Naarmate de opwarming van de aarde meer en meer de anderhalve graad benadert, vestigen beleidsmakers en veel van hun adviseurs hun hoop steeds meer op een overshoot-traject. Daarmee wordt bedoeld dat de temperatuur tijdelijk een acceptabel geachte grens overschrijdt, om daarna weer te dalen tot daaronder. Vaak wordt een opwarming van anderhalve graad beschouwd als die grens. In een onlangs in Nature verschenen artikel (een toelichting van enkele van de auteurs is te vinden op Carbon Brief) vragen dertig klimaatwetenschappers zich af of de risico’s hiervan niet worden onderschat. Het gaat daarbij zowel over de gevolgen als over de haalbaarheid.
Los van de afweging van risico’s is er een principiële ethische vraag. Uiteindelijk komt overshoot er toch op neer dat we de wereldbevolking van de toekomst – niet eens zo’n verre toekomst – opzadelen met de taak om onze rotzooi op te ruimen. Dat mag zo langzamerhand onvermijdelijk worden, heel netjes is het nog steeds niet.
De in hoog tempo naderende onvermijdelijkheid van een overshoot-scenario maakt het belangrijk om de risico’s ervan zorgvuldig te bekijken en te evalueren. Het Nature-artikel noemt verschillende risico’s die onvoldoende worden onderkend of begrepen, volgens de auteurs. De inzichten zijn het resultaat van het Europese project PROVIDE, dat de risico’s van het overschrijden van veilig geachte klimaatgrenzen op een overzichtelijke manier in beeld wil brengen. Dat doen ze onder meer via de ontwikkeling van een Climate Risk Dashboard.
Traagheden in het klimaatsysteem
De gedachte achter overshoot-scenario’s is dat veel delen van het aardsysteem met vertraging reageren op een stijging van de temperatuur. IJskappen worden niet van de ene dag op de andere instabiel, oceanen warmen vanwege hun enorme warmtecapaciteit maar langzaam op, en ecosystemen kunnen tot op zekere hoogte herstellen van een klap die ze krijgen. Afkoeling na een tijdelijke temperatuurpiek kan zulke gevolgen dus beperken.
Maar niet alles reageert zo traag. Een overshoot kan dus wel degelijke langdurige of onomkeerbare gevolgen hebben die groter zijn dan wanneer de veilige grens niet wordt overschreden. Hoe warmer het is, hoe meer ijs er smelt, en hoe meer de zeespiegel stijgt. Dat ijs komt niet zomaar terug als de wereldtemperatuur na een piek weer langzaam gaat dalen. Datzelfde geldt voor gesmolten permafrost, of op zijn minst voor allerlei gevolgen van dat smelten, zoals het vrijkomen van grote hoeveelheden methaan en CO2. Warmte en opgelost CO2 die naar diepere oceaanlagen zinken kunnen daar eeuwenlang blijven. Soorten die uitsterven komen niet meer terug, terwijl andere veranderingen in ecosystemen en landschappen alleen heel traag zullen herstellen. En dan is er nog het risico op overschrijding van kantelpunten, zoals dat van de circulatie in de Atlantische Oceaan.
Kijk je op het meest basale niveau naar het klimaatsysteem, dan zie je ook daar uiteenlopende snelheden. De atmosfeer en het land warmen sneller op dan oceanen en ijskappen. Dat is relevant, omdat het land het deel van de aarde is waar wij wonen, en de temperatuur van de atmosfeer voor een groot deel het weer bepaalt. Schieten we over de anderhalve graad, dan zullen we ons dus moeten aanpassen aan die hogere temperatuur, ook als de piek niet eeuwenlang zou duren. Geen eenvoudige opgave, als je ziet hoeveel we nu al te kampen hebben met de gevolgen van extreem weer. Voor de armere delen van de wereld is aanpassing nog een stuk moeilijker dan voor ons. Niet alleen vanwege ontbrekende kennis en middelen, maar ook omdat armere economieën voor een veel groter deel afhankelijk zijn van landbouw, die kwetsbaar is voor plagen en allerlei vormen van extreem weer. De temperatuur piekt in de tweede helft van deze eeuw in overshoot-scenario’s. Zo ver in de toekomst is dat niet. De economische toestand in de armste delen van de wereld zal dan niet zodanig verbeterd zijn, dat die de adaptatie vergemakkelijkt.
