De aanvoerder van de Nederlandse hoogleraren tegen kolencentrales, Jan Rotmans, was met een aantal collega’s op bezoek bij de gewraakte energiebedrijven (Volkskrant 8 april). Met twee van de vier bezochte bedrijven viel niet te praten, aldus Rotmans. De reden:
Ik heb de vergelijking gemaakt met de afschaffing van de slavernij en van de kinderarbeid. Die praktijken stopten niet vanwege de wetgeving. Ze stopten omdat ze moreel niet meer verantwoord waren. Ik vroeg aan de bestuursvoorzitter tegenover me: kun jij straks aan je kinderen uitleggen waarom je kolencentrales hebt neergezet? Peter Terium van Essent werd oprecht boos.
Ja, vind je het gek? Als iemand jouw manier van werken met slavernij/kinderarbeid vergelijkt, hoe zou je dan reageren? Ik ben het met Rotmans eens dat het klimaatvraagstuk een ethische dimensie heeft die onder de aandacht dient te worden gebracht. Maar ik denk dat veel mensen die het er diep in hun hart mee eens zijn dat hun huidige werk wellicht niet goed is voor de wereld, verbolgen raken om een dergelijke vergelijking.
Dan kan het natuurlijk zijn dat ze, nadat de boosheid is verdwenen, de redenering erachter juist meer ter harte zullen nemen. Maar het kan ook zijn dat ze er juist tegen gaan rebelleren. Het wordt hen namelijk wel heel makkelijk gemaakt om degene die hen op deze manier tegemoet treedt als “extremistisch” terzijde te schuiven. Juist omdat het grote publiek nog niet van de wetenschappelijke basis van klimaatverandering doordrongen is, kunnen we ons beter niet van al te extreme vergelijkingen bedienen. Daarmee zetten we onszelf buitenspel in de publieke discussie.
Een vriend van mij werkt voor een sigarettenfirma. Hij weet heus wel dat sigaretten slecht voor je zijn (en hij rookt zelf ook niet trouwens). Maar als iemand hem zou zeggen dat hij aan genocide meewerkt, zou hij wel kwaad worden denk ik. Of misschien hard lachen. Maar serieus nemen zou hij je niet. En je hebt hem niets bijgebracht dat hij al niet wist.
Het verschil is dat bij roken het grote publiek wel van de wetenschappelijke basis van de gezondheidseffecten doordrongen is. En daarom schaad je je positie (van betrouwbaarheid) wellicht minder als je op deze manier ten strijde trekt. Aan de andere kant kun je zeggen dat bij roken een dergelijke uitspraak niets toevoegt, want hij weet al wat de nadelige effecten van “zijn”product zijn. Bij kolencentrales kan dat anders liggen: Veel mensen weten het niet, of willen het niet weten.
Interessant is de karakterisering die Rotmans van het verloop van het gesprek geeft:
Tegenover ons zat de bestuursvoorzitter, een financiële man, de projectleider, een woordvoerder. Vervolgens kregen we meestal een presentatie, waarin ze allemaal vertelden dat ze meer investeren in duurzaamheid dan de concurrent. Daar legden wij dan de harde cijfers tegenover: dat het allemaal nogal tegenvalt, en dat die beweringen niet hard te maken zijn. Dan volgden de excuses: de overheid is inconsequent en onbetrouwbaar, de CO2-markt functioneert zo slecht. Daar hebben ze een punt, maar het is ook gemakkelijk. Als je echt wilt verduurzamen, ben je intrinsiek gemotiveerd. Je moet jezelf niet afhankelijk maken van een slecht functionerende overheid of markt.
Dat lijkt me een beter punt om op in te haken voor een constructieve discussie. Het geeft ook een kijkje in de keuken van bedrijfs-PR.
Klimaatverandering 
Als iemand jouw manier van werken met slavernij/kinderarbeid vergelijkt, hoe zou je dan reageren?
Ik zou boos zijn als het overdreven of volstrekt niet waar was. Ik zou razend worden als ik van binnen/onbewust wist dat er een kern van waarheid in die uitspraak zat. Maar wat verdient Peter Terium eigenlijk?
Misschien is het juist goed om iemand eerst botweg op z’n ethische verantwoordelijkheid te wijzen, om het dan vervolgens bij te leggen door excuses te maken, etc. Wie weet plant je dan juist een zaadje, in plaats van mee te gaan in dat inhoudsloze greenwash-gelul over duurzaamheid, in een laffe poging het the powers that be maar naar de zin te maken.
Maar dan hebben we het wel over koorddansen op hoog niveau. Iemand flink prikkelen, maar ook niet zodanig dat de dialoog onmogelijk wordt.
LikeLike
Er is nog een argument tegen kolencentrales, waar iedereen met een grote boog omheen loopt. Steenkool wordt schaars.
In Europa wordt nog nauwelijks steenkool gewonnen. Sinds 1980 is Europa een netto-importeur van steenkool en de produktie van steenkool binnen Europa neemt steeds verder af.
Voor winning en transport van steenkool zijn weer vloeibare brandstoffen (aardolie) nodig en aardolie wordt alsmaar duurder en schaarser.
Het is echt onzin om bergen (ja letterlijk bergen) steenkool uit Afrika en Australië over de wereldzeeën naar Europa te verslepen.
Kolencentrales zijn economisch gezien een beetje dom en verre van duurzaam.
LikeLike
Hans,
Er is nog genoed steenkool voor minstens 100 jaar, en wellicht een veelvoud daarvan. Maar het is verre van duurzaam, dus we moeten dat absoluut niet allemaal gaan opstoken.
