Categorie archief: Politiek

De strijd tegen desinformatie: “Information Integrity”

Geplaatst op 10 december 2025door | 15 reacties

Het debat over klimaat is gediend bij feitelijke informatie. Iedere burger in Nederland heeft recht op een betrouwbare informatie-omgeving. Iedereen wil weten dat wat we lezen, horen of zien klopt. Dat is de basis van een sterke democratie, van een veerkrachtige samenleving. Zo haal je de rem van de klimaattransitie.

Achtergrond

Bij een aantal grote maatschappelijke problemen blijkt de discussie vaak gekaapt te worden door personen en instellingen die via desinformatie verwarring zaaien en daarmee de politieke en beleidsdiscussies frustreren. Dat speelde zich onder andere af rond de Covid-pandemie wereldwijd, rond de stikstofproblematiek in Nederland en rondom het klimaatprobleem. Het overlegcircuit binnen het klimaatverdrag (United Nations Framework Convention on Climate Change, UNFCCC) heeft deze verwarringzaaierij uiteraard wel opgemerkt, maar tot nu toe niet aangepakt. Tijdens de meest recente Conference of the Parties (COP30) heeft voorzitter Brazilië dit expliciet op de agenda gezet.

Tijdens COP30 heeft Nederland zich als een van de eerste landen aangesloten bij de UN Declaration on Information Integrity on Climate Change . Rondom het klimaatvraagstuk doet heel veel verwarrende en ronduit foutieve informatie over wat we wel en wat we niet weten de ronde. In een wereld waarin desinformatie en verwarring rond het thema klimaatverandering op heel veel plaatsen opduikt, is deze verklaring van groot belang. Enkele belangrijke aspecten spelen hierbij een rol.

Verschillende rollen

Bij een complex probleem dat om oplossingen vraagt zijn individuen en organisaties in onderling verschillende rollen betrokken:

  • Wetenschappers zijn op zoek naar kennis over en begrip van de werkelijkheid: ook wel de waarheid. Zij moeten echter leven met het feit dat zij nooit met absolute zekerheid zullen kunnen bewijzen dat hun conclusies waar zijn. Consensus in de wetenschap betekent dus niet dat iedereen het eens is met een stelling dat een theorie of hypothese waar is; wel dat de beschikbare ondersteunende evidentie zo sterk is dat falsificatie niet meer te verwachten is.
  • Beleidsmakers op zoek naar overeenstemming over de beschikbare kennis en inzichten waar zij hun besluiten op kunnen baseren; zij kunnen vaak niet wachten totdat alle wetenschappelijke antwoorden beschikbaar zijn en moeten dus met enige regelmaat besluiten terwijl er nog wetenschappelijke onzekerheden zijn.
  • Belangenbehartigers, lobbyisten op zoek naar ondersteuning van hun belang.

Deze drie rollen zijn inherent aan het politieke proces. Er is dan ook niets mis mee, zolang alle betrokkenen zich maar realiseren dat deze drie perspectieven bestaan. Beleid is immers altijd het bereiken van overeenstemming in de afweging van verschillende belangen, inclusief de belangen van de onderhandelende partijen. Daarbij is het essentieel dat de gevolgen en risico’s zoals die bijvoorbeeld vanuit wetenschappelijke kennis voorspeld worden, in de overweging worden meegenomen en in de uiteindelijke beslissing ook worden erkend.

Verschillende perspectieven op kennis; de eerste drie rollen vervullen een zinvolle rol binnen complexe besluitvormingsprocessen. De vierde rol niet. Die is gericht op het frustreren van het proces.

Helaas is een vierde rol in de maatschappij zichtbaar: die van de verwarringzaaiers. Wanneer de belangen erg groot worden zijn er blijkbaar mensen die bereid zijn om de uit wetenschappelijk onderzoek afgeleide kennis en inzichten te ontkennen Deze vierde groep moet duidelijk onderscheiden worden van de lobbyisten. Zij verspreiden desinformatie. Serieuze lobbyisten kunnen de neiging hebben onwelgevallige kennis te verzwijgen of te marginaliseren, maar zullen die niet ontkennen. De verwarringzaaiers verdraaien of ontkennen expliciet beschikbare kennis.