Onzekerheid
De klimaatdoelstellingen zijn vastgesteld voor de hele wereld, maar de gevolgen spelen zich af op regionale schaal. En die zijn zeker niet overal hetzelfde. Over de regionale effecten van een overshoot is nog veel onbekend, volgens het artikel. Je zou daarbij kunnen denken aan verwoestijning in de subtropen, of aan het Amazonewoud dat een kantelpunt bereikt, maar bijvoorbeeld ook aan sociaaleconomische aspecten. Sociaaleconomische achterstanden kunnen, als ze eenmaal zijn ontstaan, generaties lang aanhouden.
Een ander risico is de uitvoerbaarheid van maatregelen om de temperatuur omlaag te brengen na een piek. Veel ideeën hierover doen denken aan de bekende uitspraak van Pippi Langkous: ‘We hebben het nog nooit gedaan, dus we denken dat we het wel kunnen.’ Er zijn niet alleen vraagtekens te plaatsen bij de technische en economische haalbaarheid, zeker op de schaal die nodig is om invloed van betekenis te hebben op de wereldtemperatuur. We weten daarnaast ook weinig over het toekomstige politieke en maatschappelijke draagvlak, of over de mogelijke ecologische consequenties van grootschalige onttrekking van CO2 uit de atmosfeer.
Tenslotte zijn er onzekerheden over de omvang van terugkoppelingen in de stralingsbalans en in de koolstofcyclus. Die zorgen voor een aanzienlijke onzekerheidsmarge bij de vertaling van cumulatieve uitstoot van broeikasgassen naar het temperatuurverloop gedurende de komende eeuwen. Waarbij de mogelijke tegenvallers een stuk groter zijn dan de mogelijke meevallers. De opname van CO2 door de biosfeer zou bijvoorbeeld tegen zijn grenzen aan kunnen lopen, of de uitstoot van broeikasgassen door het smelten van permafrost of door natuurbranden zou sneller toe kunnen nemen dan verwacht. Onderschatting van die terugkoppelingen levert niet alleen meer opwarming op dan verwacht, en dus ernstiger gevolgen. Ook de inspanning die nodig is om de temperatuur weer omlaag te brengen zal dan groter zijn. Geen prettige gedachte, ook vanwege de consequenties die een onverwacht grote overshoot kan hebben voor de wereldeconomie en op de wereldpolitiek.
Wetenschap en politiek
Veel onzekerheden, dus. En dan moet ik denken aan een citaat uit een voorloper uit 1970 van de hedendaagse milieu- en klimaatrapporten, de Study of Critical Environmental Problems (SCEP):
‘It is neither necessary nor feasible to postpone recommendations for action until scientific certainty can be achieved. The political process is accustomed to decisions in the face of uncertainty on the basis of a preponderance of the evidence or substantial probabilities or a reasonable consensus of informed judgement.’
Hieruit sprak vertrouwen dat de politiek, ondanks de onzekerheden die er nu eenmaal altijd zijn over de toekomst, wel verstandige beslissingen zou nemen. Dat kunnen we, met de kennis van nu, een behoorlijke inschattingsfout noemen, De ervaring leert dat de politiek in al die onzekerheid vooral naar ontsnappingsluikjes lijkt te zoeken om pijnlijke maar noodzakelijke beslissingen voor zich uit te schuiven. Dat roept de vraag op of overshoot-scenario’s niet ook zo’n ontsnappingsluikje zijn geweest, en mogelijk nog zijn. Hebben die scenario’s, onder meer in IPCC-rapporten, niet bijgedragen aan de laksheid van de wereldpolitiek? En zijn ze daarmee een selffulfilling prophecy geworden? Ik durf het niet met zekerheid te zeggen, maar ook niet uit te sluiten. Het illustreert het dilemma van wetenschappers die over risico’s rapporteren: hoe maak je een volledig rapport, waarin ook nuances en onzekerheden aan bod komen, zonder de politiek in de verleiding te brengen er selectief uit te pikken wat ze goed uitkomt.
