Deze cartoon, van een onbekende maker en gebaseerd op een Indiase parabel, zagen we onlangs voorbijkomen op Twitter. Of de conversatie in deze nieuwe Open Discussie op één of andere manier zal lijken op wat er in die cartoon gebeurt zullen we af moeten wachten. De Open Discussie is bedoeld voor klimaatgerelateerde opmerkingen en discussies die niets te maken hebben met specifieke blogstukken.
Het zou over de zeespiegel kunnen gaan, bijvoorbeeld. De Sea Level Budget Group van het World Climate Research Programme presenteerde onlangs een nieuwe boekhouding van de zeespiegel, gebaseerd op de meest recente inzichten: Global sea-level budget 1993–present.
De gemiddelde zeespiegelstijging in het satelliettijdperk (sinds 1993) bedraagt volgens dit onderzoek 3.1±0.3 mm/jaar, met een versnelling van 0.1 mm/jaar2. De afbeelding hieronder geeft de gemiddelde trend over periodes van 10 jaar sinds 1993.
10-jaars-trend van de zeespiegelstijging sinds 1993. Bron: WCRP Global Sea Level Budget Group 2018
De belangrijkste bijdragen aan de zeespiegelstijging sinds 1993 zijn:
- Thermische expansie van zeewater: 42%;
- Smelten van gletsjers: 21%;
- Smelten van de ijskap van Groenland: 15%;
- Smelten van de ijskap van Antarctica: 8%.
De boekhouding van de WCRP Global Sea Level budget Group is sluitend tot op 0,3 mm/jaar. De grootste onzekere factor is de opslag en onttrekking van water op land. De afbeelding hieronder geeft schattingen van verschillende bijdragen aan die factor sinds 1900 (GWD staat voor ground water depletion).
Jaarlijkse bijdrage aan de zeespiegelstijging van opslag en onttrekking van water op land. Bron: WCRP Global Sea Level Budget Group 2018
Klimaatverandering 
Dag Hans,
Goede ideeën.
De zeespiegel stijgt. Deze stijging gaat steeds sneller. Het is onzeker hoe hoog de zeespiegel zal zijn in het jaar 2100 bijvoorbeeld, maar het is vrijwel zeker dat de zeespiegel over een aantal decennia een zeer grote bedreiging wordt voor het voortbestaan van grote delen van Nederland. Wat doen we hier aan? Veel te weinig denk ik, maar de situatie voor Nederland is erg ongunstig. Het land is moeilijk te blijven verdedigen tegen een hoge of snel stijgende zeespiegel. Op dit moment is Nederland op het gebied van bescherming tegen overstromingen wel een van de meest vooruitstrevende landen ter wereld. In zeer veel landen, waaronder ook België, zijn de risico’s nu al onverantwoord groot en wordt er geen of te weinig rekening gehouden met de stijgende zeespiegel. Er is mondiaal gezien heel veel werk aan de winkel, maar er wordt weinig aan gedaan, terwijl er geld genoeg is en heel veel mensen hier graag in willen werken.
LikeLike
Beste Willem Schot,
Men gaat vast een begin maken om de Afsluitdijk flink aan te passen. Zie de NOS. Plus dat we blijkbaar wel degelijk bezig zijn met het pogen om de CO2-emissies terug te dringen. Zie eveneens de NOS. Of dit voldoende zal zijn is maar de vraag. Het lijkt er op dat we het vooral zoeken in technische maatregelen zoals meer efficiënt omgaan met energie en grondstoffen.
LikeLike
Beste Willem Schot,
Voor zover ik weet is er in Nederland nog niet heel serieus gekeken naar de mogelijke gevolgen van en adaptatiemogelijkheden voor een zeer snelle zeespiegelstijging (tot circa 2 meter rond 2100, circa 6 meter rond 2200, en circa 20 meter rond 2500). De enige vluchtige verkenning hiervan die ik ken is dit verslag van en Policy Hackaton georganiseerd door Deltares in november 2016:
https://www.deltares.nl/nl/nieuws/gevolgen-versnelde-zeespiegelstijging-hacken/
Wel interessant om te lezen. Wellicht/waarschijnlijk wordt er inmiddels achter de schermen wel gewerkt aan grondiger verkenningen.
LikeLike
Dag Lennart,
Wel interessant, maar ook heftig, want dit is helaas realistisch. In internationaal verband wordt hier helaas weinig over gesproken, denk ik. De omgeving van Londen, bijvoorbeeld, is ook erg kwetsbaar, maar gemakkelijker te verdedigen dan Nederland, lijkt mij. In Antwerpen en omgeving heb je een situatie, die nu al risicovol is. De Schelde is echter relatief gemakkelijk af te sluiten. Men is er algemeen te weinig mee bezig dat de zee onze vijand zal worden en een zeer geduchte vijand zal zijn. De urgenties voor onze veiligheid worden door de politiek totaal verkeerd beoordeeld.
LikeLike
Eens, Willem. We gaan zien wat er de komende dagen aan de kust van North Carolina gebeurt als Florence daar aankomt.
LikeLike
Lennart, Willem,
Het onderzoeken en regelmatig herijken van worst-case scenario’s is zeker belangrijk. Aan de andere kant is het wel wat voorbarig om nu al maatregelen te treffen met het oog op de mogelijke zeespiegelstijging in 2100. Daar is nog meer dan genoeg tijd voor.
Onzekerheid over de te verwachten stijging lijkt me een minstens zo belangrijke en complicerende factor om rekening mee te houden. Ik vermoed dat dat juist wel heel belangrijk wordt voor een aanzienlijk deel van Nederland: geen plannen maken waar te veel voor 50 of 100 jaar vastligt, maar vooral flexibiliteit inbouwen.
LikeLike
Hoi Hans,
Het gaat denk ik om tijdig en voldoende anticiperen op de risico’s en afhankelijk van de conclusies daarvan je maatregelen wellicht nu al op aanpassen. Deltares zegt in het hierboven gelinkte rapport van hun Hackaton (pp.6-7):
“De nieuwe scenario’s laten een versnelde zeespiegelstijging zien in de tweede helft van deze eeuw. Dit lijkt ver weg, maar het vraagt transformatieve (grotere en koerswijzigende) maatregelen. Die kunnen consequenties kunnen hebben voor de korte termijn, omdat:
sommige opties slechts kort nuttig zijn en daarmee weinig relevant,
implementatie van deze maatregelen tijd kost, en
de transformatieve maatregelen daarmee eerder nodig zijn.
Als voorbeeld: Er zijn 3150 km keringen. Het hoogwaterbeschermings-programma past ongeveer 25 km per jaar aan. In dat geval is voor de uitvoering 125 jaar nodig. Bij dubbele uitvoeringssnelheid duurt het nog steeds 62 jaar. Bij dergelijke snelheden zouden we eigenlijk dus nu al rekening moeten houden met de zeespiegelstijging van halverwege volgende eeuw, of op z’n minst die van eind van de eeuw, indien de uitvoering versneld wordt. Bovendien komen dan transformatieve maatregelen in beeld, die nog eens extra tijd zullen kosten.
De vraag is of Nederland is ingericht om zich snel te kunnen aanpassen. Zijn onze huidige regels en wetgeving en participatieve aanpak wel in staat om tijdig te reageren en aan te passen?”
LikeLike
Drie cyclonen boven de Atlantische Oceaan en twee storingen met een grote kans om zich binnen 48 uur tot cycloon te ontwikkelen. Tegelijkertijd 5 stormen met een naam is nooit eerder voorgekomen:
Als ik de cijfers van het National Hurricane Center goed interpreteer is de kans dat dat gaat gebeuren ruim 60%.
Overigens bevindt de zwaarste cycloon zich elders:
LikeLike
Het staat vast dat de NL-delta te maken krijgt met veel méér water. Van voren via de stijgende zee, van achteren via de rivieren en van boven via neerslag. De stijgende zeespiegel lijkt me voorlopig een weinig relevant feitelijk gevaar. Het zijn de twee andere. Stel je voor een wolkbreuk in de stroomgebieden Maas en Rijn formaat ‘cycloon’ plus een voorbereidende stortbui van twee dagen in de delta. Kan zomaar gebeuren in ons veranderde en nog veranderende klimaat.
LikeLike
Het is inderdaad niet alleen de zeespiegel stijging, maar er zijn andere factoren eveneens verbonden met de klimaatopwarming, die de kans op overstroming vergroten:
Meer neerslag in de winter en onregelmatiger waardoor de Rijn en de Maas buiten hun oevers kunnen treden. Ook vindt de neerslag in de Alpen meer plaats als regen en minder als sneeuw, die een seizoen wordt vastgehouden.
In de zomer kunnen we ook in Europa te maken krijgen met de beruchte ‘hurricanes”, die gigantische hoeveelheden water aanvoeren in de vorm van regen, het zeewater opstuwen door de wind en aanzuigen door de diepe depressie. De kans hierop wordt groter, volgens Reindert Haarsma van het KNMI, https://theconversation.com/the-future-will-bring-hurricanes-to-europe-16339 Vorig jaar heeft Ophelia Ierland en Schotland al bezocht.
