Het lijkt wel een variatie op Godwin’s Law: bij elke discussie over klimaat valt vroeg of laat het woord kernenergie. En zo mogelijk polariseren de meningen dan nog meer dan als het “alleen” over klimaat gaat.
Wij (Jos, Hans, Bob, Bart) zijn relatief agnostisch ten opzichte van de verschillende technologieën om CO2-emissies te beperken. Als er een CO2 prijs zou zijn die hoog genoeg is om investeringsbeslissingen te beïnvloeden, dan zou de markt vrij efficiënt tot een optimale energiemix komen. Dat is natuurlijk een simplistische weergave van een complexe werkelijkheid en wij worden niet gehinderd door al te veel kennis over energiebeleid. De gedachte an sich wordt echter vaker geopperd, ook door mensen met veel expertise op dit gebied (zoals bijv dit prikkelende essay van Jan Paul van Soest).
Een belangrijk punt is het volgende: Hoe meer opties worden uitgesloten van het palet aan oplossingen, hoe moeilijker en duurder het zal zijn om onder een bepaald emissieplafond te blijven. Als we geen kernenergie willen, en ook geen CO2-opslag (ook al zo’n heikel punt), en oh, windmolens eigenlijk ook liever niet, dan wordt het wel erg moeilijk (en duur) om het energiesysteem CO2-neutraal te maken. Hoe belangrijker we het vinden om klimaatverandering te beperken, hoe minder restricties we moeten opleggen aan de opties om emissies te reduceren.
Een voormalige collega van mij, Jip Lenstra, vatte de verschillende benaderingen van het klimaatprobleem als volgt in een karikatuur samen:
Kernenergie is één van de energiebronnen met een zeer lage CO2 uitstoot per kWh (zie bijv figuur TS.19 uit het vijfde assessment rapport van het IPCC WG3 hieronder). Als zodanig is het logisch dat kernenergie wordt meegenomen in emissiescenario’s waarbij de opwarming zoveel mogelijk beperkt blijft. In het recente IPCC SR15 rapport over het beperken van de opwarming tot 1,5 °C neemt in alle vier illustratieve scenario’s het gebruik van kernenergie toe de komende decennia (fig. SMP3.b).
Het vijfde assessment rapport van het IPCC (AR5) schreef over kernenergie o.a. het volgende (Summary for Policymakers WG3):
Nuclear energy is a mature low-GHG emission source of baseload power, but its share of global electricity generation has been declining (since 1993). Nuclear energy could make an increasing contribution to low carbon energy supply, but a variety of barriers and risks exist (robust evidence, high agreement). Those include: operational risks, and the associated concerns, uranium mining risks, financial and regulatory risks, unresolved waste management issues, nuclear weapon proliferation concerns, and adverse public opinion (robust evidence, high agreement). New fuel cycles and reactor technologies addressing some of these issues are being investigated and progress in research and development has been made concerning safety and waste disposal.
en:
At the global level, scenarios reaching 450 ppm CO2eq are also characterized by more rapid improvements of energy efficiency, a tripling to nearly a quadrupling of the share of zero- and low-carbon energy supply from renewables, nuclear energy and fossil energy with carbon dioxide capture and storage (CCS), or bioenergy with CCS (BECCS) by the year 2050.
Kernenergie lijkt steeds meer uit de taboesfeer te komen, waar het toch lang in zat. Arjen Lubach gaf daar nog een flinke zwengel aan met zijn recente uitzending. De belangrijkste feiten die hij liet zien kloppen voor zover wij kunnen beoordelen: kernenergie veroorzaakt veel minder CO2 uitstoot en veel minder dodelijke slachtoffers per kWh dan fossiele brandstoffen. Een compleet plaatje van voors en tegens was het weliswaar niet – maar dat was waarschijnlijk ook niet zijn bedoeling. Daarvoor is deze argumentenkaart wellicht een betere bron.
Aan elke energietechnologie zitten voor- en nadelen, en kernenergie is daarop geen uitzondering. Maar in het publieke debat worden deze voor- en nadelen soms uitvergroot of juist weggelaten, bijvoorbeeld omdat iemand een sterke mening voor of tegen een specifieke technologie heeft. Dat is jammer, want het vertroebelt het debat (klinkt herkenbaar…). Of het afvalprobleem werkelijk zo problematisch is als tegenstanders van kernenergie doen voorkomen, of werkelijk zo probleemloos is als voorstanders van kernenergie dat op hun beurt doen, daar valt over te twisten. Het issue daarbij is vooral de ontzettend lange tijdschaal waarop het afval radioactief blijft; daar zit een ethische dimensie aan waar je verschillend tegenaan kunt kijken, en het hangt af van je vertrouwen dat de opslag over die tijdschaal sluitend blijft. Maar laten we dat dan vergelijken met het afval van fossiele brandstoffen: dodelijke luchtverontreiniging, en CO2 waarvan een deel honderdduizenden jaren in de lucht zal blijven: net zulke lange tijdschalen als we normaal alleen met kernafval associëren! Met het verschil dat kernafval in geconcentreerde vorm aanwezig is (en hopelijk blijft – daar zit de angel natuurlijk), en CO2 blijft circuleren tussen atmosfeer, oceaan en biosfeer, totdat het uiteindelijk in stabielere vormen (sediment) wordt opgeslagen. En dat gaat héééééééél langzaam.
Er zijn flink wat mensen in het energiedebat die al hun eieren in één mand lijken te willen leggen, en één specifieke energietechnologie tot de enige mogelijke redder van het probleem hebben uitgeroepen. Voor sommigen is dat kernenergie, voor anderen biomassa, waterstof (een energiedrager; geen energiebron, maar dat terzijde), zon, of wind. Vaak gaat dat dan gepaard met het afkraken van andere opties, alsof ze bang zijn dat een ander gaat winnen. Dat is weinig constructief. Tegelijkertijd is het natuurlijk logisch om de voor- en nadelen van verschillende energiebronnen met elkaar te vergelijken. Het lijkt ons echter niet verstandig om al bij voorbaat een bepaalde technologie onacceptabel te verklaren, of om één technologie als alleenzaligmakend te beschouwen, welk technologie dat dan ook is.
Een voorbeeld van zo’n veel gehoorde zogenaamde ‘heilige graal’ is kernenergie op basis van thorium. Dit heeft wel iets van mensen die een bepaald model auto alleen kennen uit een glanzende brochure, zonder er ooit in gereden te hebben of het ding ooit in werkelijkheid gezien te hebben. Sterker nog, die auto of in dit geval ‘thoriumcentrale’ is nog niet eens in productie. Er valt op dit moment weinig zinnigs te zeggen over de toekomstige inzetbaarheid van deze technologie. Dat thoriumcentrales geen uitzondering zijn op de regel dat elke technologie voor- en nadelen kent is overigens eveneens duidelijk.
Never schedule breakthroughs
John Mashey, technologie entrepreneur
Een lastige kwestie lijkt nog wel de financiering van nieuwe kerncentrales te zijn. Energiebedrijven staan bepaald niet te dringen om er in te investeren. Zonder overheidsbeleid (lees: steun, bijvoorbeeld in de vorm van subsidie of prijsgaranties) zal het er de komende tijd daarom waarschijnlijk niet van komen. De strubbelingen van de nieuwe reactor bij Hinkley Point in Engeland stemmen wat dat betreft ook niet hoopvol.
Het is positief dat de discussie meer en meer over klimaatbeleid lijkt te gaan en dat taboes daarbij doorbroken worden: Hoe gaan we de energietransitie aanpakken, hoe ver willen we gaan, hoe verdelen we de lasten etc. Hierbij draagt de klimaatwetenschap inzichten aan wat de uitwerking van diverse toekomstscenario’s is op de te verwachte klimaatverandering.
Klimaatverandering 
De kernenergie lobby is nooit echt weggeweest. Alleen poosje beetje stil na Fukushima.
LikeLike
Voor kernenergie worden vele voor- en tegenargumenten steeds herhaald. De discussie vernieuwd nauwelijks. Een van de beperkingen van kernenergie wordt eigenlijk nooit genoemd en dat is het zeer lage innovatieve karakter van deze energiebron. Ja, de nieuwe thorium centrales worden al sinds jaar en dag genoemd, maar deze zijn inderdaad nog niet onder realistische omstandigheden getest. Kernenergie is een energiebron die door een kleine hoogopgeleide groep in stand moet worden gehouden en ontwikkeld, en heeft dikke kabels vanaf de centrale naar de vele consumenten. Deze consument blijft consument. Het is eigenlijk een grootschalig systeem, gedreven door een elitaire top-down bestuur.
Duurzame energie (wind, zon, geothermie en biomassa) kan niet alleen grootschalig worden ingepland (e.g. windparken op zee), maar ook lokaal. En gecombineerd met slimme netwerken (smart-grids) en gekoppeld aan de accu’s van opkomend elektrisch vervoer, zullen zulke system veel innovatiever zijn, omdat slimme koppen individueel verbeteringen kunnen aanbrengen en allerlei apps ontwikkelen. Dit is in principe bottom-op, en kan tot zeer snelle innovatieve ontwikkelingen en toepassingen leiden, aangepast aan lokale en nationale omstandigheden. Dit is vergelijkbaar met het ontstaan van internet en sociale media.
Bij kernenergie duurt niet alleen de bouw lang, maar de noodzakelijke innovatie laat nog langer op zich wachten. Voor mij is kern energie doordoor niet meer interessant en de duurzame bronnen wel.
LikeLike
Dat is een goed punt, Rik, en ik ben het er zeker niet mee oneens. Het laat onverlet dat het volgens mij verstandig is om beleidsmatig vooral op het doel te sturen (emissiereductie) en niet zo zeer op de specifieke middelen (bijv deze of gene technologie). Dat zou de regelgevingg ook vereenvoudigen (het woud aan subsidie- en andere regelingen kan dan vervangen worden door een gestaag stijgende CO2 prijs bijvoorbeeld). Over de politieke haalbaarheid daarvan kun je twisten, en het is wellicht een simplistische weergave, maar toch, de crux is volgens mij valide.
Wel is het zo dat innovatie niet direct door een CO2 prijs wordt beinvloed, dus innovatie zal nog steeds specifieke steun nodig hebben, en dan ontkom je dus niet aan keuzes op welke technologieen (meervoud) je wilt inzetten. Mocht ik dit laatste mis hebben dan laat ik me graag corrigeren door een beleidsexpert (Erik de Haan?).
LikeLike
Ik sluit me aan bij de redenering van Rik: kernenergie is een nauwelijks te manoeuvreren top-down mastodont met *bovendien* zeer langdurige afval-risico’s.
In dit perspectief zou je de Barts redenering kunnen omdraaien: hoeveel warmer wordt het als je kernenergie uitsluit van de mix en is dat ‘surplus’ überhaupt relevant. Stel dat het door buitensluiting van kernenergie 1°C warmer wordt bovenop de 2°C die al in de pijplijn zit. Als ik me niet vergis is die 2°C al voldoende om de globale habitat drastisch te veranderen – en bij gevolg ook alle maatschappelijk en politieke verhoudingen wereldwijd.
LikeLike
Hallo Goff,
“Stel dat het door buitensluiting van kernenergie 1°C warmer wordt bovenop de 2°C die al in de pijplijn zit.”
Dat zou een additionele mate van klimaatverandering zijn met zeer vergaande consequenties. Het lijkt me niet consistent als:
– jij je buitengewoon druk maakt over de eerste +2 °C;
– en dan een additionele +1 °C, te vermijden door kernenergie toe te voegen aan de energiemix, bagatelliseert.
Ruwweg gesproken nemen de gevolgen exponentieel en niet lineair toe met elke additionele graad opwarming. De additionele +1 °C (uit jouw eigen voorbeeld), kan dan méér gevolgen met zich brengen dan de eerste twee graden opwarming.
Ik ben het helemaal eens met Bart.
LikeLike
Het lijkt me verstandig om alle opties open te houden. Dus ook de mogelijkheid van kernenergie. Ik vraag me alleen af of hier wel een draagvlak voor bestaat. Maar dat vraag ik me ook af over windmolens. Vooral op land en inzicht hebben mensen een vreselijke hekel aan deze vorm van horizonvervuiling. Maar wie wil er dan wel een kolencentrale in de achtertuin?
LikeLike
Ciao Bob,
bagatelliseren is uiteraard niet mijn bedoeling. En van het verschil tussen lineair en exponentieel ben ik me bewust.
