Na zijn twee columns waar wel wat op aan te merken viel heeft RTL Z journalist Roderick Veelo de afgelopen tijd twee mensen geïnterviewd over het klimaat: Marcel Crok en Bart Strengers. Laten we zeggen dat hij daarmee hoor en wederhoor heeft gepleegd, al was het natuurlijk evenwichtiger geweest als Veelo tegenover het activisme[*] van Crok het verhaal van een milieu- of klimaatactivist had geplaatst. De wetenschapper Bart Strengers had dan in een derde interview beide visies kunnen becommentariëren.
Het interview met Bart Sprengers spreekt voor zich. Het is van begin tot eind doordrongen van wetenschappelijke nuance.
Op het interview met Marcel Crok is, het zal onze vaste lezers niet verbazen, wel het een en ander aan te merken. Zoveel zelfs dat dit een behoorlijk lang stuk is geworden.
ONZEKERHEID
Onzekerheid is geen onwetendheid en wetenschappelijke onzekerheid heeft twee kanten
Als er een grote lijn in het interview met Marcel Crok zit, dan is het de moeizame relatie die hij heeft met verschillende vormen van onzekerheid: onzekerheid over toekomstige ontwikkelingen en wetenschappelijke onzekerheid. Terwijl onzekerheid over de toekomst onlosmakelijk is verbonden met het leven en wetenschappelijke onzekerheid integraal onderdeel is van wetenschappelijke onderzoeken, inzichten en resultaten. Hoeveel kennis er ook is over een onderwerp, die kennis heeft altijd zijn grenzen. En in de wetenschap is het belangrijk om die grenzen te markeren. Dat doet de wetenschap dan ook.
Crok gaat uiterst flexibel om met wetenschappelijke onzekerheid. Naar gelang het hem het beste uitkomt wordt die uitvergroot tot totale onwetendheid of juist volledig genegeerd. Of hij concentreert zich op het stukje onzekerheidsinterval dat hem het meeste bevalt. En voor de toekomst lijkt hij alles in te willen zetten op één scenario: dat het allemaal wel meevalt. Over het algemeen wordt het verstandiger gevonden om in het beleid zo veel mogelijk rekening te houden met alle denkbare scenario’s. Rationeel afwegen van risico’s is echt iets anders dan maar gokken op een goede afloop.
Eenzijdig verhaal over de menselijke bijdrage aan de opwarming sinds 1950
Vooral de eerste vier minuten van het interview staan bol van de slordige en eenzijdige redeneringen over onzekerheid. Crok presteert het zelfs om twee denkfouten over onzekerheid in één zin te stoppen, als hij zegt dat de mens zo goed als zeker verantwoordelijk is voor een deel van de opwarming sinds 1950, maar dat we nooit kunnen weten voor welk deel. Volgens de wetenschap is de mens waarschijnlijk volledig verantwoordelijk voor de opwarming sinds midden vorige eeuw, met een onzekerheidsinterval aan beide kanten. De afbeelding hierboven laat het verschil zien tussen wat de wetenschap zegt en wat Crok suggereert. Vervolgens verdraait hij onzekerheid tot onwetendheid. Natuurlijk zal er altijd een onzekerheidsinterval zijn, maar dat betekent allerminst dat er niets te zeggen is over de menselijke bijdrage. Opwarming van het klimaat betekent dat de energie-inhoud van het klimaatsysteem toeneemt. Het gaat hierbij om gigantische hoeveelheden energie. Die energie ontstaat niet uit het niets en de wetenschap heeft de energiestromen die een rol spelen of kunnen spelen behoorlijk goed in beeld. Het is uiterst onwaarschijnlijk dat hier nog grote een verrassing, een ingrijpende “unknown unknown”, op zal duiken.
Als we afwachten tot het misgaat zijn we te laat
Op de vraag van Veelo of opwarming gevaarlijk is antwoordt Crok dat “je daar nooit uitkomt”. Nu is er in elk geval één manier om wel te weten te komen welke gevaren een verdere toename van de broeikasgasconcentraties oplevert: het gewoon laten gebeuren. Maar het spreekt voor zich dat dat een heel riskant avontuur is. Want als we eenmaal op een bepaald niveau van opwarming zitten is het bijzonder moeilijk om nog op onze schreden terug te keren, mede vanwege de traagheid in het klimaatsysteem. Ook hier verwart Crok onzekerheid weer met onwetendheid. Natuurlijk zijn de gevolgen van klimaatverandering niet exact te voorspellen, maar er zijn tal van aanwijzingen van de enorme risico’s die een snel veranderend klimaat met zich meebrengt. Die risico’s simpelweg wegwuiven omdat “we het niet kunnen weten” is je reinste struisvogelgedrag.
Beleidsafspraken en -doelstellingen zijn geen exacte wetenschap, maar wel gebaseerd op wetenschappelijke risico-analyses
Crok suggereert dat de doelstelling van maximaal 2°C die in Parijs is afgesproken volkomen arbitrair is. Ook hier verliest hij de nuance weer helemaal uit het oog. Natuurlijk is zo’n doelstelling geen exacte wetenschap. Maar volkomen willekeurig is hij ook zeker niet. Een overzicht uit het laatste IPCC-rapport laat zien dat de risico’s al bij 1,5°C behoorlijk oplopen. Afgezien daarvan is een duidelijke doelstelling ook van belang voor beleidsplannen en -afspraken, zelfs als er allerlei onzekerheden omheen hangen. Aan de hand van zo’n piketpaaltje kan het beleid steeds worden getoetst en zo nodig bijgestuurd. Zonder doelstelling is het allemaal heel vrijblijvend. Misschien was dat ook wel de kritiek van Crok geweest als die doelstelling er niet was geweest. Wie zo nodig iets aan wil merken op beleidsafspraken kan immers altijd wel iets vinden.
Overzicht van risico’s van klimaatverandering volgens IPCC AR5
DE WETENSCHAP
Er zijn geen laboratorium-aardes, maar toch is er veel wetenschappelijke kennis van het klimaat
We kunnen niet weten hoeveel de mens bijdraagt aan de opwarming omdat de klimaatwetenschap geen experimenten kan doen, zegt Marcel Crok. Die opvatting van de wetenschap zou je in een cartoon kunnen verwachten, maar voor een wetenschapsjournalist is hij pijnlijk simplistisch. Hij verwijst hiermee niet alleen de klimaatwetenschap, maar bijvoorbeeld ook de meteorologie, de geologie, de astronomie en de astrofysica naar de prullenmand. Al die wetenschapsgebieden zijn bezig met het speuren naar interessante informatie die in combinatie met natuurwetenschappelijk inzicht en statistische analyses nieuwe kennis op kan leveren. Dat is monnikenwerk en het is ingewikkeld, maar dat geldt voor alle wetenschap. De kennis die voor het oprapen ligt is allemaal eeuwen geleden al gevonden.
