In de vorige blogpost stelt Ko van Huissteden terecht de vraag: “in hoeverre wordt er ook rekening gehouden met het verlies aan koolstof uit de bodem als er gekapt wordt? Vooral als er grotere stukken bos gekapt worden warmt de bodem op en kan de afbraak van bodem-koolstof flink versnellen, met hogere CO2 emissie en verlies van een deel van de organische stof in de bodem als gevolg.”
Guido noemt dit aspect weliswaar in zijn blog (“Initieel zal er wellicht bos voor gekapt zijn dat niet meer terug is gekomen (ontbossing) en ook nu kan er nog bodemkoolstof verloren gaan.”), maar de nadruk ligt inderdaad op de kort-cyclische processen van groei (waarbij CO2 wordt vastgelegd) en afbraak of verbranding van biomassa (waarbij de eerder vastgelegde CO2 vrijkomt). Daar is ook een reden voor: deze kort-cyclische processen worden namelijk vaak verkeerd begrepen of als irrelevant terzijde geschoven. Ik heb het recent meegemaakt in een activistische facebook-groep, waar sommige mensen toch meer vanuit hun onderbuik dan vanuit de wetenschap redeneren.
Dat neemt niet weg dat er forse koolstofemissies gemoeid kunnen zijn met het gebruik van biomassa. Die emissies zijn vooral gelieerd aan een eventuele verandering in landgebruik, met als archetypisch voorbeeld van hoe het niet moet het kappen van een regenwoud om plaats te maken voor een biomassa plantage (bijv suikerriet voor ethanol in de Amazone of palmolie in Indonesië en Maleisië). Vrijwel iedereen zal het er over eens zijn dat dat geen duurzame manier van energieproductie is – niet alleen uit het oogpunt van biodiversiteit, maar ook uit klimaatoogpunt: er vliegt meer koolstof de lucht in (uit zowel vegetatie als bodem) dan er voor honderden jaren (!) aan het gebruik van fossiele brandstof wordt vermeden. De koolstof is deels afkomstig uit de vegetatie en deels uit de bodem. Zeker bij veengronden kan er veel koolstof vrijkomen als de vegetatie wordt verwijderd (of als de waterspiegel wordt verlaagd, maar dat is weer een andere discussie). Ploegen zorgt ook voor het vrijkomen van koolstof uit de bodem.
Schematische weergave van de verandering in koolstofopslag in de veenbodem (zwart) en de vegetatie (grijs), nadat een perceel aan tropisch regenwoud plaats maakt voor een oliepalm plantage. De geproduceerde biobrandstof wordt gebruikt als substituut voor fossiele brandstof, maar het kan een tijd duren voordat de vermeden fossiele CO2-emissies even groot zijn als de CO2-emissies als gevolg van de verandering in landgebruik (i.e. wanneer de carbon stock van punt B gelijk is aan die van punt A). Bron: Verwer et al., 2008.
Er zijn veel tools beschikbaar om zelf te rekenen aan de broeikasgasemissies t.g.v. het gebruik van biomassa, bijvoorbeeld het in Nederland ontwikkelde Biograce. Al jaren laat ik studenten met dit Excel programma berekenen wat het effect van een verandering in landgebruik is op de geschatte emissiereductie (of -toename) bij het gebruik van biofuels. De onontkoombare conclusie: verandering in landgebruik is de olifant in de kamer als het gaat om de koolstofbalans van biomassa. Andere emissiebronnen zijn gerelateerd aan de cultivatie, de productie van de brandstof (bijvoorbeeld de biofuel of pellets) en transport. De CO2-uitstoot tijdens verbranding is gelijk aan de CO2-opname tijdens de groei en is dus netto nul (uitgaande van complete verbranding, zoals ook in Guido’s blog ter sprake kwam, en afgezien van de tijd tussen CO2-opname en CO2-afgifte). Dat is een belangrijk verschil met fossiele brandstoffen, want de koolstof daarin zorgt wel voor een netto toename van CO2 in de atmosfeer (zie ook dit comment van Hans bij de vorige blogpost).
Ook als er niet direct natuurgebied verdwijnt door een biomassaplantage kan dat er indirect wel toe leiden, bijvoorbeeld omdat het graan dat plaats heeft gemaakt voor de teelt van biomassa nu elders verbouwd zal moeten worden. Dit wordt wel aangeduid met de term indirect land use change (iLUC). Aangezien de hoeveelheid land beperkt is zal meer land voor biomassa onherroepelijk betekenen dat er minder land voor andere doeleinden beschikbaar is. Tussen de economische belangen van voedsel en biomassa in zal natuur vaak aan het kortste eind trekken, tenzij dat door actief beleid of een economisch belang wordt voorkomen.
In het recente IPCC Special Report “Climate Change and Land” staat het volgende over iLUC:
Bioenergy from dedicated crops are in some cases held responsible for GHG emissions resulting from indirect land use change (iLUC), that is the bioenergy activity may lead to displacement of agricultural or forest activities into other locations, driven by market-mediated effects. Other mitigation options may also cause iLUC. iLUC emissions are potentially more significant for crop-based feedstocks such as corn, wheat and soybean, than for advanced biofuels from lignocellulosic materials. Estimates of emissions from iLUC are inherently uncertain, are widely debated in the scientific community, and are highly dependent on modelling assumptions.
Gebruik van (rest)hout en andere meerjarige, houtige gewassen legt dus een minder groot beslag op de bodem dan eenjarige gewassen. Het feit dat de bodem voor een langere periode ‘met rust wordt gelaten’ speelt hierbij een belangrijke rol.