Waar het me om gaat is de vraag of het *de facto* uitmaakt voor menselijke samenlevingen om zich aan te passen aan +3°C i.p.v. +2°C, in de veronderstelling (!) dat +2° al drastische veranderingen in het klimaatsysteem en bijgevolg dramatische gevolgen in alle menselijke verhoudingen impliceert. Analogie: bij een derdegraads brandwond maakt het niet uit of die veroorzaakt is door n°C of door n+50°C.
Formeel uitgedrukt luidt mijn vraag: is er een drempel waarboven exponentieel toenemende gevolgen voor de menselijke samenleving niet meer relevant is? Iemand een idee?
Verder zie ik mbt kernenergie – daar gaat het blogstuk over – het risico dat reeds bij +2°C de handling & opslag van het afval tot niet te voorziene complicaties (unknown unknowns) leidt. Niemand weet hoe onze habitat en samenleving er over pakweg 30 jaar uitziet. Voor mij reden om de vraag te stellen of dat risico opweegt tegen het verschil in risico van +2°C en +3°C.
LikeLike
Beste mensen, mijn favoriete beeld van de mensheidd is dat van bacterien in een Petrischaaltje. Op een gegeven ogenblik sterven die uit om een aantal mogelijke redenen waarvan de belangrijkste zijn het opraken van grondstoffen/voedsel en de vervuiling van hun omgeving. Het verbindende element is natuurlijk overbevolking.
Voorlopig fokt de mensheid nog wel eventjes door. Er is echter een correlatie tussen welvaart/ontwikkelingsniveau en het stabiel blijven van het aantal inwoners in een streek. Het vervelende is dat je energie en tijd nodig hebt om dat niveau van welvaart/ontwikkeling te bereiken en te handhaven. En wat is “welvaart”? De mogelijkheid ieder jaar een nieuw bankstel en een nieuwee smartphone te kopen, of het bestaan van bereikbare medische zorg, scholing, voedsel? (Helaas schijnt het een economische wet te zijn dat je overbodige spullen moet produceren om aan de werkelijk nodige behoeften te kunnen voldoen.)
Ik denk dat de benodigde kosten uitgedrukt in energie voor verhoging van welvaart en ontwikkeling wel in te schatten zijn (en eveneens welk aandeel daarvan dan weer wordt verspild aan onnodige rotzooi). De vraag hoeveel energie nodig is om genoeg werkelijke welvaart te bewerkstelligen en dus de overbevolking een halt toe te roepen wordt dan wat concreter, evenals de volgende vraag: of je daarvoor genoeg hebt aan werkelijk duurzame energie of dat kernenergie of zelfs fossiele brandstoffen voorlopig moeten bijspringen.
De uitdaging zou dus moeten zijn het terugdringen van verspilling en toch wereldwijd uit alle macht verhogen van die werkelijke welvaart en ontwikkeling om langs die weg de bevolkingsaanwas stabiel te krijgen. Ga er maar aan staan.
Paai
LikeLike
Hallo Goff,
“Waar het me om gaat is de vraag of het *de facto* uitmaakt voor menselijke samenlevingen om zich aan te passen aan +3°C i.p.v. +2°C”
Ja, dat maakt verschil. Zie bijvoorbeeld de ‘tipping points’ in IPCC AR4. Zo is het verdwijnen van zomers zee-ijs in het Arctische gebied waarschijnlijk wel ‘survivable’ voor menselijke samenlevingen.
Voor tipping points zoals het verdwijnen van het Amazone woud (bij > 3°C opwarming) en het landijs op West-Antarctica, is dat al minder het geval:
Daar komt nog eens bij dat je jouw ‘argument’ precies even goed tegen hernieuwbare energie in zou kunnen zetten: ‘Wat maakt het *de facto* uit of we ons aan moeten passen aan +5°C i.p.v. +2°C? We zijn toch al ‘dooooooooooooomed’ bij +2°C.” Nou, nee. Het wordt alleen exponentieel lastiger en meer riskant naarmate de opwarming groter wordt.
LikeLike
Ik ben het met Bart eens dat kernenergie beschouwd moet worden als een belangrijke mogelijkheid om CO2 neutraal energie te produceren. De taboesfeer vanwege angst voor catastrofale ongelukken, zoals bij Tsjernobyl en Fukushima is waarschijnlijk niet terecht vanwege de veiligheidsnormen, die in deze tijd gelden voor kerncentrales. Wel zijn ook de huidige kerncentrales kwetsbaar bij (zeer) grote aardbevingen, maar die komen alleen in een beperkt deel van de aarde voor. De opslag van het radio-actief afval is met de huidige technieken ook geen onoplosbaar probleem. Overigens is radioactiviteit sowieso al overal op aarde aanwezig. Daarvoor hoef je dus ook niet bang te zijn. Ik denk dus dat het opwekken van energie in kerncentrales redelijk veilig is, als de mensen het maar goed organiseren en zich verstandig gedragen.
Helaas is het een feit dat de mensen zich soms niet verstandig gedragen, bijvoorbeeld de een of andere gekke fascist tot hun president kiezen en vervolgens oorlog maken. In verband met oorlogvoering heeft kernenergie grote nadelen, die niet genoemd worden in allerlei beschouwingen (taboe zijn) maar waar (stiekem) wel sterk rekening mee wordt gehouden in de politiek, denk ik. De nadelen ivm oorlog zijn divers enkele punten:
De kerncentrale is kwetsbaar bij bombardementen. Een vijand kan daar zeer aanzienlijke schade mee aanrichten.
Het ontwikkelen van technieken om kernenergie op te wekken impliceert ook de mogelijk om misbruik te maken van die technieken en nucleaire wapens te ontwikkelen. Ook kan het kernafval gebruikt worden voor nucleaire wapens. Dus als een land een eerste kerncentrale opent, kan dat land, desgewenst, na enige tijd ook kernwapens maken. Het voordeel van een thorium centrale in dit opzicht is dat het kernafval daarvan niet gebruikt kan worden voor nucleaire wapens.
LikeLike
Bob,
de door IPCC in kaart gebrachte tipping points die je laat zien dateren van ruim tien jaar geleden. Mag ik aannemen dat er in die tien jaar iets is verschoven?
Los daarvan weet je net zo goed als ik dat 1 overschreden grens binnen een systeem van onderling afgestemde grenzen voldoende is om het systeem zelf te doen kantelen. Dat geldt voor jouw en mijn lichaam en het geldt voor onze habitat.
Logisch dat mijn hypothetisch argument even goed ingezet kan worden tegen hernieuwbare energie. Maar daar gaat het in dit draadje niet over. Het gaat over kernenergie en i.h.b. de risico’s van handling & opslag van het afval in een wereld die +2°C te wachten staat met alle politieke en sociale gevolgen van dien. Very high risk, unknown probability.
LikeLike
Hallo Goff,
“Mag ik aannemen dat er in die tien jaar iets is verschoven?”
Niet persé. Het Akkoord van Parijs mikt op +2 °C (“well below 2 degrees centigrade compared to pre-industrial levels”) omdat het aantal tipping points dat er gepasseerd wordt, dan beperkt is. Elke graad extra zal de risico’s exponentieel doen toenemen. Om deze reden is jouw hypothetische 1 °C verschil, die het toevoegen van kernenergie aan de elektriciteits-mix uit zou kunnen maken, wel degelijk van groot belang.
“… dat 1 overschreden grens”
Nee. Het passeren van alléén de eerste tipping point in onderstaande figuur wil allerminst zeggen dat daarmee de andere tipping points gepasseerd worden. Dan zou het immers geen zin hebben om +3 … +5 °C aan te geven aan de rechterzijde v.d. figuur:
“Logisch dat mijn hypothetisch argument even goed ingezet kan worden …”
Waaruit blijkt hoe zinledig dat ‘argument’ is. Als jij aanneemt dat we al ‘doooooooomed’ zijn bij +2 °C dan kunnen alle investeringen in hernieuwbare energie evengoed achterwege blijven. 😁 Elke graad minder opwarming reduceert de risico’s.
@Willem Schot: “Het voordeel van een thorium centrale in dit opzicht is dat het kernafval daarvan niet gebruikt kan worden voor nucleaire wapens.”
Dat wordt nog weleens beweerd, maar gaat met de hedendaagse chemische technieken helaas niet meer op. Zie het linkje in het blogstuk naar: https://www.nature.com/articles/492031a of hier integraal: http://www.efn-uk.org/l-street/nuc-lib/thorium-reports/index_files/THrisks.pdf
LikeLike
Volgens mij is het niet zinnig om over Thoriumcentrales te praten, als een oplossing voor het energieprobleem voor de komende 10 tot 30 jaar, precies de tijd waarin ingrijpende stappen gezet moeten worden, maar ik kan mij vergissen.
Verder heb ik begrepen, dat er maar voor 70 tot 100 jaar brandstof is, om het aantal huidige centrales te laten draaien. Bij opschaling gaat dat versnellen: hoe sneller het gaat, hoe korter het duurt (Jules Deelder). Bij moeilijker winbaar uranium zullen afnemende EROI’s opbreken.
LikeLike
Bob,
ik begrijp van je dat je het verschil tussen 2°C en >2°C maatschappelijk relevant acht en dat kernenergie een onderdeel van het verschil is. Goed begrepen zo?
LikeLike
Mijn collega Marc Davidson heeft een ingezonden brief in de Volkskrant, in reactie op een opiniestuk van Maarten Keulemans:
https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/kernenergie-alleen-als-allerlaatste-redmiddel~bfcca71d/
“De sneer van Keulemans aan het eind van zijn opiniestuk dat ‘we in ieder geval zeker weten dat we met de koers van GroenLinks de opwarming van de aarde niet onder de 2 graden houden’, klinkt echter te kwader trouw. De milieubeweging pleit immers al decennia consistent zowel tégen kernenergie als vóór streng klimaatbeleid. Indien de maatschappij eerder de waarschuwingen van het IPCC ter harte had genomen en eerder een transitie naar een duurzame energievoorziening had ingezet, had gevaarlijke klimaatverandering prima zonder kernenergie kunnen worden vermeden.”
LikeLike
Het belangrijkste bezwaar tegen kernenergie nu lijkt me dat je met andere opties veel meer en veel sneller schone kWh’s kunt produceren. Kernenergie is niet zozeer ongewenst, als wel een inferieure optie.
Ik ben daarom niet voor nieuwe kerncentrales, maar wel voor (voorlopig) openhouden van de Duitse kerncentrales: die dingen staan er toch al, en of we nu nog wat extra afval produceren bovenop wat er al is lijkt me ook niet zo’n punt. Liever deze centrales dan kolen.
Volgorde zou in het algemeen moeten zijn (maar ben zeer voor een CO2-tax, dan komt de verdeling vanzelf wel):
1. Besparen (bijv. verlagen maximumsnelheid naar 100 kost niets en levert kennelijk 0.5% CO2 besparing op, beperking op vliegen, duurder maken transport algemeen).
2 t/m 8: Besparen, besparen, besparen.
9 en 10: Wind en zon (dit zijn de enige technieken die zeer snel op grote schaal kunnen worden uitgerold, alle andere voorstellen zijn luchtfietserij).
LikeLike
Over goedkope maatregelen gesproken: waarom kun je uberhaupt nog producten kopen met een energielabel dat slechter is dan A? Waarom geen schuivende norm: het beste product van nu is automatisch de minimum-norm over 5 jaar.
LikeLike
Beste Goff,
Het verschil tussen +2 ℃ en bijvoorbeeld +3 ℃ en hoger is zeker maatschappelijk relevant. Indien kernenergie toegevoegd wordt aan de energiemix zou dat, mondiaal gezien, bij kunnen dragen aan dit verschil. Verder heeft Bart al onder woorden gebracht waar het om gaat, zie het blogstuk:
LikeLike
Wat ik nog niet zo ben tegen gekomen, als optie ook in de discussies niet, is optie 2 t/m 8 bij Dick Veldkamp hierboven: besparen, besparen, besparen.
Als westerse mens hebben wij 500X onze eigen energie nodig, om te functioneren. Technologie is, mbv het vliegwiel van de neoliberale markteconomie, compleet verkeerd ingezet, nl voor verspilling en consumptie, consumptie, en weg gooien. Het heeft ons vast gepind, ‘locked-in’, met steeds dezelfde neoliberale mantra’s.
LikeLike
Zie hier voor nog meer discussie over kernernergie:
WISE reageert op Lubach, erg grappig.
LikeLike
[Embedding was niet de bedoeling, ik hoop dat het geen probleem is]
LikeLike
Het standpunt, dat alle opties moeten worden opengehouden, deel ik.