De grote rol van CO2 in het klimaat is geen vooronderstelling, maar een wetenschappelijke conclusie
De wetenschap zou zomaar aannemen dat CO2 allesbepalend is, suggereert Crok. Dat is onzin. De klimaatwetenschap kijkt naar de energiebalans van het klimaatsysteem, en naar de stromingspatronen van energie, lucht en water binnen het klimaatsysteem. De energie-inhoud van het klimaatsysteem kan alleen maar toenemen als er iets verandert in de energiebalans. Zoals gezegd heeft de wetenschap de factoren die de energiebalans beïnvloeden – forceringen in klimaatwetenschappelijke terminologie – goed in beeld. Daaruit blijkt dat CO2 een belangrijke factor is. Die grote rol van CO2 is dus geen vooronderstelling, maar een conclusie die volgt uit de waarnemingen, uit natuurwetenschappelijke logica, uit modelsimulaties en uit paleoklimatologisch onderzoek. Als Marcel Crok het daar niet mee eens is moet hij met een gedegen onderzoek aannemelijk maken dat de wetenschap iets over het hoofd ziet, in plaats van wat vaagheden te delibereren in een interview. Dat zal nog niet meevallen, want de wetenschappelijke kennis hierover is robuust.
Klimaatforceringen sinds 1750 volgens IPCC AR5
Consensus is geen gevolg van wetenschappelijke cultuur of een complot, maar gebaseerd op wetenschappelijk bewijs
Als hem wordt gevraagd waarom er toch zo veel overeenstemming is over de menselijke invloed op het klimaat mompelt Crok wat over consensus en controverse – in de wonderlijke wereld van Marcel Crok bestaan die twee blijkbaar tegelijkertijd, terwijl consensus natuurlijk juist de afwezigheid van controverse is – en over politisering van en politieke correctheid in de wetenschap. Om vervolgens razendsnel de aandacht van het onderwerp af te leiden met een red herring. Zo dadelijk meer over die haring, die in dit geval kernenergie heet. Eerst iets over die politieke correctheid. De suggestie van Crok is dat de cultuur in de klimaatwetenschap ervoor zorgt dat de menselijke invloed op het klimaat wordt overdreven. Daarvoor levert hij geen enkel bewijs. Dat bewijs is ook helemaal niet te leveren, omdat het niet bestaat. Er zijn ook mensen die menen dat de wetenschappelijke cultuur juist tot terughoudendheid leidt, tot “erring on the side of least drama”. Daarvoor zijn in enkele onderzoeken inderdaad aanwijzingen gevonden. Hoe overtuigend die aanwijzingen zijn moet iedereen maar voor zichzelf uitmaken. Interessanter is dat die onderzoeken een beeld schetsen van de invloed die de cultuur binnen een wetenschappelijk vakgebied kan hebben. Die invloed is subtiel en drukt zeker niet zijn stempel op alle conclusies en resultaten, en er is geen enkele aanwijzing dat wetenschappers met een afwijkende mening het niet zouden durven om die uit te spreken. De suggestie van zoiets als politieke correctheid in de klimaatwetenschap is gemakzuchtige retoriek, die dicht in de buurt komt van een complottheorie. Die indruk van complotdenken bevestigt Crok als hij beweert “objectief en zuiver in de discussie staat”. Dat zou immers betekenen dat er iets mis is met de objectiviteit of de zuiverheid van duizenden onderzoekers, die met hun werk bij honderden instituten over de hele wereld bijdragen aan de mainstream klimaatwetenschap.
Misleidende uitspraken over zeespiegel en extreem weer
Marcel Crok lijkt in het interview zijn uiterste best te doen om redelijk en genuanceerd over te komen. Daarom is het des te opvallender dat hij het niet kan laten om wat beweringen te doen over concrete wetenschappelijke resultaten die ronduit misleidend zijn. Hij beweert dat de zeespiegel in nagenoeg constant tempo is gestegen sinds 1850. Dat is simpelweg niet waar. Hij beweert dat er “overweldigend bewijs” zou zijn dat er geen toename is van extreem weer. Dergelijk bewijs bestaat niet. De invloed van klimaatverandering op extreem weer is een complex onderwerp, waarover nog veel onzeker is. Crok verdraait de onzekerheid deze keer niet tot onwetendheid, maar hij gaat nog een stap verder: hij verdraait de onzekerheid tot “overweldigend bewijs” van het tegendeel. En dan noemt hij ook nog tornado’s en orkanen als voorbeelden van typen extreem weer die niet zijn toegenomen, terwijl de klimaatwetenschap nooit een toename van tornado’s heeft voorspeld en dat het voor orkanen ook veel genuanceerder ligt.
EMOTIES IN HET DEBAT
Calimerogedrag
Roderick Veelo vraagt of Marcel Crok een idee heeft waarom de emoties vaak zo hoog oplopen in discussies over het klimaat. Dat heeft hij wel: “Ze gunnen mij mijn opvatting niet”. Arme Marcel wordt buitengesloten vanwege zijn “afwijkend standpunt”. Nu zie ik Crok met de regelmaat van de klok opduiken in allerlei media, dus dat buitensluiten begrijp ik niet zo goed. Of zou hij vinden dat hij recht heeft op een dagelijks uurtje zendtijd bij de NPO, of zo?