Emissies als gevolg van een verandering in landgebruik kunnen verminderd worden door (in volgorde van afnemende effectiviteit):
- het beschermen van gebieden met hoge koolstofvoorraden en/of hoge biodiversiteitswaarde,
- het verhogen van landbouwopbrengsten,
- het produceren van biomassa op verlaten of anderszins ongebruikte en/of marginale (landbouw)gronden,
- het prioriteren van het gebruik van bepaalde reststromen uit land- en bosbouw en de voedselverwerkingsindustrie.
In deze context is het ook relevant om op te merken – zoals Guido ook deed in zijn blog – dat meer dan drie kwart van het landgebruik voor onze voedselvoorziening bestemd is voor de veeteelt. Zoals Detlef van Vuuren in een email opmerkte: “Als we wereldwijd 20% minder vlees zouden eten, bespaar je al snel een groter oppervlakte aan ruimte dan er volgens de scenario’s ooit voor bio-energie zal worden gebruikt.“
Bron: Our World in Data
In een comment wees Guido op de satellietdata van Zweden, Finland, of Baltische staten. Als je genoeg inzoomt zie je inderdaad een patroon van zowel forest gain als forest loss (zie het plaatje hieronder). Dat duidt op een duurzame manier van bosbeheer, waarbij de totale hoeveelheid opgeslagen koolstof min of meer stabiel blijft, terwijl er periodiek biomassa geoogst kan worden ten behoeve van verschillende doeleinden, waaronder – voor het lagere kwaliteit hout – de energievoorziening. Op deze manier kan een toenemende vraag naar hout (voor welke toepassing dan ook) er juist voor zorgen dat het areaal aan bos stabiel blijft of zelfs toeneemt, in plaats van dat er bijvoorbeeld akkerland of weiland van wordt gemaakt (zie ook dit comment van Bob bij de vorige blogpost en figuur 4-6 in het recente PBL rapport). Daar staan andere voorbeelden tegenover waar het een stuk minder duurzaam aan toegaat.
Ingezoomd oppervlak (~15 bij ~20 km) van Zweden uit de Global Forest Change satellietdata, waarbij rood = bosverlies; blauw = bosaanwinst; roze = beiden.
Zoals ik in mijn boek schrijf over biomassa:
Hoe je het ook wendt of keert, de hoeveelheid biomassa die we op een duurzame manier kunnen produceren is beperkt maar tegelijkertijd hard nodig. Meer dan voor enige andere energiebron geldt voor biomassa dat de duurzaamheid afhangt van hoe het geproduceerd wordt. Algemene uitspraken als zou biomassa per definitie ‘slecht’ of juist ‘goed’ zijn, doen geen recht aan de complexe realiteit.
Klimaatverandering 
Beste Bart Verheggen,
Ik heb mij hier nooit heel erg in verdiept maar het lijken mij zeer relevante kanttekeningen. De ‘vox populi’ in Nederland, ondersteund door respectabele wetenschappers die een uitstapje buiten hun eigen vakgebied maken, keert zich recentelijk echter met name tegen stook en bijstook van hout, voor zover niet in een open aard. Ik begrijp uit het betoog dat juist bij teelt en oogst van houtige gewassen dit nadelige effect aanzienlijk minder speelt. Al helemaal als aan de voorwaarde van herplant voldaan wordt.
LikeLike
Bart,
In de slotalinea citeer je uit je boek:
“Hoe je het ook wendt of keert, de hoeveelheid biomassa die we op een duurzame manier kunnen produceren is beperkt maar tegelijkertijd hard nodig.
Een vraag daarover wat betreft de component *hout* in biomassa:
Wat betekent de kwalificatie ’beperkt’ en waar zit de beperking in? In beschikbaar en geschikt landoppervlak? In sociaal-economische condities? In politieke beslissingen? In iets anders?
LikeLike
Math,
Dat klopt. Al hangt het alsnog sterk af van de manier waarop en vooral de plaats waar de biomassa dan geteeld wordt (incl het landgebruik dat er eventueel door verdrongen wordt).
LikeLike
Goff,
Er is zowiezo een beperking qua de beschikbare hoeveelheid landoppervlak. Ruimte is schaars en als de hoeveelheid land voor de groei van biomassa toeneemt zal er minder beschikbaar zijn voor bijv voedsel en natuur. Daarmee komen we ook bij duurzaamheidscriteria: de hoeveelheid duurzame biomassa wordt sterk beperkt door de duurzaamheidscriteria. Dit is precies het onderwerp van het recente PBL rapport.
Dit schema is daarbij een heel handige leidraad en laat zien dat de geprefereerde rol en de beschikbare hoeveelheid van biomassa afhangt van het duurzaamheidsperspectief dat je hanteert. In tabel S.3 van het rapport worden daar schattingen voor gegeven. Vanuit het ecologie/biodiversiteitsperspectief is de beschikbaarheid van duurzame biomassa bijvoorbeeld vele malen kleiner dan vanuit klimaatperspectief.
LikeLike
Bart,
dank voor je antwoord, duidelijk.
Het was aanleiding was om het PBL rapport in te zien waar je op wijst. Het duizelt voor mijn ogen door de indiens, maars en tenzijs in de veertien (!) ‘Conclusies en aanbevelingen’ Dat is geen kritiek op de uitvoering van de rapportage, het is een constatering van mijn reactie als meelezende burger.
Kritiek heb ik wel op de ‘Afbakening’ (pag. 11, laatste alinea). Daar staat:
“Tot slot is het belangrijk te benoemen dat bij het vaststellen van de behoefte aan biomassa vanuit de onderscheiden sectoren in zowel het stakeholdersproces als de studie van CE Delft slechts beperkt is ingegaan op de vraag hoe groot de bijdrage van biomassa in die sectoren op verschillende momenten in de tijd zou moeten zijn vanuit het oogpunt van een optimaal transitiepad naar een klimaatneutrale circulaire economie in 2050.” [onderstreping van mij, G.]