Dan te bedenken dat een land als België nog niet eens is aangepast op een rustige situatie zoals in het recent verleden.
LikeLike
Hoi Lennart,
Achter de schermen is er inderdaad gewerkt aan een follow up van het Deltaresrapport. Ik zou zeggen, volgende week dinsdag even opletten ;-). Meer kan/mag ik niet schrijven, zoals je weet zijn Prinsjesdagstukken, incl. het Nationaal Deltaprogramma plus bijlagen vertrouwelijk.
Erik
LikeLike
Hi Erik,
Ik stuur Frits Wester op je af 🙂
LikeLike
Willem Schot,
Ophelia zette ook Portugal in lichterlaaien, door de grote droogte daar, en aantrekkende zuiden winden. Hélène nu gaat in zwakkere mate hetzelfde doen: zuiden winden en warmte, in sommige delen van europa hitte. Dit is dus ook een effect dat orkanen en ex-orkanen kunnen geven.
LikeLike
Orkanen: ze worden talrijker, sterker, trager en natter.
https://www.theguardian.com/weather/ng-interactive/2018/sep/11/atlantic-hurricanes-are-storms-getting-worse
LikeLike
Lieuwe,
Ik heb het nog niet in detail bekeken, maar ik heb op het eerste gezicht wel wat bedenkingen bij dat Guardian-artikel. Het is bijvoorbeeld maar de vraag hoe goed je waarnemingen van nu kunt vergelijken met die van een eeuw geleden. Die waarnemingen zijn namelijk wel een stuk verbeterd, onder meer omdat er satellieten zijn die de hele wereld permanent in de gaten houden.
Ik denk dat de meeste orkaan-onderzoekers wat terughoudender zouden zijn dan de journalisten van The Guardian. Maar er zijn ook wel enkele factoren waar wel veel zekerheid over bestaat:
– orkanen kunnen krachtiger worden als de temperatuur van het zeeoppervlak stijgt;
– de hoeveelheid neerslag neemt toe met een stijgende temperatuur van het zeeoppervlak;
– zeespiegelstijging zorgt voor een hogere stormvloed.
Die traag bewegende orkanen zijn in elk geval opvallend (vorige Harvey, nu Florence), maar ik denk dat de wetenschap er nog wel een flink potje over zal discussiëren of dat met klimaatverandering te maken heeft. Het lijkt me in elk geval niet zomaar uit te sluiten.
LikeLike
“Die traag bewegende orkanen zijn in elk geval opvallend (vorige Harvey, nu Florence), maar ik denk dat de wetenschap er nog wel een flink potje over zal discussiëren of dat met klimaatverandering te maken heeft.”
Gegeven het feit van de klimaatveranderende opwarming is het m.i. wetenschappelijk onmogelijk om die traagheid los van klimaatverandering te analyseren & begrijpen. Of zie ik iets over het hoofd?
LikeLike
Goff,
Dat Florence zich zo traag zou verplaatsen is enkele dagen gelden al voorspeld. Er is blijkbaar dus de nodige kennis over de factoren die de snelheid waarmee een orkaan beweegt beïnvloeden. En dus zal er ook wel wat te zeggen zijn over hoe die factoren kunnen veranderen in het veranderende klimaat.
Er zijn twee invalshoeken om zoiets te benaderen: vanuit de fysica en via statistische analyse van waarnemingen. Beide benaderingen kunnen inzicht geven in hoe klimaatverandering van invloed is op hoe orkanen (of eigenlijk: cyclonen) zich verplaatsen.
LikeLike
Nog een toevoeging: als ik het goed heb is het afnemende temperatuurverschil tussen de tropen en het noordpoolgebied, en het effect daarvan op de straalstroom een factor die hier mee zou kunnen spelen.
Maar ik weet onvoldoende van de meteorologische details om te kunnen zeggen of het aannemelijk is dat dat een factor is bij Florence. Of dat er nog andere klimaatgerelateerde factoren zijn, afgezien van wat ik eerder noemde. World Weather Attribution waagt zich voorlopig niet aan een snelle attributiestudie.
Ik verwacht dat er de komende weken of maanden nog wel het nodige gezegd en geschreven zal worden over die meteorologische details.
LikeLike
Tropische cyclonen https://www.knmi.nl/kennis-en-datacentrum/uitleg/tropische-cyclonen, https://nl.wikipedia.org/wiki/Tropische_cycloon zijn afhankelijk van hoge temperaturen in het zeewater (>27 graad) en veel energie in de atmosfeer. Ik denk daarom dat het te verwachten is dat zij in aantal toenemen doordat het klimaat opwarmt. Zij komen ook altijd in de zomer en begin herfst als de temperatuur van het zeewater het hoogst is. Er zouden dan dus meer van deze hurricanes en tyfoons komen. Ook lijkt het logisch dat ze door de opwarming in een groter gebied gaan optreden. Langs de Atlantische kust van Europa, dus van Portugal tot Schotland zouden ze dus kunnen komen, oa door de stijgende temperatuur van het oceaanwater. Als ze landen verliezen ze veel en hun enorme kracht. Nederland ligt dus wel een beetje beschut voor deze enorme zomerstormen door Ierland en Groot-Brittannië.
Het is sterk de vraag of alle soorten stormen in aantal gaan toenemen door de opwarming. In Nederland hebben we vooral te maken met stormen in de late herfst en winter. In de koudere seizoenen hebben wij in Nederland de meeste stormschade. Hoe dat komt is voor mij een hele puzzel, maar het lijkt op het eerste gezicht niet logisch dat die door de globale opwarming toe zullen nemen. In de twintigste eeuw zijn er 2 grote overstromingen geweest doordat het Noordzeewater langdurig opgestuwd werd bij springtij op 14 januari 1916 en op 1 februari 1953.
LikeLike
Willem,
“Ik denk daarom dat het te verwachten is dat zij in aantal toenemen doordat het klimaat opwarmt.”
Het ligt wat gecompliceerder dan dat. Temperatuur is inderdaad een belangrijke factor bij het ontstaan van cyclonen, maar het is niet de enige factor. Een andere bepalende factor is windschering. Het is wat paradoxaal, en misschien ook iets te simpel gezegd, maar het komt er zo’n beetje op neer dat orkanen vooral kunnen ontstaan als het niet waait. Windschering zorgt ervoor dat een cycloon zich niet goed kan organiseren: het oog – de motor die de cycloon aandrijft – wordt dan uit elkaar getrokken.
De verwachting is dat er in een warmer klimaat ook meer windschering is boven de (sub-)tropische oceanen. Dat zou de kans op het ontstaan van een cycloon verminderen. Mogelijk zou het aantal cyclonen daarom af kunnen nemen, maar worden de cyclonen die wel ontstaan zwaarder door het warmere oceaanwater.
Wat Nederland betreft: de KNMI klimaatscenario’s voorspellen geen toename van betekenis van stormen. Volgens mij is het vooral erg onzeker hoe het voor een klein stukje wereld als Nederland uit zal pakken.
LikeLike
Hans,
bij die KNMI klimaatscenario’s staat dat de intensiteit van extreme regenbuien in de zomer toeneemt, en dat hagel en onweer heviger worden. Kan de ontwikkeling ook zo worden, dat die buien niet meer voor komen?
En wat die windschering bij orkanen betreft: je moet wel wat wind er boven hebben, maar niet te veel, dacht ik. Het verschil tussen een kaars aanwakkeren of uitblazen.
LikeLike
Frank,
Dat extreme buien in de toekomst niet meer voorkomen lijkt me erg onwaarschijnlijk. Maar ik snap eerlijk gezegd niet waarom je die vraag stelt.
LikeLike
@Hans,
Michel Mann weet ook niet zeker of klimaatverandering tot meer orkanen zal leiden: “In this sense, the sometimes fractious debate about whether we’ll see more or fewer storms in a warmer world is somewhat misplaced. What matters is that there is a consensus we’ll see stronger and worse flood-producing storms – and, in fact, we’re seeing them already.”
Wie weet daalt het aantal zelfs? Belangrijker is dat de impact steeds groter wordt.
https://www.theguardian.com/commentisfree/2018/sep/14/florence-climate-change-triple-threat
LikeLike
Erik, dank nogmaals voor de tip.