Inhoudelijk debat is onmogelijk als tegenargumenten steeds onbeantwoord blijven
Wel heeft hij waarschijnlijk gelijk als hij zegt dat mensen zich zorgen maken over de risico’s van klimaatverandering en dat ze zich daarom opwinden als iemand die risico’s bagatelliseert. Als hij iets verder had gedacht had hij nog een oorzaak voor die oplopende emoties kunnen vinden. Het is knap ergerlijk als iemand zegt een discussie te willen voeren over zo’n belangrijk onderwerp om vervolgens simpelweg niet te luisteren naar de argumenten van anderen. Dat is namelijk wat Marcel Crok doet. Vrijwel alles dat hij zegt of schrijft is al meermaals beantwoord en vaak zelfs weerlegd. Vrijwel nooit gaat hij inhoudelijk in op de antwoorden en weerleggingen die hij krijgt. In plaats daarvan blijft hij steeds weer dezelfde beweringen herhalen. Op die manier houden hij en zijn medestanders de schijn van een discussie in stand, maar van een echte discussie is absoluut geen sprake. Het is volkomen logisch en terecht dat mensen die vooruit willen geen zin hebben in zo’n eindeloze herhaling van zetten. En het is net zo begrijpelijk dat wetenschappers die het publiek goed willen informeren het vervelend vinden als ze zich steeds weer gedwongen zien om te reageren op de halve waarheden, hele onwaarheden, drogredenen en insinuaties die er worden verspreid. Als daar niet zo veel tijd en moeite in zou zitten zou het veel gemakkelijker zijn om alle nuances en onzekerheden die er zijn over het voetlicht te brengen.
Marcel Crok zegt in het interview dat hij open staat voor andere opvattingen en kritiek, maar in de praktijk blijkt daar maar weinig van. Terwijl hij toch zeker een deel van de kritiek die hij krijgt over zichzelf afroept.
DE ENERGIETRANSITIE
Klimaatwetenschappers zijn niet automatisch ook energiedeskundigen
Red herring kernenergie: Crok verwijt klimaatwetenschappers dat ze zich maar zelden uitlaten over kernenergie, terwijl we het volgens hem zonder kernenergie niet gaan redden. De vraag is waarom klimaatwetenschappers zich uit zouden moeten laten over iets dat buiten hun vakgebied ligt. Wie het klimaatsysteem onderzoekt is daarmee nog niet automatisch ook deskundig op het gebied van het energiesysteem. Natuurlijk hebben klimaatwetenschappers wel het recht om daar hun mening over te geven – sommigen doen dat ook – maar er is niets dat ze daartoe verplicht. En veel wetenschappers zijn nu eenmaal bedachtzame mensen, die liever geen stellige uitspraken doen over zaken die buiten hun eigen expertise vallen.
De energietransitie is ingewikkeld, juist daarom moeten we er volop mee aan de slag
Marcel Crok vindt, helemaal terecht, de energietransitie razend ingewikkeld. Maar hij vergeet de logische conclusie te trekken die daar uit volgt: die ingewikkeldheid is juist een reden om er volop mee aan de slag te gaan. De energietransitie komt niet uit de lucht vallen en ook niet van de tekentafel of uit het lab rollen. De enige manier om zo’n ingrijpende verandering te realiseren is er aan te beginnen, al het goede dat zich onderweg aandient te behouden en van alle fouten die er worden gemaakt te leren. Ook hier lijkt Crok weer te struikelen over de onvermijdelijke onzekerheid: hij wil waarschijnlijk pas aan de energietransitie beginnen als de uitkomst helemaal duidelijk is. In de praktijk zou dat betekenen dat er nooit aan wordt begonnen.
ADAPTATIE
We moeten ons aanpassen aan een veranderend klimaat, nogal wiedes
Wie Marcel Crok hoort over adaptatie zou kunnen denken dat hij een groot en baanbrekend inzicht verkondigt. In werkelijkheid trapt hij alleen maar een open deur in. Natuurlijk moeten we ons aanpassen aan een veranderend klimaat. Iedereen die zich een beetje in de materie heeft verdiept weet dat al jaren. De vraag die er werkelijk toe doe is in hoeverre zulke aanpassingen mogelijk zijn en blijven en welke kosten en inspanningen ze met zich meebrengen als we niets aan de oorzaak van de opwarming doen.
Wie weinig vertrouwen heeft in klimaatwetenschap zou niet alles in moeten zetten op adaptatie
Wat opvalt is dat Crok het in deze context ineens helemaal niet over al die onzekerheden in de wetenschap heeft. Terwijl ze er zeker wel toe doen. Om te kunnen beoordelen in hoeverre adaptatie mogelijk is, is er gedetailleerde kennis nodig van welke veranderingen er te verwachten zijn op welke plaats en op welk moment. Die kennis is ook nodig om te kunnen anticiperen op veranderingen en dat is cruciaal voor klimaatadaptatie. Als we alleen maar afwachten en reageren op wat er verandert zou adaptatie wel eens neer kunnen komen op permanent achter de feiten aanhollen. Voorspellingen op dit detailniveau zijn veel ingewikkelder dan de projecties van de mondiale opwarming als gevolg van het versterkte broeikaseffect. De wetenschappelijke onzekerheid is dus ook veel groter.
Als Crok al moeite heeft om de elementaire kennis van de klimaatwetenschap te accepteren, dan heeft hij zeker geen wetenschappelijke basis voor zijn pleidooi om alles in te zetten op adaptatie. Dat pleidooi kan dan ook onmogelijk de uitkomst zijn van een zorgvuldige risico-analyse. Het is een blinde gok.
[*]Het activisme van Marcel Crok blijkt onder meer uit de labeltjes die hij zichzelf opplakt: klimaatoptimist en ecomodernist. Dat zijn de labeltjes van iemand die een (politieke) boodschap aan de man wil brengen en die de indruk wil wekken dat hij zich met die boodschap verzet tegen pessimistische en ouderwetse opvattingen van anderen. Iemand die alleen maar geïnteresseerd is in een onderwerp, of zich er als objectieve journalist in verdiept, heeft zulke labeltjes niet nodig. Met activisme op zich is overigens niets mis: iedereen heeft het volste recht om zijn mening uit te dragen. Liefst wel met open vizier.
Klimaatverandering 
IK vind het nogal wat dat een lang artikel wordt gewijd aan de opvattingen van een persoon. Het lijkt haast een soort van contra-activisme.
Is Marcel Crok invloedrijk ?
Volgens mij zijn zijn wetenschappelijke opvattingen over klimaatgevoeligheid niet extreem binnen het spectrum van schattingen daarover. Zelfs een lukewarmer kan je hem niet vinden, als je je erin verdiept.
Een alarmist light ?
LikeLike
Pieter,
Het gaat me niet echt om de persoon Marcel Crok, Zo’n interview is vooral een aanleiding om nog eens op wat drogredenen en misverstanden in te gaan, die ik ik regelmatig voorbij zie komen.