Tja, het transitiepad-in-de-tijd is m.i. de kern van de zaak in de wetenschap dat +2°C geopolitiek en fysisch onafwendwendbaar is. Het rapport gaat daaraan voorbij. En dan heb ik het maar niet over mogelijke meteorologische en/of klimatologische tipping points tussen huidige +1° en onafwendbare +2°C in het klimaatsysteem.
Nou ja, het is allemaal tasten in het duister. Ik had het wel o.k.gevonden als het PBL rapport daar ronduit en expliciet voor was uitgekomen na de veertien conclusies en aanbevelingen: terra incognita.
LikeLike
Op nu.nl staat een heel duidelijk interview met een vd auteurs vh PBL rapport, Bart Strengers.
LikeLike
Voor wie de eerste reactie van Searchinger, Moomaw, Booth en Norton op het PBL-rapport nog niet had gezien:
https://scholar.princeton.edu/sites/default/files/tsearchi/files/searchinger_moomaw_booth_norton_comments_on_strenger_pbl_bioenergy_report_final_2020.pdf
Het schijnt wel gebaseerd te zijn op een Google-vertaling en citeert cq parafraseert het PBL-rapport niet erg nauwkeurig, maar niettemin kan het voor de discussie over houtige biomassa misschien nuttig zijn een aantal argumenten uit deze reactie wat preciezer te bekijken/bespreken, ofwel om de eventuele misvattingen daarin vast te kunnen stellen, ofwel om van eventuele correcte cq zinvolle aanvullende/toelichtende argumenten kennis te nemen en daarvan te kunnen leren. Het PBL heeft overigens laten weten zelf nog een Engelse vertaling van zijn biomassa-rapport te publiceren.
LikeLike
Beste Lennart,
Rapporten als dit, en referentie daarnaar, zijn onderhand overbodig. Alle aspecten komen voldoende aan de orde in het PBL-rapport. Een conclusie zullen we zelf moeten trekken. Naast alle bezwaren blijft één voordeel staan:
“De CO2-uitstoot tijdens verbranding is gelijk aan de CO2-opname tijdens de groei en is dus netto nul (uitgaande van complete verbranding, zoals ook in Guido’s blog ter sprake kwam, en afgezien van de tijd tussen CO2-opname en CO2-afgifte). Dat is een belangrijk verschil met fossiele brandstoffen, want de koolstof daarin zorgt wel voor een netto toename van CO2 in de atmosfeer”.
Zonder iets af te doen aan de vele bezwaren, we zullen onder ogen moeten zien dat de ontwikkeling van de ultieme duurzame bronnen, zon en wind, niet voldoende snel gaat om klimaatverandering tijdig te beperken. We moeten de puriteinen niet laten vluchten in de illusie dat er een kans bestaat dat mondiaal PV zal blijven groeien met 42% per jaar. Incl. de vóór Covid-19 verwachte groei in 2021, is de 6 jaar CAGR inmiddels gedaald naar 22%.
Allleen mensen die klimaatverandering ontkennen kunnen het zich permitteren biomassa af te wijzen.
LikeLike
Beste Math en Lennart,
Ik zou het prettig vinden als jullie niet voortdurend in herhaling (hoeven te) vallen. De belangrijke zaken staan gewoon in de bovenstaande blogpost en in het blogstuk door Guido van der Werf.
Nog even een aanvulling op deze opmerking: ““De CO2-uitstoot tijdens verbranding is gelijk aan de CO2-opname tijdens de groei en is dus netto nul (uitgaande van complete verbranding, zoals ook in Guido’s blog ter sprake kwam …”
Ja, en zolang de NETTO hoeveelheid biomassa die aanwezig is in bos (of zelfs in de biosfeer in het algemeen) toeneemt… is er onder de streep een netto koolstof-opname door bos (of door de biosfeer in het algemeen).
Dit wil zeggen dat het argumenteren over de ‘flows‘ (zoals of de CO2-opname vooraf gaat aan de verbranding van biomassa of erop volgt, de ”Dividend-than-debt’ discussie) voorbij gaat aan iets belangrijkers, namelijk:
–> het is de toe/afname aan ‘stock‘ (totale saldo aan koolstof dat zich bevindt in o.a. bos), die bepalend is.
Wat mij betreft is dat een leerpunt in het blogstuk van Guido en bovenstaand stuk van Bart. In Europa constateer je vervolgens dat die ‘stock’ (voorraad) aan bos juist toeneemt. Dit is een uitkomst van meerdere factoren: overheidsbeleid, de opkomst van duurzame bosbouw/’national trust’ etc. en ook de groeiende markt voor bosbouw-producten.
Leerpunt: het draait hier om hoe je omgaat met landgebruik, hoeveel ‘stock’ aan koolstofopslag je uiteindelijk op een beperkt landoppervlak weet te realiseren, in samenhang met andere gebruiksdoelen van dat oppervlak.
LikeLike
Bob, Math,
Het is m.i. heel goed op dit blog aandacht te besteden aan wat wetenschappelijk bekend is over de kansen en risico’s van bioenergie, en op de discussie die daarover onder wetenschappers plaatsvindt. Ook heel goed om dan naar het PBL-rapport over biomassa te verwijzen. Als een aantal relatief prominente wetenschappers daar vervolgens stevige kritiek op heeft, dan lijkt het mij op zijn minst relevant om dat te melden en de vraag te stellen in hoeverre die kritiek hout snijdt (bv waar Searchinger et al stellen dat het PBL niet of onvoldoende ingaat op de “opportunity costs” van bioenergie). Wat mij betreft wordt deze discussie verder gevoerd in peer-reviewed vakbladen, want zolang er daar onvoldoende consensus is, gaan we op dit blog vermoed ik ook geen consensus bereiken.
