Pseudosceptische mist over de openheid van het IPCC

Tekening: SMBC / Zach Weinersmith

Wanneer het over complotdenkers of wetenschapsontkenners gaat valt wel eens de term motivated reasoning. In wezen is dat heel normaal menselijk gedrag: we redeneren allemaal wel eens naar een gewenste conclusie of naar bevestiging van onze mening toe. Een grappig voorbeeld van dat fenomeen is vaak te zien op fora waar supporters van verschillende voetbalclubs commentaar leveren op wedstrijden. Enigszins gechargeerd komen de commentaren erop neer dat elke club altijd de scheidsrechter tegen heeft, en veel pech, en een tegenstander die bijzonder onsportief is. Veel voetbalsupporters geloven dus dat hun club tekort wordt gedaan, omdat ze zo graag willen dat die club altijd beter is dan de tegenstander. Maar sommige supporters gaan daar heel ver in, terwijl anderen er een stuk realistischer naar kijken. En zo gaat het ook bij andere onderwerpen. Vooral mensen met heel stellige – of moet ik zeggen extreme – overtuigingen zijn heel bedreven in dat gemotiveerd redeneren. Sommigen slagen erin om werkelijk alle informatie die ze vinden zo te verdraaien dat ze er een bevestiging van hun overtuigingen in zien. De afgelopen week werd dit op een bijna surrealistische manier geïllustreerd door enkele Vlaamse pseudosceptici.

Het draait allemaal om het open review proces van het klimaatpanel IPCC. Pseudosceptici hebben het meestal liever niet over dat proces. Want als ze het zouden noemen zouden ze daarmee hun eigen retoriek over het IPCC als gesloten bolwerk, dat niet open staat voor kritiek en niet transparant is, behoorlijk onderuithalen. Het IPCC biedt via die open review namelijk iedereen die zichzelf deskundig genoeg vindt de gelegenheid om commentaar te leveren op concept-rapporten. Wie expert reviewer wil worden kan zich daarvoor aanmelden via de website van het klimaatpanel. In het verleden werd er bij die aanmelding helemaal niet naar deskundigheid gevraagd, sinds enige tijd wordt bij een aanmelding wel een eigen verklaring over de expertise verwacht. Bewijs, bijvoorbeeld in de vorm van wetenschappelijke publicaties, is niet nodig. De enige andere voorwaarde is ondertekening van een verklaring om vertrouwelijk om te gaan met concept-rapporten, omdat men wil voorkomen dat teksten naar buiten komen voordat die ofwel definitief zijn, ofwel zijn afgewezen of aangepast. Dat zou immers verwarring op kunnen leveren. Concept-rapporten worden wel gepubliceerd, maar pas nadat ook het definitieve rapport er is. Dan worden ook alle opmerkingen van expert reviewers gepubliceerd, en alle antwoorden daarop van de auteurs van het rapport. En de auteurs moeten elke opmerking beantwoorden.

Het zal duidelijk zijn dat niet iedere IPCC expert reviewer ook daadwerkelijk overloopt van kennis van het klimaat en de klimaatwetenschap. Wie dat toch probeert te gebruiken als autoriteitsargument profileert zich dan ook als een charlatan, die niets beters heeft om de schijn van deskundigheid te wekken. Het is een trucje dat al jarenlang door pseudosceptici wordt toegepast. Recentelijk gebeurde dat bijvoorbeeld nog door enkele ondertekenaars van het desinformatie-pamflet dat door Clintel was opgesteld.

Dit charlataneske gedrag was voor VRT-journalist Amra Dorjbayar reden om eens de proef op de som te nemen en te testen hoe moeilijk het is om IPCC expert reviewer te worden. Het resultaat:

Het oude gezegde dat je stil moet zitten als je geschoren wordt is blijkbaar niet bekend bij de Vlaamse pseudoscepticus Jan Jacobs. Die kreeg het, met een waarlijk virtuoos staaltje motivated reasoning, voor elkaar om hier weer een nieuwe aanval op het IPCC uit te fantaseren. De VRT zou het IPCC hebben “ontmaskerd”, omdat werkelijk iedereen er “aan de slag kan gaan”. Jacobs mist blijkbaar wel de zelfbeheersing om dat verhaal een paar alinea’s lang vol te houden, want aan het eind van zijn verhaal komt hij alweer uit bij de mythe van het IPCC als een besloten club, die kritiek helemaal zou weren. De litanie aan andere door en door versleten klimaatmythes waar Jacobs zijn verhaal mee aankleedt laat ik verder maar voor wat hij is.

Wat Jacobs weer eens overtuigend heeft aangetoond is dat types als hij altijd iets zullen vinden of verzinnen om aan te merken op het IPCC. Ondanks alle zorgvuldigheid waarmee het IPCC te werk gaat, ondanks het feit dat het IPCC open staat voor iedereen die kritiek wil leveren en ondanks de transparantie waarmee die allemaal gebeurt.