En welk labeltje je op iemand plakt, of welk labeltje iemand zichzelf opplakt, is wat mij betreft ook niet zo belangrijk. Ik zou zeggen: kijk vooral naar de kwaliteit van de argumenten. Het zal je duidelijk zijn dat ik vind dat daar bij Marcel nogal wat aan schort.
LikeLike
Beste Pieter,
Hans legt de vinger op een aantal misleidende en verwarrende uitspraken van Marcel Crok in het RTLZ interview. Het gaat er niet om wat Crok “is”, bijvoorbeeld een “lukewarmer” of “alarmist light” zoals jij hem blijkbaar in een bepaald hokje probeert te stoppen.
Het gaat alleen over de uitspraken van Crok. Verder laten Crok’s beweringen over de klimaatgevoeligheid een groot deel van de waarschijnlijkheidsverdeling buiten beschouwing, zoals Hans hierboven laat zien.
Overigens is dit al vele malen eerder besproken, bijvoorbeeld:
Marcel Crok’s inbreng voor hoorzitting Tweede Kamer incorrect en irrelevant
LikeLike
bij ‘denkfout 1’, in het stuk ‘Marcel Crok’s inbreng’ : is dat niet de techniek van framing? (1) Je noemt een wetenschappelijk debat een ‘zeer gepolitiseerd wetenschappelijk’ debat. Vervolgens (2) je schakelt de rechter uit, want je vindt ‘dat hij zich beter niet kan mengen in een zeer gepolitiseerd wetenschappelijk debat’.
LikeLike
Beste Frank,
Uit je reactie is me niet duidelijk of je Hans bekritiseert of Marcel Crok.
Degene die het een ‘zeer gepolitiseerd wetenschappelijk debat’ noemde was Marcel Crok in zijn ‘position paper’ en niet Hans Custers. Als je het bovengenoemde blogstuk nog eens leest, neem er dan s.v.p. het position paper bij van Marcel waar het blogstuk vervolgens over gaat. Het staat gelinkt bovenin het blogstuk.
Ik weet niet of je die eerste paragraaf in het ‘position paper’ van Marcel ‘framing’ zou kunnen noemen.
Het lijkt me in elk geval inconsistent want Marcel verdedigt daar in feite twee strijdige stellingen: eerst anderhalve pagina met (verondersteld) wetenschappelijke argumenten waarom de rechter de wetenschappelijke basis v.d. positie van beide partijen in het geschil onder de loep had dienen te nemen… en vervolgens concluderen dat de rechter zich beter NIET kan mengen in een “wetenschappelijk debat”?
LikeLike
Misverstandje? Ik denk dat Frank het ook over Marcel had. Ik zit me wel nog af te vragen welk begrip het beste past bij de suggestie van politisering van de wetenschap: framing of projectie. Vermoedelijk is het een beetje van allebei.
LikeLike
In het stuk staat: “Volgens de wetenschap is de mens waarschijnlijk volledig verantwoordelijk voor de opwarming sinds midden vorige eeuw, “met een linkje jaar IPCC AR5 . Dat is niet correct. Er staat in het IPCC rapport: ‘it is extremely likely that more than half of the observed increase in global average surface temperature from 1951 to 2010 was caused by the anthropogenic increase in greenhouse gas concentrations and other anthropogenic forcings together.’. Dus niet ‘volledig’ maar ‘more than half’. Nogal een verschil, preciezer geeft IPCC het niet aan, dus Marcel heeft hier niet helemaal ongelijk
LikeLike
Leo,
In AR5 SPM staat op pagina 17:
“It is extremely likely that more than half of the observed increase in global average surface temperature from 1951 to 2010 was caused by the anthropogenic increase in greenhouse gas concentrations and other anthropogenic forcings together. The best estimate of the human-induced contribution to warming is similar to the observed warming over this period. {10.3}”
Volgens mij denkt mijn omschrijving de lading van die laatste zin wel:
“Volgens de wetenschap is de mens waarschijnlijk volledig verantwoordelijk voor de opwarming sinds midden vorige eeuw, met een onzekerheidsinterval aan beide kanten.”
Overigens is de gekozen formulering van het IPCC best interessant. Ze benadrukken wel de onderkant van het onzekerheidsinterval, maar de bovenkant wordt niet genoemd. Ze hadden op basis van de waarschijnlijkheidsverdeling ook kunnen zeggen dat de bijdrage van de mens zo goed als zeker niet meer is dan 150% van de werkelijke opwarming sinds 1950.
Ik zeg overigens niet dat ze het zo zouden moeten formuleren. Maar het lijkt me wel goed om te laten zien dat Crok een stukje cherrypickt uit een attributiestatement dat al vrij terughoudend geformuleerd is.
LikeLike
Hans – mij gaat het om de verbinding tussen het gebruik van de zware term ‘extremely likely’ en de bijdrage van de mens. ‘Extremely likely’ is hier specifiek gekoppeld aan het ‘meer dan de helft’ statement en zit vanwege die woordkeus dus aan de onderkant van het onzekerheidsinterval. Dat is dus iets anders dan ‘best estimate’ in de tweede zin. Wel eens met je constatering dat Marcel vaak eenzijdig gekleurde boodschappen afgeeft
LikeLike
Leo,
Sorry, maar ik snap nog niet goed wat jouw bezwaar is tegen de door mij gebruikte formulering. “Extremely likely” zou in het Nederlands “hoogstwaarschijnlijk” kunnen worden en dat woord heb ik niet gebruikt.
Wel heb ik “best estimate” enigszins vrij vertaald als “waarschijnlijk volledig, met een onzekerheidsinterval aan beide kanten”, Die vrije vertaling lijkt me best adequaat.
LikeLike
Beste Leo Meyer,
De IPCC AR5 SPM concludeert als volgt, zie ook de in blauw aangegeven zin:
Alleen aan de conclusie dat méér dan de helft van de geobserveerde opwarming door de menselijke bijdrage veroorzaakt is, wordt de waarschijnlijkheidsgraad extremely likely verbonden. Het neemt niet weg dat volgens het IPCC de beste schatting van de menselijke bijdrage vergelijkbaar is met de geobserveerde opwarming sinds 1950.