LikeLike
Beste Bob,
Zonder enig nadeel of riisico te ontkennen, probeer ik de discussie hier in te perken tot het issue: klimaatverandering en gebruik van biomassa als bron van energie, met in acht name van effecten van (veranderd) landgebruik.
Je hebt uiteraard helemaal gelijk. Daar waar gebruik van biomassa leidt tot verplaatsing van C in de vorm van CO2, uit de biosfeer of de ‘stock’ (incl. bestaande en nog te bouwen houten huizen) naar de atmosfeer is er geen klimaatwinst. Netto. Op korte termijn.
Ook hier geldt: het één niet doen betekent iets anders wel doen. Als iets anders is het verplaatsen van C uit aardgas afkomstig uit de diepere aardkorst naar de atmosfeer (conform de nieuwste inzichten van Urgenda) dan zie ik evenmin klimaatwinst. Zelfs niet op lange termijn.
Of er tipping points zijn of niet, of die bij 1,5°C of bij 2°C liggen, de uitdaging klimaatverandering te beperken eindigt niet in 2030. Ook niet in 2050. Ook niet als zon en wind dan voldoende bruikbare energie leveren om aan de totale mondiale vraag te voldoen. De bijdrage van het gebruik van biomassa zal ook dan beperkt zijn. Maar wel heel nuttig.
LikeLike
“”zolang er daar onvoldoende consensus is, gaan we op dit blog vermoed ik ook geen consensus bereiken.”
Precies, Lennart. Dat is het punt waar ik je in die vorige discussie meermaals op heb gewezen en waar je maar niet op inging. De vraag is hoe je met die onzekerheid die er dus is omgaat. Jij hebt meermaals aangegeven wat jouw keuze is: bij jou krijgen de wetenschappers die heel kritisch zijn op biomassa (en met name hout) als energiebron het voordeel van de twijfel, en degenen die er wel wat in zien het nadeel van de twijfel.
Ik ben er voor om daar geen keuze in te maken en de hele bandbreedte mee te nemen in afwegingen. Dan wordt het dus een afweging van risico’s, bijvoorbeeld: het risico op schade aan natuur als we doorgaan met biomassa versus het risico dat we een kansrijke optie voor het aanpakken van klimaatverandering laten lopen (of er vertraging mee oplopen; hoe dan ook, het gevolg zou dus simpelweg extra opwarming kunnen zijn) als we dat niet doen. En dat met het volle besef dat we niet in de toekomst kunnen kijken en dus geen zekerheid hebben (of kunnen krijgen, hoe hard je daar ook naar probeert te zoeken) over hoe het precies uit zal vallen.
LikeLike
Hans, in de vorige draad hierover heb ik gezegd:
“Ik heb het antwoord niet, maar probeer voor mijzelf zo goed mogelijk zicht te krijgen op zin en onzin in deze discussie, en op de verschillen tussen de meer genuanceerde wetenschappelijke discussie en de minder genuanceerde politiek-maatschappelijke discussie… Hoe dan ook probeer ik me als betrokken leek in deze complexe materie te verdiepen obv de best beschikbare wetenschap. Die wetenschap heeft alleen nog geen consensus bereikt, zoals ook het PBL concludeert… Searchinger et al en Norton et al… proberen volgens hen negatieve aspecten aan te pakken om te kunnen profiteren van positieve aspecten. Het kan zijn dat ze daarbij sommige aspecten van de huidige en/of toekomstige praktijk te negatief inschatten, of wellicht schatten anderen die aspecten niet negatief genoeg in. Ik kan dat naar mijn idee nog onvoldoende beoordelen. Voorlopig heb ik daarom de neiging om te vertrouwen op wetenschappers als John Beddington, Ken Caldeira, Daniel Kammen, Jean-Pascal van Ypersele, Marten Scheffer (en politici/activisten als Eickhout en Minnesma) [die pleiten voor aanscherping van de Europese duurzaamheidscriteria]. Misschien is dat vertrouwen niet terecht, dus geef vooral aan waar zij zich eventueel vergissen.”
Dus inderdaad, ik geef voorlopig het voordeel van de twijfel aan degenen die stellen dat alleen houtige biomassa met een payback time van circa 10 jaar verbrand zou moeten worden, omdat ik de indruk heb (als leek die niet de hele wetenschappelijke discussie hierover kent), dat hun argumenten voor dat pleidooi onvoldoende weerlegd cq beantwoord zijn. Ook een energie-onderzoeker als Mark Jacobson lijkt tot die conclusie te komen. Maar nogmaals, wellicht komt ik tot een andere conclusie als ik de indruk krijg dat de (wetenschappelijke en/of normatieve) argumenten van deze groep wetenschappers overtuigender weerlegd cq beantwoord zijn.
LikeLike
Hans,
“Ik ben er voor om daar geen keuze in te maken en de hele bandbreedte mee te nemen in afwegingen. Dan wordt het dus een afweging van risico’s…”
Inderdaad, het is evident dat er allerlei (voorwaardelijke) pro’s en contra’s zijn bij biomassa als functie van landgebruik (landgebruik als factor in de opwarming). De pro’s en contra’s kun je tegen elkaar afwegen en dat wordt uitgebreid gedaan en toegelicht in de laatste blogstukken van Guido en Bart.