Samenvattend: in het onderhandelingsproces rondom nationale en internationale beleidsvorming zijn de rollen van wetenschapper (het aanleveren van kennis en inzichten), beleidsmaker (het voorbereiden en maken van belangenafwegingen) en de lobbyist/belangenbehartiger (het onder de aandacht brengen van hun belangen) zinvol en nuttig. De verwarringzaaiers doen er alles aan om dat proces te verstoren. Helaas vervallen ook officiële vertegenwoordigers van sommige bij het klimaatverdrag aangesloten partijen in deze laatste rol.

Lees verder →

15 reacties

Geplaatst in Beleid, consensus, Politiek, Wetenschapsontkenning

Getagged , , , ,

Een brief aan de informateur over informatie-integriteit

Geplaatst op 1 december 2025door | 7 reacties

Tijdens de onlangs afgesloten klimaattop in Belém nam gastland Brazilië het initiatief voor een verklaring over informatie-integriteit met betrekking tot klimaatverandering. Via die verklaring beloven de ondertekenende landen om zich in te spannen voor een accurate, consistente en betrouwbare informatievoorziening over het klimaat.

Nederland is een van de ondertekenaars. We mogen hopen dat het niet bij die handtekening blijft, maar dat een komend kabinet er ook echt werk van gaat maken. Zo mogelijk via afspraken in een regeerakkoord. Een groep van ruim 120 wetenschappers stuurde vorige week een brief aan de informateur met het verzoek hier aandacht aan te besteden, via een Nationaal Beleidskader Betrouwbare Klimaatinformatie.

De brief noemt zes deelgebieden die van belang zijn:

  • Betrouwbare journalistiek;
  • Andere informatiebronnen, zoals sociale media en AI-platforms, maar bijvoorbeeld ook reclame;
  • Universiteiten en andere kennisinstituten;
  • Onderwijs;
  • Informatievoorziening door de overheid;
  • Veiligheid, vanwege intimidatie, haat en bedreigingen waarmee mensen die zich uitspreken soms te maken krijgen.

Voorlopig is het afwachten of de formerende partijen dit verzoek zullen honoreren.

7 reacties

Geplaatst in klimaatbeleid, Politiek

Getagged , , , ,

Open discussie voorjaar 2025

Geplaatst op 10 maart 2025door | 26 reacties

Vanaf vandaag staken Nederlandse universiteiten in reactie op de bezuinigingen op het hoger onderwijs en de wetenschap. De actiegroep WOinActie organiseert samen met vakbonden een zogenaamde estafettestaking, waarbij vanaf vandaag elke dag een andere Nederlandse universiteit of hogeschool het onderwijs en onderzoek plat legt. De acties zijn een protest tegen de aangekondigde bezuinigingen van ruim een miljard euro op het hoger onderwijs, waar de Eerste Kamer nog over moet stemmen.

Klimaatveranda is geen wetenschappelijk instituut en onze bloggers zijn ook niet allemaal wetenschappers, maar onze missie, dat grofweg het duiden en begrijpelijk uitleggen van ontwikkelingen in de klimaatwetenschap omvat, wordt wel degelijk door deze bezuinigingen geraakt. Ook wij zien dat Nederlandse onderzoekers met wie we regelmatig contact hebben, wiens werk wij citeren in onze blogs, en die we op sociale media met regelmaat reposten, moeite hebben met het vinden van een (vast) contract, en in sommige gevallen zelfs moeten vrezen voor het behoud van hun baan. Wij vinden dat een zorgelijke ontwikkeling, omdat het de kwaliteit van Nederlands Nederlands (klimaat-)onderzoek en onderwijs ernstig belemmert, en daarom staan we vandaag stil bij de estafettestaking van WOinActie.

Overigens ontgaat ook de bizarre aanval op de wetenschap in de Verenigde Staten ons niet. Wetenschappers worden massaal ontslagen, financiële stromen worden gepauzeerd, en woorden zoals ‘climate crisis’ en ‘science-based’ mogen niet meer worden gebruikt door onderzoeksinstellingen… Ook NOAA en NASA worden daarbij getroffen, waarbij de continuïteit van weer- en klimaatdata die wereldwijd worden gebruikt onder druk staat. En de Trump-regering houdt zelfs wetenschappers tegen om vergaderingen bij te wonen om aan het volgende IPCC-rapport te werken.