Klimaatverandering 
Hans
“Dat roept de vraag op of overshoot-scenario’s niet ook zo’n ontsnappingsluikje zijn geweest, en mogelijk nog zijn.”
Het antwoord in termen van het vorige blogstuk over shifring baselines: De echte shifting baseline is toenemende acceptatie van toenemende risico’s. ‘Overshoot’ is een mystifceirend eufemisme van wat er aan de hand is.
LikeLike
Goff,
Accepteren van risico’s doe je in mijn ogen via een zorgvuldige, rationele afweging. Daar is hier geen sprake van. In het Akkoord van Parijs is immers juist vastgelegd dat we de risico’s van opwarming boven anderhalve graad niet accepteren.
LikeLike
Hans,
ik snap wat je bedoelt. Het neemt niet weg dat, in weerwil van het officiele Akkoord van Parijs, in de praktijk toenemende risico’s in toenemende mate worden geaccepteerd. Kort door de bocht gezegd: 15 jaar geleden hadden we het vooral over de urgentie van mitigatie. Anno 2024 hebben we het vooral over de urgentie van adaptatie aan weersextremen wereldwijd. De max. +1,5°C van het Parijs-akkoord als acceptabele risico-grens blijkt nu al een fata morgana. Hier een paar feiten:
De grote verzekeraars zitten met de handen in het haar over welke schade wel/niet te dekken. De ghg-uitstoot van de oorlogsindustrie draait op volle toeren. Een landje als NL lukt het niet om zich te houden aan emissie-doelstellingen conform het Parijs-akkoord. En zo voort.
Overigens: het is m.i. een onmogelijke opgave voor (klimatologische) rapporteurs om cherry picking door beleidmakers te voorkomen. Immers, cherry picking uit scenario’s is de core business van elke beleidmaker. Dus ik zou zeggen dat het geen ‘dilemma’ voor wetenschappers is, zoals jij zegt. Dilemma’s liggen bij beleidmakers, niet bij onderzoekers.
LikeLike
Het kernpunt in het nodige inzicht: het grote gevaar van klimaatverandering is niet tijdelijk een beetje te veel warm/nat/stormen, maar het overschrijden van een van de vele “tipping points”. Een “overshoot strategie” moet je vergelijken met te hard doorzetten in een warme vierdaagse: van het hartinfarct genees je nooit meer.
DAT is het argument dat we aan publiek en politici voorop moeten stellen. Met goede uitleg snapt iedereen het: het risico is niet “een beetje te warm, en dat gaat wel weer over” maar “grotere kans op een catastrofale ramp”. “Had de Titanic maar 5 knopen langzamer gevaren”.
We zien al signalen (Nieuws vandaag: 200 doden na overstroming Valencia; 200 mm regen in de Sahara). Hoe dichtbij zijn de echt gevaarlijke tipping points?- niemand die het weet.
Ontzettend goed dat daar nu goed naar wordt gekeken. Maar met educatie van publiek en politici kunnen we nu al vaart maken. Daarvoor is nieuwe kennis over tipping points niet nodig.
Succes er mee, Eric
LikeLike
Eric,
De vraag lijkt me vervolgens te zijn: hoe brengt dit realistisch argument om in educatie van publiek en politici voorop te stellen vervolgens de broodnodige verandering teweeg? Hoe ziet het ‘vervolgrealisme’ er uit?
LikeLike
Jaap,
In Dronten schijnen creatieve mensen te wonen die op zoek zijn naar wijsheid om broodnodige verandering tot stand te brengen, onder meer via educatie van publiek en politici. Waar is zulke (praktische) wijsheid te vinden?
Misschien zouden we een deel van die wijsheid in Stockholm kunnen vinden, bv bij iemand als Greta Thunberg?
