Het zal u niet ontgaan zijn: recent zijn deel 2 en deel 3 uitgekomen van het zesde assessment rapport van het IPCC. In Augustus kwam het rapport van werkgroep 1 uit, over de natuurwetenschappelijke basis van hoe en waarom het klimaat verandert. Eerder dit jaar volgde dat van werkgroep 2 over de gevolgen van en aanpassing aan klimaatverandering. En vorige week het rapport van werkgroep 3 over mitigatie, oftewel emissiereductie. Op dit blog schrijven wij voornamelijk over “werkgroep 1” onderwerpen, maar dat maakt de andere twee rapporten niet minder interessant natuurlijk.
Het PBL geeft een informatieve samenvatting van het meest recente rapport over mitigatie:
Het doel van het klimaatakkoord van Parijs – het streven om de opwarming van de aarde beperkt te houden tot 1,5 graden – raakt buiten zicht, tenzij landen gezamenlijk meer ambitie tonen en onmiddellijk in actie komen. Een dergelijke versnelling en versterking van beleidsmaatregelen is nog mogelijk – maar vereist een verregaande transformatie van de systemen die ten grondslag liggen aan onze economie, zoals energie, industrie, transport en landbouw.
Ondanks een afname van de energie-intensiteit (de uitstoot per verdiende euro) en een koolstofarmere energieproductie (de uitstoot per geproduceerde energie-eenheid), zorgde de groei van industrie, transport, energieproductie, landbouw en de gebouwde omgeving voor een stijgende uitstoot.
Om de mondiaal gemiddelde temperatuur te stabiliseren moet de netto CO2 uitstoot naar nul. De oceaan en biosfeer nemen dan nog steeds CO2 op, dus de concentratie in de lucht zal dan langzaam beginnen af te nemen. De oceaan reageert echter traag op de veranderende energiebalans van de planeet en dat zorgt voor een na-ijl effect. Deze twee effecten (afnemende CO2 concentratie en nog opwarmende oceanen) heffen elkaar min of meer op in de eerste eeuwen nadat “net zero” bereikt is. Pas dan zal de temperatuur heel langzaam dalen, of eerder als we netto CO2 onttrekken aan de atmosfeer (negatieve emissies of CO2-verwijdering genoemd).
Maar is er dan geen “opwarming in de pijplijn”? Die is er wel als we -hypothetisch- de concentraties van broeikasgassen en aerosolen zouden stabiliseren op het huidige niveau, de zogenaamde constant concentration commitment. Dan zorgen de nog immer opwarmende oceanen voor verder opwarming van pak ‘m beet een halve graad. Maar dat is dus niet het geval bij de zero emissions commitment. Zie CarbonBrief voor een uitgebreide uitleg.
Uit de Technical Summary van het IPCC Rapport (WG3):
Reaching net zero CO2 emissions globally along with reductions in other GHG emissions is necessary to halt global warming at any level. At the point of net zero, the amount of CO2 human activity is putting into the atmosphere equals the amount of CO2 human activity is removing from the atmosphere. Reaching and sustaining net zero CO2 emissions globally would stabilise CO2-induced warming.
PBL:
De huidige toezeggingen van landen over beperking van hun uitstoot zijn onvoldoende om de temperatuurstijging onder de 1,5 graden te houden. Zonder aanscherping van de huidige plannen stevent de wereld volgens het IPCC af op circa 3,2 graden opwarming in 2100.
Het verminderen van de uitstoot vraagt een verregaande transitie van belangrijke economische sectoren waaronder energie, transport en landbouw. Bij energie gaat het bijvoorbeeld om het verminderen van het energieverbruik, efficiënter omgaan met energie, en het gebruik van koolstofarme energiebronnen, in onder meer industrie en de gebouwde omgeving.
Landbouw en bosbeheer kunnen de uitstoot van broeikasgassen rechtstreeks verminderen, extra CO2 vastleggen en daarnaast bijdragen via vervanging van energie- en broeikasgas-intensieve grondstoffen en materialen. Daarbij moet gelet worden op eventueel nadelige effecten voor voedselzekerheid en biodiversiteit.