Lees verder →

26 reacties

Geplaatst in Communicatie, Klimaatwetenschap, Open discussie, Politiek

Getagged , , , ,

Hoe fundamentalistische vrije-markt denktanks achter de criminalisering van klimaatactivisten zitten

Geplaatst op 16 januari 2025door | 5 reacties

Het criminaliseren van (vreedzame) klimaatactivisten blijkt gecoördineerd door verschillende ultraconservatieve denktanks die zich verenigen in het zogenaamde ‘Atlas Network’. Het gros van die organisaties kennen we heel goed van hun pogingen om de klimaatwetenschap te ondermijnen. Ik schreef er recent een opiniestuk over dat is gepubliceerd op Joop.nl. In het verlengde van die opinie ga ik hier graag iets meer in op wat dat netwerk precies is en welke belangen en motiveringen er achter deze campagnes zitten (spoiler: een fundamentalistische vorm van het vrije-markt denken).

Nieuwe doelwitten van oude bekenden

Lastercampagnes tegen actiegroepen, vreedzame demonstranten zwart maken, het benoemen van een zogenaamde geheime extreemlinkse/socialistische agenda, nep-experts en andere opiniemakers inzetten en betalen om een bepaald frame de wereld in te krijgen, dat hebben we eerder gezien. Het volgt precies dezelfde tactieken uit het speelboek van de twijfelbrigade, de ‘merchants of doubt’, die in de afgelopen decennia (en nog steeds) de klimaatwetenschap in twijfel proberen te trekken. En het is geen toeval, want het blijken precies dezelfde organisaties te zijn die nu achter het frame zitten waarmee klimaatactivisten worden gecriminaliseerd.

Lees verder →

5 reacties

Geplaatst in activisme, klimaatsceptici, NIPCC, Politiek

Getagged , , , , ,

Ook 2024 is recordwarm. Is 1,5°C nog in leven?

Geplaatst op 17 december 2024door | 45 reacties

2024 gaat vrijwel zeker als warmste jaar sinds de metingen de boeken in, aldus klimaatdiensten Copernicus en het WMO. 2023 was al ongekend warm, onder meer door El Niño en, zo blijkt nu, een afname in bewolking. Dit jaar verdween El Niño weer, en onder meer daardoor ‘voorspelde’ ik begin dit jaar dat 2024 waarschijnlijk niet warmer zou uitpakken dan 2023, of in elk geval niet zo veel warmer. Helaas heb ik ongelijk gekregen. Waar 2023 net onder de 1,5°C uitkwam, zal 2024 waarschijnlijk zo’n 1,55 – 1,6°C warmer zijn dan het einde van de 19e eeuw. Is nu het doel uit het Parijsakkoord gepasseerd? Nee. Nog niet. Maar het begint wel behoorlijk uit zicht te raken. We zitten er namelijk al wel heel erg dicht ook, zo schrijft ook het KNMI. We gaan er in deze blog wat verder op in.    

Nee, de 1,5°C van ‘Parijs’ is nog niet gepasseerd

Verschillende media schrijven nu dat het 1,5C doel ‘dood’ zou zijn, of in elk geval dat we dat station gepasseerd zijn. Als de jaarlijks gemiddelde temperatuur die 1,5°C opwarming heeft overschreden, waarom doen we op klimaatconferenties dan alsof dat nog een haalbaar doel is? Dat komt omdat de doelstellingen in het Parijsakkoord slaan op een langjarige gemiddelde temperatuur van de aarde. Met andere woorden, de ene anderhalve graad is de andere niet, zo schreef Hans twee jaar terug ook al. Als we spreken over een gemiddeld klimaat, dan praten we meestal over 10, 20, of 30-jarige gemiddeldes. Dat we in 2024 een gemiddelde temperatuur van meer dan 1,5°C boven het pre-industriële tijdperk registeren, betekent daarmee dus niet dat de doelen uit het Parijsakkoord uit zicht zijn. De langjarig gemiddelde ‘Global Warming Index’ staat nu op +1,31°C, de WMO registreert een opwarming van +1,30°C, en volgens Copernicus zitten we zelfs al op +1,36°C. Op basis van de opwarmingstrend in de afgelopen jaren schat Copernicus dat we rond 2030 de 1,5°C ‘echt’ passeren.