Of misschien deels ook in Boston, bv bij iemand als Paul Raskin, die tien jaar geleden een richting naar praktische wijsheid tot een grote transitie probeerde te schetsen met zijn “Journey to Earthland”: Journey-to-Earthland.pdf
Begin 2014 gaf hij ook een korte toelichting op die schets in een presentatie op Harvard: Global Futures: The Great Transition Alternative – YouTube
De cruciale actoren in zijn verhaal zijn burgers overal ter wereld die zich bewust worden van de urgentie en diepere systemische oorzaken van het mondiale overshoot-probleem om vervolgens te zoeken naar een visie met (onzekere) mogelijkheden om dat probleem nog zoveel mogelijk te beperken en misschien zelfs te transformeren, onder meer via educatie, tot een kans op een uiteindelijk veel meer bloeiende samenleving van overwegend mondiaal denkende en lokaal levende wereldburgers.
Ik ken zulke burgers op steeds meer plekken in de wereld, maar het zijn er nog niet genoeg om de door hen/ons gewenste grote transitie te kunnen realiseren. Denk je dat zulke burgers ook in Dronten te vinden zijn?
LikeLike
Lennart,
Ik zie niet zoveel in het educatie-argument. Aan educatie heeft het niet ontbroken. Hoeveel educatie is genoeg? Het is informatie-overshoot: doe er een schepje bovenop.
Wat zoden aan de dijk zet is collectieve gedragsverandering, En dat betelent wetgeving en handhaving. Met de wetgeving gaat het vooruit, met de handhaving gaat het achteruit. Educatie is anno 2024 blootleggen van lekkages is handhaving van wetten.
LikeLike
Goff,
Zoals ik het zie zijn we pas net begonnen met de benodigde educatie op dit vlak, aan alle leeftijden, zeker waar het gaat om begrip over de noodzaak tot een diepgaande systeemtransitie en de langere-termijn-weg daar naartoe.
Maar ik ben het met je eens dat educatie op korte termijn niet het belangrijkste is. Inderdaad is collectieve gedragsverandering nodig, obv ons huidig begrip, mede gestuurd door wetgeving en handhaving, en zo nodig dus ook rechtszaken.
Die gedragsverandering en wetgeving zal waarschijnlijk pas op de benodigde schaal plaatsvinden als voldoende mensen zich via geweldloze burgerlijke ongehoorzaamheid daarvoor inzetten.
Dat is althans de grootste les die een prominent als Gus Speth trekt na 50 jaar beleidsmatig activisme op dit vlak: Gus Speth: The Big Lesson from Four Decades of Federal Climate Failure
We gaan zien of het klimaatgeweld rond steden als Valencia meer mensen zal bewegen om via geweldloze burgerlijke ongehoorzaamheid voor effectiever klimaatbeleid te strijden.
LikeLike
Zie voor een iets uitgebreidere toelichting van Paul Raskin op zijn visie hoe een mondiale burgerbeweging kan helpen een transitie te realiseren naar wat hij Earthland noemt, deze lezing van 15 jaar geleden op Yale (waar Gus Speth jarenlang decaan was): Earthland: Envisioning a Sustainable Civilization
LikeLike
Ik stel me zo voor dat de beslissers op COP16 (eindigt vandaag, de berichten van de laatste dagen waren niet al te positief, ben benieuwd naar de eindtekst) en straks op COP29 (ben benieuwd naar de verwachtingen vooraf, het verloop tijdens, en de eindtekst) goed geïnformeerd zijn door de wetenschap omtrent de niet-lineaire supergevaarlijke gevolgen zoals Eric die beschrijft. De herziene NDC van China schijnt begin volgend jaar te verschijnen. De verwachtingen van experts staan beschreven in een recent artikel op CarbonBrief. Ben benieuwd naar de al dan niet ambitieuze plannen. Het schijnt dat China voor tegenstrijdige uitdagingen staat. Zo ben ik ook benieuwd naar de verkiezingsuitslag in de VS. Welke ambitiebijstellingen komen daaruit voort? Het voordeel van Trump is dat zijn plannen al min of meer bekend zijn (drill baby drill, en het opnieuw opzeggen van internationale verdragen, en waarschijnlijk op allerlei manieren wegpesten en monddood maken van klimaatwetenschappers). Hoe helder – en al dan niet blij van wordend – de plannen van het andere kamp zijn heb ik nog niet zo duidelijk in beeld. Het schijnt dat de VS voor tegenstrijdige uitdagingen staat.