LikeLike
Volgens de mij bekende informatie kan een kerncentrale niet snel worden opgestart, In de toekomst zal na ingrijpende transitie energie grotendeels worden geleverd door de weerafhankelijke bronnen wind en zon. Bij de thans beschikbare bewezen technologie dient dan een aanzienlijke basiscapaciteit geleverd worden door centrales op basis van fossiel of kernenergie. Gascentrales zijn dan beter dan kerncentrales omdat ze sneller kunnen worden opgestart.
Dat daarbij fossiele energie wordt gebruikt is geen bezwaar. Volgens artikel 4.1 van de Overeenkomst van Parijs wordt het tweegraden-doel in de tweede helft van deze eeuw bereikt door evenwicht tussen emissies en opslag (sinks in het Engels) van broeikasgassen. Emissies zijn volgens dit artikel tot het niveau van de opslag acceptabel.
LikeLike
Dag Rinus,
Ik vraag me echter af, of het lukt de broeikasgassen ook werkelijk op te slaan. Dan moet je dus de uitlaatgassen afvangen, of het CO2 uit de atmosfeer halen en ergens opslaan. Dat lijkt me erg moeilijk. Het is natuurlijk veel gemakkelijker om de koolstof uit de brandstof te halen voor het verbrandingsproces en de waterstof alleen te verbranden. Dat gebeurde in Nederland al in de 19e eeuw en tot ca 1960 toen het aardgas kwam. Alleen werd toen de koolstof, in de vorm van cokes, ook gebruikt als energie bron, vooral in de centrales. Die cokes moet je nu dan in de grond stoppen. In principe kunnen alle fossiele brandstoffen kunnen ontleed worden in waterstof en koolstof, alleen gaat dat bij steenkool gemakkelijker dan bijvoorbeeld bij aardgas. Verder kwamen er bij de ouderwetse kolenvergassing ook kleinere hoeveelheden CO en CH4 in het gasmengsel naast de H2. Het is met moderne technieken waarschijnlijk mogelijk die koolstofverbindingen er (grotendeel) uit te halen.
LikeLike
@Willem Schot,
je krijgt er dan wel veel minder energie van.
LikeLike
Bob,
tussenstand:
– Als kiesgerechtigde burger laat ik bestaande en reeds in aanbouw zijnde kernenergiecentrales in de mix toe enkel en alleen als stepping stone om zon en wind verder uit te rollen. Anders gezegd: ik verwacht als burger politieke garanties voor infrastructurering van zon en wind als voorwaarde voor continuering en vervolgens uitfasering van kernenergie. Zonder die voorwaarde is kernenergie wat mij betreft taboe.
– Een realistische CO2 beprijzing is een politieke beslissing zoals het tot nu toe een politieke beslissing is om CO2 *niet* te beprijzen. Ik betwijfel of “…de markt vrij efficiënt tot een optimale energiemix” [je herhaalt die frase] zal komen. Wellicht bedoel je met ‘optimale mix’ een politiek realiseerbare mix?
– Het standpunt dat alle opties moeten worden opgehouden is m.i een nietszeggende open deur. Er moeten gewoon keuzes worden gemaakt. You can’t have your cake and eat it.
Overigens helemaal eens met Dick Veldkamp en Frank: besparen. Het is bizar dat een bouwploeg in NL 300 km per dag met vier file-uren in een busje zit om aan het andere eind van het land een klus te klaren. Het is even bizar dat de rechterhelft van de snelweg continu bezet is door trucks die Zuid-Amerikaanse bananen vanuit de Rotterdamse haven naar Hinterland transporteren.
LikeLike
Dick, inderdaad een leuke video van Wise! Slim gedaan, zo’n persiflage op z’n Lubach’s.
Het jubileumcongres van Wise over kernenergie heeft een interessante line-up aan mensen, met zowel uitgesproken voor- als tegenstanders: https://wisenederland.nl/inschrijven-wise-40
Dat je met andere opties veel meer en veel sneller schone kWh’s kunt produceren klopt wellicht (over de prijs zijn mensen het altijd notoir oneens, en ik vind het kastgi om in te schatten hoe dat precies zit). Maar dat komt dan vanzelf bovendrijven als de CO2 prijs hoog genoeg is: dat de beste en goedkoospte technologiemix moge winnen!
LikeLike
Verschillende mensen reageren hier (terecht) met de oproep “besparen, besparen, besparen”. Maar besparen heeft weinig zin als niet ook de primaire oorzaak voor alle problemen wordt weggenomen en dat is, nogmaals, de overbevolking. We moeten de tijd die we kopen met de besparingen dus voor alles gebruiken om die overbevolking een halt toe te roepen of zelfs terug te dringen. Zoals ik boven al betoogde kan dat alleen door welvaart en ontwikkeling te verhogen. Paradoxaal, maar zo is het.
IMHO, altijd imho natuurlijk.
paai
LikeLike
Paai, het probleem met besparen, besparen, besparen is toch vooral dat het de economie om zeep helpt, aangezien het is gebouwd op groei, groei, groei.
LikeLike
Het is natuurlijk leuk dat de satiricus LUbach ‘opeens’ kernenergie voor het voetlicht weet te brengen. Misschien kan hij het volgende keer eens over erwtensoep hebben
En druk dat we er opeens over zijn met zijn allen. Maar eh zeg nou zelf net als met renewables gaat het allemaal over twee keer niks. Als je zo het goed gedocumenteerde rapport van BP er eens rustig op naslaat over de energie mix van 2018 dan moet iedereen toch opvallen dat we met zijn allen wel veel leuteren, maar dat de energiemix nauwelijks veranderd.
Daar zijn natuurlijk allerlei redenen voor en vooral veel ideologische prietpraat en vooral het uitvergroten van op niets gebaseerde ‘wensprojecties’ allemaal goed voor de buhne afhankelijk van welk energietoneelstukje het best bevalt en dan geloof je natuurlijk al gauw in de aagereikte plot…
Wat opeens de boventoon lijkt te voeren op beide toneeltjes is het alom aanwezige toverwoord CO2 reductie. Allemaal onzin dat gaan we echt niet doen!
Dat is natuurlijk lachen want onder verwijzing wederom naar het BP rapport kun je op je vingers natellen dat die uitstoot gewoon rustig doorgaat.
Niets aan te doen, de gemiddelde wereldbewoner wil nou een keer hetzelfde als wat u wilt een comfortabel leven in een goed geisoleerde woning met een CO2 ‘verantwoorde’ verwarming en wellicht ook nog een elektrisch voertuig met enige standing. Een Tesla bijvoorbeeld.
Nou ben ik trouwens hardstikke energie en CO2 bewust en itt Al Gore dacht ik kom op doe je best, weg met je CO2 footprint.
Dus heb ik zelf een geisoleerde bewoning gecreerd in een oude boerderij in Frankrijk. Mijn elektra van het grid komt hoofdzakelijk van kernenergie gestookte centrales en kost inderdaad niet zo heel veel. 10ct per kwh. Daarna heb ik 35 zonnecellen op mijn dak geplaatst 8Kwh, heb een moderne pellet kachel aan geschaft. Bovendien ben ik lid van een kleine zelfstandige cooperatie ERE 43 gericht op kleinschalige energie projecten.
Bovendien heb ik zitting gehad in een groot opgezet project om mijn dal te voorzien van een ‘pompage turbinage’ en heb ik me aanvankelijk inhgezet voor de bouw van een ‘parc eolien’, die er tien jaar geleden ook daadwerkelijk gekomen is.
Tja en als klap op de vuurpeil leef ik al vijftien jaar ‘craddle to craddle’ en heb een bedrijf dat voor 100% draait op wat u allemaal in Nederland weggooit…..kleding, meubels allemaal zaken die u zomaar wegdonderd.
Wat heeft me dat nou allemaal gekost zo die CO2 vrije renewables/kernenergie wereld. Nou eh alles bijvelkaar zonnecellen/ isolatie en pelletkachel 45.000 euro.
Maar ja daarna krijg ik subsidie voor iedere kwh die ik lever namelijk 20ct. Tegelijkerijd trek ik in mijn huis beneden voor 10ct kernstroom en die pellets die maken we zelf, want als je ze moet kopen op de markt ach ach wat een vervuilde zwendel.
Die Pompage turbinage in het dal is uiteindelijke niet doorgegaan. Twee jaar geleden afgeblazen omdat de ‘geldschieters’ niet voldoende subsidie konden krijgen. en het windpark…ach het windpark dat draait nu tien jaar en de plannen zijn om het binnenkort gewoon vervroegd af te breken en te verschepen naar Afrika. Misschien kunnen ze er daar nog wat mee!
Nou moet al die kerncentrales hier binnenkort vernieuwd worden, nu dat heeft veel voeten in de aarde. Want je kunt natuurlijk wel een keer investeren in kernenergie, maar nu de tweede ronde met de EPR 3 centrales in Flammanville en dan nog de kosten voor de afbraak van Fessenheim.
In de tijd van de Gaulle was energie nog een nutsvoorziening, maar ja nu is alles ‘markt’ niks aan te doen. En dan trekt Toshiba zich zomaar terug in Engeland.
Maar goed wat wil ik nou eigenlijk zeggen. Renewables zijn flauwekul tenzij u bereid bent er als privepersoon 45.000 euro in te steken en dan nog vandaag was het slecht weer en op mijn opbrengst kan ik net mijn huis stofzuigen.
Blij dat die de Gaulle geheel ‘top bottom’ mij vanavond van enrgie voorziet van 10ct kwh.
De gemiddelde wereldbewoner verdient wellicht 300 euro permaand ofzo. Dat is dan 150 maanden sparen voor een pelletkachel en wat lullige zonnecellen. En dan heb je nog niks.
Maar goed ik heb het allemaal kunnen bekostigen en doen omdat u met zijn allen in Nederland zoveel spullen wegdonderd.
Verder gaat het gewoon over een ding, de energieprijs moet zo laag zijn dat economische groei mogelijk is aan zit @Bart Verheggen straks met zijn goed CO2 fatsoen ook maar een beetje rond te kijken in en voortschrijdende economische crisis zonder baanzekerheid voor hem en zijn kinderen.
Eerlijk gezegd ben ik voor een opwaardering naar vijftien jaar voor een opwaardering van de fossiele brandstoffen. Maar u mmag rustig langskomen hoor, er is nog wel een perceeltje bos te kappen voor de CO2 neutrale pelletkachels…..Drie keer ‘warm’, bij het hakken, het kloven en het branden.
Daarna wil ik wel een weddenschap met u aangaan dat er helemaal niks van komt van uw ‘transitie’maatschappij
De erwtensoep staat klaarwant dat heb je wel nodig na een dagje ontbossen!
LikeLike
@marco: het schijnt een economische wet te zijn dat je overbodige spullen moet produceren om aan de werkelijk nodige behoeften te kunnen voldoen. Het is niet gezegd dat die overbodige spullen evenveel energie moeten verbruiken als de elementaire behoeften medische zorg, voedsel, ontspanning en onderwijs. Misschien is ook daar een kentering mogelijk. Verbruikt een uur sociale media evenveel energie als een uur vliegen naar een vakantiebestemming, en hoe verhoudt zich dat tot het in stand houden van de infrastructuur voor zorg, voedsel en onderwijs? Misschien moeten we omwille van de energiebesparing allemaal Facebook addicts worden. Geen idee.
Paai
LikeLike
Paai,
Jouw opmerking over overbevolking klopt maar ten dele. Natuurlijk is het zo dat onze milieuproblemen kleiner zouden zijn als er maar 4 miljard mensen zouden zijn in plaats van 7 miljard. Echter het klimaatprobleem wordt voornamelijk veroorzaakt door de rijke bovenlaag – wij dus. Uitstoot is sterk gerelateerd aan inkomen, en de bovenste 10% is verantwoordelijk voor 50% van de uitstoot. De onderste 50% produceert daarentegen maar 10% van het totaal.
Zie hier (scroll naar beneden naar grafiek): https://www.vox.com/energy-and-environment/2017/12/1/16718844/green-consumers-climate-change
LikeLike
@Gerard d’Olivat,
is het zinnig om over een ander soort economie na te denken, of is het daarvoor te laat?
LikeLike
@Bart
“Maar dat komt dan vanzelf bovendrijven als de CO2 prijs hoog genoeg is: dat de beste en goedkoospte technologiemix moge winnen!”.