Het Deltaprogramma 2019 is vandaag gepubliceerd:
https://www.deltacommissaris.nl/deltaprogramma/nieuws/2018/09/18/deltaprogramma-2019-maatregelen-om-nederland-tijdig-aan-te-passen-aan-de-klimaatverandering
Met daarbij ook deze verkenning van Deltares naar de implicaties van mogelijk extra versnelde zeespiegelstijging:
file:///C:/Users/LennartvanderLindeDu/Downloads/DP2019+B+Rapport+Deltares.pdf
Nog niet bekeken, dus benieuwd wat erin staat…
LikeLike
Ah, verkeerde link gekopieerd naar het Deltares-rapport, hierbij de goede:
Klik om toegang te krijgen tot DP2019+B+Rapport+Deltares.pdf
LikeLike
Hier nog een samenvatting van het Deltares-rapport:
https://www.deltacommissaris.nl/deltaprogramma/vraag-en-antwoord/hoe-zit-het-met-de-zeespiegelstijging
En bijlage/achtergrond de bevindingen van de zogenaamde Signaalgroep:
Klik om toegang te krijgen tot DP2018+B+Bevindingen+Signaalgroep.pdf
LikeLike
Uit de samenvatting op de site van de Deltacommissaris:
“De uitkomsten van deze verkenning worden meegenomen in de zesjaarlijkse herijking van de deltabeslissingen en voorkeursstrategieën van het Deltaprogramma. Deze herijking, onder regie van de deltacommissaris, focust zich op het zorgvuldig checken of nieuwe kennis en ontwikkelingen aanleiding vormen voor het aanpassen van de huidige deltabeslissingen, voorkeursstrategieën en deltaplannen. Deze herijking is gereed in 2020 en zal opgenomen worden in het Deltaprogramma 2021.
Het kabinet heeft als reactie op het Deltaprogramma 2019 en het Deltares rapport naar de mogelijke gevolgen van versnelde zeespiegelstijging op het Deltaprogramma op Prinsjesdag 2018 laten weten dat zij bijdraagt aan de opzet van een nieuw onderzoeksprogramma naar zeespiegelstijging, gericht op het reduceren van onzekerheden, het onderzoeken van oorzaken en effecten voor Nederland. Daarin zullen de door de deltacommissaris ingebrachte accenten: de relatie tussen de opwarming van de aarde, het afsmelten van Antarctica, de zeespiegelstijging en de mogelijke gevolgen hiervan voor Nederland, opgenomen worden.”
LikeLike
Hoi Lennart,
Rapport is ook opgepakt in de media en op twitter. Hier een link naar een mooie samenvatting in de ingenieur, met infographics: https://www.deingenieur.nl/artikel/versnelde-zeespiegelstijging-stelt-onze-delta-zwaar-op-de-proef.
Wel de terechte waarschuwing van Peter Kuipers Munneke dat het rapport wel wat zegt over de mogelijke gevolgen van extreme zeespiegelstijging, maar niet iets zegt over de kans van optreden.
Het rapport en ook het Nationaal Deltaprogramma maken nu (eindelijk) een heel harde koppeling met het emissiebeleid (Parijs). Zonder forse beperking van emissies, komt Nederland voor zeer grote uitdagingen te staan ( https://deltaprogramma2019.deltacommissaris.nl/aanbiedingsbrief.html) .
Met een achtergrond in het milieubeleid en nu al jaren werkzaam in het klimaatadaptatiewereldje heeft het mij altijd wat verbaasd dat in het waterbeleid die koppeling nooit zo hard werd gelegd. Misschien toch vanuit het heersende frame de NL-ingenieurs zorgen gewoon voor droge voeten.
Erik
LikeLike
Hi Erik,
Dank voor de aanvullende verwijzingen.
En inderdaad: goed dat de Deltacommissaris nu expliciet benadrukt dat mitigatie de andere kant van de adaptatiemedaille is.
Toen ik daar eind 2014 per mail bij hem op aandrong vond hij dat nog niet tot zijn taak behoren, maar m.n. het onderzoek van DeConto en Pollard van maart 2016 heeft daarin waarschijnlijk verandering gebracht.
Of wellicht speelt ook mee dat hij binnenkort met pensioen gaat?
Hoe dan ook: het lijkt erop dat Nederland eindelijk serieuzer met het risico op zeer snelle zeespiegelstijging rekening begint te houden.
LikeLike
NOS bericht er inmiddels ook over:
https://nos.nl/artikel/2251053-deltacommisaris-waarschuwt-voor-snellere-zeespiegelstijging.html
LikeLike
In het Deltares-rapport wordt meermaals gesteld dat RCP4.5 overeenkomt met 2 graden opwarming volgens het Parijs Akkoord. Dit lijkt me onjuist. Het Parijs Akkoord spreekt voor zover ik weet over ruim onder 2 graden t.o.v. pre-industrieel. RCP4.5 komt uit op 2.4 graden boven pre-industrieel, met 50% kans dat de opwarming hoger uitvalt dan die beste schatting. RCP2.6 lijkt me een nauwkeuriger benadering van het doel om ruim onder de twee graden te blijven.
LikeLike
Hoi Lennart,
Klopt volgens mij, in de actualisatie van de Deltascenario’s staat het nog als volgt geformuleerd:
De ambitie van het klimaatakkoord van Parijs (niet meer dan 1,5 tot 2 graden opwarming vanaf het pre-industriële tijdperk) komt overeen met RCP2.6. Dat is in 2100 duidelijk lager dan de Deltascenario’s (zie pagina 8: http://www.pbl.nl/sites/default/files/cms/publicaties/pbl-2016-verkenning-actualiteit-deltascenarios-2567.pdf).
Ik merk dat de verwarring vaak ontstaat door het verschil tussen x-graden pré-industrieel versus x-graden t.o.v recente basisperiode. Daarnaast had KNMI06 2100 als tweede steekjaar en KNMI14 2085. Daarnaast kent RCP 4,5 zelf ook een forse range, onderkant is lager dan de RCP 2,6 bovenkant (https://en.wikipedia.org/wiki/Representative_Concentration_Pathways).
Over de deltacommissaris, ik heb altijd het idee dat binnen het oude V&W en nu ook nog binnen IenW er een soort stilzwijgende afspraak was. Waterstaat gaat niet tegen verkeer zeggen dat de mainportstrategie lastig te rijmen is met het op lange termijn overleven van dit land. Vroeger mocht men binnen VROM nog een beetje (ambtelijk) tegen pruttelen, of EZ (Klimaat) die rol nu pakt, mag je zelf invullen ;-).
Erik
LikeLike
Hallo Erik,
“Ik merk dat de verwarring vaak ontstaat door het verschil tussen x-graden pré-industrieel versus x-graden t.o.v recente basisperiode.”
Ja, dat is inderdaad één oorzaak van verwarring. Een andere oorzaak is dat men soms denkt dat deze passage:
betrekking heeft op het jaar 2100. Dat is echter niet zo.
In het Akkoord van Parijs staat er géén jaartal genoemd voor de “well below two degrees”. Met andere woorden: volgens het Akkoord dient ook gedurende de 22ste, 23ste, 24ste eeuw etc. de mondiaal gemiddelde temperatuur ruim beneden de +2 °C boven pre-industrieel te blijven.
Zie daartoe blz. 2 van het Akkoord: https://unfccc.int/sites/default/files/resource/docs/2015/cop21/eng/l09r01.pdf
Een aspect dat, althans formeel, niet is afgedekt in het Akkoord van Parijs: het gaat over kansverdelingen. Welke kansverdelingen voldoen aan het criterium: “consistent with … well below 2 °C”? Volstaat het om 50% kans te maken om beneden de +2 °C te blijven? Of moeten we qua emissiepad 90% of zelfs 99% kans maken om deze grens niet te gaan overschrijden? Het Akkoord geeft daar geen uitsluitsel over. De gebruikelijke interpretatie is echter dat de emissies zodanig beperkt dienen te worden, dat we minstens een 66% kans maken om niet boven de +2 °C te gaan komen.
LikeLike
Hoi Erik, Bob,
Dank voor de waardevolle aanvullingen.
Over die 66% kans is volgens mij nog wel wat discussie, en als ik me niet vergis is het gebruik van 66% kans al ambitieuzer dan pakweg 10 jaar geleden toen vaak/meestal nog van 50% kans uitgegaan werd. Als voor Parijs over maximaal 2 graden gesproken werd, ging men dacht ik ook al steeds vaker uit van 66% kans. Dat in Parijs is afgesproken ruim onder 2 graden te blijven, zou dan impliceren dat het gaat om minimaal 66% kans om onder de pakweg 1,75 graden te blijven, met een minimaal circa 50% kans om nog onder de 1,5 graad uit te komen, uiteindelijk. Maar landen met veel uitstoot denken daar waarschijnlijk anders over dan kleine eilandstaten die als eerste onder water zullen verdwijnen.
Zie bv wat Glen Peters hierover zegt: https://www.cicero.oslo.no/en/posts/climate-news/well-below-2c
Of Detlef van Vuuren en collega’s:
Klik om toegang te krijgen tot pbl-2017-limiting-global-temperature-change-to-1-5-degree-celsius_2743.pdf
Of Niklas Hohne en collega’s:
Klik om toegang te krijgen tot paris-agreement-for-nl-2016-05-10.pdf
Of Ramanathan en Xu:
http://www.pnas.org/content/114/39/10315
Of Rockstrom en collega’s:
Klik om toegang te krijgen tot 20170325-roadmap%20for%20fast%20decarbonizatuion-1269.full.pdf
Of Schaeffer, Hare en collega’s:
Klik om toegang te krijgen tot lowcarbonmonitor-nov2016-medres.pdf
Will Steffen:
Klik om toegang te krijgen tot a904b54ce67740c4b4ee2753134154b0.pdf
The strong do as they can, the weak suffer what they must, of niet:
https://www.opendemocracy.net/can-europe-make-it/paul-tyson/yanis-varoufakis-and-weak-suffer-what-they-must-book-review
We zullen zien.