grafiek van de oplopende gemiddelde wereldtemperatuur vanaf 1970 tot nu, met een lineaire trendlijn door de afgelopen 30 jaar die de 1,5C rond 2030 doorkruist.
De gemiddelde wereldtemperatuur van de afgelopen decennia, plus een lineaire trendlijn over de afgelopen dertig jaar. Het moment dat de 1,5°C wordt overschreden, is aangegeven (juni 2030). Bron  

Dat is dus waarom beleidsmakers het nog over 1,5°C hebben als een doel dat in feite nog niet overschreden is. In theorie is het namelijk nog mogelijk om de opwarming van de aarde onder die 1,5°C te houden. Maar in de praktijk zijn er, denk ik, weinig redenen om aan te nemen dat dat echt nog gaat lukken.

Lees verder →

45 reacties

Geplaatst in Beleid, broeikasgassen, CO2, Emissies, IPCC, Klimaatakkoord, klimaatbeleid, kooldioxide, opwarming, Politiek

Getagged , , , ,

Rijke westerse landen zijn aanjagers van nieuwe olie- en gasprojecten, maar inwoners willen klimaatactie

Geplaatst op 29 juli 2024door | 8 reacties

Een nieuwe analyse laat zien dat de werelds rijkste landen wereldwijd de exploitatie van nieuw olie- en gasvelden leiden. Het zijn niet de ‘klassieke’ petrostaten zoals Rusland en Saudi-Arabië, maar het VK, de VS, Canada, Noorwegen en Australië die samen meer dan twee derde van alle olie- en gaslicenties vanaf 2020 hebben uitgedeeld. Het zijn dus juist de landen die historisch gezien het meeste hebben uitgestoten en nu goed geplaatst zijn om de energietransitie snel uit te voeren, die nóg meer broeikasgasuitstoot ontketenen. Draagvlak voor actie blijkt er wel te zijn. Wereldwijd, maar ook specifiek in deze ‘nieuwe petrostaten’, steunt een meerderheid van de inwoners meer en snellere klimaatactie, volgens een recente peiling. Maar waar het draagvlak voor actie groot is, blijken internationale beloftes vooral grootspraak, en houden ‘s werelds rijkste landen ons in een fossiele houdgreep.

Recordaantal olie- en gaslicenties

Terwijl landen op het wereldtoneel ambitieuze afspraken maken over de transitie naar een duurzame wereld, wordt de productie van fossiele energie maar niet afgeschaald. Integendeel: nieuwe data die exclusief met The Guardian zijn gedeeld, laten zien dat er een recordaantal licenties voor nieuwe olie- en gasprojecten zijn uitgedeeld in 2023. In 2024 wordt er daarom een piek in de uitstoot van olie- en gasprojecten verwacht, nadat die uitstoot in het afgelopen decennium eigenlijk vooral is afgenomen.

Eerder schreef ik al dat de vraag naar fossiele energie eigenlijk vooral stagneert en er verwacht wordt dat deze in de aankomende jaren flink afneemt, vooral doordat duurzame energie steeds goedkoper wordt. Dat is een goed teken voor de energietransitie en voor het beperken van klimaatverandering. Maar overheden voeren de concessies die ze verlenen voor productie dus juist op. De nieuwe data laten zien dat het niet de ‘klassieke’ petrostaten (zoals Rusland en Saudi-Arabië) zijn die de fossiele productie opvoeren, maar dat vooral rijke westerse landen zoals het VK en de VS verantwoordelijk zijn voor de toename in fossiele licenties.