Wetenschappelijke analyse is één ding, de maatschappelijke realiteit is een ander ding. In Pakistan (afgelopen decennium geteisterd door heftige metereologische extremen) loopt sinds een paar jaar een nationaal project van bosaanplant dat vanwege de ook daar vigerende corona-pandemie in versnelling is gekomen, zie https://www.reuters.com/article/us-health-coronavirus-pakistan-trees-fea/as-a-green-stimulus-pakistan-sets-virus-idled-to-work-planting-trees-idUSKCN22A369 Het gaat om aanplant van 10 miljard bomen die voor -tigK arbeiders een bron van inkomsten voor hun en gezin/familie is.
Wat ik ermee wil zeggen is dat de risico’s van de opwarming voor heel veel mensen niet in de toekomst liggen maar allang zijn gearriveerd. En dat massale bosaanplant een manier is om zich aan te passen -adaption- aan de klimaatverandering. Die adaption is bovendien goed voor CO2 extractie uit de atmosfeer. En ongetwijfeld zal snoei- en resthout van de plantages in ruraal Pakistan gebruikt worden als biomassa voor de winterkachel en voor het fornuis.
LikeLike
Beste Bart,
Mijn stelling is: Biomassa is (vrijwel) nooit de goede keuze.
In het kort: “Bomen zetten CO2 om in koolstof; Het beste wat je dan kunt doen is dit opslaan; het verbranden van aardgas is vele malen efficienter en er komen minder onwenselijke verbrandingsproducten vrij.
(En -2 plus +2 is ook gelijk aan 0, d.w.z. CO2-neutraal)
Alleen katalytisch gebruik van biomassa-(afval) voor chemie is in de toekomst zinvol in een cyclische samenleving.
Voor energie is CO2 “opslaan” in hout en verbranden aardgas veel beter, totdat zonne-energie alles overneemt en we de kerosine (voor hoge-dichtheids-energie toepassingen) efficienter kunnen maken uit electriciteit.
Deze mening lijkt buiten de chemie nog niet echt aan te slaan tot nu toe.
Met vriendelijke groet,
Frank de Groot
Hoogleraar Anorganische Chemie & Katalyse
LikeLike
Beste Frank,
Waar je schrijft “het verbranden van aardgas is vele malen efficienter” kijk je alleen naar de schoorsteenemissies. Biomassa heeft niet lang tevoren CO2 uit de lucht gehaald. Met het verbranden van fossiele brandstoffen vergroot je de totale hoeveelheid koolstof in de ‘snelle cyclus’ tussen atmosfeer-biosfeer-oceaan; met het verbranden van biomassa niet. Dat is een ontzettend relevant verschil.
Wat bij het gebruik van biomassa daarnaast ook heel relevant is, is of, en zo ja de mate waarin de hoeveelheid in biomassa opgeslagen koolstof verandert. Biomassa is alleen CO2-neutraal als er net zoveel hergroei plaatsvindt als er voor bio-energie wordt gebruikt – afgezien van emissies tijdens oogst, productie en transport.
Of aardgas slechter of minder slecht is dan hout als energiebron hangt er van af waar het hout vandaan komt. Als het uit primair tropisch regenwoud komt is het antwoord duidelijk: doe mij dan maar aardgas. Zowel vanwege biodiversiteit als vanwege klimaat (omdat hiermee de hoeveelheid koolstof die is opgeslagen in biomassa voor een hele lange tijd verlaagd is)
Als het hout echter uit een Scandinavisch productiebos komt waarbij aangroei en oogst elkaar min of meer in balans houden (of waar de aangroei zelfs hoger is dan de oogst), dan is het antwoord ook duidelijk: doe mij dan maar dat hout. Zou jij in dat laatste geval liever voor aardgas kiezen?
NB: het eerste voorbeeld is niet realistisch, want hout uit de Amazone verdwijnt niet in een verbrandingsoven (wel kan het in slechte gevallen plaats maken voor suikerrietplantages voor de productie van bio-ethanol). Het tweede voorbeeld is wel realistisch (zie dit blog en de vorige van Guido van der Werf, met name fig 6 en de uitleg daarbij). Dat wil niet zeggen dat het altijd zo goed gaat. Vandaar dat een stelling “hout verbranden voor energie is goed/slecht” niet in z’n algemeenheid gedaan kan worden. Voor het klimaat is de cruciale factor of, en zo ja hoe, de hoeveelheid in biomassa opgeslagen koolstof verandert. Dat geeft namelijk de netto CO2 uitstoot. De schoorsteenemissies zijn daar een onderdeel van, maar niet het hele verhaal.
LikeLike
Er is geen enkel verschil tussen een bos van 30 jaar oud verbranden of een bos van 300 miljoen jaar oud verbranden.
LikeLike
Hans, jij bent toch opgeleid als geofysicus? Je gaat me toch net vertellen dat jij het verschil niet kent tussen de snelle en de langzame koolstofkringloop?
LikeLike
Ja dat ken ik maar je kunt een boom beter begraven dan hem opstoken, je bent jarenlang zorgvuldig vastgelegde koolstof weer vrij aan het geven aan de atmosfeer. Is houtco2 een ander co2 dan steenkoolco2? Zorgt houtco2 niet voor een broeikaseffect? Als je een boom verbrandt dan moet je dat co2 net zo goed compenseren met nieuwe bomen als bij een stuk steenkool. Het is gewoon creatief boekhouden. Hetzelfde creatieve boekhouden van de NS met “alle treinen rijden op wind”, je kunt net zo goed zeggen dat alle treinen op kernenergie rijden.
LikeLike
Hans Erren,
De context is de energietransitie. In die transitie is een beetje creatief boekhouden tussen de snelle en trage koolstofcyclus wel handig. Evenals creatief boekhouden met al die andere ingrediënten in de energiemix.