Optimistisch ben ik (dus) niet. De politieke realiteit – en die maken we met elkaar. Ik geloof wel in kleinschalige verbinding en compassie, mede door de voortrekkers die Lennart noemt. Ik geloof niet in een afdoende grootschalig omkeerbaar effect op het benodigde planetaire niveau. De schaalgrootte en de onomkeerbaarheid is reeds van dien aard dat er, gezien de tot nu toe ondoorbroken decennialange trendreeksen, niet voor niets gesproken wordt over een tijdperkverandering van Holoceen naar Antropoceen.
Toch had ik een droom. De GROTE LEIDERS en de HOGE HEREN van de wereld werden opgepakt en op een onbewoond eiland vastgezet. Eten en drinken voor honderd dagen – ze kregen de tijd. Ze hadden 1 opdracht meegekregen: zorg dat de klima-eco-verandering stopt. Pas na volbrenging zouden ze weer van het eiland afgehaald worden …
LikeLike
Jaap, Lennart
ik draai nog maar weer eens een rondje op mijn stokpaardje in de piste: superwicked problem.
De gevolgen van de globale opwarming zijn letterlijk en figuurlijk too hot to handle. Onderzoekers bijten hun analytische tanden erop stuk en zdoen het met de scenario-prothese. Beleidmakers van lokaal tot globaal werken tegen elkaar in. Iedereen tast in het duister en doet wat opportuun lijkt. En dan laat ik maar buiten beschouwing dat de energietransitie het niet zonder fossiele energie kan plus nog een handvol complicaties. Globale opwarming is geen hoofdpijn-dossier, het is een migraine-dossier.
Net als Jaap geloof ik niet in een “afdoende grootschalig omkeerbaar effect op het benodigde planetaire niveau.” En anders dan Lennart geloof ik niet dat burgerlijke ongehoorzaamheid soulaas biedt in het migraine-dossier. Niettemin sympathiseer ik met elk initiatief tot ongehoorzaamheid.
LikeLike
Goff, Jaap,
Hoeveel mensen geloofden eind 18e eeuw dat slavenhandel en slavernij afgeschaft konden worden? De paar mensen die daarin geloofden en zich actief daarvoor inzetten, wisten uiteindelijk de rest van de samenleving daarin mee te krijgen. Zie bv Bury the Chains van Adam Hochschild: Bury the Chains – Wikipedia
Hoeveel mensen geloofden in 2012 dat Urgenda en Roger Cox succesvol zouden zijn in hun klimaatzaak tegen de Nederlandse Staat? Ik ken prominente voortrekkers in de klimaatbeweging die destijds aangaven daar niet in te geloven. Toch kregen Cox en Urgenda in 2019 zelfs van de Hoge Raad juridisch gelijk.
Zo zijn er nog vele voorbeelden te geven: wie geloofde in pakweg 1987 dat Nelson Mandela in 1994 de eerste zwarte president van Zuid-Afrika zou kunnen worden? Wie geloofde in pakweg 1984 dat eind 1991 de Sovjet-Unie opgeheven zou kunnen worden? Het zullen er vast niet veel geweest zijn.
Dit wil natuurlijk niet zeggen dat als een paar mensen geloven dat een bepaalde ontwikkeling misschien mogelijk is, die ontwikkeling ook inderdaad mogelijk is of gerealiseerd zal worden. Het zegt misschien wel dat als veel mensen niet in een bepaalde mogelijkheid geloven, dit nog niet zoveel zegt.
De mogelijkheid die iemand als Paul Raskin schetst om vanuit de huidige overshoot-situatie terug te keren binnen planetaire grenzen, mag misschien onwaarschijnlijk zijn, helemaal uit te sluiten is die mogelijkheid wellicht/waarschijnlijk toch (nog) niet, gelet op zijn toelichting en de voorbeelden hierboven.
De enige manier om hier meer zekerheid over te krijgen lijkt me: proberen de ontwikkeling te versterken van de mondiale burgerbeweging die Raskin projecteert. In hoeverre die beweging dan uiteindelijk effectief zal zijn, zal in de loop der tijd steeds duidelijker worden. Of hebben jullie een beter plan?