Ik zal het even cru zeggen, maar is niks persoonlijks. Een hoge CO2-prijs, tenminste, als je het serieus wilt doen, kan makkelijk door de elite bepleit worden, die het kan betalen, of dicht bij zijn werk woont, maar veel anderen kunnen hun werk dan wel schudden. Ontvolking van het platteland, en de dieselprijs is nu al te hoog.
Ik heb erg mijn twijfels over ‘beste en goedkoopste technologiemix’.
LikeLike
@Frank, Iedere ‘economie’ wordt bepaald door de beschikbaarheid van betaalbare energie.
Fossiele energie is daarbij veruit superieur en onvervangbaar door wat voor inferieure ‘elektriciteits’ opwekker dan ook.
Een derde deel van de beschikbaar fossiele brandstoffen olie en steenkool worden op dit moment gebruikt in de (petro)chemische industrie voor de vervaardiging van een oneindig aantal produkten die jij en ik iedere dag gebruiken van kunststoffen tot medicijnen enz.
Onmisbare produkten waar in ieder geval onze bekende wereld niet meer zonder kan. Bovendien er zijn er geen vervangers voor dit soort prachtige derivaten.
De rest stoken we stom genoeg op oa. op onze reisjes door de lucht en onze drang om steeds meer kilometers op de weg te maken met veelal nutteloze bezoekjes aan de schoonfamilie…
Natuurlijk is er een andere economie denkbaar die niet gebaseerd op de de beschikbaarheid van fossiele grondstoffen en energie en de afgeleide produkten.
Dan hoef je maar 150 jaar terug te gaan in de tiijd…..
De tijd van de grote houtkap, ontbossingen en plundering van wat er zo voor het grijpen lag aan steenkool.
Was er geen steenkool ‘gevonden’ dan hadden we heel Nederland turftechnisch afgegraven en in het water laten verdwijnen. Kon ons het schelen als je het koud hebt.
De rest kun je er zelf misschien wel bij bedenken.
Lijkt me niks aan, maar ja iedereen blijft maar over CO2 praten dat vertroebelt het zicht op essentialia nogal is mijn stellige overtuiging.
LikeLike
Een bezwaar tegen kernenergie, wat nog niet genoemd is: Nl is tweede landbouwexporteur, maar zal die positie in één klap verliezen bij een kernongeluk. Ook de belgische reactoren zijn zorgelijk.
LikeLike
Beste Dick: bijna alle genoemde problemen rond overbevolking, rijkdom, verbruik en noem maar op worden beschreven met Zipf-achtige distributies (All hail Zipf! – of Pareto, als je dat liever hebt). En die zijn zo fundamenteel, of liever: de processen die zulke distributies veroorzaken zijn zo fundamenteel dat je er weinig of niets aan kunt veranderen. Wat dat betreft is pessimisme onontkoombaar. Of je moet heel slim kunnen meeliften op die processen.
Ik heb al betoogd dat er een correlatie is tussen welvaart/ontwikkeling en lage aantallen kinderen. Jammer genoeg brengt verhoging van de welvaart ook verhoging van het energiegebruik met zich mee. Naast alle andere manieren om energie te besparen en groener te maken moeten dus ook die twee op een of andere manier worden losgekoppeld. Verhogen van de welvaart dus, ten eerste om bevolkingsgroei te stoppen en ten tweede omdat je een bepaald niveau van welvaart nodig hebt om zorg, onderwijs en andere noodzakelijkheden te verwezenlijken. Maar dan zonder ook het energieverbruik te verhogen…
Ik wou maar dat ik de oplossing had. Maar in ieder geval helpt het de problemen steeds opnieuw te benoemen en in kaart te brengen. Vandaar mijn bijdrage.
Paai
LikeLike
Dag Willem
Betreft je reactie van 9 november 11.53 op mijn opmerking dat gascentrales de voorkeur verdienen ten opzichte van kerncentrales.
Artikel 4.1 van het Verdrag van Parijs stelt, dat het tweegraden-doel wordt bereikt bij evenwicht tussen emissies en opslag.
Met de opslag wordt daar bedoeld de opslag zonder menselijk handelen. Veel CO2 wordt zonder dat we iets doen in de oceanen en op het land opgeslagen. De opslag neemt sterk toe, zeer waarschijnlijk als gevolg van meer CO2 in de atmosfeer.
De opslag op land uitgedrukt in PgCO2 was in de jaren 80 gemiddeld per jaar 1,61. In de nuljaren van onze eeuw was het gestegen tot gemiddeld 2,63. Bron: AR5, WG1, pagina 703, tabel 6.7. De opslag in oceanen is eveneens toegenomen.
In de voorlichting over het klimaatprobleem opmerkelijk weinig aandacht voor deze ontwikkeling. Een aanzienlijk aandeel van de emissies is op natuurlijke manier weggewerkt, gratis en zonder enige inspanning van onze kant.
Het toekomstige evenwicht van artikel 4.1 kan in een eenvoudige tekening worden weergegeven. Hoeveelheid CO2 in de lucht op de verticale as, toekomstige jaren op de horizontale as. De emissiecurve moet een scherpe daling laten zien door massale overgang op groene energie. De opslagcurve heeft bij voortzetting van de huidige trend een stijgend verloop. Het evenwicht wordt bereikt in het kruispunt.
De opslagcurve hebben we niet in de hand. Misschien is er geen stijgend verloop maar bij voorbeeld een horizontaal verloop. Ook dan wordt het kruispunt bereikt.
De benadering van artikel 4.1 wordt meestal aangeduid als de constant emission commitment. We kunnen de opslagcurve wel beïnvloeden door massale bosaanplant. De Chinezen zijn daarmee begonnen. De Europese Unie zou veel kunnen doen in Afrika.
Terugkomend op de gascentrales. Het kruispunt wordt – bij veel prestaties van onze kant om de emissiecurve te laten dalen – bereikt bij een aanzienlijke hoeveelheid opgeslagen CO2 per jaar. Die hoeveelheid kan gebruikt worden voor fossiele uitstoot.
LikeLike
Rinus,
Volgens mij maak je een denkfout. De natuurlijke processen waar je het over hebt nemen een deel van onze emissies op. Hoeveel ze precies opnemen hangt vooral af van hoeveel de concentratie toeneemt, en veel minder van de concentratie op zich. Omdat het om (relatief) snelle evenwichten gaat.
Dat nu ongeveer de helft van de menselijke emissies wordt opgenomen betekent dus niet dat alles wordt opgenomen als we die emissies zouden halveren. Ook dan zal nog steeds maar ongeveer de helft van die gehalveerde emissies worden opgenomen. Ofwel: als de emissiecurve daalt, daalt de (snelle) opslagcurve mee.
LikeLike
Ivm de overbevolking: zie bv. http://mindermensen.be/
Maar minder mensen (“het is de schuld van de zuiderse landen”) is maar een deeloplossing. Zie bv. het artikel “Europeanen vervuilen vooral in het buitenland” uit 2010 (https://www.lowtechmagazine.be/2010/03/co2-uitstoot-per-land-belgie-nederland.html)
LikeLike
Hans,
Het is aannemelijk, dat bij toename van de CO2 in de atmosfeer de opslag stijgt. Op land stimuleert het de plantengroei. Water neemt meer CO2 op bij meer CO2 in de lucht.
In je reactie is het anders. De opslag zou dalen, wanneer de emissies dalen.
Waarom dat zo zou zijn, is niet zonder meer duidelijk.
Mijn opvatting is, dat de jaarlijkse opslag een causale relatie heeft met de hoeveelheid CO2 die in de loop van vele jaren in de atmosfeer is gebracht. De in je reactie naar voren gebrachte opvatting is, dat de jaarlijkse opslag een causale relatie heeft met de uitstoot in hetzelfde jaar.
Wat gebeurt er, wanneer we er in slagen de uitstoot substantieel terug te brengen? In mijn opvatting zal daardoor de airborn fractie dalen. In de andere opvatting blijft de airborn fractie constant.
Mijn vraag: Wat zegt het wetenschappelijk onderzoek over dit onderwerp? Ik kan me indenken, dat de opslag gedeeltelijk afhankelijk is van wat in de loop der jaren is uitgestoten, gedeeltelijk door de uitstoot van het laatste jaar.
In artikel 4.1 van de Overeenkomst van Parijs wordt het twee graden doel bereikt door een evenwicht tussen uitstoot en opslag. Dankzij dat evenwicht neemt de CO2 in de atmosfeer niet meer toe. Dat is in overeenstemming met mijn opvatting. Bij een constante airborn fractie is er geen evenwicht, want de opslag is dan nul. Die opvatting is strijdig met artikel 4.1
LikeLike
Dag Rinus,
Dus je hebt het over de natuurlijke opslag of sink. Daarover staat dan iets in het IPCC rapport van 2013, echter op blz 503 (niet 703). Er wordt daar wel gesteld dat deze huidige CO2 sink bepaald wordt door de snel stijgende CO2 concentratie van de atmosfeer, zoals Hans Custers ook al beschrijft. Ook op het land is er dus CO2 sink. Voor een deel doordat de opwarming en ook de stijgende CO2 (een beetje) voor vergroening zorgt. Er gaat nu wat CO2 in het nieuwe hout zitten in gebieden waar nieuwe vegetatie ontstaat, maar er komt weldra weer een evenwicht tussen de opname van CO2 door de fotosynthese van de flora en het uitstoten van CO2 door de ademhaling van de fauna. Verder verdwijnt er erg veel CO2 in de oceanen en ook op het land wordt CO2 opgenomen door water, in de regen, rivieren, meren, enz. Het probleem op de lange termijn van het CO2 dat zo in de natuurlijke opslag verdwijnt is dat het ook weer voor een groot deel uit de oceaan ed naar boven komt als het CO2 in de atmosfeer gaat dalen nadat de mensen gestopt zijn met hun emissie. Onder andere daardoor krijgt men in de toekomst te maken met zeer langdurige hoge CO2 concentraties in de atmosfeer. De opwarming, die nog wel met enkele graden zal toenemen blijft dus zeer lang aanwezig, onder andere door die huidige CO2 sink. Bij zo’n langdurige warme periode krijgen de ijskappen op Groenland en (West)antarctica de tijd om flink af te smelten. Hierdoor is een grote zeespiegelstijging onvermijdelijk, tenzij de mensen in de toekomst in staat zouden zijn om het CO2 zelf uit de atmosfeer te halen, maar dat is erg moeilijk. Bovendien wordt er door de CO2 opname in de oceanen op dit moment een ander probleem veroorzaakt: verzuring van de oceanen.
LikeLike
Rinus, Willem,
De koolstofcyclus is hier wel erg off-topic. Ik stel voor deze discussie (zo nodig) voort te zetten in de open discussie.
LikeLike
Qua kernenergie is alleen GenIV interessant. Aan de rest kleven veel te veel problemen. Je kunt wel zeggen ‘elke week moeten er wereldwijd een x aantal GenII-III kernreactoren uit de grond gestampt worden’, maar waar ga je al dat koelwater vandaan halen in een opwarmende wereld?
Verder onderschatten mensen echt het afvalprobleem. Gerard d’Olivat weet vast wel van de verhalen van de eerste Franse kerncentrales die al jaren afgebroken en opgeslagen worden. Het duurt veel langer dan voorzien (denk Noord/Zuidlijn-taferelen), kosten vooralsnog meerdere malen het geplande budget en ze weten nog niet eens wat ze met de reactor aan moeten. Of die verhalen dan van die Duitse zoutmijnen waar radioactief spul gewoon in het grondwater sijpelt.
En dan ga je ervan uit dat de samenleving honderdduizenden jaren perfect blijft functioneren, zodat al die smerige, geniepige meuk blijft waar het moet blijven. Nog afgezien van het feit dat andere (gedecentraliseerde) technologieën nu al goedkoper zijn dan kernenergie, zonder dat de belastingbetaler de risico’s hoeft af te dekken (want geen verzekeraar wil eraan).
Nogmaals, alleen GenIV is interessant, vooral als het klein en modulair ingezet kan worden. Een Project Apollo om dat in 10 jaar tijd te bewerkstelligen, zou ik van harte toejuichen. De rest is gekkenwerk en in het beste geval een voortzetting van de status quo.
LikeLike
NevenA
ik verwacht als burger politieke garanties voor infrastructurering van zon en wind als voorwaarde voor continuering en vervolgens uitfasering van kernenergie. Zonder die voorwaarde is kernenergie gen4 weliswaar interessant maar wat mij betreft evengoed taboe.