LikeLike
Hoi Lennart,
“Dat in Parijs is afgesproken ruim onder 2 graden te blijven, zou dan impliceren dat het gaat om minimaal 66% kans om onder de pakweg 1,75 graden te blijven, met een minimaal circa 50% kans om nog onder de 1,5 graad uit te komen, uiteindelijk.”
Dat is inderdaad één interpretatie.
De interpretatie die je nu het meest ziet is dat minstens 66% van de kansverdeling (op het warmste punt v/d temperatuurgrafiek), beneden de +2 °C dient te liggen. M.a.w. een (minstens) 2-tegen-1 kans om beneden +2 °C te blijven.
Dat is wat men als “well below” beschouwt.
Als ik me niet vergis, is er ook wel enige juridische basis voor de 66% al staat die niet expliciet in het Akkoord van Parijs (COP21). Zie het Urgenda-vonnis:
Nederland was zelf lid van deze Ad hoc Working Group en heeft dit besluit ondertekend. De 25%-40% emissiereductie was weer gebaseerd op: “… emission pathways consistent with having a likely chance of holding the increase in global average temperature below 2 °C or 1.5 °C above pre-industrial levels” (Durban)
En met het “likely” werd daar bedoeld wat het IPCC onder “likely” verstaat: een kans van minstens 66%.
LikeLike
Hoi Bob,
Goed dat je Cancun 2010 en het Urgenda-vonnis in herinnering roept. Is dat geen bevestiging van mijn interpretatie dat voor Parijs al min of meer besloten wat dat het toenmalige 2-gradendoel met minimaal 66% behaald moest worden? Dan zou het m.i. vreemd zijn als een aanscherping van het doel tot “ruim onder” 2 graden niet ook met minimaal 66% kans behaald zou moeten worden.
De vraag is dan wat “ruim onder” betekent: bv 1,75 graden komt dan waarschijnlijk aardig in de buurt, ook gelet op de ambitie om als het even kan uiteindelijk onder de 1,5 graad te blijven/komen.
Die 1,5 graad zou dan eigenlijk ook met minimaal 66% kans behaald moeten worden, maar blijkbaar wordt dat wereldwijd (en wetenschappelijk) sowieso niet meer als haalbaar gezien, dus heeft men noodgedwongen genoegen genomen met een lagere ambitie: waarschijnlijk iets in de richting van 50% kans op 1,5 graad, of een nog lagere kans. Het binnenkort verschijnende IPCC-rapport zal hierover misschien iets meer zeggen. En wellicht zal ook het gerechtshof in het hoger beroep van de Urgenda-zaak hier nog op ingaan (uitspraak op 9 oktober a.s.).
Maar ik ben het met je eens: dit zijn mijn interpretaties en er zijn ongetwijfeld mensen en landen die het anders zullen (willen) interpreteren. Dat is uiteindelijk de politieke strijd die op de klimaatconferenties en elders uitgevochten wordt.
LikeLike
@Lennart
“…en er zijn ongetwijfeld mensen […] die het anders zullen (willen) interpreteren.”
Ik ben er zo een. En ik heb twee interpretatie-schema’s, een academische en een maatschappelijke.
– De streefgrens van + 2°C (of + 1.5°C of + 1.75°C) is een nietszeggende academische dubbelslag in de lucht. Ze gaat immers gepaard aan allerlei probalistische slagen om de arm en het is bovendien een louter abstract mondiaal gemiddelde dat helemaal niets zegt over regionale / lokale metro-condities en daadwerkelijke (observeerbaar, meetbaar) fenomenen.
– Analogie: verkeersregels worden aan de lopende band geschonden en dat kan in de praktijk ook niet anders. Als het misgaat en er is schade dan keert de verzekeringsmaatschappij alleen uit wanneer de regels in acht zijn genomen. Dat is – mutatis mutandis – de maatschappelijke betekenis van Cop21 en van de Urgenda procesgang. Iemand moet opdraaien voor de schade.
LikeLike
Hallo Goff,
“De streefgrens van + 2°C (of + 1.5°C of + 1.75°C) is een nietszeggende academische dubbelslag in de lucht. Ze gaat immers gepaard aan allerlei probalistische slagen om de arm …”
Doordat het klimaatsysteem zelf deels ‘probabilistisch’ is (fysisch en mathematisch bekeken), is het ONVERMIJDELIJK dat:
— een afspraak over nog acceptabele klimaatverandering (zoals blijkt uit de mondiaal gemiddelde temperatuurstijging) OOK een ‘probabilistisch’ karakter heeft.
Anders gezegd: het is de natuurkundige realiteit dat er GEEN exacte voorspellingen mogelijk zijn van het type: voeg 100 Gton CO2 toe aan de dampkring en dan stijgt de mondiaal gemiddelde T met exact 0,471123983171 graden. Er is een onzekerheidsmarge (een kansverdeling) die inherent is aan het systeem zelf.
Vandaar dat het véél verschil maakt of je een 50%, 66% of 99% kans wil maken om onder de max. +2 °C te blijven. De hoeveelheid fossiel die je bij 50%, 66% of 99% nog mag verstoken… verschilt enorm.
En de hoeveelheid die je nog mag verstoken is een keiharde financiële, economische en maatschappelijke realiteit waar mensen in het dagelijks leven veel van gaan ondervinden.
LikeLike
Hoi Bob, Lennart,
Nog een zaak waar Parijs geen uitspraak over doet: geldt de doelstelling voor elk jaar of mag je er tijdens een heel hevige El Nino iets overheen.
Los daarvan, Sonia Seneviratne et. al (ETH) heeft al in 2016 laten zien dat twee graden gemiddeld, een fors hogere stijging regionaal kan inhouden ( Allowable CO2 emissions based on regional and impact-related climate targets). Het land warmt meer op dan de zee, en in onze streken is de opwarming forser dan in de tropen. Zou je de twee graden dus interpreteren als overal, dan moet je nog veel rapper terug.
Zie het persbericht ( https://www.ethz.ch/en/news-and-events/eth-news/news/2016/01/how-two-degrees-may-turn-into-four.html ), artikel was in Nature, hier een link naar de pdf ( https://dspace.lboro.ac.uk/dspace-jspui/bitstream/2134/20492/1/275592_2_high_res_merged_1449619733.pdf)
Nog even over de zeespiegelstijging, Sybren Drijfhout, zelf KNMI houdt denk ik terecht wel slagen om de arm m.b.t. het nemen van drastische maatregelen. M.i. zitten de “drastische” maatregelen op korte termijn vooral aan de emissiekant. M.a.w voorkomen!!! Het zal nog jaren duren voordat er enige mate van zekerheid is over wat Antarctica precies doet, en misschien is het dan wel te laat.
Ander punt, als zeegerichte bewoners vergeten we snel wat RCP 8,5 zou betekenen qua temperaturen en mogelijke risico’s op overschrijden van andere tipping points. Anderzijds is RCP 8,5 ook wel heel pessimistisch, het is een mondiaal zwaar kolenscenario en nu al zie je in China en India dat die beweging echt niet doorzet. ook niet in de VS, ondanks Trump. Wind en zon beginnen gelukkig te goedkoop te worden.
Erik
LikeLike
Hoi Erik,
Er is natuurlijk wel weer de kans dat “the powers that be” de kans grijpen om van die verwarring gebruik te maken.
Een strategie voor minder klimaatambitie:
Onder die kop schreef Paul Litikkhuis het volgende blog: https://www.nrc.nl/nieuws/2018/09/19/een-strategie-voor-minder-klimaatambitie-a1617140
“Tegen een eventuele aanscherping van ambities zouden de leden zich volgens het document moeten verzetten ‘met de gebruikelijke argumenten van global level playing field, dat wij niet voor anderen kunnen compenseren, enz” (Business Europe)
Verder suggereert Business Europe vertragingstactieken zoals wijzen op de noodzaak voor meer helderheid over de onderliggende cijfers voor zo’n extra reductie, meer onderzoek naar de gevolgen, en een betere inschatting van de risico’s. Je leest in zijn blog bijvoorbeeld ook de volgende zinnen:
“Als derde strategie bepleit Business Europe om de betekenis van nog strengere klimaatregels te relativeren. Dat kan bijvoorbeeld door erop te wijzen dat de cijfers zelf niet zo belangrijk zijn, maar dat het gaat om de transitie. Bedrijven gedijen het best, en investeren te meest als niet steeds aan de voorwaarden wordt gesleuteld. En bovendien vindt de lobbyclub dat eerst de andere economische grootmachten maar eens dezelfde ambities moeten laten zien als Europa.”
Tja… hoe gaat dit verder?