Onderstaande figuur geeft de potentie van verschillende maatregelen weer, evenals een inschatting van de relatieve kosten ten opzichte van business as usual. Duidelijk is dat we niet op één paard kunnen wedden, maar dat we een heel palet aan maatregelen nodig hebben om de uitstoot uiteindelijk naar nul terug te dringen.
Het IPCC rapport heeft, zeker in vergelijking met vorige rapporten, relatief veel aandacht voor gedragsverandering:
Individual behavioural change is insufficient for climate change mitigation unless embedded in structural and cultural change.
Cultural change, in combination with new or adapted infrastructure, is necessary to enable and realise many options.
People act and contribute to climate change mitigation in their diverse capacities as consumers, citizens, professionals, role models, investors, and policymakers.
Social influencers and thought leaders can increase the adoption of low-carbon technologies, behaviours, and lifestyles. Between 10% and 30% of committed individuals are required to set new social norms.
Het tweede deel van de IPCC rapportage, over gevolgen en adaptatie, kwam uit net nadat Rusland Oekraïne was binnengevallen. Het heeft om die reden minder aandacht gekregen. De belangrijkste figuur uit het rapport is wellicht het burning embers diagram:
Klimaatverandering 
Wat is de waarschijnlijkheid dat we die 1,5°C of 2,0°C halen? Ik merk dat de wil om ons gedrag te veranderen nog vrij laag is.
LikeLike
Bart, bedankt voor je uiteenzetting.
Een paar vragen:
1. hoe zit het met het broeikaseffect dat nog in de pijplijn zit, vanwege de incubatietijd (enkele decennia) in de atmosfeer? Krijgen we dat effect sowieso niet voor onze kiezen en tot welke extra temperatuurstijging gaat dat leiden? Die extra stijging is toch onvermijdelijk (want de CO2 is al uitgestoten), dus is toch nu al zeker dat we die 1,5 graad niet gaan halen?
2. hoe zit het met de aerosolen als we stoppen met het verbranden van fossiel? Ik begrijp dat die een verkoelend effect hebben van ca. 0,5 graad? Dat betekent een extra temperatuurstijging als we stoppen met het verbranden van fossiel? Betekent dit in feite niet dat we al op een opwarming zitten van 1,2 + 0,5 = 1,7 graad?
3. vertaalt het IPCC ook de toename van methaan en lachgas in de atmosfeer in extra temperatuurstijging? Of wordt dat slechts als een (nog niet gekwantificeerd) risico benoemd?
4. hoe zit het met de vele mogelijke kantelpunten, bv. het albedo-effect, de toename van bosbranden? Benoemt het IPCC die alleen als risico, zonder te kwantificeren tot welke extra temperatuurstijging dat zal leiden?
5. als de ontwikkelingen, bedoeld in vraag 3 en 4, nog niet gekwantificeerd zijn door het IPCC, betekent dat niet dat de verwachte (zonder aanscherping beleid) opwarming van 3,2 graad in feite hoger zal uitkomen? Van deze ontwikkelingen is toch zeker dat ze zich voordoen (nu al, en in de toekomst in nog sterkere mate)?
LikeLike
Leo schrijft: “Wat is de waarschijnlijkheid dat we die 1,5°C of 2,0°C halen? Ik merk dat de wil om ons gedrag te veranderen nog vrij laag is”
Het is lastig of onmogelijk deze vraag te beantwoorden, omdat die kans sterk afhangt van de manier en de snelheid waarmee we de maatschappij her-inrichten. Er zijn veel scenario’s die tot het 1.5 graden doel leiden. Technisch is het nog altijd goed mogelijk dat te halen, dus je zou kunnen zeggen dat die kans heel hoog is. Maar de benodigde ingrepen zijn *zo* dramatisch dat de kans op succes *realistisch* gezien ondertussen extreem klein is. We zijn als mensheid met al onze technologie en kennis helaas op het gebied van conflict hantering (met Oekraïne als recent dieptepunt) en crisisbestrijding nog steeds volledig onderontwikkeld.