Dat is ook wat er in Chapter 10 Figure 10.5 staat aangegeven:
De oranje balk voor de menselijke bijdrage (het netto resultaat van de extra broeikasgassen, ‘GHG’, en de afkoelende antropogene aërosolen, ‘OA’) is zelfs ietsje langer dan de zwarte balk met de geobserveerde opwarming. De ‘best estimate’ van de netto menselijke bijdrage is dus zelfs ietsje groter dan de geobserveerde opwarming. Overigens overlappen de onzekerheidsintervallen wat het ‘similar to’ rechtvaardigt.
Dit is ook in lijn met AR4 waar de blauwe curves aangeven dat het zonder menselijke bijdrage, waarschijnlijk iets afgekoeld zou zijn sinds 1950:
LikeLike
Je kan natuurlijk altijd vrij vertalen. Maar het IPCC (en zeker WG I) is heel precies in zijn formuleringen van onzekerheid, zeker over het attributie-statement dat in 1995 statte met ‘the balance of evidence’ etc, in SAR groeide via ‘likely’ in TAR, ‘very likely’ in AR4, tot ‘extremely likely’ in het AR5 van WG I en SYR AR5. Die uitspraken zijn steeds voorzien van ‘most of the warming’, ‘more than half’ en ‘dominant’. en dus niet ‘volledig’. Dat staat er niet voor niets en is ook bedoeld om de voortgang in de zekerheid van attributie aan te geven.
.
Nb wat de reactrie van Bob Brand betreft: je geeft precies aan wat ik bedoel: de term ‘extremely likely’ is gekoppeld aan de ‘meer dan de helft’. Als je het woord ‘extremely’ weg zou laten dan mag je nu misschien ook wel ‘volledig’ zeggen, maar dat staat er nu eenmaal niet. De IPCC figuur die je bedoelt geeft ook de onzekerheidsmarges aan. Daaruit kan je inderdaad goed zien dat de gemeten en de berekende opwarming ongeveer overeenkomen. Niet ‘precies’ . Dus ‘vergelijkbaar’ is een juiste uitspraak.
Het lijkt misschien semantiek en muggenziften voor de buitenstaander – het publieke debat is daarvoor wellicht niet het geschikte podium – maar voor het wetenschappelijke debat ben ik er toch wel voor om gewoon het IPCC te citeren zonder te zeer vrije vertalingen te geven.
LikeLike
Beste Leo Meyer,
Je zegt: “… de term ‘extremely likely’ is gekoppeld aan de ‘meer dan de helft’. Als je het woord ‘extremely’ weg zou laten dan mag je nu misschien ook wel ‘volledig’ zeggen, maar dat staat er nu eenmaal niet.”
Maar, let op: in het bovenstaande blogstuk staat NIET dat het zeker zou zijn, of ‘extremely likely’, dat de menselijke bijdrage gelijk is aan de geobserveerde opwarming. Het linkerplaatje in de eerste grafiek (de waarschijnlijkheidsverdeling) impliceert dat evenmin.
Het is geen semantiek. Ik ben het helemaal met je eens dat de terminologie die het IPCC gebruikt heel zorgvuldig gehanteerd dient te worden — echter, dat gebeurt juist in het bovenstaande blogstuk. Leo, lees s.v.p. nog een keer het blogstuk en dan zou ik je willen vragen:
–> ben je het met me eens dat Hans Custers hier NERGENS zegt, of suggereert, dat de waarschijnlijkheidsgraad extremely likely van toepassing zou zijn op het ‘similar to‘, dus op de ca. 100% menselijke bijdrage?
Tegelijkertijd staat er wél de in blauw aangegeven zin over de ‘best estimate’ in de AR5 SPM (en Figure 10.5 etc.).
LikeLike
Leo,
Ik snap je punt nu. Ik wil wel duidelijk maken waarom ik voor de formuleringen heb gekozen die ik gebruik.
Juist omdat de terminologie van het IPCC zo precies is probeer ik die in een stuk als dit te vermijden. Want als ik de terminologie overneem, moet ik ook aan niet-ingewijden uitleggen hoe die precies in elkaar zit. En dit stuk is al zo lang. Dat is dus net reden om voor een vrije vertaling van die terminologie te kiezen.
Overigens wil ik wel nog een keer benadrukken dat mijn vertaling van “best estimate” niet “waarschijnlijk volledig” is, maar “waarschijnlijk volledig, met een onzekerheidsinterval aan beide kanten”. Het gaat me vooral om die twee kanten van het onzekerheidsinterval, omdat Marcel altijd maar één kant bespreekt.
Misschien had ik in mijn formulering het woord “waarschijnlijk” beter niet kunnen gebruiken, omdat dat opgevat zou kunnen worden als “likely” in de definitie van het IPCC. Terwijl het hier gewoon gebruikt is in de betekenis die gangbaar is in het Nederlands.
LikeLike
Oké, zoals Hans al zegt kan ik me voorstellen dat het woordje “waarschijnlijk” in de zin: “Volgens de wetenschap is de mens waarschijnlijk volledig verantwoordelijk voor de opwarming sinds midden vorige eeuw, …” opgevat kan worden als de waarschijnlijkheidsgraad ‘likely’ zoals het IPCC die hanteert.
Dat is door Hans niet zo bedoeld. Het IPCC houdt het op deze zin:
“The best estimate of the human-induced contribution to warming is similar to the observed warming over this period.”
Het is de ‘beste schatting’ en die is niet voorzien van een waarschijnlijkheidsgraad.
Om heel precies te zijn: het IPCC hoeft aan deze zin ook geen waarschijnlijkheidsgraad te verbinden. Het geeft namelijk alleen aan waar het *midden* van de kansverdeling ongeveer ligt en men hoeft dan niet meer te kwantificeren welk deel van de kansverdeling er onder of boven die 100% ligt.
LikeLike
Leo, ga je nu ook beweren dat als er in een pakje sap volgens de verpakking 200 ml zit, er geen 200 ml in zit (estimator), maar “zeer waarschijnlijk meer dan 190 ml”?
LikeLike
Het IPCC geeft feiten (bijv: de gemeten opwarming is vergelijkbaar met berekende opwarming) en stelt zorgvuldig vastgestelde ‘expert judgments’ samen, voorzien van onzekerheid-qualifiers. Dat zijn twee verschillende soorten statements. Ik zou zelf, als ik het IPCC citeer, daar geen eigen kleuringen aan toevoegen of statements door elkaar halen. Dat kan verwarring geven. Verder, wat mij betreft, inmiddels een storm in een pakje sap…
LikeLike
Beste Leo,
Je zegt: “… en stelt zorgvuldig vastgestelde ‘expert judgments’ samen, voorzien van onzekerheid-qualifiers. Dat zijn twee verschillende soorten statements.”