Totale hoeveelheid licenties voor olie- en gasprojecten die sinds 2000 zijn uitgedeeld. In grijs het wereldwijde totaal, in blauw de vijf landen: het VK, de VS, Canada, Noorwegen en Australië. Figuur van The Guardian
Lees verder →

8 reacties

Geplaatst in broeikasgassen, Emissies, Energie, klimaatbeleid, Politiek

Getagged , , , , , , ,

Het tijdperk van klimaataansprakelijkheid is aangebroken

Geplaatst op 15 februari 2024door | 12 reacties

Door: Arthur Oldeman, met toevoegingen van Hans Custers

Een golf aan klimaatrechtszaken in de afgelopen jaren heeft ervoor gezorgd dat de aansprakelijkheid van de fossiele industrie voor de klimaatcrisis meer en meer in kaart wordt gebracht. Zo werd Big Oil vorig jaar door de staat Californië aangeklaagd voor decennialang misleiding en bedrog over klimaatverandering. Bewijsstukken voor die casus zijn er al genoeg, maar er worden nog steeds nieuwe bevindingen uit de archieven gehaald.

Bevindingen van toen met de kennis van nu

Soms worden die nieuwe bevindingen wel heel erg ingekleurd door de kennis van nu, van de klimaatwetenschap én van de kwalijke praktijken van fossiele bedrijven om het publiek daar onjuist over te informeren. Die ‘hindsight bias’ is bijvoorbeeld te zien in een verhaal van DeSmog, over documenten uit 1954 die zouden bewijzen dat oliemaatschappijen toen al op de hoogte waren van een mogelijk klimaatprobleem in de verre toekomst. Om bij het begin te beginnen: ze waren daar ongetwijfeld van op de hoogte. Maar het is niet nodig om obscure documenten op te duikelen om dat te bewijzen. Time Magazine en de New York Times hadden er in 1953 namelijk al over bericht en natuurlijk was dat niet aan de aandacht van de fossiele bazen ontsnapt.

Die aandacht was gebaseerd op een presentatie van Gilbert Plass bij de American Geophysical Union. Uit die presentatie bleek dat klimaatverandering door CO2 een probleem zou kunnen worden, maar ook dat het geen urgente, actuele kwestie was. En precies datzelfde beeld is te zien in de nu ontdekte documenten: een interessante theorie, vooral voor wetenschappers, maar er waren andere problemen die veel meer prioriteit hadden. Smog in grote steden zoals Los Angeles, bijvoorbeeld.

Lees verder →

12 reacties

Geplaatst in consensus, journalistiek, klimaatverandering, Onzekerheid, Politiek, wetenschap

Getagged , , , , ,

De COP28 eindtekst: gezien de fossiele lobby een succes

Geplaatst op 14 december 2023door | 14 reacties

Er is een akkoord op de COP28. De laatste versie van de slottekst op de COP28 gaat íets verder dan voorlopige versie die een paar dagen eerder werd gepubliceerd. Daar kwam kritiek op, omdat het uitfaseren van fossiele brandstoffen niet werd genoemd. De nieuwe tekst spreekt overigens nog steeds niet over het uitfaseren van fossiele brandstoffen, maar is wel explicieter over het afbouwen ervan, en de voorgestelde klimaatacties worden nu gebracht als oproep in plaats van een wensenlijstje. Het kan als een succes worden gezien dat er eindelijk in een COP-eindtekst wordt gesproken over het afbouwen van fossiele brandstoffen. Maar het opgeluchte gevoel dat er nu heerst, hangt ongetwijfeld ook samen met de vooruitgang ten opzichte van de voorgestelde eindtekst van 11 december, waar de invloed van de fossiele lobby duidelijk in terug te vinden was. En die fossiele lobby bleek met duizenden aanwezig.

Weinig concreet in de slottekst

De eindtekst, aangenomen op woensdag 13 december, is 24 pagina’s lang en bevat veel verschillende statements. Een van de belangrijkste punten is een uitgewerkt lijstje van klimaatacties waarmee de uitstoot van broeikasgassen wordt teruggedrongen en de opwarming van de aarde tot 1,5°C zou moeten worden beperkt. Waar dit in een eerdere versie van 11 december nog als een soort wensenlijstje werd gepresenteerd (“… calls upon Parties to take actions that could include…”) wordt er in de uiteindelijke versie wel iets explicietere oproep gedaan aan alle landen om bij te dragen (“… calls on Parties to contribute to the following global efforts…”). Eén van de belangrijkste oproepen is om weg te bewegen van fossiele brandstoffen (“transitioning away from fossil fuels in energy systems…”), alhoewel het taalgebruik ruimte voor interpretatie overlaat, en die ambiguïteit is waarschijnlijk opzettelijk. In de eerdere versie werd overigens nog enkel gesproken over een reductie (‘reducing’in plaats van ‘transitioning away’) en wat dat betreft wordt de uiteindelijke versie als een opluchting gezien.