LikeLike
Kernenergie opwekken kan veilig. Technisch is het mogelijk om de kerncentrales veilig te laten functioneren en ook om het kernafval veilig op te slaan. Dat lukt echter alleen als de mensen dat alles zo goed organiseren, dat er bij de exploitatie van de kerncentrales geen ongevallen kunnen gebeuren, die een gevaar opleveren voor de omgeving. Dit is technisch wel goed mogelijk, maar in de praktijk blijken zich toch onverwachte gebeurtenissen voor te doen. Bijvoorbeeld: Er is door geldgebrek en wanbeheer in een land geen mogelijkheid om een centrale goed te onderhouden, de verouderde techniek te verbeteren en mensen goed op te leiden, maar men draait toch door omdat men de energie nodig heeft. Dit waren de achtergronden bij het ongeluk in Tsjernobyl, Oekraïne in 1986. De gevolgen waren groot. Een ander voorbeeld is dat een kerncentrale beschadigd wordt door een grote aardbeving. Dat gebeurde in 2011 in Fukushima, Japan. Gelukkig konden de Japanse autoriteiten hierbij maatregelen treffen, waardoor de gevolgen voor mens en natuur beperkt bleven. Wel waren de kosten enorm. Hierbij is achteraf duidelijk dat men een ramp als Fukushima nog wel kan voorkómen door geen centrales in een aardbevingsgebied te bouwen. Men kan echter bij de bouw van een kerncentrale niet voorzien dat later bij de exploitatie de veiligheid problematisch wordt door dingen als geldgebrek, wanbeheer en corruptie.
Iets wat men nog minder goed kan en wil voorzien is dat het hele gebeuren rond kernenergie funeste gevolgen kan hebben in tijd van oorlog en burgeroorlog, oftewel terrorisme. Een punt hierbij is dat vijanden de kerncentrale kunnen bombarderen. Een veel groter gevaar is echter dat de regering van het land dat kerncentrales bouwt de technische kennis over de beheersing van nucleaire processen misbruikt om kernwapens te maken en in te zetten om medemensen massaal te doden, of daarmee te dreigen. Dit is helaas precies wat er gebeurd is in de oorlog tegen Japan en wat er nog steeds gebeurt in allerlei koude oorlogen (dreiging). Om ons op korte termijn te vrijwaren tegen dit perfide machtsmisbruik moeten er internationaal goede afspraken gemaakt worden. Helaas wordt dat niet gedaan en wordt een afspraak met Iran over uitsluitend vreedzaam gebruik afgezegd door de VS. Helaas dreigt er ook door de VS een afspraak met Rusland afgezegd te worden over de beperking van de verdere ontwikkeling van kernwapens in beide landen. In deze sfeer is het niet verstandig het gebruik van de kernenergie voor de opwekking van elektriciteit aan te moedigen. Kernafval kan immers ook gebruikt worden voor de productie van kernwapens.
Groter nog lijken de gevaren op lange termijn. Het kernafval moet namelijk veilig worden opgeslagen over een zeer lange periode van vele duizenden jaren. Dit kan dan nu wel technisch veilig gebeuren, maar we hebben geen idee van hoe de mensen hiermee in de toekomst zullen omgaan. Het kernafval kan dan altijd nog gebruikt worden om kernwapens te maken. Ook over vele duizenden jaren kunnen mensen nog op dat onzalige idee komen.
LikeLike
@Willem Schot,
en dan nog de gevolgen voor een klein dicht bevolkt land als Nederland. Zeker, als dat nog met de gevolgen van klimaatsverandering te maken krijgt: hoe gaan hittegolven en droogtes effect krijgen op kerncentrales, zeespiegelstijging, droog vallende of te warme rivieren, extreme neerslag, inzakkende bodems etc? Achter elkaar snel optredende tegendraadse klimaatextremen? We zijn bezig het holoceen te verlaten, op weg naar een onstabiel gederegleerd klimaat van wellicht miljoenen jaren terug.
Kunnen we het kernafval veilig opgeborgen houden, als dat alles, met mogelijk een ontwrichte staat, eraan komt? Zijn er dan mensen voor opgeleid, en hoeveel gaat dat allemaal niet kosten, als dat nog kan?
LikeLike
Louise Fresco roept nu op tot eindelijk de echte discussie over kernenergie, in haar NRC-column:https://www.nrc.nl/nieuws/2018/11/19/kernenergie-nu-graag-de-goede-discussie-a2755647. hmmm!
LikeLike
“In deze tijd van scepsis, dystopisch denken en wantrouwen is het noodzakelijk het verhaal van Verlichting en vooruitgang overeind te houden. Uiteindelijk hebben we geen ander verhaal dat ons verbindt.”
Bizar van L. Fresco om ‘Verlichting’ en ‘vooruitgang’ te framen als het enige verhaal (letterlijk haar woorden) dat ons zou verbinden. En dat is voorzitter van de RvB van Wageningen U&R.
Wat ons allemaal verbindt zijn de risico’s van de opwarming en de afbreukrisico’s van alternatieven in de energietransitie. Kernenergie is zo’n alternatief en over de afbreukrisico’s daarvan zwijgt ze. Wat ‘de Verlichting’ en ‘de vooruitgang’ daarmee te maken heeft is me een raadsel.
LikeLike
Heeft Fresco aangedrongen op een Project Apollo voor GenIV kernreactoren (klein, modulair, 100% veilig, geen koelwater nodig en nauwelijks afval producerend), zodat deze binnen 10 jaar op grote schaal ingezet kunnen worden? Nee? Dan loopt ze gewoon weer te trollen vanuit haar ivoren toren.
LikeLike
Hoi Neven,
Per saldo en alle aspecten meegewogen, ben ik vóórstander van meer kernenergie in het segment:
– basislast
van de elektriciteitsvoorziening. Voor deze ca. 60% basislast is er namelijk, althans op dit moment, geen andere low-carbon optie dan kernenergie of fossiel-met-CCS. Dat laatste kent een nóg langere realisatietijd dan kernenergie.
Het is een illusie dat dit goedkoop zou zijn. De situatie in Groot-Brittannië en Finland laat zien dat kernenergie voor ‘base load’ ongeveer € 0,12 per kWh aan opwekkingskosten betekent. Dat is ruim 2 x zo duur als basislast-kWh’s uit steenkool.
“… een Project Apollo voor GenIV kernreactoren (klein, modulair, 100% veilig, geen koelwater nodig en nauwelijks afval producerend).”
Hm… duurt véél te lang, is bijzonder onzeker en er is geen enkel peil op te trekken wat het op termijn zou gaan kosten per kWh. Het zal in eerste instantie met de NU commercieel beschikbare reactoren moeten (daardoor komt er wel investeringsbereidheid in de nucleaire industrie voor R&D voor nieuwere generaties). De ‘molten-salt slow breeders’ die uit Thorium eerst Uranium-233 opkweken dat vervolgens als splijtstof dient, zijn nu slechts papieren concepten en laboratorium-curiositeiten. Het is de vraag of en wanneer dat ooit betaalbaar gaat worden.
DE manier om nieuwe kerncentrales concurrerend te maken met fossiel: het (hoger) BEPRIJZEN van CO2-emissies!
De redenen dat RWE en DELTA in 2012 afzagen van een 2e kerncentrale in Borssele: (1) CO2-emissies veel te laag beprijsd en (2) groot overschot aan gas/kolen-centrales in NL. Daardoor was het niet interessant voor investeerders.
LikeLike
Hoi Bob,
DE manier om nieuwe kerncentrales concurrerend te maken met fossiel: het (hoger) BEPRIJZEN van CO2-emissies!
Het probleem lijkt me eerder dat kernenergie niet met wind- en zonne-energie kan concurreren. Maar goed, je hebt het ook over base load. Er zijn mensen die menen dat meer dan 100% uitbouwen van wind- en zonne-energie dit voor een groot deel kan vervangen, en al zeker als er door heel Europa (en Noord-Afrika) van die superkabels gelegd worden. Maar zelfs als dat niet kan, zijn er nog buffermogelijkheden met batterijen (worden razend snel goedkoper), of waterstof in het bestaande gasnetwerk, of serieuze biomassa-systemen in plaats van kliko’s en landbouwafval (BECCS).
Hm… duurt véél te lang, is bijzonder onzeker en er is geen enkel peil op te trekken wat het op termijn zou gaan kosten per kWh. Het zal in eerste instantie met de NU commercieel beschikbare reactoren moeten (daardoor komt er wel investeringsbereidheid in de nucleaire industrie voor R&D voor nieuwere generaties).
GenIII is simpelweg niet realistisch, vanwege alle argumenten die al meerdere keren in de comments naar voren zijn gebracht (kosten, verzekering, NIMBY, koelwater en AGW, terrorisme, gecentraliseerde stroomvoorziening, afval, afval, afval). En ook het uitbouwen van GenIII zou te lang duren, omdat het altijd van die enorme projecten zijn. Met zoveel tijd en een dergelijk budget bereik je veel meer, veel sneller met bovengenoemde oplossingen.
De ‘molten-salt slow breeders’ die uit Thorium eerst Uranium-233 opkweken dat vervolgens als splijtstof dient, zijn nu slechts papieren concepten en laboratorium-curiositeiten. Het is de vraag of en wanneer dat ooit betaalbaar gaat worden.
Ik ben het helemaal met je eens, maar het is het enige argument voor kernenergie als oplossing voor AGW. Daarom moeten de Fresco’s van de wereld ophouden met het promoten van ouderwetse/primitieve GenIII-kernenergie en het huilen over die gemene, almachtige milieubeweging die alle touwtjes in handen heeft. Ze moeten hun ‘weerstand tegen grote technologische veranderingen’ laten varen, want alleen GenIV is van toepassing als we het hebben over een ‘verhaal van de Verlichting en de op wetenschap gebaseerde vooruitgang’.
Alleen zo kunnen ze het leeuwendeel van de legitieme argumenten tegen GenIII weerleggen, en de impasse in de kernenergie-discussie doorbreken. Fresco kan dit niet omdat ze een concern troll is.
LikeLike
Hoi Neven,
“Het probleem lijkt me eerder dat kernenergie niet met wind- en zonne-energie kan concurreren.”
Nee, DELTA en ERH/RWE hebben expliciet aangegeven dat zij geen tender uitschrijven voor een nieuwe kerncentrale, omdat: (1) de beprijzing van CO2-emissies te laag is; (2) er overcapaciteit was/is aan bestaande gas- en kolencentrales. Dat staat in hun persberichten uit 2012.
Kernenergie is ‘base load’ en concurreert vooral met kolencentrales, niet met hernieuwbaar (dat is geen ‘base load’).
“Er zijn mensen die menen dat meer dan 100% uitbouwen van wind- en zonne-energie dit voor een groot deel kan vervangen …”
Ja, op de heel lange duur wellicht wel. Daar is véél meer interconnectivity voor nodig dan nu en ook veel decentrale opslag, misschien in de vorm van miljoenen EV’s. Dan hebben we het echter over vele decennia aan economische en maatschappelijke veranderingen, zoveel tijd is er niet meer.
“En ook het uitbouwen van GenIII zou te lang duren …”
Als 1-op-1 vervanging van kolencentrales kan het een bruikbaar onderdeel van de elektriciteitsmix gaan vormen. Wat pas écht lang zou gaan duren, is:
1) vele decennia aan de ontwikkeling van Thoriumcentrales (‘Gen IV’) gaan besteden;
2) om dan tot de ontdekking te komen dat het niet gecommercialiseerd kan worden;
3) doordat kolencentrales tóch goedkoper zijn per kWh…
Cruciaal is dat er eerst een ‘business case’ ontstaat, zodat investeerders bereid zijn om te gaan investeren in zowel de realisatie van huidige kerncentrales als in de ontwikkeling van ‘Gen IV’, of in ieder geval nieuwere generaties kernenergie. Investeerders willen daartoe zien dat:
– CO2-emissies aanzienlijk én consistent beprijsd worden;
– waardoor kolencentrales niet meer kunnen concurreren met (toekomstige) kernenergie.
LikeLike
Mooi draadje over dit onderwerp van Jasper Vis, vanaf hier:
LikeLike
Bob, het duurt allemaal te lang. Het ontwikkelen en commercialiseren van GenIV duurt te lang. Het ‘capacity overbuilding’ van wind- en zonne-energie duurt te lang. Het ontwikkelen en commercialiseren van NETs duurt te lang. En ook het vervangen van kolencentrales met GenIII kernreactoren duurt te lang.