Even voor de duidelijkheid: begrijp ik het goed dat de beide volgende statements ‘expert judgments’ betreffen, allebei voorzien van onzekerheid-qualifiers?
1) It is extremely likely that more than half of the observed increase in global average surface temperature from 1951 to 2010 was caused by the anthropogenic increase in greenhouse gas concentrations and other anthropogenic forcings together.
2) The best estimate of the human-induced contribution to warming is similar to the observed warming over this period.
Dat is wel wat ik eruit opmaak. Ben jij ook die mening toegedaan?
Wat “als ik het IPCC citeer” betreft: we citeren deze passages héél vaak letterlijk. Voor degenen die wat minder thuis zijn in de Engelse taal en die niet exact weten op welke manier het IPCC omgaat met de ‘onzekerheid-qualifiers’ is dat soms moeilijk te interpreteren.
Sommigen schijnen bijvoorbeeld te denken dat het IPCC geconcludeerd zou hebben dat ‘slechts’ 50% van de opwarming sinds 1950 antropogeen zou zijn. Het IPCC geeft echter juist aan dat de ‘best estimate’ van de menselijke bijdrage vergelijkbaar is met de geobserveerde opwarming (EN dat voor > 50% menselijke bijdrage de waarschijnlijkheid zelfs boven de 95% ligt, het extremely likely). Nogal een verschil…
LikeLike
Bob – mijn interpretatie is aldus:
Statement (1) is inderdaad een expert judgment, een beoordeling dus door een groep auteurs, die voorzien wordt van cursief gedrukte, specifiek gedefinieerde bijvoegelijke naamwoorden om de mate van (on)zekerheid aan te geven. ( Er is een IPCC handboekje waar eea wordt uitgelegd:
https://www.ipcc.ch/pdf/supporting-material/uncertainty-guidance-note.pdf)
De tweede zin lijkt op een expert judgment vanwege de de term ‘best estimate’ – dat klinkt als een oordeel, maar is het niet, het is gewoon de piek van de waarschijnlijkheidsverdelingsfunctie (pdf) horende bij de berekeningen en dus m.i. een constatering van een feit. Wel oppassen: ‘similar to’ kan je vertalen als ‘vergelijkbaar met’ of ‘komt overeen met’ , en niet ‘is gelijk aan’ of ‘wordt veroorzaakt door’. Subtiel verschil dus. (2) is het het constateren van het feit dat twee getallen ongeveer even groot zijn, en (1) het expert oordeel over de mate van een causale relatie tussen die twee getallen, nl berekende en geobserveerde opwarming.
Eens?
LikeLike
Leo,
Je zegt:
“‘similar to’ kan je vertalen als ‘vergelijkbaar met’ of ‘komt overeen met’ , en niet ‘is gelijk aan’ of ‘wordt veroorzaakt door’ ”
Daar ben ik het op zich mee eens. Maar als de beste schatting van de menselijke bijdrage aan de opwarming vergelijkbaar is aan de werkelijk gemeten opwarming, dan lijkt me de enig mogelijke conclusie dat volgens die beste schatting de gemeten opwarming volledig (met een onzekerheidsmarge) veroorzaakt is door de mens.
We proberen hier de wetenschap toegankelijk te maken voor geïnteresseerde, maar niet noodzakelijk ingewijde, lezers. En tegelijkertijd willen we recht doen aan alle nuances en voetangels en klemmen in de wetenschap. Dat is best een lastige evenwichtsoefening. Ik zou niet weten hoe we dat anders zouden moeten doen dan door het herformuleren van wat er in wetenschappelijke publicaties staat. Met natuurlijk wel altijd een verwijzing naar de bron, zodat wie dat wil ook de oorspronkelijke tekst kan lezen. Als we altijd exact de originele formuleringen moeten volgen wordt het wel erg lastig om een verhaal ook nog eens toegankelijk te houden.
LikeLike
Ik waardeer zeker je balansoefening tussen wetenschappelijke precisie en zorgvuldigheid enerzijds en heldere begrijpelijke boodschappen voor een breder publiek.Zo’n vertaling is inderdaad soms onvermijdelijk maar er zijn valkuilen. Als ‘berekend’ gelijk is aan ‘gemeten’ dan heb je een sterk punt mbt de bewijsvoering, maar nog niet perse een 100 % causale relatie. Daarvoor is een goed fysisch model nodig (en dat is er uiteraard) maar ook moet je de invloeden van andere variabelen (natuurlijke variabiliteit en natuurlijke forcings) geheel kunnen uitsluiten – quod non. Vandaar dat het IPCC de qualifier ‘extremely likely’ alleen toekent aan tot ‘more than half’ in plaats van ‘100 %’ Aan jou het laatste woord!
LikeLike
Als ik mijn twee cent mag toevoegen: ik vind de vrije vertaling van Hans van “best estimate” in “waarschijnlijk met onzekerheidsmarges aan beide kanten” toch een stukje accurater dan de vrije vertaling van Leo van “waarschijnlijk” in “extremely likely”. Het zou m.i. sjiek zijn om dat punt(je) gewoon te erkennen, zoals ook Hans en Bob erkennen dat “best estimate” volgens het IPCC niet hetzelfde is als “likely”. Of heb ik die erkenning van Leo gemist?
LikeLike
Ik vind het nog wel een interessante vraag of de sterke nadruk die het IPCC legt op de onderkant van de waarschijnlijkheidsverdeling niet een voorbeeld van “erring on the side of least drama” is.
Het stukje risico-analist dat vanuit een ver verleden nog in me zit zou geneigd zijn de nadruk juist op de andere kant te leggen, waar de staartrisico’s zitten. Dan zou het attributie-statement iets worden als: het is uiterst onwaarschijnlijk dat de menselijke invloed groter is dan 150% van de werkelijk gemeten opwarming sinds 1950.
LikeLike
Het wordt minimaal +4. Stop toch eens met die kletspraatjes in Parijs, Bonn.