Het is nu 2024, dus hoe zal de wereld er in 2031 uitzien? Een stuk slechter? Misschien iets beter? En dan in 2038? In 2045? In 2052? Jorgen Randers deed in 2012 een poging 40 jaar vooruit te kijken: 2052: A Global Forecast for the Next Forty Years – Wikipedia De onzekerheid blijft echter (onvermijdelijk) groot.
LikeLike
“De onzekerheid blijft echter (onvermijdelijk) groot.”
Ik denk dat dit een duidelijk geval is van ja en nee. Volgens mij is er best wel onderscheid te maken tussen conjuncturele veranderingen en structurele veranderingen. Structurele veranderingen volgen fundamentele trendpatronen. Het zijn langdurige ‘uit-evenwicht-situaties’ en als er uiteindelijk weer een soort van evenwicht ontstaat dan ziet de wereld er fundamenteel anders uit. De onzekerheid heeft dan daarop betrekking.
De huidige klima-eco-veranderingen voldoen aan het laatste type veranderingen. De structurele verandering van nu is van een voor de mens ongekende orde. D.w.z. dat eerdere qua orde vergelijkbare veranderingen zich op geologische tijdschalen hebben voorgedaan. Denk aan de in kaart gebrachte massa-extincties.
De onzekerheidsmarges van wanneer tipping-points zich gaan voordoen verlopen via ‘als-dan’- scenario’s. Zoals het er nu naar uitziet, en met de politieke realiteit in acht nemend, en met dat er straks negen miljard mensen moeten worden gevoed, en tel alle realiteiten maar bij elkaar op, is er best ook al wel veel te zeggen, hoewel misschien versie speculatief-light, over die voorwaardelijke ‘als’-kant.
LikeLike
Voor zover ik zie maken Raskin en anderen ook dat onderscheid tussen structurele en conjunturele veranderingen. De onzekerheid waar hij op duidt, komt echter voort uit de erkenning dat zowel de structurele als conjuncturele veranderingen niet bij voorbaat precies te kennen zijn, en dat ook de interactie tussen structurele en conjuncturele veranderingen niet bij voorbaat bekend is.
In scenario’s zijn wel diverse plausibele cq mogelijke ontwikkelingen te schetsen, waarvan sommige als meer waarschijnlijk dan andere ingeschat kunnen worden, maar alleen met forse onzekerheidsmarges, als je tenminste intellectueel eerlijk bent (wellicht dankzij peer review?).
Zulke eerlijkheid is in de menselijke evolutie echter niet altijd geselecteerd, dus niet iedereen lijkt hierover even eerlijk te kunnen/willen zijn. Zie bv: The dynamics of Machiavellian intelligence | PNAS We gaan zien wat dit betekent voor toekomstige evolutionaire ontwikkelingen.
LikeLike
Lennart,
Je noemde 3 november 2024 om 14:41 een paar historische gevallen ter inspiratie/hoop voor activisme. Maar je laat weg waar het uiteindelijk op uitdraaide: Slavenhandel en slavernij zijn niet afgeschaft, ze floreren wereldwijd en met Black America gaat het bepaald niet goed. De door Urgenda gewonnen zaak tegen de NL Staat blijkt na vijf politieke praktijk-jaren nauwelijks effectief. Zuid-Afrika na Nelson Mandela is een puinhoop. Opheffing van de Sovjet-Unie door de dappere Gorbatchov maakte de weg vrij voor Poetin.
Je geeft de link naar een ‘studie’ over Machivellian intelligence uit 2006. Ik heb die ingezien en zal je de methodologische en epistemologische details besparen van dat broddelwerk. Dus terug naar het thema van het blogstuk: het concept overshoot en de riskante gok daarop.
Het overshoot-concept is een representant en een symptoom van een generiek academisch syndroom, waarvan ook de ‘studie’ waarnaar je linkte een symptoom is: kwaliteit benaderen in termen van kwantiteit. ‘Overshoot’ is in essentie een lineaire calculatie van niet-lineaire fenomenen. De rekenaars snappen dat uiteraard ook en verschonen zich (uiteraard) met het poetsdoekje ‘onzekerheidsmarge.’