Screenshot van het lijstje klimaatacties dat de opwarming van de aarde tot 1,5°C zou moeten beperken, volgens de eindtekst van de COP28, aangenomen door alle 198 ‘parties’.

Die bewoordingen zijn dus zeker wel een vooruitgang. Maar de doelen blijven enkel een oproep en zijn nog steeds niet bindend (dat zijn de COP-afspraken eigenlijk nooit), én er is geen duidelijke route uitgestippeld voor de transitie. En die route van het afbouwen van fossiel, en daarmee de broeikasgasemissies, is uiteindelijk wat de opwarming bepaalt, en niet enkel een doel in 2050.

Lees verder →

14 reacties

Geplaatst in Beleid, Emissies, IPCC, klimaatbeleid, Politiek

Getagged , , , ,

De pogingen van ExxonMobil om het IPCC te beïnvloeden

Geplaatst op 25 september 2023door | 90 reacties

In een bijzondere rechtszaak in de VS worden vijf grote fossiele bedrijven, waaronder ExxonMobil en Shell, aangeklaagd vanwege hun manipulaties en misleidingen over klimaatverandering. Bijzonder, omdat het niet een organisatie zoals Milieudefensie is die de aanklacht doet, maar de Amerikaanse staat Californië.

De openbaar aanklager stelt dat het publiek en de politiek bewust is misleid door de oliebedrijven. Dat is zonder meer waar, want onder meer Shell en Exxon weten al sinds de jaren ‘70 dat hun activiteiten significant bijdragen aan de opwarming van de aarde, én het is bekend dat ze daarna vol hebben ingezet op het verdedigen van hun bedrijfsvoering en het verspreiden van desinformatie over klimaatverandering. Een recente studie liet zien dat Exxon’s eigen klimaatprojecties van eind jaren zeventig zelfs net zo accuraat waren als de projecties vanuit de wetenschap en overheden waar ze zelf twijfel over zaaiden!

Figuren uit drie verschillende onderzoeken van Exxon met temperatuur (A, B, C) en CO2 (A) projecties. In rood en blauw de daadwerkelijke temperatuur en CO2-uitstoot. Uit Supran et al. (2023), Science.

Een dolk in de rug van een oude vriend?

Over deze rechtszaak kunnen we een blog op zich schrijven. Maar er is nog een andere interessante ontwikkeling. The Wall Street Journal (WSJ) publiceerde onlangs een lang onderzoeksartikel, op basis van niet eerder vrijgekomen documenten, over hoe ExxonMobil in elk geval vanaf de jaren ’70 tot 2015 actief probeerde de klimaatwetenschap te ondermijnen.

Lees verder →

90 reacties

Geplaatst in IPCC, journalistiek, klimaatsceptici, Politiek, Wetenschapsontkenning

Getagged , , , ,

Betere schattingen voor fossiele subsidies: waarom nóg hoger?

Geplaatst op 8 september 2023door | 15 reacties

Door: Arthur Oldeman

Een nieuw onderzoek stelt dat de Nederlandse overheid de fossiele sector de afgelopen jaren jaarlijks met 37,5 miljard euro steunt. Onderzoeksbureau SOMO en milieuorganisaties Milieudefensie en Oil Change International brachten dit in kaart na er de afgelopen maanden grondig naar te hebben gekeken. In hun persbericht stellen ze dat er 31 verschillende financiële regelingen zijn onderzocht in de periode 2020 – 2022. Het rapport volgt definities en methodologie die ook door de overheid worden omarmd. De kwestie rondom de definitie van een subsidie is overigens al beslecht, dus ga ik hier niet op in. Maar wat betekent dit nieuwe rapport, en hoe komt het dat deze nieuwe analyse een nog hoger bedrag aan fossiele subsidies presenteert dan in eerdere analyses?

Een samenvatting van het SOMO-rapport, via somo.nl
Lees verder →

15 reacties

Geplaatst in Beleid, klimaatbeleid, klimaatdebat, Politiek

Getagged , , , ,