LikeLike
Toen ik het interview met Marcel Crok zag, kreeg ik door wat zij truc is. In tegenstelling tot andere ‘klimaatsceptici’ gaat hij niet in tegen wetenschappelijke feiten. Daarmee zou hij immers zijn zelf benoemde ‘objectiviteit’ en zorgvuldig opgebouwde imago van wetenschappelijk onderbouwde scepticus ondergraven. In plaats daarvan is hij continu en uitsluitend bezig met het framen van de feiten. Daarbij richt hij zich volledig op het bagitaliseren van de wetenschappelijke feiten.
Dit is heel helder zichtbaar in de eerste minuten van het interview. Een aantal citaat: “Het is een kleine graad warmer geworden sinds 1850 en dat gaat eigenlijk vrij gestaag”. Een graad opwarming is erg veel en problematisch, maar door het woord ‘kleine’ en ‘vrij gestaag’ samen met de sussende toon, sugereert Crok dat het reuze meevalt. Door framing brengt hij een bagitaliserende boodschap, zonder dat hij hiermee de wetenschappelijke feiten bestrijdt.
Een ander citaat: “Dat [de zeespiegelstijging – C] zie je heel monotoom gebeuren [..] dat gaat gewoon heel gestaag door, ook aan de Nederlandse kust, dat gaat nu in een tempo van 18 cm, zo’n stukje (wijst met zijn handen), per eeuw”. Ook hier gaat het om de woorden ‘gewoon heel gestaag’ en ‘zo’n stukje’. Hij vertelt niet dat 18 cm best veel is, dat het op andere plekken in de wereld meer is en dat het in de toekomst sneller zal stijgen dan 18 cm per eeuw. Al deze feiten omzeilt hij handig door zijn framing.
Daarna geeft hij omfloerst toe dat de opwarming in de 20e eeuw door mensen is veroorzaakt, om daarna direct heel uitgebreid en stellig in te gaan op de onmogelijkheid om exact te weten hoeveel die bijdrage is. Hij legt de nadruk dus sterk op inherente wetenschappelijke onzekerheid, die hij die heel slim onmogelijkheid noemt. Door niet te melden dat die onzekerheid gaat over of mens pak ‘m beet 90 tot 110 procent van de opwarming veroorzaakt. suggereert hij dat de invloed van de mens ook heel klein kan zijn, wederom zonder dat hij het uit hoeft te spreken. Zelfs na een directe vraag van Veelo hierna omzeilt hij dit behendig door direct weer over de ‘onmogelijkheid’ te beginnen. Hier trivialiseert (hij gebruikt dit woord zelf) hij de invloed van de mens door te zeggen dat ook stoeptegels een ‘antropegeen klimaateffect’ hebben. Niet toevallig gebruikt hij hier opeens een klimaatwetenschappelijke term. Bij de kijker blijft hangen: “als gesproken wordt over ‘antropogeen klimaateffect’ gaat het over dingen als stoeptegels.”
Kortom Marcel Crok gebruikt retorische trucs. Dit gaat het hele interview zo door, inclusief zichzelf in de slachtofferrol manoeuvreren en de wetenschap wegzetten als een mening en als tunnelvisie.
De blog van Hans Custers en de reacties daarop slaan, hoe interessant ook, de plank daarom een beetje mis. Marcel Crok kan je niet bestrijden met wetenschappelijke feiten, die kent hij al lang. Je moet zijn retorische trucs benoemen.
LikeLike
Sorry voor de vele typefouten in mijn gehaaste reactie. Zelfs mijn naam was fout. Ik ben Casper niet Caper
LikeLike
Hallo Leo,
Dank voor je uitleg hierboven, de Uncertainty Guidance Note is me bekend.
Je zegt: “De tweede zin lijkt op een expert judgment vanwege de de term ‘best estimate’ – dat klinkt als een oordeel, maar is het niet, het is gewoon de piek van de waarschijnlijkheidsverdelingsfunctie (pdf) horende bij de berekeningen en dus m.i. een constatering van een feit.”
Ik kan me die uitleg goed voorstellen en dan is het tweede statement de constatering van een feit. Echter, je kan het ook als volgt interpreteren: het uncertainty statement dat volgens de Guidance Note onderdeel dient te zijn van een “expert judgment”, is al impliciet aanwezig in deze zin. Zoals jij zegt geeft het immers aan waar de piek van de waarschijnlijkheidsverdeling ligt — namelijk vergelijkbaar met een 100% menselijke bijdrage aan de geobserveerde opwarming sinds 1950.
Het uncertainty statement is al impliciet aanwezig omdat een piek rond de 100% menselijke bijdrage impliceert dat 50% van de waarschijnlijkheidsverdeling daar beneden ligt, en 50% daarboven. Om dat nog nader te voorzien van een ‘uncertainty qualifier’, zoals in Tabel 1 van de Guidance Note, is dan redundant. Toch voel ik meer voor jouw interpretatie omdat de zinsbouw niet aangeeft dat het een “expert judgment” zou zijn.
Maar dan – is dat een probleem?
Ik denk het niet, want daarmee is de eerste grafiek in het bovenstaande blogstuk (de waarschijnlijkheidsverdeling in het linker plaatje) volledig gebaseerd op een “expert judgment” van het IPCC + een “statement of fact” van het IPCC.
Dat is m.i. geen “kleuring” zoals je het eerder noemde. Het is een correcte duiding gebaseerd op zowel meerdere zinnen uit de SPM + de basis van de SPM in hoofdstuk 10 van AR5. Hoeveel mooier kan je het hebben? 🙂
LikeLike
Leo,
Verder schreef je hierboven: “Wel oppassen: ‘similar to’ kan je vertalen als ‘vergelijkbaar met’ of ‘komt overeen met’ , en niet ‘is gelijk aan’ of ‘wordt veroorzaakt door’.”
Dat is letterlijk hetzelfde als wat ik eerder hierboven schreef: “Het neemt niet weg dat volgens het IPCC de beste schatting van de menselijke bijdrage vergelijkbaar is met de geobserveerde opwarming sinds 1950.”
Ook Hans schreef in het blogstuk niet ‘is gelijk aan’ maar: “Volgens de wetenschap is de mens waarschijnlijk volledig verantwoordelijk voor de opwarming sinds midden vorige eeuw, met een onzekerheidsinterval aan beide kanten.”
Ik ben het, na onze gedetailleerde discussie hier, wel met je eens dat het woordje ‘waarschijnlijk’ ongelukkig gekozen is omdat het kan suggereren dat dit een letterlijke vertaling van een ‘likely’ expert judgment van het IPCC zou zijn. Dat is niet zo, het is een duiding gebaseerd op:
een “expert judgment” van het IPCC + een “statement of fact” van het IPCC.