Ik las onlangs een stuk van Ben Orlin (wiskundige, auteur van Change is the Only Constant). In dat stuk legt hij de penibile positie/dilemma bloot van rekenaars zoals hijzelf. Citaat: “Tiredness is abstract but feels very real to me, whereas the bottom of the Pacific Ocean is real but feels very abstract.” Doordenkertje van een slimme doorrekenaar.
LikeLike
Goff,
Het klopt natuurlijk dat die diverse voorbeelden van niet-voorziene ontwikkelingen nog niet direct het paradijs op aarde hebben gebracht. Toch is mijn indruk dat de meeste betrokkenen niet terug willen naar de tijd voor die doorbraken, maar juist vooruit naar nieuwe doorbraken. Een wereld zonder lijden en uitbuiting zal niet snel ontstaan, maar een wereld met minder lijden en uitbuiting is misschien wel mogelijk, en ook nu zijn misschien nog onverwachte doorbraken in die richting mogelijk.
Je hoeft daar niet in te geloven, maar de voorbeelden geven aan dat soms doorbraken mogelijk blijken waarin de meeste mensen tot dan toe niet hadden kunnen/durven geloven. Juist wanneer onze kennis zowel kwalitatief als kwantitatief tekortschiet cq relatief onzeker is, getuigt het m.i. van intellectuele eerlijkheid om met de mogelijkheid van (nog) niet uit te sluiten ontwikkelingen rekening te houden. Die mogelijkheid ontkennen, lijkt me een vorm van Machiavellian intelligence.
Dat paper uit 2006 diende vooral als illustratie voor dat begrip Machiavellian intelligence; het ging dus niet zozeer om de precieze inhoud, maar meer om het algemene idee dat mensen elkaar en zichzelf voor de gek kunnen houden omdat dit in bepaalde situaties voor sommigen blijkbaar evolutionair voordeel heeft opgeleverd. De vraag is dan of dat in de huidige situatie ook weer het geval zal zijn, of dat het in dit geval op den duur juist tot collectief evolutionair nadeel zal leiden.
LikeLike
Zie Byrne 2018 voor een wat uitgebreidere terugblik op de ontwikkeling van het idee van Machiavellian Intelligence: Byrne_2018_JCP_MachIntelRetro.pdf
De kernvraag hierbij is voor mij op dit moment in hoeverre (zelf-)deceptie in sommige situaties voor sommigen evolutionair voordeel kan opleveren, maar op langere termijn voor de groep als geheel misschien juist evolutionair nadelig kan zijn.
Die vraag lijkt me ook zeer relevant voor de vraag in hoeverre mensen al of niet onderkennen of sprake is van ecologische overshoot, of in hoeverre ze met die mogelijkheid rekening houden cq met de mogelijkheid dat die overshoot misschien nog tot binnen planetaire grenzen terug te dringen is.
LikeLike
“maar een wereld met minder lijden en uitbuiting is misschien wel mogelijk, en ook nu zijn misschien nog onverwachte doorbraken in die richting mogelijk …”
Terwijl …. volgens mij kunnen we het er wel over eens zijn dat de structurele trends toch duidelijk meetbaar en meer en meer zichtbaar de andere kant op gaan, richting spanningsopbouw.
Die hardnekkige structurele ontwikkelingen die meetbaar/zichtbaar/ervaarbaar zijn als onderstromen (voor wie ze wil zien), geven ons inzicht, lijkt mij, omtrent wat we mogelijk kunnen verwachten. En deze reële ontwikkelingen staan voor mijn gevoel haaks op ongespecificeerde uitspraken als: ” misschien nog onverwachte doorbraken … ”. Waarop is dat ‘misschien onverwachte’ dan gebaseerd? Op historische voorbeelden tijdens het Holoceen, wat ons enige referentiekader is, maar preciezer gezegd: was, omdat we onszelf daaruit schieten? Biedt het huidige tijdperk nog wel die Holocene mogelijkheden? Moeten we misschien maar eens gaan beseffen dat de Holocene mogelijkheden van een andere orde waren dan waar we nu voor staan, qua schaalgrootte en omkeerbaarheid?