LikeLike
Ik denk dat het punt wat Hans wil maken, is dat steenkool steeds minder ‘zuiver’ wordt (weet even niet hoe ik het anders moet zeggen), en dus steeds duurder om te winnen. Net als dat de ‘easy oil’ zo goed als op is, is de ‘easy coal’ ook aan het opraken.
De enige reden dat die kolencentrales gebouwd worden, is omdat de bazen van Peter Terium er zo gruwelijk rijk van worden (en dus ook goed voor de economie). Steek dat geld van die eerste paar kolencentrales die je wilt bouwen in de isolatie van huizen, en je hebt die kolencentrales al niet meer nodig. Maar besparing is niet goed voor de economie, dus dat is niet – of alleen mondjesmaat – aan de orde.
LikeLike
Me dunkt dat Hans NOG een punt maakt dat we niet moeten vergeten: steenkool komt steeds meer van ver weg.
Overigens, Neven, besparing op energieverbruik lijkt me nou juist wel goed voor de economie, zeker als de activiteiten die bijdragen tot lager energieverbruik lokaal worden besteed. De meeste van onze energie (in Nederland) komt uit het buitenland, dus we zijn andere economiën aan het subsidieren…
LikeLike
Marco, dat hangt ervan af hoe je de economie definieert. Er is niets beters voor de economie dan een zakenman met kanker die een kettingbotsing veroorzaakt op weg naar z’n scheidingsadvocaat. Een concreter voorbeeld zag ik vlak na de overstromingen van Queensland, toen Australische economen beweerden dat de wederopbouw een positieve impuls voor de economie zou zijn.
Het enige wat goed is voor de economie is groei, groei, groei. En in die zin levert een hoog energiegebruik meer op dan energiebesparing. Tuurlijk, bij energiebesparing hebben mensen meer geld om aan andere dingen te besteden. Maar wat economen natuurlijk het liefst zien, is dat mensen én meer geld aan energie aan voedsel kwijt zijn, én dat ze veel geld aan andere dingen besteden. Zal ook wel moeten, want anders klapt de boel in elkaar.
LikeLike
Neven, de Australische economen hebben gelijk, omdat de arbeid lokaal wordt ingekocht, en daarmee lokaal voor werk zorgt. Datzelfde geldt voor het isoleren van huizen: dat werk wordt lokaal uitbesteed en levert dus lokaal geld op. De energiedragers worden voornamelijk extern ingekocht, terwijl de energie lokaal wordt verspreid. Het maakt niet zoveel uit of je 1 MW gebruikt, of 0,9 MW, de noodzakelijke lokale infrastruktuur blijft hetzelfde. Ofwel, daar gaat lokaal geen arbeid door verloren.
LikeLike
Bart, FYI:
de hoeveelheid economisch winbare steenkool valt zwaar tegen (of mee).
Ook Richard Heinberg is van mening dat de hoeveelheid steenkool veel kleiner is dan jij denkt (hoopt)
LikeLike
Ja maar, Hans, peak-steenkool, peak-oil, peak-etc. heeft niet zozeer te maken met de beschikbaarheid van een materiaal alswel de kosten om het materiaal te winnen en/of de snelheid waarmee je het kan winnen.
Vroeger stak je in de VS een pijp 30 meter de grond in en dan kwam er olie uit maar alle easy-oil is al geproduceerd dus tegenwoordig betaal je voor een diepzee GOM boorplatform 1 tot 5 miljard Dollar om naar olie te kunnen boren in meer dan 1.5km water.
Hetzelfde geldt voor steenkool: de Nederlandse, Duitse en Britse kolenmijners werden tegen het einde van het tijdperk al jarenlang gesubsidieerd voor hun geproduceerde tonnen: de loonkosten in West-Europa zijn gewoon te hoog, Australie, Rusland, Chili, Zuid Amerika kunnen gewoon goedkoper produceren, dus komt ons meest gebruikte kolen uit Zuid Afrika.
Dat Nederland geen kolen meer produceert wil overigens niet zeggen dat er geen kolen meer in de grond zit, integendeel, er zit nog zo’n 2000 Mt in onze bodem. Ter vergelijking: het jaarlijkse verbruik in NL is zo’n 12 Mt. Zie: http://www.citg.tudelft.nl/live/pagina.jsp?id=3798ac30-3fb8-43fe-956e-97ae9af4d7ae&lang=nl
/cynicus hoopt dat kolen heel snel te duur zullen worden om nog gebruikt te worden (verminderd verbruik door alleen een hoge prijs zou dus ook tot peak-coal leiden).
LikeLike
@cynicus: duidelijk.
De bottomline is dat het winnen van fossiele brandstoffen rendabel moet zijn.
Het moet meer energie opleveren dan het kost om ze omhoog te halen.
De Energy return on Energy Invested (EROEI) moet groter zijn dan 1.
En bij voorkeur groter dan 7, zodat we nog wat energie overhouden voor leuke dingen als warme douches en internet.
De dalende EROEI van fossiele brandstoffen is in mijn ogen de belangrijkste reden om op duurzame energiebronnen over te schakelen.
LikeLike
Over fossiele brandstoffen gesproken: Ik heb hier op m’n desktop een widget met de olieprijs voor een vat West Texas Intermediate staan en godsamme wat is die hoog. Ik krijg zo onderhand daar een heel naar gevoel bij, net als in 2008.
LikeLike