Daar is niets mis mee, maar het woordje ‘waarschijnlijk’ had beter weggelaten kunnen worden want het wekt een onjuiste suggestie (‘ruwweg’ of ‘ongeveer’ was al beter geweest).
LikeLike
Beste Casper,
‘bagitaliseren’ vind ik wel een heel mooi woord, het is gedigitaliseerd bagatelliseren. 😉
LikeLike
De zinsnede “best estimate 100% van de opwarming antropogeen” zou je wellicht ook kunnen omschrijven als “waarschijnlijk tussen circa (?) 80-120% antropogeen”. Ik weet niet welke bandbreedte volgens de expert-judgement een waarschijnlijkheid van 66% heeft: kan bv ook 70-130% zijn, of nog iets anders, maar dat zou volgens mij de meest precieze omschrijving zijn van wat Hans iets korter door de bocht formuleerde.
LikeLike
Beste Bob,
Blij dat ik in mijn haast nog aan taalvernieuwing heb kunnen doen.
LikeLike
Hoi Lennart,
Dat kan. Alleen koos het IPCC daar niet zelf voor een zinsbouw die hoort bij een ‘expert judgment’, want dan hadden ze het inderdaad kunnen formuleren als:
‘It is likely that the human-induced contribution to warming lies between 66% and 133% of the observed warming over this period.’
Overigens ben ik van mening dat op een blog als dit Hans er niet aan ontkomt om méér te doen dan letterlijke vertalingen van de IPCC SPM te gaan plaatsen. Voor jou, voor mij, voor Hans en voor Leo spreekt het vanzelf dat je bij het lezen van de SPM conclusies en hoofdstuk 10 (in combinatie), een plaatje voor je geestesoog op ziet doemen dat ongeveer overeenkomt met het plaatje aan de linkerzijde:
Echter, niet iedereen is al jarenlang bezig met het uitspellen van IPCC rapporten (of het schrijven ervan, zoals Leo). Hans probeert het ook voor anderen inzichtelijk te maken. 🙂
LikeLike
Casper,
Ik ga een heel eind met je mee. Inderdaad is het voor een behoorlijk deel “framing” en retoriek. Ik heb daar ook wel wat aandacht aan besteed, bijvoorbeeld in de voetnoot over de labeltjes die Marcel zichzelf opplakt.
Maar dat neemt niet weg dat het inhoudelijk allemaal bijzonder mager is wat hij vertelt. En hoe je het ook wendt of keert, uiteindelijk is het de inhoud die er werkelijk toe doet. En met inhoudelijke argumenten kun je best vaak retorische luchtbelletjes doorprikken.
LikeLike
Hans,
Ik ben het met je eens en ik moedig jullie vooral aan om door te gaan met jullie zeer goede inhoudelijke reacties! Het zal Marcel Crok niet doen veranderen, maar het helpt anderen wel om de echte feiten van onzin te onderscheiden.
Ik had mijn reactie misschien beter kunnen richten op journalisten en interviewers die de retorische trucs van Crok zouden moeten ontzenuwen.
LikeLike
Casper,
Dank!
Lennart,
Als je het wilt kwantificeren zul je wat dieper in hoofdstuk 10 van AR5 WG1 moeten duiken. Deze passage uit de executive summary van dat hoofdstuk biedt wat aanknopingspunten:
“GHGs contributed a global mean surface warming likely to be between 0.5°C and 1.3°C over the period 1951–2010, with the contributions from other anthropogenic forcings likely to be between –0.6°C and 0.1°C, from natural forcings likely to be between –0.1°C and 0.1°C, and from internal variability likely to be between –0.1°C and 0.1°C.“
LikeLike
Dank voor het graven (het eerste stukje), Hans 🙂
Dan zou het dus grofweg zijn: “waarschijnlijk is circa 55-145% van de opwarming (sinds 1951) antropogeen” etc… (?)
En met Bob denk ik dat dit blog juist een burg probeert te zijn tussen IPCC en breder publiek, dus niet alleen IPCC-teksten moet gebruiken, maar die ook enigszins toegankelijker moet proberen te maken. Over de manier waarop zal dan onvermijdelijk enige discussie mogelijk zijn (zoals dat overigens/uiteraard ook over de IPCC-teksten zelf mogelijk is, en ook binnen het IPCC voorkomt).
LikeLike
Lennart,
Ik zou het dan afronden tot 50 – 150%… Maar het is in elk geval weer wat duidelijker waar die ondergrens van 50% vandaan komt.
Ik realiseer me inmiddels wel dat die getallen uit mijn vorige reactie weer allerlei misverstanden op zouden kunnen leveren. Ik denk dat de onzekerheid over de invloed van GHGs vooral zit in de klimaatgevoeligheid. Terwijl voor andere (antropogene en natuurlijke) forceringen de omvang van de forcering zelf veel onzekerder is Dat zou betekenen dat je die onzekerheidsintervallen van die forceringen niet zomaar met elkaar kunt vergelijken.
Als de invloed van GHGs aan de onderkant van het onzekerheidsinterval zit betekent dat een lage klimaatgevoeligheid. En een lage klimaatgevoeligheid betekent weer dat het effect van andere forceringen klein is: die kruipen dan dus in de richting van de 0. Ofwel: als de bijdrage aan de opwarming van GHGs maar 0,5°C is, is een bijdrage van -0,6°C van andere antropogene factoren zo goed als uitgesloten.
LikeLike
Casper, zeer mooie reactie over Crok, bedankt. Hij is daarom ook een veel gevaarlijkere klant dan de echte ‘deniers’.
Het KNMI tekende vorig jaar op: “We kunnen niet langer uitsluiten dat ongeremde klimaatverandering tot onbeheersbare zeespiegelstijging zal leiden die de Nederlandse kustverdediging voor een onmogelijke opgave stelt.” (https://www.knmi.nl/over-het-knmi/nieuws/ijssmelt-antarctica-in-volgende-eeuw-rampzalig)
Hier hoor je verdomd weinig over in Nederland. Terwijl dit toch de wetenschappelijke realiteit is. Men luistert blijkbaar liever, met de vingers half in de oren, naar de sussende praatjes van een Marcel Crok.
LikeLike