Maar om toch een wat concreter antwoord te geven, hier zijn een tweetal bronnen om de situatie te illustreren:
Warszawski et al 2021. All options, not silver bullets, needed to limit global warming to 1.5°C: a scenario appraisal. Environmental Research Letters, 2021; DOI: 10.1088/1748-9326/abfeec
Uit hun conclusie:
“Not only is the majority of available 1.5 °C scenarios in the SR1.5 questionably optimistic […] The scenarios typically do not analyse the broader socio-technical implications […] and the large behavioural and institutional shifts that such transformative changes in energy and land use might entail […]. Rapid innovation of lifestyles, social systems and patterns of global cooperation, in addition to technical innovation, will be critically important for keeping the 1.5 °C target within reach […]and should feature more prominently in discussions of the attainability of 1.5 °C, reflecting the enormity of the 1.5 °C challenge.”
En zelfs in de hoek van de economen begint dit besef door te dringen. Dit apport van McKinsey (2020): geeft een leesbaar overzicht van de schaal van wat in hun ogen nodig is: “Climate math: What a 1.5-degree pathway would take.” https://www.mckinsey.com/business-functions/sustainability/our-insights/climate-math-what-a-1-point-5-degree-pathway-would-take.
De conclusie staat in de ondertitel: “Decarbonizing global business at scale is achievable, but the math is daunting.”
Kortom, het kan best wel, maar tot nu toe doet niemand wat. “Don’t look up”.
LikeLike
Erik,
1. Dat hangt af vd snelheid van emissiereductie. Als er netto geen CO2 meer wordt uitgestoten zal de concentratie ervan langzaam afnemen. Dan komt dus ook niet de volle “opwarming in de pijplijn” tot uiting.
2. Het klopt wat je zegt over aerosolen, en die fungeren een beetje als een wildcard in deze discussie. Het is echter heel onwaarschijnlijk dat de menselijke uitstoot van aerosolen (en gasvormige precursors daarvan) tot nul zal worden gereduceerd. Zie de onderste figuur in https://www.carbonbrief.org/explainer-will-global-warming-stop-as-soon-as-net-zero-emissions-are-reached voor een aantal hypothetische scenario’s, incl wat er met aerosolen zou gebeuren.
3. Ja, het effect van andere broeikasgassen dan CO2 wordt ook meegenomen in de IPCC assessments (en in de klimaatmodellen). Het effect daarvan kan worden uitgedrukt in zg “CO2-equivalenten”.
4. Ja, kantelpunten worden idd besproken in de IPCC rapporten, maar het risico daarvan is moeilijk te kwantificeren. Zie https://klimaatveranda.nl/2013/09/06/kantelpunten-tipping-points-in-het-klimaatsysteem-klimaatjagers/ voor een wat oudere bespreking van kantelpunten hier op het blog.
5. nee
LikeLike
Peter Roessingh
“Kortom, het kan best wel, maar tot nu toe doet niemand wat.”
Dat niemand wat doet klopt niet: de energietransitie is ingezet. Zij het te laat uiteraard want de gevolgen van de gecarboniseerde globalisering zijn al heel lang bekend.
Het streefdoel <1,5° is een theoretische mogelijkheid. Maar in de echte wereld onwaarschijnlijk te realiseren. Te veel grote afbreukrisico’s. Life is messy. Anders gezegd: bovenop de erkende risico’s van de opwarming komen de afbreukrisico’s van de beoogde energietransitie naar zero CO2-emissie.
Mij lijkt het daarom risico-analytisch verstandig om ervan uit te gaan dat het rond 2050 warmer zal zijn dan globaal +1.5°. Dat is dus *globaal* en zegt niets over regionale afwijkingen daarvan, noch over verder toenemend incidentele (sic) weersextremen in sub-regio’s. Het zijn de extremen die de dienst uitmaken zoals een paar rotte appels de mand. Het punt is dat je de extremen met +1,5* niet kunt verwijderen.