LikeLike
Hi Goff, Bob, Erik,
De wetenschappelijke en maatschappelijke onzekerheden zijn uiteraard groot, maar tegelijkertijd maakt het, zoals Bob aangeeft, voor de transitie-opgave en klimaatrisico’s nogal verschil of je in Nederland, of mondiaal, in 2050 op netto nul uitstoot wilt zitten, of bv 10 jaar eerder of later. Welke mondiale en regionale temperatuurstijgingen daar dan bij horen, dat gaan we merken, voor hen die dan (nog) leven.
Het Deltares-rapport laat denk ik zien dat zelfs bij RCP4.5 de risico’s en bijhorende adaptatie-opgave nog altijd aanzienlijk zijn. En die risico’s zijn inderdaad veel breder dan alleen zeespiegelstijging. Zelfs bij 1,5 graad zal er nog een forse adaptatie-opgave zijn.
En de Urgenda-zaak gaat op dit moment nog niet om schadevergoeding, voor zover ik weet, maar om het voorkomen van schade. Wel zijn er elders dacht ik steeds meer andere klimaatzaken waarin schadevergoeding en aansprakelijkheid een issue zijn.
LikeLike
Lennart e.a,
Kwam nog dit leuke overzichtsartikel in Nature Communications tegen : ”
The paradigm shift in Antarctic ice sheet modelling”, van 16 juli 2018. Open access, via deze link te vinden: https://www.nature.com/articles/s41467-018-05003-z . Geeft een goede beschrijving van de stand van wetenschap rond misi en mici in Antarctica. Eindconclusie in het artikel:
“The increase in computational efficiency enabling high spatial resolution modelling, high-resolution datasets of bedrock topography and surface velocity, longer time series on ice sheet changes, and the improved initialisation of ice sheet models are now allowing ice sheet modelling to move away from the slow-diffusive response over millennium time scales towards robust predictions on decadal time scales, hindcasting and potentially reanalysis”.
Wat betreft de emissies, hierbij een misschien gekke vergelijking met het verzuringsbeleid. In 1988 toen ik bij de economenclub van VROM begon was het ons al snel duidelijk dat als je keek naar de verzuring, dat voor SO2 een succesvol beleid met 90% reductie goed haalbaar was, maar dat dat voor NOx en NH3 veel lastiger zou zijn. Het succes met reductie van SO2 zou je een soort RCP 2,6 scenario kunnen noemen, NOx en NH3 staan dan voor een RCP 4,5 / RCP 6.0 uitkomst. Er is wel een behoorlijke reductie geweest, dus geen RCP 8,5, maar het was duidelijk niet genoeg om het doel te bereiken (volgens recent onderzoek gaat de verzuring op de zandgronden nog steeds fors door, met eikensterfte als gevolg en een volledige verarming van het ecosysteem).
Dit betekent ook dat zoals Lennart al aangaf de raming bij het RCP 4,5 scenario eigenlijk de echte waarschuwing is. We kunnen ons eigenlijk geen NOx/NH3 beleid veroorloven, waarbij de twee heilige koeien (verkeer en landbouw) altijd zijn gespaard. En waarbij in beide gevallen er ook sprake was van forse tegenwerking door de sectoren.
LikeLike
@Jos Hagelaars | september 23, 2018 om 23:57 |
“Heren, het blogstuk gaat NIET over energietransitie an sich, maar over de uitlatingen van Baudet over klimaatverandering en zijn duidelijke poging om kosten van de energietransitie op anderen af te wentelen.”
Is het wellicht van belang voor klimatologen om de mogelijke gevolgen van de huidige vorm van de energietransitie onder ogen te zien?
Ik bracht eerder de mogelijke verandering van de albedo door het plaatsen van zonnepanelen ter sprake.
Als die mogelijke verandering een temperatuurverhoging veroorzaakt dan daalt mogelijk de CO2-uitstoot en blijft de temperatuur stijgen.
Gaat het om de CO2 of de oppervlaktetemperatuur?
Zou het KNMI het toejuichen als er in De Bilt aan de oostkant de volkstuinen verdwijnen en plaats maakt voor een zonneweide?
Waarom wordt het niet onderzocht?
Wat is de invloed op het weer als er 10.000+ windturbines op de Noordzee worden geplaatst?
Waarom wordt het niet onderzocht?
Over het milieu heb ik het niet; maar dwaze ecologen kregen, onder luid gejuich van de milieubewegingen, de kans om te experimenteren met dieren in de Oostvaardersplassen.
Het experiment stierf een wrede dood.
De Markerwadden waren bedoeld als “natuurcompensatie” voor het Friese windmolenpark.
Natuurmonumenten maakt er een pretparkje van.
Waarom wordt het niet onderzocht?
Wordt het niet tijd om problemen te laten oplossen door gekwalificeerde personen die het klimaat niet als verdienmodel gebruiken?
Parlementair gebabbel en economische/psychologische/wijsgerige beschouwingen lossen geen technische problemen op.
“Hernieuwbare” energie kan alleen maar zinvol ingezet worden als er per turbine/turbinepark of zonneweide een opslagmogelijkheid is.
Dat is een probleem; als dat oplosbaar is dan moet het afgedwongen worden: door geen windpark toe te staan zonder opslag.
LikeLike
Verplaatste relevante reactieteksten van https://klimaatverandering.wordpress.com/2018/09/21/algemene-beschouwingen-2018-klimaatonzin-van-politiek-leider-baudet/ over de energietransitie.
Bert Pijnse van der Aa:
Aan Willem Schot nog een keer : hoe dacht u CO2 emissies terug te dringen als de economie van de wereld, sinds de uitvinding van de stoommachine (1710) voor 100 % op het verbranden van fossiele brandstoffen werd gebaseerd en u en ik en uw (klein )kinderen de welvaart bracht waarin wij mogen leven. Daaronder het gebruik van dit medium waarvoor alleen al in Eemshaven een centrale continu 12 MW levert . Zwaaipalen , zonnepanelen en installaties met een eroei <1 zijn ook de output van de fossiele industrie en vergroten derhalve het gebruik van grondstoffen, voorraden en daarmee de CO2 uitstoot. Daarbij komt nog de teloorgang van tropische en gematigde bossen , die op voorspraak van ' wetenschappers ' onder het uitroepen van de kreet 'CO2 neutraal' hier in een warmtecentrale ( geopend door een trotse groene wethouder ) opgestookt worden met een CO2 uitstoot twee keer hoger dan die van kolen . En dan blijft u volhouden dat daarmee de leefwereld van uw klein(kinderen) beter zal worden. Onbegrijpelijke redenatie , temeer hetgeen u voorstelt als wetenschapper aan de overheid , meer lijkt op het principe van ' witwassen " in dit geval 'groenwassen'. Witwassen is illegaal maar groenwassen wordt aangemoedigd door 148 van de leden van de Tweede Kamer en de Regering, want haar taak is het de economie aan de praat te houden .
Marco – 1
“hoe dacht u CO2 emissies terug te dringen als de economie van de wereld, sinds de uitvinding van de stoommachine (1710) voor 100 % op het verbranden van fossiele brandstoffen werd gebaseerd en u en ik en uw (klein )kinderen de welvaart bracht waarin wij mogen leven. ”
Dit komt neer op “zo hebben we het altijd gedaan, dus we kunnen het niet anders doen”.
Da’s natuurlijk onzin. Sterker nog, en eigenlijk geeft Gerard dat al aan: dat gaat niet eens lukken, omdat iedereen in de wereld naar ons nivo van welvaart wil. Ik zeg daarover zelf: dat is dom. Dom, dom, dom, om daar naar te streven. Want is het welvaart dat we elk jaar niet alleen een nieuwe iPhone kunnen kopen, *maar dat dan ook doen*? Voor mij niet. Dat is consumeren voor het consumeren.
Marco – 2:
Dan mijn reactie op Gerard’s lange commentaar: ja, ik ben genoeg uit mijn eigen vertrouwde omgeving geweest. En ja, ik weet dat er heel veel anderen zijn die graag naar ons welvaartsnivo willen. Ik heb ook genoeg gesproken met mensen uit arme landen die dat overigens *niet* willen. Die willen naar ons *welzijns* nivo, niet welvaart. Die willen niet de extreem materialistische houding van geld uitgeven aan dingen omdat we het geld hebben, maar geld uitgeven die het level daadwerkelijk beter maken. En als dat is bereikt, dan is dat genoeg.
Overigens, als wij energie blijven verkwisten zoals we nu doen in het Westen, dan blokkeren we juist voor de welvaart en welzijn van arme landen.
LikeLike
@Boels
– “Gaat het om de CO2 of de oppervlaktetemperatuur?”
Nogmaals: veranderingen in de CO2-concentratie hebben de grootste invloed op de energiebalans van de aarde en derhalve op de oppervlaktetemperatuur.
– “Hernieuwbare” energie kan alleen maar zinvol ingezet worden als er per turbine/turbinepark of zonneweide een opslagmogelijkheid is.
Lijkt me niet dat we evenveel opslagcapaciteit moeten hebben als er aan wind- of zonneenergie capaciteit neergezet wordt. Er is nl. altijd een basisvraag aan energie.
