Het Antropoceen wordt (nog) geen formeel geologisch tijdperk

De Internationale Unie van Geologische Wetenschappen (IUGS) meldde vorige week in een nieuwsbericht dat het voorstel om het Antropoceen te formaliseren als geologisch tijdperk is afgewezen. De uitslag van de stemming in de Stratigrafische Subcommissie voor het Kwartair was duidelijk: er waren 4 stemmen vóór het voorstel, 12 tegen en 3 onthoudingen. Dit besluit geldt in elk geval voor 10 jaar. Volgens de strakke regels van de IUGS kan dan een nieuw voorstel worden ingediend over het Antropoceen. Dat lijkt lang, maar op de geologische tijdschaal is het natuurlijk maar een oogwenk.

Als je kijkt naar de voorgeschiedenis van het afgewezen voorstel is 10 jaar ook niet zo heel lang. De Antropoceen Werkgroep van de IUGS werkte al sinds 2009 aan het voorstel en als het aan hen had gelegen waren ze daar nog steeds mee bezig. De IUGS maakt er in hun nieuwsbericht geen geheim van dat er pittige discussies zijn gevoerd en dat er flink wat druk op de werkgroep is uitgeoefend om met een voorstel te komen waarover gestemd kon worden.

Dat het voor geologen ongemakkelijk is om een periode die nog geen eeuw geleden is begonnen aan te merken als geologisch tijdperk is wel te begrijpen. Geologen zijn nou eenmaal niet gewend om op zo’n korte tijdschaal te denken. Het is niet voor niets dat men zo hier en daar in de geologenwereld een tijdje aarzelde, alvorens de wetenschap over antropogene klimaatverandering te accepteren. (Al zou het feit dat er van oudsher nogal wat geologen werkzaam zijn in de fossiele sector daar ook wat mee te maken heeft.) Aan de andere kant was de geologische tijdschaal altijd al fijnmaziger naarmate die minder ver teruggaat in de tijd. Logisch ook, want over het laatste glaciaal is er nou eenmaal veel meer bekend dan over wat er zich miljoenen of miljarden jaren geleden afspeelde op aarde. Over het heden weten we nog veel meer, wat een argument zou kunnen zijn om het Antropoceen toch te formaliseren,

Over de toekomst weten we natuurlijk weer minder. Misschien is het nog wel te vroeg om in te schatten hoe het Antropoceen over 10.000 of 100.000 jaar in de geologische tijdschaal zou passen. Zoiets zou mee kunnen spelen in de technische discussie over de status die het Antropoceen zou hebben op die tijdschaal, die van een tijdperk of van een gebeurtenis. En als het als tijdperk wordt beschouwd, is het dan een nieuw tijdvak dat volgt op het Holoceen, of kan het beter beschouwd worden als nieuwe etage binnen het Holoceen? Ik kan me voorstellen dat een flink deel van het ongemak bij geologen juist bij die onzekerheid over de toekomst zit. Is het niet te pretentieus om te denken dat nu al bepaald kan worden welk plekje het heden zou moeten krijgen op een tijdschaal die miljoenen jaren beslaat?

Het besluit van de IUGS betekent niet dat het begrip Antropoceen naar de prullenbak wordt verwezen. Integendeel:

‘Moreover, the Anthropocene as a concept will continue to be widely used not only by Earth and environmental scientists, but also by social scientists, politicians and economists, as well as by the public at large. As such, it will remain an invaluable descriptor in human-environment interactions. But it will not be recognised as a formal geological term but will more usefully be employed informally in future discussions of the anthropogenic impacts on Earth’s climatic and environmental systems.’