Er zijn dus radicale veranderingen nodig om één of meerdere van deze dingen sneller te laten gaan, er even van uitgaande dat het huidige systeem verduurzaamd, maar niet aangepast mag worden (wat natuurlijk de meest efficiënte manier zou zijn).
Waarom zou je dan kiezen voor de optie die technologisch het meest achterhaald is (we maken iets heel erg heet en dat drijft dan een stoomturbine aan)? En daarbij ook het meest riskant, niet alleen financieel, maar ook qua terrorisme en met het oog op AGW (stormen, koelwater). Net als met fossiel, ben je afhankelijk van een eindige voorraad in handen van vaak dubieuze overheden/organisaties. Dan kost het ook nog eens, nu al, vele malen meer dan hernieuwbaar, en binnenkort meer dan batterijtechnologie en misschien zelfs NETs. Vervolgens zit je met NIMBY, want waar ga je al die tienduizenden megacentrales neerzetten, als mensen al horendol van een windmolentje worden? En dan al dat afval, dat tienduizenden jarenlang functionerende samenlevingen vergt, terwijl het zeer de vraag is of dat over 250 jaar nog wel het geval is (kijk alsjeblieft de documentaire Into Eternity om je goed bewust te worden van wat hier bij komt kijken). De kosten hiervoor worden, als ze al mee worden genomen in het totaalplaatje, veel te rooskleurig voorgesteld. Ze weten zich in Frankrijk geen raad met het decommissioneringsproces (zoek maar eens op ‘Brennilis’).
Dus als je bereid bent zoveel energie en geld ergens in te steken, misschien wel op het niveau van een Project Apollo, waarom zou je het dan in godsnaam in GenIII kernenergie willen steken?
It. Makes. No. Sense.
Of het moet zijn omdat het zo’n fijne stok is om de milieubeweging mee te slaan. Uiteindelijk zal AGW dan ook de schuld van de milieubeweging zijn. En de wetenschappers. Trap er niet in.
LikeLike
Na de reacties van NevenA, Frank en Willem kom ik terug op mijn aanvankelijke standpunt ‘kernenergie taboe tenzij…’ Het is nu wat mij betreft onvoorwaardelijk taboe. De afbreukrisico’s van *alleen al* de afhandeling van het afval zijn te talrijk en de gevolgen van technologische en/of sociale ‘lekkages’ in de beveiliging al te monstrueus.
Een mogelijk gevolg van taboe op verdere uitbreiding van kernenergie is dat de opwarming niet +2° maar +3° wordt. Het zij zo. Alles wijst erop dat +2° onontkoombaar is en we weten allemaal wat de huidige +1° reeds teweeg brengt: formidabele aanpassing – adaptatie – aan weersextremen (massale migratie, herziening van infrastructuur, etc..). De adaptatie inspanning gaat alleen maar toenemen aangezien +2° in de pijpleiding zit. Een van de inspanningen is het reeds geproduceerde nucleaire afval in een veranderend klimaat te hanteren. In deze GEGEVEN situatie zou het idioot zijn om in kernenergie te investeren. Ik ben dus ervoor om die vinger te amputeren teneinde iets van de hand te redden.
Overigens merk ik op dat we het hier hebben over een olifant in de kamer, ‘Super Wicked Problem’ geheten. Het is niet op te lossen en het is niet te ontvluchten. Vier jaar geleden heb ik er uitgebreid over geschreven en dat is op deze site te vinden onder de tag ‘ontembare problemen’. Ik herhaal wat ik toen citeerde:
“… four key features: time is running out; those who cause the problem also seek to provide a solution; the central authority needed to address it is weak or non-existent; and, partly as a result, policy responses discount the future irrationally.”
LikeLike
Hoi Neven,
“Bob, het duurt allemaal te lang. Het ontwikkelen en commercialiseren van GenIV duurt te lang. Het ‘capacity overbuilding’ van wind- en zonne-energie duurt te lang. Het ontwikkelen en commercialiseren van NETs duurt te lang. En ook het vervangen van kolencentrales met GenIII kernreactoren duurt te lang.”
Het is daarom van belang om al die ontwikkelingen in parallel door te maken, wat uiteraard forse maatschappelijke consequenties heeft.
Wat de zogenaamde ‘Gen IV’ reactoren betreft: die hebben in het publieke discours de functie van bliksemafleider: door over de hypothetische voordelen van dergelijke, nu nog geheel hypothetische, gesmolten-zout reactoren en ‘thoriumcentrales’ te speculeren…. worden andere, direct uitvoerbare maatregelen op de lange baan geschoven!
Een dergelijke tactiek draait om het verzinnen van:
–> een ‘silver bullet‘ die amper of geen nadelen zou kennen en alleen voordelen, en die zogenaamd in één klap alle problemen op zou lossen;
–> zodat alle andere oplossingsrichtingen (energiebesparing, meer wind en zon in de energiemix, bio-energy with Carbon Capture and Storage, meer van de huidige kerncentrales, geothermie, etc.) onaantrekkelijk schijnen en daarom uitgesteld worden in afwachting van die fabel-achtige ‘silver bullet’.
In de literatuur ken jij ontgetwijfeld ook de constructie van zo’n ‘dinges’ die zulke fabel-achtige eigenschappen zou bezitten dat het alle andere overwegingen van de personages naar de achtergrond drukt: de ‘one ring’ uit The Fellowship of The Ring en de ‘golden bow’ in talloze verhalen.
Anyway, een nuchtere analyse van zogenaamde ‘Gen IV’ ofwel kweekreactoren op basis van thorium laat zien dat die maar beperkt over dergelijke voordelen beschikken. Er staan een aantal nadelen tegenover: over de korte termijn (!) juist meer hoog-radioactief afval en de problemen rondom de ‘bootstrapping’ van de thorium-cyclus:
Klik om toegang te krijgen tot te_1450_web.pdf
Dit wil niet zeggen dat dergelijke ‘Gen IV’ reactoren onmogelijk zijn. Het wil wél zeggen dat de economische haalbaarheid van deze cyclus heel twijfelachtig is.
Wachten op een dergelijke technologie – die misschien nooit economisch levensvatbaar zal blijken – is dus een desastreuze tactiek.
LikeLike
Wachten op een dergelijke technologie – die misschien nooit economisch levensvatbaar zal blijken – is dus een desastreuze tactiek.
Dit is dan ook niet wat ik propageer. Ik zeg alleen dat dit de enige weg is die kernenergie-voorstanders kunnen gaan, omdat GenIII doodlopend is.
LikeLike
Hi Neven,
Er is weinig reden om te verwachten dat ‘Gen IV’ op afzienbare termijn minder ‘doodlopend’ zou zijn dan de huidige kerncentrales. Beide zijn tijdelijke technologieën.
Zo zouden de huidige kerncentrales (‘GenIII’) een tijdelijke bijdrage kunnen leveren aan de transitie tot het jaar 2100 of 2150. Daarna komt mogelijk ‘Gen IV’, als onderdeel van de energiemix, in beeld en misschien ook kernfusie.
Er is geen eenduidige definitie van wat je aanduidt als ‘Gen IV’.
Het is voornamelijk een afleidingsmanoeuvre in het publieke discours: ‘Doe nu maar niets want… straks, straks komt Gen IV!‘ Terwijl bijna niemand weet wat dit dan werkelijk in zou houden. Degenen die het wel kunnen weten staan heel uiteenlopende en nu nog hypothetische concepten voor.
LikeLike
Dat zeg ik dan ook allemaal niet. Als GenIV niet bijtijds levensvatbaar is, ook niet met een Project Apollo, dan hebben de voorstanders van kernenergie een enorm probleem, en kunnen ze beter voorstander van iets anders worden.
LikeLike
“Het is voornamelijk een afleidingsmanoeuvre in het publieke discours: ‘Doe nu maar niets want… straks, straks komt Gen IV!‘ Terwijl bijna niemand weet wat dit dan werkelijk in zou houden. Degenen die het wel kunnen weten staan heel uiteenlopende en nu nog hypothetische concepten voor.”
Het frappante is dat klimaatwetenschappers als Jim Hansen en Ken Caldeira hier blijkbaar toch een belangrijke bijdrage van verwachten in het beperken van de opwarming:
https://www.theguardian.com/environment/2015/dec/03/nuclear-power-paves-the-only-viable-path-forward-on-climate-change
Iemand als Joe Romm ziet in reactie daarop een veel beperkter bijdrage voor kernenergie:
https://thinkprogress.org/why-james-hansen-is-wrong-about-nuclear-power-44b486ed8a72/
Patrick Walden reageert op Romm en vindt dat diens kritiek op Hansen onterecht is:
https://www.triumf.info/wiki/pwalden/index.php/Why_Joe_Romm_is_Wrong_about_Jim_Hansen_and_Nuclear_Power
Een recent MIT-rapport probeert een overzicht te geven van de huidige stand van zaken rond kernenergie:
Klik om toegang te krijgen tot The-Future-of-Nuclear-Energy-in-a-Carbon-Constrained-World.pdf
Wiens analyse het meeste hout snijdt, kan ik niet beoordelen, dus ik ga voorlopig maar af op de conclusie van het IPCC, die volgens sommigen nogal eens verandert:
https://thebulletin.org/2015/02/timeline-the-ipccs-shifting-position-on-nuclear-energy/
Dus wat/wie zijn op dit thema de best beschikbare bronnen?
LikeLike
Jaren geleden volgde ik de blog van Australisch klimaatwetenschapper Barry Brooks. DIe blog heette volgens mij Brave New Climate, en daar besteedde hij veel aandacht aan Thoriumcentrales. Ik vond dat allemaal behoorlijk overtuigend, maar haakte af toen Brooks alle vormen van kernenergie verdedigde naar aanleiding van de Fukushima-kernramp.
Als ik daar weer rondblader (niet meer actief sinds 2016), zie ik de naam Tom Blees her en der. Hij heeft ook een website: Prescription for the Planet.
LikeLike
Ik wilde overigens niet impliceren dat Blees betrouwbaar is. Ik volg het Thorium-gebeuren al niet meer sinds 2010.
LikeLike
Kernenergie lijkt inderdaad die silver bullet te zijn… die andere projecten op de lange(re) baan schuift (CO2-taks, energiebesparing, hernieuwbaar, opslag,…)…. om dan uiteindelijk vast te stellen dat oude kerncentrales veel meer onderhoudskosten en onbetrouwbaarder zijn dan voorzien (zie België), en bij nieuwe kernreactoren langer duren en meer kosten dan voorzien (vbn genoeg wereldwijd).
En dan zitten we nog met dat kernafval.. Zaken zoals in het verleden zoals het bergen van autobanden [1] en oorlogmunitie [2] beloven alvast niet veel goeds als het op ‘goed beheer’ aankomt.
Maar de kennis over (kern)afval is nu beter zeggen sommigen misschien? Als ik kijk naar huidige problemen die veel eenvoudiger op te lossen waren dan het klimaat, stemt mij dat echt (echt, echt) niet gerust. Een ingestorte brug in Genua, tunnels in Brussel waarvan stukken naar beneden komen, een president die bosbranden wil oplossen door te harken en geld voor bosbeheer te verminderen,… (enfin, vbn genoeg). Als beleid al niet lukt tot een volgende verkiezing, dan kunnen we toch niet verwachten dat kernafval voor 10000 jaren wel goed beheerd kan worden? O-n-m-o-g-e-l-i-j-k…
Neem nu bv. Argentinië was tussen 1880 en 1920 een van de rijkste landen ter wereld. In 2009 gingen duizenden fabrieken dicht en velen verloren hun werk. In nog geen 90 jaar (!) van rijk naar arm. Maar wij verwachten wel dat landen met kernreactoren en kernafval een voldoende stabiele situatie hebben om dat 10000 jaren te onderhouden… ook bij onvoorziene problemen? O-n-m-o-g-e-l-i-j-k…
[1] https://www.hln.be/wetenschap-planeet/ecologische-flop-frankrijk-verwijdert-duizenden-autobanden-uit-de-zee~af42ba2b/
[2] https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20180925_03782108
LikeLike
Hallo Lennart,
“Dus wat/wie zijn op dit thema de best beschikbare bronnen?”
Ik zou me oriënteren op de IPCC-inschatting dat de huidige kerncentrales een onderdeel kunnen zijn van de toekomstige elektriciteitsmix, zonder te speculeren over hypothetische ‘Gen IV’ ofwel Thorium-centrales. Het IPCC vermeldt dit niet als ‘advies’ of ‘voorspelling’ maar als onderdeel van IF x THEN y verkenningen, waarbij x staat voor verschillende emissie-scenario’s.