Wellicht interessant voor je, het e.e.a. komt aan de orde in het overzicht van Davis et al. 2018:
http://science.sciencemag.org/content/360/6396/eaas9793
LikeLike
@Jos Hagelaars
“Nogmaals: veranderingen in de CO2-concentratie hebben de grootste invloed op de energiebalans van de aarde en derhalve op de oppervlaktetemperatuur.”
Het is onduidelijk (ietwat minder voor mij) wat de invloed van zonnepanelen op de gemeten oppervlaktetemperaturen zijn.
De albedo van zonnepanelen is anders dan dat van het oorspronkelijke oppervlak.
Meetvelden van meteostations liggen er braak bij.
Is het een goed idee om rondom de meetopstellingen zonnepanelen te plaatsen in plaats van op goede landbouwgrond?
LikeLike
@Boels
– Is het een goed idee om rondom de meetopstellingen zonnepanelen te plaatsen in plaats van op goede landbouwgrond?
Het lijkt me beter om eerst daken of braakliggend terrein te gebruiken voor zonnepanelen. Zie ook deze column van Jan Paul van Soest:
http://www.energiepodium.nl/opinie/item/sturing-van-de-energietransitie-duwen-tegen-een-touw
LikeLike
@Jos Hagelaars
Jammer dat je niet ingaat op de albedo van zonnepanelen, de invloed daarvan op de oppervlaktetemperatuur en de tegenstrijdigheid van temperatuursverhoging door het verminderen van de CO2-uitstoot.
LikeLike
@Boels
Dat heb ik als onlangs al gedaan. Dan nogmaals, zie deze link
http://www.appropedia.org/Albedo_of_solar_cells
En ook:
https://blogs.scientificamerican.com/solar-at-home/the-albedo-effect/
LikeLike
Boels,
“Meetvelden van meteostations liggen er braak bij.
Is het een goed idee om rondom de meetopstellingen zonnepanelen te plaatsen in plaats van op goede landbouwgrond?”, nee, lijkt mij slecht idee. Zonnepaneelvelden verhogen de omgevingstemperatuur. Middenin een stad staan ze ook niet.
LikeLike
Beste Boels,
“Ik bracht eerder de mogelijke verandering van de albedo door het plaatsen van zonnepanelen ter sprake. […] Waarom wordt het niet onderzocht?”
Dat is allang onderzocht.
Zonnepanelen zetten een belangrijk deel van het invallende zonlicht om in elektrisch vermogen (ca. 16%). Weliswaar is de albedo lager, maar i.t.t. bijvoorbeeld een donkere ondergrond wordt NIET al dit vermogen lokaal gedissipeerd tot warmte. De lagere albedo komt namelijk deels doordat dit zonlicht NIET naar warmte wordt omgezet (wat zonder de panelen het geval zou zijn), maar naar elektrisch vermogen dat naar elders getransporteerd wordt.
Door de zonnepanelen bereikt het zonlicht de ondergrond (de bodem of het dak) niet en die blijft daardoor *KOELER*, zo blijkt ook experimenteel:
Installing solar panels will block this sunlight from hitting your roof, thereby preventing heat from entering your house. The researchers found that solar panels can lower a roof’s temperature by 5 degrees Fahrenheit, or about 3 degrees Celsius.
https://phys.org/news/2011-07-solar-panels-cool.html
“The panels essentially act as roof shades, said Anthony Dominguez, the graduate student lead on the project. Rather than the sun beating down onto the roof, which causes heat to be pushed through the roof and inside the ceiling of the building, photovoltaic panels take the solar beating. Then much of the heat is removed by wind blowing between the panels and the roof. The benefits are greater if there is an open gap where air can circulate between the building and the solar panel […]”
Het effect op luchttemperaturen over grote oppervlakken is echter complex:
– naast het *koelende* effect op de bodem of dak;
– heb je de extra opwaartse en neerwaartse warmtestraling van de panelen (die warmer zijn dan de omgeving);
– en (indien NIET in de gebouwde omgeving geplaatst) minder evotranspiratie: minder verdamping door de oorspronkelijke vegetatie onder de panelen.
Deze studie concludeert dat er, per saldo, een KOELEND effect is: The potential for air-temperature impact from large-scale deployment of solar photovoltaic arrays in urban areas – Taha 2012:
“In this analysis, meteorological modeling was performed for the Los Angeles region as a case study to evaluate the potential atmospheric effects of solar PV deployment. The simulations show no adverse impacts on air temperature and urban heat islands from large-scale PV deployment. For the range of solar conversion efficiencies currently available or expected to become attainable in the near future, the deployment of solar PV can cool the urban environment. The cooling can reach up to 0.2 C in the Los Angeles region.”
Echter, dat is specifiek in stedelijke omgevingen. Zie: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0038092X12003386
LikeLike
Nog een studie die per saldo een *koelend* effect aangeeft:
“Solar panels reduce both global warming and urban heat island” – Masson et al. van Météo-France/CNRS, 2014:
https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fenvs.2014.00014/full
Dit is echter in de context van ‘metropolitan areas’, met name in Parijs. Hun conclusie is onder meer:
“In summary, the deployment of solar panels is good both globally, to produce renewable energy (and hence to limit the warming of the climate) and locally, to decrease the UHI, especially in summer, when it can constitute a health threat.”
Zie hun analyse in sectie 2, over: ‘Solar Panels into the Urban Canopy Model TEB’, waar alle verschillende effecten worden besproken.
LikeLike
@Jos Hagelaars | september 24, 2018 om 10:50 |
Beide links komen uit bij organisaties die je niet kunt beschuldigen van onbevangen onderzoekscapaciteiten.
Ik hoopte op resultaten van serieuse onderzoeken.
Bob Brand gaf (dank!) links die betrekking hebben op stedelijke omgevingen.
Een ruimte tussen dak en paneel is dan bij enige wind de beste oplossing om te voorkomen dat het onderliggende dak opwarmt (geen wind, wel opwarming).
“Solar roof tiles” van Musk lijken dan minder wenselijk.
In NL zijn zonnepanelen voornamelijk op platte daken voorzien van “luchtkoeling”, op schuine daken lijken zonnepanelen de plaats van dakpannen ingenomen te hebben.
Hoe dan ook, er wordt warmte afgegeven aan de omgeving.
En laat nu juist een toetsingscriterium van klimaatverandering de oppervlaktetemperatuur te zijn.
Ik lees en hoor van grootse plannen om de voedselproductie van landbouw- enveeteeltgronden te minimaliseren tot het nivo van het NL-gebruik en de gronden te bestemmen voor zonneparken.
Los van het feit dat voor zonne-energie een (vooralsnog fossiele) backup nodig is, lijkt mij dat het dilemma tussen de keuze voor CO2-vermindering en de daarmee gepaard gaande opwarming alleen maar groter te worden.
Degelijk onderzoek naar de gevolgen van dit soort plannen is nodig.
Ze lijken mij ondoordacht.
LikeLike
“Beide links komen uit bij organisaties die je niet kunt beschuldigen van onbevangen onderzoekscapaciteiten.”
Dat is dus het niveau: je hebt er niks inhoudelijks tegen in te brengen en daarom moet de bron maar verdacht gemaakt worden. Je mede-pseudosceptici vinden het vast een sterk argument, Boels, maar verder overtuig je hier helemaal niemand mee. Integendeel, zou ik denken.
LikeLike
@Boels
– “Ik hoopte op resultaten van serieuse onderzoeken.”
Zou je misschien zelf dat opzoekwerk naar serieuze onderzoeken kunnen doen?
Maar wellicht helpt deze berekening van Prof. Pierrehumbert je:
http://www.realclimate.org/index.php/archives/2009/10/an-open-letter-to-steve-levitt/
De totale elektriciteitsbehoefte van de wereld kun je opwekken met een oppervlak aan zonnepanelen dat circa 0.01% van het wereldoppervlak is. Boels, je maakt je druk om een heel klein oppervlak terwijl de opwarmingseffecten van CO2 veel groter zijn en ook nog een elk jaar toenemen doordat het in de atmosfeer accumuleert.
Maar je zaait graag mist door te blijven emmeren over heel kleine details, nietwaar?
– “Hoe dan ook, er wordt warmte afgegeven aan de omgeving”
Ja, net als bij de productie van energie door centrales die op fossiele brandstoffen draaien.
LikeLike
Beste Boels,
Hans heeft hierboven al gewezen op het tendentieuze en niet-onderbouwde karakter van je reacties. Ik hoef dat niet te herhalen.
“Een ruimte tussen dak en paneel is dan bij enige wind de beste oplossing om te voorkomen dat het onderliggende dak opwarmt (geen wind, wel opwarming).”
Deze experimentele data werd verzameld over een periode van 3 dagen in April – mét en zonder wind:
“His team determined that the amount saved on cooling the building amounted to getting a 5 percent discount on the solar panels’ price, over the panels’ lifetime. Or to put it another way, savings in cooling costs amounted to selling 5 percent more solar energy to the grid than the panels are actually producing— for the building researchers studied.