LikeLike
G.J. Smeets, Je hebt gelijk, ik had moeten schrijven “niemand doet wat echt nodig is”. Zoals het nu gaat is het “verstandig” om uit te gaan van bijna 3 graden temperatuurstijging. Dat betekend een verschrikkelijke en deels onleefbare wereld. Ik vindt het absoluut verbijsterend dat daar niet meer onrust over is. In september zal er een synthese van de drie AR6 rapporten verschijnen. Ik hoop uit de grond van mijn hart dat de auteurs de lijn van toenemend scherpe bewoordingen in de IPCC rapporten doorzetten, en de noodtoestand waar we mee te maken hebben helder verwoorden. De wetenschappelijke feiten zijn er naar.
LikeLike
“Eén van de grootste vraagstukken in de klimaatcrisis is niet hoe de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen, maar precies te weten hoeveel broeikasgassen de lucht ingaan. In het Parijsakkoord beloofden landen om vóór 2030 hun uitstoot met 50 procent terug te dringen. Maar landen rapporteren zelf hun klimaatcijfers aan de VN, en die cijfers zijn niet altijd even betrouwbaar. Soms vertrouwen landen op de cijfers die de grote vervuilers zelf aanleveren, sommige landen publiceren hun uitstootcijfers zelfs niet.”
Aldus https://www.trouw.nl/duurzaamheid-natuur/dit-doosje-kan-vanuit-een-satelliet-de-uitstoot-van-methaan-meten-maar-is-er-geld-voor~b0a0299b/ n.a.v. het project van TNO specialisten Denier van der Gon (GHG emissies) en A. Leemhuis (aardobservatie) om de bestaande detectiemethode van methaanemissies- via-satelliet spectaculair te verfijnen (lees: kleinmaziger maken). De beide TNO-experts komen uitgebreid aan het woord.
Het stuk in Trouw is een schoolvoorbeeld van wetenschapsjournalistiek dat niet alleen het belang van *via meten tot weten* illustreert. Ook de burokratische belangen(tegenstelling) bij financiering van het project komt aan bod. Er is slechts € 20-30 miljoen nodig om hun methaan-detector meettechnisch af te maken en aan de reeds bestaande satelliet te koppelen. En dat lukt tot hun frustratie maar niet.
LikeLike
Best Bart
Als je het rapport van McKinsey leest is dit eigenlijk onmogelijk te realiseren tegen 2050. Als ik bvb kijk naar Belgie en het transport , dan weet ik dat er in Belgie ongeveer 6.000.000 personenwagens rondrijden; (een verwaarloosbaar aantal (40.000) zijn puur EV)). In Belgie wordt ongeveer 400.000 auto’s ingeschreven per jaar. Dus dit zou betekenen dat , als vanaf vandaag, iedere nieuwe ingeschreven auto een BEV is dat het nog 14 jaar zou duren eer het de personenwagens volledig ge-electrificeerd zijn.
Zelfs met de helft zitten we al in 2050.
En dit is voor een land zoals Belgie , met nog een degelijk uitgebouwd electriciteitsnet. Hoe dit ooit te realiseren in continenten als Afrika, delen van Azie, Latijns America etc durf ik niet eens aan denken.
De transitie zal eerder over 100 jaar uitgesmeerd worden dan over 28 jaar (2050 is amper 28 jaar ver).
LikeLike
Peter Roessingh
Je stelde:
“Zoals het © gaat is het “verstandig” om uit te gaan van bijna 3 graden temperatuurstijging. Dat betekend een verschrikkelijke en deels onleefbare wereld. Ik vindt het absoluut verbijsterend dat daar niet meer onrust over is.”
Voor heel veel mensen en andere organismen is de huidige wereld al onleefbaar. Voor hen is GHG en klimaatverandering ‘future now’.