Het sluit niet uit dat er — gelijktijdig met de uitbouw van hernieuwbaar, CCS, conventionele kerncentrales en energiebesparing — ook geïnvesteerd wordt in onderzoek naar ‘Gen IV’ kernenergie.
Waar ik voor op zou passen is de illusie dat we nu minder aan hernieuwbaar hoeven te doen… omdat ‘binnenkort’ de Gen IV kernenergie dit overbodig zou maken. Niet alleen bestaan er letterlijk honderden verschillende ‘Gen IV’ reactor-concepten op papier maar ook: “Never schedule breakthroughs”. Zo moet het bijvoorbeeld nog maar blijken of de thorium-cyclus economisch competitief kan worden.
LikeLike
Goede post van Jasper Vis over een recent MIT rapport over kernenergie:
LikeLike
Dank je, Bart, inderdaad informatieve post!
LikeLike
Briljante blog van Thijs ten Brinck: https://www.wattisduurzaam.nl/19248/featured/microdosis-radioactieve-straling-kan-al-leiden-tot-fatale-tunnelvisie/
“Het is goed dat de voordelen van kernenergie benadrukt worden, de vooroordelen genuanceerd en misverstanden opgehelderd. Het is goed dat kernenergie weer als serieuze optie besproken wordt. Kernenergie is een serieuze optie.
Helaas heeft de terechte aandacht voor kernenergie een niet te missen nadeel. Grote denkers die in kranten, op TV en op twitter ouwehoeren over kernenergie slaan massaal door. Ze zien kernenergie niet als een van vele serieuze opties maar poneren atoomkracht direct als de enige serieuze optie.
(…)
[de] strijd voor kernenergie is verworden tot een verbeten strijd tegen hernieuwbare energie.
(…)
Kernenergie kan van enorme waarde zijn in de energietransitie. Het zit er echt dik in dat we in 2050 heel erg blij zijn met 5 tot 10 kerncentrales. Als we het huidige momentum voor kernenergie omzetten in daden, draait de eerste misschien in 2034. Al kan het ook zo 2047 zijn. De kloten om te besluiten tot een project van dit kaliber moeten tenslotte nog groeien.”
Scherp van geest en scherp van pen.
LikeLike
Hannah Ritchie, onderzoeker bij Our World in Data (Universiteit van Oxford, U.K.) over veiligheidsaspecten van diverse energiebronnen, waaronder ’nucleair. Met als criterium van ‘veiligheid’ het aantal doden per eenheid geproduceerde en geconsumeerde energiesoort. Zie
https://ourworldindata.org/safest-sources-of-energy?fbclid=IwAR08O-bvYRm48rJlg7yGGo2uYbUwOrT7YLP32QXS4TTyuZ_KXWE2DViNOaE
Er is m.i. wel wat op te merken over het gehanteerde veiligheidscriterium.
LikeLike
Michael Liebreich heeft op Twitter een interessant draadje over het nieuwe besluit van het Joint Research Centre van de Europese Commissie, dat:
–> kernenergie in lijn is met het ‘Do No Significant Harm’ beginsel van het EU-beleid m.b.t. duurzame investeringen.
Dit betekent dat kernenergie in de EU als een duurzame investering (‘environmentally sustainable’) geclassificeerd zou kunnen gaan worden. Uit het JRC rapport, vanaf bladzijde 5:
Het is een heel lang rapport en ik heb alleen even de Executive summary doorgebladerd. Het rapport gaat uitgebreid in op het kernafval en op andere aspecten.
Het is nog de vraag of de Europese Commissie achter deze bevindingen gaat staan. Indien dat het geval is, dan maakt het de weg vrij om investeringen in kernenergie op dezelfde voet te gaan behandelen (en wellicht subsidiëren) als hernieuwbaar:
LikeLike
Het JRC rapport concludeert overigens niet dat kernenergie goedkoper zou zijn dan, of economisch concurrerend met, hernieuwbare of fossiele energie. Daar gaat het JRC niet over en het is aan de individuele overheden en investeerders of zij vervolgens denken dat het wél economisch competitief is.
Het JRC gaat alleen over de toetsing aan het ‘Do No Significant Harm’ beginsel. Het JRC concludeert dat kernenergie hieraan voldoet.
LikeLike
Henri Bontenbal schreef een genuanceerd stuk over kernenergie: https://henribontenbal.medium.com/waarom-nieuwe-kerncentrales-bff305cd8d99
Hij was als CDA-kamerlid (en energie-expert) betrokken bij het opstellen van de klimaatparagraaf in het regeerakkoord en verdedigt in dit stuk het besluit om nieuwe kerncentrales te bouwen in Nederland. Het is verfrissend om een stuk te lezen met een duidelijke pro-kernenergie mening zonder dat daarbij laatdunkend wordt uitgehaald naar hernieuwbare energie, wat helaas maar al te vaak voorkomt.
Het stuk roept wel wat vragen op (die ik ook op Henri’s blog heb gesteld).
Hij schrijft bijv over de kosten: “Wat verschillende studies voor andere landen laten zien, is dat een goede mix van variabele hernieuwbare elektriciteitsbronnen en CO2-vrij regelbaar vermogen in het energiesysteem tot de laagste systeemkosten leidt.”
Terwijl Pieter Boot van het PBL vorig jaar schreef: “Vooralsnog ramen de modellen van TNO en het PBL dat de systeemkosten van hernieuwbare energie lager zijn dan de extra kosten van een nieuwe kerncentrale, maar het kan geen kwaad daar nog eens goed naar te kijken.” (https://www.energiepodium.nl/artikel/serieuze-discussie-over-kernenergie-is-nodig).
Daarnaast de regelbaarheid. Henri schrijft terecht dat de variabiliteit van zon en wind op de een of andere manier opgevangen moet worden. Dat kan o.a. door de vraag naar elektriciteit te regelen (bijv d.m.v. slimme netwerken), energie op te slaan, of regelbaar aanbod ernaast te zetten. Over de eerste optie (smart grids) schreef Henri niets, wat mij wel verbaast. Ik denk dat dergelijke vormen van ‘demand side management’ steeds belangrijker zullen worden. Wat regelbaarheid betreft heeft kernenergie niet zo’n goede naam voor zover ik weet. Technisch is dat misschien niet zo’n groot probleem (meer), maar economisch wel. Wederom Pieter Boot: “Kerncentrales hebben juist hoge vaste en lage marginale kosten. Ze zijn bij uitstek basislast – centrales die gebouwd worden om bijna altijd te draaien.” https://www.energiepodium.nl/artikel/bij-uitvoering-klimaatakkoord-geen-kernenergie-meer-in-nederland. Oftewel, een kerncentrale niet continue laten draaien (door het omhoog en omlaag regelen) is veel te duur. Is dat intussen achterhaald, of zijn daar oplossingen voor?
LikeLike
Bart,
We zijn ruim drie jaar verder nadat je dit blogstuk publiceerde en ik heb het nog eens nagelezen. Het stuk gaat uit van twee aannames waar ik na herlezing vraagtekens bij zet.
De eerste aanname luidt:
“Als er een CO2 prijs zou zijn die hoog genoeg is om investeringsbeslissingen te beïnvloeden, dan zou de markt vrij efficiënt tot een optimale energiemix komen.”
Dat is mijns inziens begging the question. Want optimaal voor wie en optimaal in welk opzicht? En vooral: wat betekent hier ‘efficiënt’? Zijn markt-technisch efficiënte ingrepen om CO2-uitstoot te mitigeren (zoals forse CO2 beprijzing) inderdaad *effectief* in de doelstelling om verdere (en gestaag toenemende) opwarming te temperen? Nota bene: er is ook nog zoiets als het zeer krachtige GHG methaan dat onder de permafrost sluimert en nu al bij >1.2°C eruit begint te lekken.
De tweede aanname luidt:
“Hoe meer opties worden uitgesloten van het palet aan oplossingen, hoe moeilijker en duurder het zal zijn om onder een bepaald emissieplafond te blijven.”
Ook dat is nog maar de vraag. Uitsluiting van een specifieke optie verhoogt de concentratie op de overige opties. In het geval van kernenergie is het maar de vraag of het effectief en efficiënt is. Al was het maar vanwege de enorme temporele vertraging in het technologische, burokratische en logistieke traject van nieuw te bouwen kerncentrales. Als ik me niet vergis is anno 2030 het korte termijn-frame voor internatotiale mitigatie-doeleinden. En links of rechtsom, kernenergie projecten gaan daar ruimschoots overheen.
Argumenten vòòr kernenergie komen neer op verschaffing van basislast in de elecetrische infra-structuur. Ik heb ’t daar helemaal mee gehad omdat basislast in de electro-infrasructuur anno 2022 zonder kernenergie kan. De kwestie is niet of kernenergie nodig is maar of de nadelen/risico’s daarvan opwegen tegen de nadelen/risico’s van de andere opties.
LikeLike
Zon en wind zijn niet geschikt voor basislast.
Biomassa gaat nog veel verder over het korte termijn-frame voor internationale mitigatie-doeleinden heen, dus lijkt het mij een wijs besluit om kernenergie op te nemen in de groene taxonomielijst, evenals gas voor de overgangsfase.
Zo kunnen kolen voorlopig worden vervangen door gas en later door de mix wind/zon/kernenergie die ook waterstof op kunnen wekken.
En Duitsland kan beter niet zo hypocriet doen over kernenergie want nu ze zelf hun centrales sluiten importeren ze wel kernenergie uit Frankrijk
LikeLike
Goff,
Jij omschreef de energietransitie ooit als: laying down a path in walking.
Dat lijkt me nog steeds de kern van de zaak. We weten niet hoe de energie-infrastructuur er in 2050 uit zal zien. We weten ook niet welke technologieën dan optimaal zijn voor welke toepassing. Wat we wel weten is dat we dan van het fossiele spul af moeten zijn.
De belangrijkste vraag is dan: hoe komen we daar. Wat mij betreft doen we dat niet door de politiek (of de kiezers) te laten bepalen welke technologie energiebedrijven wel of niet zouden moeten gebruiken. Laat ze dat zelf maar bepalen. Binnen de randvoorwaarden die de overheid stelt.
Wij, kiezers zouden ons niet in detail af moeten vragen welke technologie we wel of niet zouden willen. De relevante vraag is: welk beleid zou de overheid moeten voeren om het gewenste doel te bereiken. De instrumenten daarvoor zijn: subsidies, heffingen, wettelijk voorschriften zoals emissie- of veiligheidseisen.
Wat mij betreft is er in dat opzicht weinig veranderd in de afgelopen drie jaar. En is mijn mening dus ook nog hetzelfde. Ik vermoed dat dat ook geldt voor mijn blogcollega’s.
LikeLike
Bert
“Zon en wind zijn niet geschikt voor basislast”
Inderdaad Bert, dat klopt zolang iedereen ter wereld geacht wordt 24/7 grenzeloos te moeten/kunnen beschikken over 220 Volt of krachtstroom uit het stopcontact zoals in NL afgelopen 70 jaar. Ter vergelijking: drinkwater (toch wel een dringender levensbehoefte dan elektra) is op menige plek ter wereld anno 2022 gerantsoeneerd. Ik zie geen reden om van rantsoenering van electra af te zien. In tegendeel, ik zie vooral redenen om zo’n rantsoenering in te voeren. Te beginnen met reducering van CO2-producerend oorlogstuig (steevast in IPCC rapportages buiten beschouwing gelaten). Vervolgens ophouden met raketten afschieten voor sonderende sattelieten die hun eigen CO2 vervuiling buiten beschouwing laten. En dan zwijg ik maar over reducering van de energie-slurpende data-verwerkingsindustrie – inclusief die van de klimatologie.
Het probleem is m.i. de ongebreidelde vraag naar energie. Want het aanbod is erg schaars.
LikeLike
Hans,
Niet met je eens dat er afgelopen drie jaar weinig is veranderd. Ontwikkeling in kernenergie kan niet tippen aan afgelopen drie jarige ontwikkeling in de overige opties in de energie-mix. Ik kan het helemaal mis hebben maar kernenergue lijkt me een oplossing die meer logistieke/technische/financiële problemen creëert dan de overige opties.
LikeLike
Goff,
Ik had het niet over ontwikkelingen in technologie.
Ik bedoelde dat er niets is veranderd waardoor ik mijn mening zou moeten herzien dat overheden (en dus kiezers) zich niet meer dan noodzakelijk moeten bemoeien met de bedrijfsvoering van energiebedrijven. Hoe die hun product maken is hun verantwoordelijkheid.