Data for the study was gathered over three days in April on the roof of the Powell Structural Systems Laboratory at the Jacobs School of Engineering with a thermal infrared camera.”
Uit de experimenten blijkt dat GEMIDDELD (over een periode met en zonder wind) de daken “about 3 degrees Celsius” koeler zijn door de zonnepanelen. De 5% die er bespaard wordt aan airconditioning-kosten betreft Californië waar men vaak de airco benut. Ook in Azië is het heel gewoon om die continu aan te hebben. Gemiddeld 3 °C koeler door het ‘shading effect’ van zonnepanelen is dan niet te versmaden…
Ook de reductie van 0,2 á 0,3 °C aan Urban Heating Effect (zoals in de regio LA of Parijs) is mooi meegenomen. De studie van Météo-France/CNRS:
“In summer, however, the solar panels reduce the energy needed for air-conditioning (by 12%) and also the Urban Heat Island (UHI): 0.2 K by day and up to 0.3 K at night.”
Ter info: Météo-France is de Franse KNMI en CNRS is de nationale onderzoeksorganisatie op het gebied van kernfysica, chemie etc. met absoluut onverdachte onderzoekscapaciteiten.
LikeLike
@ Bert Pijnse vd AA
“hoe dacht u CO2 emissies terug te dringen als de economie van de wereld, sinds de uitvinding van de stoommachine (1710) voor 100 % op het verbranden van fossiele brandstoffen werd gebaseerd en u en ik en uw (klein )kinderen de welvaart bracht waarin wij mogen leven.”
We moeten sowieso van de fossiele brandstoffen af, omdat ze het klimaat veranderen, maar ook omdat ze opraken. Als het overschakelen naar andere, duurzame energiebronnen kosten en problemen met zich meebrengt, moeten we dat voor lief nemen. We hebben geen andere keuze dan nieuwe energiebronnen ontwikkelen. Na veel investeringen en inspanningen zullen die uiteindelijk wel goedkoop en gemakkelijk zijn.
“opgestookt worden met een CO2 uitstoot twee keer hoger dan die van kolen”
Dat is onmogelijk, want de maximale CO2 uitstoot heb je als je zuivere koolstof verbrandt, zoals bij cokes bijna het geval is. De uitstoot daarbij is minder dan 2x groter dan van steenkool.
LikeLike
In vervolg op deze reactie van Raymond.
Beste Raymond,
Dat ben ik niet met je eens.
Uiteraard kan je de *absolute* omvang van de inspanningen (of van de bijdrage aan klimaatverandering) van een minuscuul landje als Monaco, Andorra of Luxemburg niet vergelijken met die van China, de VS of India. Laatstgenoemde landen hebben 100-en malen méér inwoners, meer bruto nationaal product, meer landoppervlak en meer emissies dan die mini-landen.
E.e.a. omrekenen naar de bijdrage per hoofd van de bevolking (per capita) doet recht aan de fundamenteel gelijke mensenrechten per individu — een principe dat breed onderschreven wordt.
Je wijst zelf al op de relevantie van “China heeft veel meer inwoners dan Nederland“, en dat is nou juist relevant doordat je (vooral) per inwoner de bijdrage/inspanningen/emissies beoordeelt.
Natuurlijk zijn er ook andere factoren die meewegen bij dergelijke vergelijkingen: sommige landen hebben bijv. niet eens eigen elektriciteitscentrales (Luxemburg) en kopen alles van over de grens. Zo zijn veel v/d emissies in China ten bate van de consumptie hier in het Westen en het inkomensniveau per inwoner van China is véél lager, waardoor je hun inspanningen per capita ook anders weegt.
LikeLike
Politieke bemoeienis met het IPCC? Volgens een bericht van The Observar is daar sprake van m.b.t. het speciale rapport over opwarming van 1,5°C.
Er zouden passages geschrapt worden uit de Summary for Policymakers (SPM), onder meer over mogelijke vluchtelingenstromen, het verzwakken van de Golfstroom en mogelijke sterkere zeespiegelstijging dan tot dusver werd aangenomen.
De inmenging zou dus de andere kant op gaan dan pseudosceptici zo vaak beweren: politici oefenen druk uit op IPCC-auteurs om de mogelijke risico’s niet te overdrijven, maar ze juist in afgezwakte vorm weer te geven. Het verhindert de pseudosceptische propagandakanalen natuurlijk niet om het bericht toch aan te grijpen om het eigen grote gelijk van de daken te schreeuwen. Het IPCC zou terugkomen van eerdere “alarmistische” waarschuwingen. Dat is complete onzin. Wijzigingen in de SPM veranderen immers niets aan de onderliggende wetenschap en evenmin aan de weergave daarvan in het hoofdrapport. Bovendien zie ik nergens een aanwijzing dat er bevindingen uit eerdere rapporten worden afgezwakt. Eerder het tegendeel.
LikeLike
Hi Hans,
Ja, precies.
De bewering is nou juist dat politici zouden proberen om de meer zorgwekkende passages in de SPM van het ‘Special Report on Global Warming of 1.5C’ onder de pet te houden!
Overigens zijn ALLE comments, wijzigingen etc. in zowel de IPCC rapporten zelf als in de SPM openbaar, na publicatie van het rapport. Het is dus exact te traceren wat/door wie/waarom er gewijzigd is t.o.v. de eerdere ‘drafts’.
https://www.theguardian.com/science/2018/sep/23/scientists-changing-global-warming-report-please-polluters
LikeLike
Ik vraag mij wel af hoe het IPCC in het 1,5 graden rapport tot harde beweringen moet komen over het verschil tussen een 1,5 graden wereld versus een twee graden wereld. Er zijn bij mijn weten maar heel weinig modelstudies gedaan, waar je dit soort verschillen op zou kunnen baseren. Laat staan zaken als conflicten, die toch al lastig zijn te koppelen aan klimaatverandering. Of de door Hans genoemde uitspraak over de Golfstroom (bij 1,5 niet en bij 2 wel????). Of wordt het allemaal, de kans is groter bij 2, dan bij 1,5.
Daarnaast de bandbreedte binnen de 4 RCP-scenario’s is al veel groter dan het verschil tussen 1,5 en 2 graden. Ook bij de zeespiegel zie je dit soort onzekerheden, RCP 2,6 hoog is hoger dan RCP 8,5 laag. Mijn beeld van het doel van het 1,5 graden rapport was, kan het, is het nog mogelijk. En dan praat je over emissiepaden en kosten van technologie. Nu lijkt het erop dat er weer een enorme pil komt, die grotendeels op dezelfde informatie als de AR5 is gebaseerd. Nieuwe inzichten uit het CMIP6-proces zijn er immers niet (https://www.wcrp-climate.org/wgcm-cmip/wgcm-cmip6).
Ook de discussie over zeespiegelstijging moet je m.i. niet n.a.v. dit rapport gaan voeren, daar is het andere Special Report voor.
Misschien zou het IPCC eens wat dunnere rapporten moeten gaan maken, zonder alle (politieke)focus op de SPM. En vooral ook met een snellere productietijd. Gevolg van de (politieke)SPM is dat geen beleidsmaker de achterliggende rapporten leest.
Erik
LikeLike
Hoi Erik,
“Of wordt het allemaal, de kans is groter bij 2, dan bij 1,5.”
Dat zal zeker zo zijn en in het Special Report staan. Er zijn wel wát modelstudies over de verschillen tussen een +1,5 en +2,0 °C wereld, maar een probleem lijkt me:
— het hele idee van een ‘Special Report’ daarover is van het UNFCCC afkomstig (tijdens de klimaattop in Parijs), niet van IPCC.
Dit was om de politieke tweespalt tussen enerzijds de BRIC-landen en kleine eilandstaten (die ‘well below 1.5 °C’ als doelstelling in het Akkoord wilden) en anderzijds de grote fossiele staten zoals de VS en Saoedi-Arabië te bezweren. Uiteindelijk is men verenigd achter de formulering:
MITS er opdracht gegeven zou worden aan het IPCC om uiterlijk 2018 een ‘Special Report’ te schrijven over de verschillen 1,5/2,0 °C.
Daarmee hebben de landen van het UNFCCC (in essentie alle landen van de VN) het probleem afgeschoven op de wetenschap.
Die moest maar ’s precies uitzoeken wat dan exact de verschillen 1,5/2,0 zouden zijn en dat ook nog ’s binnen drie jaar! Juist vanwege dát verzoek is er sinds 2015 wel wat aan studies gedaan over die vraag en deze studies worden nu door het IPCC samengevat. Het blijft echter een vraag die gesteld werd om een politiek conflict te bezweren door e.e.a. door te schuiven naar de wetenschap…
Het IPCC bepaalt niet zelf wanneer zij rapporteert of over welke onderwerpen. Dat wordt bepaald door (de landen van) het UNFCCC. De inhoud van de rapporten (wat er geconcludeerd wordt) is wél uitsluitend aan het IPCC.