Anders dan jij heb ik geen enkele hoop op effectiviteit van luidere IPCC alarm-bellen. De reden is dat we een super wicked problem aan de broek hebben, zie mijn analyse https://klimaatveranda.nl/2014/11/17/he-een-olifant-in-de-kamer/ En je zegt het, de wetenschappelijke feiten zijn er naar.
Groet van van Goff
LikeLike
tl;dr
Excuus voor de lange uiteenzetting, maar ik zit dicht tegen “paniek” aan, dan krijg je dat…
De kern van deze bijdrage zijn 2 scenario’s doe tot een (wat) betere toekomst kunnen leiden om mijn vorm van hoop te verduidelijken.
—-
Goff: Geen enkele hoop op effectiviteit van luidere IPCC alarm-bellen? Wat heb jij dan voor aanpak voor ogen?
In je zeer lezenswaardige analyse in “De olifant in de kamer” vraag je de lezer “Waar zit je op het spectrum tussen hoop en paniek?” Jouw eigen antwoord is duidelijk niet de kant van de hoop, maar van paniek lijkt ook niet veel sprake. Eerder “berusting en dan het onvermijdelijke omarmen”
Persoonlijk kan ik daar helemaal niets mee. Ik lees die positie [en excuus als ik je de verkeerde woorden in de mond leg] als: “Het gaat niet meer goed komen, de problemen zijn te groot en onze gereedschap ontbreekt of is bot” [ook deels mijn punt in mijn eerste reactie in deze draad]. Gevolgd door “Accepteer het maar, verzet is zinloos” en tenslotte misschien iets als “Straks rapen we de brokken op en beginnen opnieuw” al zeg je dat niet expliciet.
Ik vind deze houding [al dan niet de jouwe] volstrekt onaanvaardbaar. Te fatalistisch, en ook te oneerlijk tegenover het deel van de mensheid die nu al in “future now” leeft zoals je zelf zegt.
Maar wat dan? Ik wil hier wel eens wat gedachten experimenten doen, (niet noodzakenlijk routes die ik steun) in een poging wat antwoorden te geven. Toegegeven, wel met een paar zeer kort door de bocht aannames voor de handzaamheid van het betoog.
Leeswaarschuwing: Ik ga hier alle reserves opzij zetten. Iets anders heeft geen zin meer in deze fase, zoals ook wel blijkt uit de opmerkingen van anderen in deze draad.
Uitgangspunten:
1] De mens en zijn cultuur zijn het redden waard.
Je kan daar zeker van mening over verschillen. Ik heb kennissen die niet kunnen wachten tot de mens is uitgestorven, weg geselecteerd als mislukt experiment in de evolutie, een soort die weer een “hothouse earth” creëerde (zoals als risico geschetst door Steffen et al. 2018), een planeet waar die mens zelf niet meer kon leven. Zo nihilistisch ben ik nog [net] niet, dus daarom aanname [1], de mens en zijn cultuur zijn het redden waard.
2] Het is een “super-wicked problem” waar we mee te maken hebben [Geof’s punt].
Voor de duidelijkheid, nog meer dan de klimaatcrisis is het de biodiversiteitscrisis die de basis van ons bestaan dreigt weg te vagen. Zelfs de meest gunstige klimaatscenario’s zijn catastrofaal voor de biodiversiteit (IPBES 2020, https://ipbes.net/global-assessment).
3] Super wicked problemen zijn zo goed als onoplosbaar [ook Geof’s punt], we zijn daarom te laat.
We zullen een aarde creëren die niet alleen onleefbaar zal zijn voor onze eigen generatie, maar vooral ook voor vele vele komende generaties. 1.5 graad is het absolute maximum wat aanvaardbaar is als temperatuur stijging (SR15, 2018, https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/sites/2/2018/07/SR15_SPM_version_stand_alone_LR.pdf). Dit impliceert -via harde natuurwetten- een plafond aan de hoeveelheid CO2 die nog geproduceerd kan kan worden ( zie bijvoorbeeld https://www.carbonindependent.org/54.html) . Dit plafond moet dus hoe dan ook eerbiedigt worden.