LikeLike
Beste Hans Erren,
Waarom lees je niet gewoon het voorgaande blogstuk van prof. Guido van der Werf en bovenstaand blogstuk? NETTO is (extra) biomassa gebruiken CO2-neutraal.
“Als je een boom verbrandt dan moet je dat co2 net zo goed compenseren met nieuwe bomen als bij een stuk steenkool.”
O ja? Jij wil steenkool aan gaan planten en dan 300 miljoen jaar wachten voordat het CO2 dat bij de verbranding ervan vrijkomt, gecompenseerd is?
Bos als houtige biomassa wordt vooraf extra aangeplant zodat de CO2-opname vooraf gaat aan de verbranding ervan.
Zoals in het blogstuk van Guido staat, is de relevante maatstaf echter de toe- of afname van de hoeveelheid koolstof opgeslagen in de ‘stock‘ (in bosareaal of zelfs in ondergrondse fossiele steenkool-reserves), in plaats van de ‘flows’. Het voorkomt aannames over welk moment te kiezen als beginpunt, in een ‘Dividend-then-debt’ discussie.
Onder de streep neemt het bos (de ‘stock’ van daarin opgeslagen koolstof) in Europa juist toe, niet af. Dit is mede een gevolg van het anticiperen op een grotere vraag in de duurzame bosbouw.
LikeLike
Beste Hans Etten
Ik ben al jaren op zoek naar een bomenbegraafplaats. Weet jij waar ik er een kan vinden?
LikeLike
Richt er een op Math, je krijg er vast subsidie voor! 🙂
Beste Bob, het is in feite heel eenvoudig, stel ik koop een stuk koolstof om te verbranden, wil ik dat co2neutraal doen, dan moet ik ook ergens CO2credits kopen, met de zekerheid dat die credits eeuwig geldig zijn voor mijn opstookte koolstof. Een bosaanplant geldt dan niet: immers wie garandeert mij dat over dertig jaar dit bos niet alsnog in de pelletoven verdwijnt? Foetsie credits! Dus voor elke gram koolstof die ik verbrand moet er ook een gram koolstof eeuwig de bodem in. Dat geldt voor bomen en dat geldt voor steenkool.
LikeLike
Aanvulling: een bosaanplant is alleen geoorloofd als verbrandingscompensatie als er gegarandeerd wordt dat dit bos nooit naar dan ook nooit in de atmosfeer zal verdwijnen als co2.
LikeLike
Math ik krijg opeens een lumineus idee, in Reeuwijk, Loosdrecht en Vinkeveen zijn oude koolstofmijnen, die kunnen mooi in de oorspronkelijke staat terug worden gebracht door daar hout af te zinken. En in Limburg zijn voormalige steenkoolmijnen, volstorten met houtpellets zou ik zeggen. En dan is er ook nog de Peel en de Veenkoloniën…
LikeLike
Het is inderdaad heel eenvoudig, Hans Erren. Als een bosbouwer zijn bedrijf in stand wil houden, dan moet hij ervoor zorgen dat er minstens zoveel hout in zijn bos blijft groeien als hij verkoopt. Maar om dat te begrijpen moet je wel door de bomen het bos nog willen zien.
LikeLike
Beste Hans Erren,
Het is heel simpel:
“Een bosaanplant geldt dan niet: immers wie garandeert mij dat over dertig jaar dit bos niet alsnog in de pelletoven verdwijnt?”
Een bosaanplant is CO2-neutraal: het haalt *nu* CO2 uit de dampkring en dat keert pas terug in de dampkring na verbranding. Het eindresultaat: energie + de CO2-concentratie verandert per saldo niet (eerst opname, dan de emissies). Fossiele brandstoffen worden daarentegen van onder de grond gehaald. Het koolstof is géén onderdeel van de koolstofcyclus maar na verbranding wordt het eraan toegevoegd. Per saldo stijgt de CO2-concentratie:
https://klimaatveranda.nl/2019/05/23/koolstof-in-beweging/
“een bosaanplant is alleen geoorloofd als verbrandingscompensatie als er gegarandeerd wordt dat dit bos nooit naar dan ook nooit in de atmosfeer zal verdwijnen als co2.”
Hans Erren, als een bosaanplant NIET verbrand wordt… dan rot het weg en keert precies dezelfde hoeveelheid CO2 ook terug in de dampkring. Gewoon onderdeel v/d koolstofcyclus.
Wat er uiteindeljk toe doet: NIET de massastromen (de ‘fluxes’ of ‘flows’) maar de totale hoeveelheid koolstof die er per saldo opgeslagen is in bos. Als het bosareaal toeneemt… neemt de hoeveelheid koolstof daar toe en reduceert het wat er zich in de dampkring bevindt. Zie ook Figuur 6 in het blogstuk van Guido:
“Gemiddeld blijft het bos in het hele gebied van dezelfde leeftijd en houdt het dus ook ongeveer dezelfde hoeveelheid koolstof vast. Dit illustreert dat de leuzen ‘een boom verbranden gaat veel sneller dan een boom laten groeien’ weliswaar klopt voor een boom maar niet de dynamiek van een bos recht doet. Het bos is in balans en door alleen te kijken naar wat er op het moment van oogst of verbranden gebeurt mis je het grote plaatje.”
LikeLike
Beste Bob Brand,
Voor de atmosfeer maakt het niets uit of ik een stuk hout verbrand dat vorig jaar gekapt is of een stuk steenkool dat 300 miljoen jaar geleden groeide. Als jij bos verbrandt dan haal je net zo goed co2 terug uit een langetermijnsink als bij steenkool. De enige manier om een bos een permanente sink te maken is om het bos te begraven zoals dat ook in het carboon gebeurde. Je kunt geen energie halen uit een perpetuum mobile.