Als energiebedrijven aangeven dat ze behoefte hebben aan kerncentrales, zullen we dat serieus moeten overwegen. Maar voorlopig lijkt te vraag om kernenergie vooral te komen vanuit een ideologische hoek. En veel minder uit de sector zelf. Dat lijkt me geen overtuigend argument om erin te investeren.
LikeLike
Enkel overheden (EU) bepalen de beleidsvoering van energiebedrijven.
Zij bepalen immers welke opwekking er worden opgenomen in de groene taxonomie en daarmee in aanmerking komen voor subsidie, heffingen,voorrang op het net etc en daarmee natuurlijk ook de interesse van investeerders.
Nu kernenergie ook is opgenomen is het speelveld wat eerlijker en we zullen zien wat de toekomst brengt
LikeLike
@ G.J. Smeets
Een moderne westerse samenleving kan niet draaien op een aanbodgestuurd systeem, en als half Nederland afhankelijk is van een warmtepomp heb je 24/7 stroom nodig
LikeLike
@Hans,
Duidelijk, dat was een misverstand mijnerzijds.
@Bert,
Links- of rechtsom de ‘westerse samenleving’ zal de productie en consumptie van electra moeten afschalen. Het is een onhoudbaar arrangement gebaseerd op economische groei en *dus* toenemende energie productie&consumptie. Dat is onhoudbaar in ecologische zin, lees: afname van biodiversiteit en bijgevolg afname van humane veerkracht. En het is onhoudbaar in geopolitieke zin, lees: voor 1,5 miljard mensen is over een paar decennia hun woon-en leefgebied onleefbaar door hitte, droogte en overstromingen.
Dat is de context die de wetenschappers van IPCC ons voorhouden.
Het ultieme argument voor kernenergie is veiligstelling van basislast in de electra-infrastructuur. Dat argument is gebaseerd op de aanname van het groei-model. En dat model impliceert een al maar toenemende basislast. Het is een vicieuze cirkel die enkel doorbroken kan worden door afscheid te nemen van het frame ‘groei’. Wat dat betreft sympathiseer ik met iemand als Paul Schendeling, een econoom van de jonge generatie die gepokt en gemazeld is in de implicaties van het groei-frame. Zie https://www.trouw.nl/religie-filosofie/deze-econoom-gooide-zijn-leven-helemaal-om-om-te-strijden-voor-het-klimaat~b0613df9/
LikeLike
Beste Bert,
“Zo kunnen kolen voorlopig worden vervangen door gas en later door de mix wind/zon/kernenergie die ook waterstof op kunnen wekken.”
In Nederland zijn bijna alle kolencentrales uitgefaseerd. Deze maand sluit ook de Onyx kolencentrale op de tweede Maasvlakte, dan zijn er nog slechts drie over:
https://nos.nl/artikel/2407664-rotterdamse-kolencentrale-dicht-eigenaar-krijgt-212-miljoen
Nederland heeft de omslag van steenkool naar, voornamelijk, aardgas al vele jaren geleden gemaakt: NL is een ‘gasland’ bij uitstek. Toch dienen we vanaf nu tot 2030 onze emissies nog aanzienlijk te verlagen. Dit kan dus niet meer (alleen) via de overstap steenkool -> aardgas. Kernenergie is ook *zinloos* v.w.b. het behalen van de doelen in 2030. Het duurt namelijk minstens 15 jaar voordat één (of twee) nieuwe kerncentrales in bedrijf kunnen zijn. Mijns inziens gaan deze kerncentrales echter wel nodig zijn vanaf ca. 2035…
Het reduceren van de Nederlandse broeikasgasemissies met -55% of -60% voor 2030, dat het nieuwe kabinet als doel stelt, zal dan ook met andere middelen dienen te gebeuren dan de migratie steenkool -> aardgas of kernenergie.
LikeLike
Hoi Bob, waarom zijn volgens jou kerncentrales vanaf circa 2035 wel nodig?
Zelf heb ik hier nog geen duidelijke mening over gevormd, heen en weer getrokken tussen iemand als klimaatonderzoeker Jim Hansen die sterk voor kernenergie pleit, en iemand als energieonderzoeker Mark Jacobson die sterk tegen pleit. Ik heb me hier nog onvoldoende in verdiept om een eigen oordeel te vormen, maar misschien kun je aangeven hoe jij tot jouw oordeel komt?
Wat vind je bv van het volgende citaat uit een recent opiniestuk van Jacobson, gebaseerd op nader onderbouwd onderzoek: https://eu.boell.org/en/2021/04/26/7-reasons-why-nuclear-energy-not-answer-solve-climate-change
“Nuclear advocates claim nuclear is still needed because renewables are intermittent and need natural gas for backup. However, nuclear itself never matches power demand so it needs backup. Even in France with one of the most advanced nuclear energy programs, the maximum ramp rate is 1 to 5 % per minute, which means they need natural gas, hydropower, or batteries, which ramp up 5 to 100 times faster, to meet peaks in demand. Today, in fact, batteries are beating natural gas for wind and solar backup needs throughout the world. A dozen independent scientific groups have further found that it is possible to match intermittent power demand with clean, renewable energy supply and storage, without nuclear, at low cost.”
Ik weet niet in hoeverre het onderzoek en de aannames waarop hij dit baseert, voldoende getoetst zijn, maar er lijkt wel groeiende steun voor zijn stelling dat 100% hernieuwbare energie mondiaal al rond 2035 mogelijk zou zijn, technisch-economisch gezien, gelet op de steun voor deze 100% renewable energy declaration van o.a. klimaatwetenschappers als John Schellnhuber en Michael Mann: https://global100restrategygroup.org/
Hoe schat jij dit in? Zijn Jacobson en collega’s te optimistisch cq niet kritisch of realistisch genoeg, of zijn veel van zijn criticasters te pessimistisch cq niet kritisch of realistisch/creatief/visionair genoeg?
LikeLike
“However, nuclear itself never matches power demand so it needs backup.”
Wat een onzin.
En er is terecht kritiek op de studie van Jocobson.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4948353/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5495221/
LikeLike
Beste Bert,
Hoe bedoel je “onzin”? In de zin erna zegt Jacobson: “Even in France with one of the most advanced nuclear energy programs, the maximum ramp rate is 1 to 5 % per minute, which means they need natural gas, hydropower, or batteries, which ramp up 5 to 100 times faster, to meet peaks in demand.”
Het gaat hem om de piekvraag, niet om de basislast. Als het probleem is dat wind en zon niet altijd aan de piekvraag zouden kunnen voldoen, dan is zijn argument dat kernenergie daar geen oplossing voor biedt, omdat kernenergie vooral geschikt is voor basislast. Dat lijkt mij geen onzin, maar misschien mis ik iets.
Dank voor de referenties, m.n. die naar Clack et al 2017. Daarop hebben Jacobson et al 2017 gereageerd: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5495290/
“Clack et al.’s analysis is riddled with errors and has no impact on Jacobson et al.’s conclusions.”
Ik weet niet of Clack et al, of anderen, daar weer op gereageerd hebben, maar het is inmiddels 2022, dus hopelijk hebben andere energie-onderzoekers inmiddels de argumenten van Jacobson et al en Clack et al op hun merites beoordeeld en kunnen we de conclusies daarvan vinden in het IPCC-rapport van april a.s.
LikeLike
Beste Lennart
Backup is iets anders dan aan de piekvraag voldoen.
Wind en zon hebben 100% backup nodig, maar gas,kolen of kerncentrales niet
Jacobson had een rechtszaak aangespannen tegen ‘Proceedings of the National Academy of Sciences’ en Christopher Clack maar heeft die later ingetrokken.
100% hernieuwbare energie mondiaal rond 2035 lijkt mij op z,n zachts gezegd niet erg realistisch.
LikeLike
Beste Bert,
Backup kan nodig zijn voor basislast, maar ook voor piekvraag. Jacobson heeft hier duidelijk over backup voor piekvraag, bv voor het geval in de winter sprake is van een dunkelflaute: https://nl.wikipedia.org/wiki/Dunkelflaute
Jacobson ziet kernenergie niet als een passende backup daarvoor; hij ziet meer in waterstof, opgewekt met overtollige zonne- en windenergie op momenten dat er veel wind en zon is, aangevuld met andere opties.
Hoe realistisch 100% hernieuwbaar rond 2035 is, weet ik niet, maar als het technisch en economisch zou kunnen, dan kan wellicht ook de politieke wil ervoor gevonden worden.
Als het technisch-economisch niet kan, dan zal het niet gebeuren, hoeveel politieke wil er eventueel ook zou zijn. De vraag is dus vooralsnog vooral hoe realistisch Jacobsons technisch-economische argumenten zijn.
LikeLike
Beste Lennart
Kernenergie is in feite alleen geschikt voor basislast, de minimale hoeveelheid elektriciteit die je 24 uur per dag nodig hebt, niet voor piekvraag en in het geval van een dunkelflaute hebben alleen zon en wind backup nodig, de rest niet
Op dit moment wordt nog niet 1% van waterstof met wind en zon opgewekt, dus in 2035 alle benodigde energie (niet alleen elektriciteit) met zon wind en waterstof opwekken is een utopie.
LikeLike
Beste Bert,
In hoeverre het een utopie is zal moeten blijken, want we weten niet precies hoe snel zon, wind, waterstof/opslag de komende jaren/decennia zullen (kunnen) groeien. Met 15-20% groei per jaar (zoals afgelopen jaren) kom je een heel eind, volgens bv dit rapport van Carbon Tracker van april 2021: https://carbontracker.org/solar-and-wind-can-meet-world-energy-demand-100-times-over-renewables/
Die groei kan misschien nog versneld worden bij een klimaatrealistische beprijzing van CO2-uitstoot, waarbij ik me wel afvraag of aan die groeisnelheid wellicht grenzen zitten door beperkte beschikbaarheid van kritische grondstoffen en/of voldoende opgeleid personeel. Ik weet niet in hoeverre daar al voldoende rekening mee gehouden is.
LikeLike
Intrigerende opinie in De Standaard:
https://m.standaard.be/cnt/dmf20220106_97713369
“In een echt vrije markt maakt kernenergie geen kans
Voorstanders van kernenergie hebben het altijd over de technische voordelen, maar dat is de mensen zand in de ogen strooien, vindt Joannes Laveyne. Het energiedebat is een economische kwestie.
(…)
De vrije markt verkiest investeringen met korte omlooptijd, en zet continu druk door technologische innovatie aan te moedigen. Complexe, dure projecten met lange looptijd passen niet in dat plaatje.”
LikeLike
Een markt die aan elkaar hangt van subsidies is geen vrije markt.
The study team notes that the electricity sector in particular is a prime candidate for deep decarbonization. Global electricity consumption is on track to grow 45 percent by 2040, and the team’s analysis shows that the exclusion of nuclear from low-carbon scenarios could cause the average cost of electricity to escalate dramatically.
https://www.sciencedaily.com/releases/2018/09/180907110524.htm
LikeLike
Genuanceerde column (ja, dat kan) van mijn collega Margriet van der Heijden in NRC: https://www.nrc.nl/nieuws/2022/03/25/kernenergie-is-niet-veilig-in-instabiele-wereld-a4105111
“Het is misplaatst om te veronderstellen dat mensen volledige controle kunnen hebben. Het bleek deze weken in Oekraïne, waar kerncentrales een potentieel ‘tactisch wapen’ werden. Net als de waterbassins waarin nog verse splijtingsproducten voortdurend gekoeld moeten worden. Zulke plekken kun je dus aan één stroomkabel laten bungelen terwijl je eisen op tafel legt tijdens onderhandelingen. Je kan er nonchalant wat rondschieten. De mensen van de bedieningskamers uitputten.
Natuurlijk, kernenergie heeft een pluspunt. In het licht van het klimaat is kernenergie ‘schoon’. Frankrijk, dat al decennia grotendeels op kernstroom draait, voldoet met gemak aan de CO2-normen.
Behalve dus dat kerncentrales en hun afval in een instabiele wereld in verkeerde handen kunnen vallen. En probleem is dat het atoomagentschap alleen kan functioneren als landen het gezag ervan (blijven) erkennen. Probleem is ook dat kernafval grotendeels gerecycled kan worden, maar dat er géén afdoende methode is voor het onschadelijk maken van het laatste restje – dat dan in principe voor kernwapens kan worden gebruikt. Zelfs als dat afval van de als superveilig gepresenteerde thoriumreactoren komt, meldde Nature tien jaar geleden al.”
LikeLike