4]. Maar in [2] en [3] hierboven is net vastgesteld dat dat [binnen de huidige kaders en paradigma’s] niet gaat lukken.
Hieruit volgt dat het nodig is de gebaande paden te verlaten. Ik stip hier twee alternatieve routes aan, waarbij (bijna) alle normale beperkingen en grenzen terzijde worden geschoven om het eerste punt [de mens en zijn cultuur zijn het redden waard] tegen alle waarschijnlijkheden in toch te realiseren. En alweer, het zijn niet noodzakenlijk routes die ik steun, maar gedachten experimenten om het veld van mogelijkheden te bezien.
Eerst een (relatief) positief scenario
5a] Het collectief ontwaken van de mensheid behoort nog tot de mogelijkheden.
De protesten van klimaatactivisten nemen enorme vormen aan, en steeds meer mensen worden zich bewust van de crises waar we mee te maken hebben. Dit leidt tot wat wel een “social tipping point” (https://socialtippingpointcoalitie.nl/) wordt genoemd, maar dan nog een stap verder dan het filmpje suggereert. Een echte revolutie, met ieders medewerking. Er worden enorme bezuiniging op energie gebruik ingevoerd. Kolencentrales worden per direct gesloten. De economie wordt omgezet naar een “oorlogseconomie” waar alle productie middelen worden ingezet om de transitie naar duurzaamheid te ondersteunen. CO2 gaat op de bon, iedereen krijgt carbon credits (zie voor uitleg van dit idee de indrukwekkende Huizinga lezing van David Van Reybrouck, geciteerd in de doorbraak dialogen: https://www.youtube.com/watch?v=mKwChc1wmTQ&t=2630s De belasting op vermogen wordt verhoogd om de benodigde miljarden te genereren. Alle directe en indirecte subsidies voor fossiele brandstof worden per direct afgeschaft en het vrijkomende geld in duurzaamheid geïnvesteerd. Alle investeringen in fossiele infrastructuur worden stopgezet, immers dat wat nu al in bedrijf is zal vervroegd afgeschreven moeten worden om binnen het carbon budget te blijven dus nieuwe investeringen zijn zinloos. De zware industrie (de echte grootverbruikers) wordt op energie-rantsoen gesteld. Rond 2030 wordt daarmee in Nederlands het nulniveau van CO2 productie bereikt, en we blijven binnen ons CO2 budget. Tenslotte wordt een plan genaakt om minstens 30 procent van het landoppervlak van Nederlands echte natuur te maken.
Ik hoor de lezer nu denken, maar dan stort onze economie in, dan komt energie en voedselveiligheid in gevaar, en dan gaan er mensen dood, zo iets *kan* helemaal niet… Inderdaad, maar als we het niet doen, dan volgt de instorting het eind van deze eeuw toch. Dan zijn de gevolgen nog veel erger en langduriger, en niet alleen voor ons maar ook voor de generaties na ons. Dus wij gaan er voor, de mens en zijn cultuur zijn het redden waard.
5b] Het tweede scenario, als het niet goedschiks kan dan maar kwaadschiks
Het doel van dit laatste scenario is de mensen die het bovenstaande onhaalbare onzin vinden stof tot nadenken te geven.