“als een bosaanplant NIET verbrand wordt… dan rot het weg en keert precies dezelfde hoeveelheid CO2 ook terug in de dampkring. Gewoon onderdeel v/d koolstofcyclus.”
Ik zou zeggen, kijk eens naar de monocultuur bosaanplant op de Veluwe, begin deze eeuw aangeplant voor mijnhout en inmiddels een behoorlijke co2sink. Zolang een bos niet volgroeid is, neemt het houtvolume netto per jaar toe. Als je “snoeihout” verwijdert dan haal je actief koolstof uit je co2sink, en ben je dus met koolstofmijnbouw bezig. De enige optie zou bladafval zijn, maar laat dat bladafval nu juist voor de nodige voedingsstoffen zorgen in de humuslaag. Dus echt de enige oplossing voor biomassa is bladafval verbranden maar dan de as weer terugbrengen naar het bos. Zodra het bos volgroeid is, kan dit gekapt worden, maar dan moet het hout wel begraven worden, want zodra je hout verbrandt ben je met koolstofmijnbouw bezig. Dat geldt evenzeer voor al het knotafval van wilgen dat niet in daken en beschoeiingen belandt.
LikeLike
Zoals ik al eerder zei: om te begrijpen dat in een evenwichtssituatie er evenveel nieuw hout groeit als er door kappen en/of snoeien wordt verwijderd moet je wel door de bomen nog het bos willen zien. Niet iedereen wenst het te begrijpen, zoveel is wel duidelijk. Er is geen reden om dat nogmaals te bevestigen, Hans Erren.
LikeLike
Nog één keer dan Hans Custers, er is geen verschil tussen mijnen en verbranden van een koolstofreservoir van één jaar oud of van 300 miljoen jaar oud, in beide gevallen breng je opgeslagen koolstof terug in de atmosfeer. Bij hout is het nog veel erger dan aardgas, omdat uit hout naar de helft van de energie omzet dan dat bij aardgas het geval is.
Bron https://groene-rekenkamer.nl/11721/biomassa-hout-voor-elektriciteit-de-feiten/
Als de ombouw van gas naar hout van Vattenfall doorgaat, verdubbelt dus de CO2 uitstoot van die centrale per geproduceerde MWu. Totdat de kerncentrales klaar zijn, kunnen dus beter alle biomassacentrales en kolencentrales in Nederland vervangen worden door aardgascentrales. Dat is echt het beste voor het klimaat, en ook voor de portemonnee van de Nederlanders.
LikeLike
Hans Erren,
Jij negeert de helft van het verhaal, zoals hierboven verschillende keren aan jou is uitgelegd (Bart Verheggen 26 juni 2020 om 08:56, Hans Custers 26 juni 2020 om 18:10, Bob Brand 26 juni 2020 om 19:02). Halve waarheden blijven halve waarheden, ook als je ze botweg blijft herhalen.
LikeLike
Sjouke, nee dat doe ik niet. Ook voor jou nog een keer de eenvoudige uitkeg: Als je dan toch een carbon debt wil opbouwen door mijnbouw van een co2sink (want dat is biomassastook), dan kun je dat dus beter doen met de koolstofvorm die je de meeste efficiëntie in je energieprocessen geeft: aardgas dus. Aardgas geeft je namelijk meer dan twee keer zoveel energie dan biomassa met dezelfde carbon debt. Een boom op de Veluwe kan het echt niet schelen waar de co2 vandaan komt waar hij zijn hout mee bouwt.
LikeLike
Bovendien is door de recente massieve ontbossing in Nederland ook de UHI gestegen: In mijn omgeving zijn er kilometers schaduwrijke oude lanen gerooid door de pellethonger, en monumentale treurwilgen verminkt door “snoeien”. Bosaanplant zorgt voor verkoeling. Just dig it (Dessing en Kuipers) en oude bomen laten staan.
LikeLike
Hans, jouw bijdrage van 06:55 is een overbodige herhaling van zetten en daarmee in strijd met de spelregels voor deze site.
LikeLike
Hans Erren,
Keer op keer dezelfde beweringen herhalen zonder in te gaan op tegenargumenten is inderdaad in strijd met onze spelregels. Bij deze het verzoek om daarmee op te houden.
En die andere reactie is gewoon pertinente onzin. Er is geen enkele aanwijzing dat in Nederland grootschalig bomen worden gekapt met als doel om die te gebruiken voor energie. Hoeveel complottheorieën en andere onzinverhalen daarover ook de ronde doen.
LikeLike
Tja Hans Custers aks de kezers niet doir hebben dat snoeihout ook gewoon hout is net als bruinkool en turf, dan houdt het een keer op. Wat vindt je van deze formulering?
De bossen van de “co2neutrale” biomassaboer staan niet op zichzelf. Álle bossen op de wereld zijn onderdeel van de landsink in de CO2-cyclus. Als je de jaartoename van de landsink gelijk weer opstookt, zoals de biomassabier doet, dan doe je de jaaropname op land teniet. We nemen waar dat de landsink nog steeds toeneemt, evenredig met de toename van CO2 in de atmosfeer. De bossen zijn dus een essentiële schakel in de landsink. Wat maakt een bos van een biomassaboer anders dan de rest van de bossen in de wereld die bitter noodzakelijk zijn om het toenemende co2 in de atmosfeer toenemend mede op te slaan?
LikeLike
Hans Erren,
Je beweert nu iets anders dan wat je eerst beweerde en doet net hethetzelfde is. Daar trappen we niet in. Ik constateer dat je het inmiddels met me eens bent dat er geen toename is van de CO2-concentratie zolang er een evenwicht is tussen hoeveel hout er groeit en hoeveel er wordt verbrand.
