit de grafiek in figuur 2. In het “hoge klimaatscenario” is de stijging van de gemiddelde temperatuur over 100 jaar in november zo’n 6 °C. Wellicht kan men bij het KMI (de Belgisch KNMI) uitrekenen wat dat betekent voor de kans op het aantal nachten in Brussel met een temperatuur beneden 8 °C in november, maar dat die over 100 jaar een stuk lager zal zijn is zo klaar als een helder biertje.
Het brouwproces van Cantillon is een mooi voorbeeld op microniveau waar zowel adaptatie als mitigatie een rol kunnen spelen. Het gaat ongetwijfeld warmer worden de komende eeuw: de bierbrouwer zal zich aan moeten passen aan het korter wordende brouwseizoen wil de brouwerij in de verre toekomst nog bestaansrecht hebben. Dat kan bijvoorbeeld door het brouwen van andere soorten bieren waarbij er niet aan de buitenlucht gekoeld hoeft te worden of anders door een verhuizing naar koelere streken. Voorwaarde is dan wel dat de vereiste natuurlijke gisten in dat nieuwe gebied daar in de lucht voorkomen, maar dan zouden we bijvoorbeeld later ooit een Zuid-Zweedse Lambiek kunnen drinken.
Mitigatie kan ervoor zorgen dat de nazaten van de huidige brouwer toch nog hun speciale Lambiek kunnen brouwen. Daarvoor moeten wij onze toekomstige CO2-emissies zodanig verminderen dat de uiteindelijke temperatuurverandering bijvoorbeeld ergens tussen de rode en groen lijnen in de grafiek van figuur 2 valt. Dezelfde soort problematiek speelt overigens in de toekomst wellicht ook bij de wijnbouw.
Gelukkig voor Cantillon worden de weersverwachtingen voor hen nu beter en op hun facebook pagina valt te lezen dat we ons tóch geen zorgen hoeven te maken over hun productie van dit seizoen. Ene Sinjamin Bentek is zo gevat om daar te melden dat hij/zij blij is dat de opwarming van de aarde alweer voorbij is. Het is gelukkig dus nog wat te voorbarig om de Lambiek uit te roepen tot bedreigde biersoort.
Op de toekomst, proost!
Klimaatverandering 
Nu wordt het toch echt tijd om in te grijpen.
LikeLike
En alsof dat nog niet genoeg is, er zijn ook berichten dat de wijnbouw te lijden zal hebben van klimaatverandering. Chocolaatje bij de koffie? En als klap op de vuurpijl: Economists Warn of Less Sex on a Warmer Planet. Het onderliggende (no pun intended) artikel is iets subtieler mind you, dus neem het vooral met een knipoog. Ik denk dat bij veel van dergelijke studies het adagium meespeelt “wie zoekt, zal vinden”.
LikeLike
Geen bier meer, geen sex en zelfs geen chocolaatje? Het is begrijpelijk dat het Nederlandse studentenleven nu tot ingrijpen oproept. 😉
Het doet denken aan de “… we’re also out of coffee” scene uit de film Airplane 2:
LikeLike
Te zeggen ‘ik beschik over een airco’ staat al gelijk aan ‘ik slik dus viagra’…
LikeLike
“Het gaat ongetwijfeld warmer worden de komende eeuw: de bierbrouwer zal zich aan moeten passen aan het korter wordende brouwseizoen…”
Jos, dat gaat lukken. Hoe warmer het wordt des te meer vraag zal er zijn naar zijn verkoelend bier – handel! En hoe warmer het wordt des te minder Lambiekske hij maken kan – prijsopdrijving!
“…wil de brouwerij in de verre toekomst nog bestaansrecht hebben.”
Als mede-liefhebber van een goed bier zou ik deze zinsnede veranderd willen zien in “…wil de brouwerij in de verre toekomst nog aan zijn bestaansplicht kunnen voldoen.” : )
Bart, dat ‘onderliggende’ onderzoek over de relatie vruchtbaarheid / opwarming is inderdaad een voorbeeld van “…wie zoekt, zal vinden.” Feit is dat er door onderzoekers naarstig gezocht wordt naar dergelijke relaties. En feit is ook dat media-berichten over dergelijk soort onderzoek een uitstekende manier zijn om de relevantie van klimaatverandering over het voetlicht te brengen.
LikeLike
Waarom zal de wijnbouw te lijden hebben van de klimaatverandering? “Weinanbau ist fast so alt wie die Zivilisation und war im Mittelalter auch in nord- und mitteleuropäischen Regionen weit verbreitet. In der Niederlausitz war der Weinbau vom 13. bis in das 17. Jahrhundert von wirtschaftlicher Bedeutung.”
Ik geef toe geen peer reviewed verhaal, maar wel historisch gedocumenteerd.
LikeLike
Goff,
“Hoe warmer het wordt des te meer vraag zal er zijn naar zijn verkoelend bier – handel! En hoe warmer het wordt des te minder Lambiekske hij maken kan – prijsopdrijving!”
Ha, ja een positieve prijsfeedback :).
Hans Erren,
Lijkt me logisch zie de link in het blogstuk en in de reactie van Bart naar Hannah et al. 2013. Daarin staat bijv:
“Area suitable for viticulture decreases 25% to 73% in major wine producing regions by 2050 in the higher RCP 8.5 concentration pathway and 19% to 62% in the lower RCP 4.5.”
Daar waar men nu aan wijnbouw doet, zal dat lastiger worden als het warmer wordt.
LikeLike
Hoi Goff,
Of de Nederlandse studenten dan wél blij worden van: gestegen vraag naar verkoelend bier + minder bier —> prijsopdrijving vraag ik me af. 🙂 Anderzijds, het Lambiekske lijkt me meer iets voor fijnproevers.
LikeLike
Bob,
ja, NL studenten zijn grosso modo grofproevers die noodgedwongen bij literknallers inkopen en niet bij de kwaliteitsbrouwer waar fijnproevers als Jos en ik de boodschappen doen : )
Maar ter zake, de opwarming heeft gevolgen voor sex, drugs en rock & roll. Bart wees hierboven op de relatie sex / opwarming. cRR Kampen wees op de drug viagra als vervanging van airco. Ik voorspel een opleving van de Bob Nolan’ s prachtige song ‘Cool Water’ (uit 1936) https://en.wikipedia.org/wiki/Cool_Water_(song) die ik eind jaren zeventig begin tachtig voor het eerst hoorde in een live uitvoering van Leo Kottke.
LikeLike
Hans Erren doet een poging de LIA weg te praten 😉 Op zich niet onterecht, want zoveel stelde die inderdaad niet voor.
Er was toen geen wijnbouw in Zweden. Was er nooit. Nu wel. Is gedocumenteerd hoor.
LikeLike
Op de voorpagina van de Financial Times:
LikeLike
Bob,
Bontenbal. Met die naam ben je natuurlijk voorbestemd om bij te houden wat het bier doet : )
LikeLike
Zojuist verschenen, een nieuwe studie in Nature over klimaatverandering en… bier: 🙂
LikeLike