Ja, we willen minder lijden, dat lijkt mij over het algemeen wel een sterk-hartstochtelijke drijfveer te zijn. En desondanks bewegen toch de onderstromen zich met geofysische powerkracht de andere kant op. Ra, ra ….
LikeLike
Jaap,
Het kan natuurlijk goed zijn dat de spanningsopbouw zo groot is of binnenkort wordt, dat de mensheid niet meer in staat blijkt die spanningen op relatief vreedzame wijze te verminderen. We weten echter niet precies hoe veerkrachtig de mensheid onder toenemende spanning blijkt te zijn en wanneer een kritiek punt van overspanning bereikt wordt.
Zolang we dat niet voldoende precies weten, bestaat misschien nog de mogelijkheid dat groepen mensen via vreedzame samenwerking in staat blijken de toenemende spanning in meer of mindere mate te beperken en het kritieke punt van overspanning te voorkomen. Lees of luister bv wat iemand als Paul Raskin daarover schrijft en zegt in de links die ik hierboven gaf.
Ook als het waarschijnlijker is dat het punt van overspanning eerder bereikt wordt dan een punt waarop de spanning op vreedzame wijze beperkt wordt tot in ieder geval onder het punt van overspanning, kunnen we vooralsnog niet uitsluiten dat de totale mix van diverse non-lineaire ecologische en sociale ontwikkelingen misschien nog kan leiden tot een relatief vreedzame terugkeer binnen planetaire grenzen.
Wie dat wel doet verwart wellicht gevoel met weten. En weten (of voelen) we niet allemaal dat ons gevoel zich soms (ook) kan vergissen, net als ons (vermeende) weten?
LikeLike
Lennart, Jaap,
Heb ik nou een déjà-vu, of zijn jullie voor de zoveelste keer dezelfde discussie aan het voeren?
Het gaat hier over de risico’s van een overshoot. Zouden jullie het on topic willen houden?
LikeLike
Je hebt gelijk, Hans, onze argumenten zijn voldoende gewisseld; een zoveelste herhaling van zetten voegt weinig toe.
LikeLike
Hans,
nog even terug naar de aanvang van dit draadje. Daar stelde je
“Accepteren van risico’s doe je in mijn ogen via een zorgvuldige, rationele afweging…”.
Zo werkt het kennelijk niet. Als ik het allemaal goed begrijp hebben ‘we’ een drietraps raket opgetuigd. Eerst brengen experts (soorten) risico’s in kaart, lees: IPPC. Dan wordt een acceptabel geachte risicogrens bepaald door alle belanghebbende partijen samen, lees: Accoord van Parijs. Verlgens gaat elke partij afzonderlijk aan de slag om onder de afgesproken risicogrens te blijven en komen periodiek samen om onderling te overleggen, lees: COP.
In deze laatste fase gaat het mis: geen van de partijen houdt zich aan de condities van het accoord, om welke reden dan ook. In de praktijk blijkt dus dat de risicogrens massaal wordt overschreden. In feite is dat acceptatie van meer risico dan theoretisch afgesproken. En die feitelijke acceptatie is allesbehalve een kwestie van ‘zorgvuldige, rationele afweging’.
Zo lees ik dit blogstuk en ook dat van Arthur, onlangs, over shifting baselines. Dit blogstuk gaat over de drogredenering dat grensoverschrijding – overshoot – theoretisch geen kwaad kan; het blogstuk van Arthur gaar over de drogredenering dat je in de praktijk aan alles went. Mooie combinatie, die twee blogstukken.
LikeLike
COP 29, een verbijsterende undershoot-gok van rijke landen met de hand op de knip. En zeer riskant: grote kans op mankerende adaptie in de meest kwetsbare landen, grote sociale gevolgen voor alle landen. Ik las dat de mensen van het gerenommeerde Potsdam Institute for Climate Impact Research van mening zijn dat de COP-formule toe is aan adaptatie (niet te verwarren met adaptie). Adaptatie is grondig herzien van een bestaande tekst of een bestaande overeenkomst tussen partijen. Potsdam-conclusie: de COP-formule werkt niet en moet grondig herzien worden.
LikeLike