En verder raad ik je nog maar een keer aan het gastblog van Guido van der Werf te lezen want een aantal van de dingen die hij heel duidelijk uitlegt heb je nog niet helemaal onder de knie.
LikeLike
Wel nog even een antwoord op deze vraag:
“Wat maakt een bos van een biomassaboer anders dan de rest van de bossen”
Het verschil is dat bos uit de bosbouw bestaat omdat het commerciële waarde heeft. Verdwijnt de commerciële waarde, dan zit het er dik in dat het bos ook verdwijnt, omdat er dan meer geld te verdienen is door het land anders te gebruiken. Simpele logica, niet?
Met de toevoeging dat het absoluut niet mijn voorkeur zou hebben als er veel bosbouw zou met met als primaire doel de productie van biobrandstof. Voor zover ik weet is daar op dit moment ook nog absoluut geen sprake van.
En als je echt begaan met het lot van bossen op de wereld, dan is er heel veel meer om je druk over te maken dan biobrandstof. Zie bijvoorbeeld hier.
LikeLike
Een getallenvoorbeeld voir wie bet nig steeds niet beeft begrepen:
Stel we hebben twee ondernemers Biobrandstof BV en Bio-opslag BV, beide kopen in 2010 een perceel bos met hetzelfde aantal hectares op de Veluwe. Elk jaar leggen beide percelen 10 000 ton CO2 vast in hout, daar krijgen beide ondernemers (zeg) 10 Euro per ton voor aan carbon credits.
Biobrandstof BV verbrandt de jaarlijkse aangroei in zijn biomassacentrale en moet daarvoor jaarlijks 100 000 Euro carbon credits inleveren. Na 10 jaar staat de netto carbon teller op nul hij heeft alleen zijn eigen CO2 rondgepompt, en Biobrandstof BV gaat failliet.
Bio-opslag BV heeft ook een oude zandwinning gekocht, elk jaar deponeert de onderneming de houtaangroei in het zandgat, en behoudt zijn carbon credits. Na 10 jaar heeft de onderneming 1 millioen Euro binnengehaald en 100 000 ton fossiel CO2 opgeslagen.
Zo slaat Biobrandstof BV niet alleen netto geen CO2 op (“co2neutraal”) maar in tien jaar tijd heeft zijn perceel ook cumulatief geen fossiel co2 meer vastgelegd. Biobrandstof BV heeft dus effectief een carbon sink aan de co2 cyclus onttrokken.
LikeLike
Bio-opslag besluit om de helft van zijn carboncredits te investeren in aardgas. Met de helft van de CO2-uitstoot van Biobrandstof BV wekt hij precies evenveel energie op. Netto carbon winst voor Bio-opslag BV na 10 jaar: 50 000 ton co2.
LikeLike
Hans Erren,
Dus volgens jou is bosbouw waar je alle hout dat je oogst begraaft in een zandpunt een manier om goed geld te verdienen. Waarom begint dan niemand daaraan?
En nog iets: hoe lang duurt het tot dat hout in dat zandgat gaat rotten en dus langzaamaan wordt omgezet in CO2? Of misschien gaat het wel anaeroob en komt er ook methaan vrij. Ik heb het idee dat je een cruciaal stuk van de koolstofcyclus over het hoofd ziet in je plan. Misschien kun je dit soort dingen toch beter aan de deskundigen overlaten. Of in elk geval aan mensen die er wat beter over nadenken.
LikeLike
Zojuist binnen: https://www.foodlog.nl/artikel/ser-biomassa-moet-je-zo-min-mogelijk-verbranden/
LikeLike
Beste Frank,
In relatie met het onderhavige issue is het SER-rapport voorbij de Nederlandse grens beschouwd niet erg relevant. Het wel acceptabel geachte produceren en verbranden van biokerosine en andere biomotorbrandstoffen draagt mondiaal een veel groter risico met zich mee een echte en veel grotere verschuiving in landgebruik te veroorzaken dan houtstook in Nederland en de argumentatie tegen houtstook is niet het ontbreken van korte termijn ‘klimaatwinst’.
Het rapport is voor binnenlands gebruik in een dichtbevolkt land met grote ambities en weinig middelen waarvan er maar weinig zonder bezwaren zijn. Een enigszins concrete oplossing voor de korte termijn biedt het niet.
LikeLike
Goed artikel van Willem Schoonen.
“Nog steeds geldt voor alle in de EU dat houtwinning minder is dan wat er bijgroeit.”
https://www.trouw.nl/wetenschap/in-europa-wordt-meer-hout-gekapt-maar-van-een-kaalslag-is-geen-sprake~b46b0bf4/
LikeLike
Hoewel mij werd verzocht om geen bosbouwkundige kennis meer aan te dragen wijs ik er toch op dat de lopende aanwas in de meeste bosgebieden dalende is. Er komen dus steeds minder m3’s bij. Dat gaat gepaard met toename houtvoorraad in de overgebleven bossen.Van die houtvoorraad wordt te weinig geoogst op de goede manier. Je moet namelijk met verjonging en dunning de groeicapaciteit op peil houden. Er wordt wel veel geoogst maar niet op de goede manier. De criteria voor duurzaam bosbeheer gaan ervan uit dat , als je niet meer oogst dan de voorraad toeneemt, je goed bezig bent. Niet dus. Er wordt te weinig gekapt om de bossen gezond oud te kunnen laten worden. Juist de oogstmethoden voor biomassa laten bossen achter waar de groei voor langere tijd niet terugkeert..
Ik zal verder niet meer op deze site verschijnen maar het was wel komisch hoe velen van jullie de grootst mogelijke onzin weten te verkondigen over biomassa (bosbeheer) en landgebruik. Daar ging het toch over??
LikeLike