Hier ga ik uit van de ideeën geschets door Andreas Malm, (Human Ecology, Lund University) die o.a. het boek schreef “How to blow up a pipline’ (2021, https://formrage.com/ebook/how-to-blow-up-a-pipeline ). Malm bespreekt daarin strategieen voor burgelijke ongehoorzame activisten. De kern van zijn betoog is dat er een punt zal komen waarin het voor de klimaat beweging tijd wordt om geweld [tegen objecten] te gebruiken. Hij onderbouwt deze positie met historische voorbeelden van grote omwentelingen die achteraf volstrekt legitiem en noodzakelijke bleken (o.a. afschaffing van de slavernij in de VS, beëindiging apartheid in Zuid-Afrika, Vrouwenkiesrecht) In zijn optiek is er altijd geweld nodig geweest (in het geval van de afschaffing van de slavernij in de VS zelfs 6 jaar bugeroorlog). Hij neemt wel nadrukkelijk afstand van geweld tegen personen. De anti-imperialistische Baader-Meinhof groep uit de jaren 70 deed dat bijvoorbeeld niet [Voor de jongeren onder ons, ze ontvoerden en vermoorden om ideologische redenen bank directeuren https://nl.wikipedia.org/wiki/Rote_Armee_Fraktion ]. Maar de boodschap is duidelijk. Als het onmogelijk blijkt klimaatverandering binnen de democratie tot staan te brengen zelfs na het toepassen van standaard geweldloze burgelijke ongehoorzaamheid, dan zal in toenemende mate geweld tegen objecten in beeld komen. Er zijn groepen in de samenleving die niet zullen “berusten en dan het onvermijdelijke omarmen” maar die het onmogelijk zullen willen maken fossiele brandstoffen te gebruiken door grootschalige sabotage. Dat is eenvoudiger dan het misschien lijkt. Welke verzekeringsmaatschappij gaat die olie opslag tank in de Rotterdamse haven nog verzekeren nadat die voor de derde keer in brand staat? Tegen een guerrilla is geen enkele staat opgewassen, Fossiele brandstof gebruiken zal simpelweg fysiek onmogelijk worden. Maar dan stort onze economie in, dan komt energie en voedselveiligheid in gevaar, en dan gaan er mensen dood [ook al is het geweld alleen tegen objecten gericht], zo iets *kan* helemaal niet… Inderdaad, maar als we het niet doen, zullen sommigen zeggen, dan volgt de instorting het eind van deze eeuw toch, en dan zijn de gevolgen nog veel erger, en niet alleen voor ons maar ook voor de generaties na ons. Dus wij gaan er voor, de mens en zijn cultuur zijn het redden waard.
Daar zitten we dan. Super wicked problemen, en alle paden lijken naar chaos en instorting te leiden. Op de huidige weg doorgaan leidt zeker tot onvoorstelbaar leed voor vele generaties na ons (IPCC 2022, https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg2/resources/press/press-release/). Ingrijpen op een schaal die echt effectief is leidt vrijwel zeker tot een diepe systeemcrisis, en met half werk doormodderen leidt waarschijnlijk tot geweld en dan alsnog een diepe systeemcrisis.
Tenslotte, er zijn techno-optimisten die denken dat het allemaal nog kan zonder systeem crisis. Een mooi voorbeeld daarvan zijn de weerleggingen van het zeer sombere stuk https://www.mdpi.com/1996-1073/14/15/4508/htm van Seibert en Rees (2021) over de haalbaarheden van oplossingen van de energiecrisis. Dat Seibert en Rees paper is (terecht) bekritiseerd voor selectief citeren en het negeren van bestaande en bewezen oplossingen. Opvallend is echter dat ook sommige critici toegeven dat de oplossingen er mogelijk wel zijn, maar dat het nog een open vraag is of die tijdig geïmplementeerd kunnen worden (Diesendorf 2021, https://www.mdpi.com/1996-1073/15/3/964). En dat brengt ons dan toch weer bij de crises van scenario 5 terug. Het is dus wat mij betreft tijd voor paniek, maar daarna voor hoop, en het maken van echte keuzes om die hoop vorm te geven. De mens en zijn cultuur zijn het redden waard.
Peter
LikeLike
P.S. Goff, sorry voor het meermaals verhaspelen van je naam tot Geof
LikeLike
Peter,
Dank voor je uitgebreide reactie. Volgens de spelregels van dit blog hebben we het over iets dat in de rubriek ‘Open Discussie’ thuis hoort. Zie daar mijn antwoord op je reactie.
LikeLike