Een aantal auteurs verwerpen echter de bewering in The Observer/The Guardian, zie:
LikeLike
Mogelijk “medicane” bij Griekenland deze zaterdag: https://nieuws.weeronline.nl/27-9-2018-medicane-koerst-richting-griekenland/ , dwz een tropische storm.
LikeLike
IPCC: Climate scientists consider ‘life changing report’:https://www.bbc.com/news/science-environment-45653099
LikeLike
Vandaag is het IPCC 1.5 °C Special Report verschenen:
http://ipcc.ch/report/sr15/
De Frequently Asked Questions en de SPM op die site zijn wellicht het meest toegankelijk. Voor wie ook daar geen tijd voor heeft… op Twitter geeft klimaatwetenschapper Piers Forster een compacte samenvatting in een reeks tweets:
Aanbevolen. We gaan er binnenkort nader op in.
LikeLike
Vandaag is de Nobelprijs voor Economie toegekend aan twee onderzoekers naar klimaatverandering en innovatie: William Nordhaus (al vaker op dit blog genoemd) en Paul Romer.
Over Nordhaus, in 1977:
En deze:
LikeLike
Een goed en uitgebreid commentaar van de BBC op IPCC-SR15:
Final call to save the world from ‘climate catastrophe’
https://www.bbc.com/news/science-environment-45775309
LikeLike
In antwoord op deze reactie:
Beste Aad Vermeulen,
“Iedere windmolen produceert maar 1/3 van de tijd elektriciteit …”
Je verhaaltjes zijn al eerder weerlegd. Windenergie wordt momenteel ingezet om de PIEKLAST en MIDDELLAST inzet van bestaande gascentrales te reduceren. Zolang als er windparken (ergens) vermogen leveren aan het net, zolang hoeven die pieklast-centrales niet te draaien, en:
— dat spaart aardgas uit;
— verlaagt de CO2-emissies per opgewekte MWh;
— verlengt levensduur van de (al bestaande) gascentrales;
— waar er dan minder van nodig zijn.
De opgewekte windenergie verdringt immers het gebruik van al bestaande pieklast-centrales. Er is dan ook geen sprake van dat er extra ‘backup’ bijgebouwd moet worden. Welnee, die pieklast-centrales staan er allang maar worden minder intensief gebruikt, doordat de inzet ervan deels door windenergie wordt vervangen.
De elektriciteitsvoorziening in NL bestaat voor zo’n 60% uit pieklast en middellast, de resterende 40% is basislast.
Zolang je met windenergie (voornamelijk) de inzet van al bestaande piek- en middellast (gas)centrales vervangt, verdringt elke MWh aan windenergie één MWh aan aardgas. Pas wanneer je ook basislast wil gaan vervangen door hernieuwbaar, zal je intensief met ‘backup’ en ‘storage’ van doen krijgen.
Zover zijn we nog niet, alle plannen richten zich nog op de verdringing van de inzet van al bestaande gascentrales, de eerste 60%. Die al bestaande gascentrales zijn de ‘backup’ (die dan minder gebruikt wordt).
LikeLike
En nog meer klimaatnieuws deze week: Urgenda is wederom in het gelijk gesteld nadat de Staat in hoger beroep was gegaan tegen de klimaatzaak uitspraak: https://nos.nl/artikel/2254029-hof-kraakt-verweer-staat-nederland-moet-uitstoot-sneller-terugdringen.html
LikeLike
Hier ook de gerechtelijke uitspraak zelf:
https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:GHDHA:2018:2591
LikeLike
@ Bob Brand
Vreemd, voor pieklast worden normaal gesproken gasturbines gebruikt. Zeer snel inzetbaar, maar erg onrendabel.
Hoe kun je nu pieklast vervangen door windenergie als het niet waait?
Je verhaal over het overnemen van iedere MW door windenergie van gasenergie gaat helaas niet op. Windenergie is niet regelbaar en heeft voorrang op het net. Fluctuaties in de wind moeten opgevangen worden door conventionele centrales of gasturbines. Niet andersom. De eerste werken op stoomturbines of een combi met gasturbines. Waar stoom in het spel is is af -en opregelen altijd onvoordelig. Zelfs zo onvoordelig dat je de winst met windenergie teniet doet.
Het probleem wordt groter naarmate het aandeel wind groter wordt. Maak eens een studie van de Energiewende in Duitsland die vol hebben ingezet op windenergie. Ondanks deze transitie gaat Duitsland bij lange na niet de CO2 reductie halen maar zit wel met de hoogste elektriciteitsprijs van Europa. Het lijkt me verstandig om eens goed te kijken wat daar allemaal mis is gegaan voordat we in dezelfde fouten trappen.
LikeLike
Beste Aad Vermeulen,
“Vreemd, voor pieklast worden normaal gesproken gasturbines gebruikt. Zeer snel inzetbaar, maar erg onrendabel.”
Dat schrijf ik nou juist, beter lezen. Ik schreef:
“Hoe kun je nu pieklast vervangen door windenergie als het niet waait?”
Beter lezen. Zolang er windenergie beschikbaar is (het waait altijd wel ergens, er staan vele windparken verspreid over Europa) hoeven die MWh’s niet opgewekt te worden met de pieklast (gas)centrales. Die gascentrales staan dan stil, en:
— dat spaart aardgas uit;
— verlaagt de CO2-emissies per opgewekte MWh;
— verlengt levensduur van de (al bestaande) gascentrales;
— waar er dan minder van nodig zijn.
Alléén het deel van de piekvraag dat NIET door windenergie geleverd wordt, wordt nog aangevuld met de inzet van de (al bestaande) gascentrales.
“Fluctuaties in de wind moeten opgevangen worden door conventionele centrales of gasturbines. Niet andersom.”
De gascentrales worden alleen nog ingezet om dát deel van de piekvraag in te vullen, dat niet door windenergie geleverd wordt. Daardoor draaien die gascentrales minder, en dat bespaart aardgas en CO2-emissies.
“De eerste werken op stoomturbines …
De pieklast-centrales zijn (al bestaande) gasturbines en geen kolencentrales die met stoomturbines werken. Het snel op- en afregelen van de pieklast-centrales wordt gebruikt om zowel fluctuaties in de vraag, als fluctuaties in het aanbod van windenergie op te vangen. Dat is niets bijzonders want de vraag fluctueerde altijd al over de dag.
De pieklast-centrales worden nu alleen minder op-geregeld, doordat een deel van de pieklast-MWh’s uit windparken afkomstig zijn.
“Ondanks deze transitie gaat Duitsland bij lange na niet de CO2 reductie halen”
In Duitsland heeft men een grootschalige ‘Atomausstieg’ uitgevoerd parallel aan de transitie. Daardoor (!) is men veel meer bruinkool en steenkool gaan verstoken in het segment basislast en niet pieklast (het segment waar windparken voor benut worden). De afgeschakelde kerncentrales leverden immers basislast en de bruinkool/steenkool-centrales zitten eveneens in het segment basislast.
LikeLike
Overigens dalen de CO2-emissies in Duitsland wel degelijk door de Energiewende, ondanks dat men tegelijkertijd een groot aantal kerncentrales heeft uitgefaseerd (waardoor er extra bruinkool en steenkool verstookt is):
De gele balkjes zijn de totale CO2-emissies t/m 2017 (inclusief verkeer en industrie, de elektriciteitsvoorziening is een deel hiervan).
Het is inderdaad onwaarschijnlijk dat Duitsland hun gestelde doel van max. 751 Mton CO2-equivalent (alle broeikasgassen meegerekend) in 2020 gaat halen. Maar de CO2-emissies zijn sterk gedaald t.o.v. 1990.
https://www.umweltbundesamt.de/daten/klima/treibhausgas-emissionen-in-deutschland
Als je louter naar CO2 kijkt (uit industrie + verkeer + elektriciteits-opwekking) dan zijn t/m 2017 de emissies met 27,7% gedaald ten opzichte van 1990.
LikeLike
@Bob.
Je doet nu net alsof windenergie een deel van de pieklast opvangt. Dat is onjuist. Windenergie heeft voorrang op het net en breidt als het ware de basislast uit, tenminste als het waait. Daar zit m nu net het probleem.
Stel dat bij een groter aandeel windenergie het totale aanbod hoger komt dan de op dat moment gevraagde basislast. Dan kun je kiezen voor het uitzetten van een deel van de windmolens of het afschakelen van conventionele centrales. In beide gevallen moet je stroom weggooien. Stel je hebt middellast ingeschakeld omdat de vraag tijdelijk hoger is. Het begint hard te waaien. Ook dan zit je met dezelfde keuze. Hetzelfde geldt voor pieklast.
Zoals je het stelt staan windmolens standby om pieklasten op te vangen. Maar zo is het niet. Als windmolens elektriciteit leveren hebben ze altijd voorrang op het net. Andere centrales worden daarop aangepast, met groot rendementsverlies.
Voor Duitsland heb ik de rekensom gemaakt dat je voor een Dunkelflaute van 10 dagen een bepaalde opslagcapaciteit nodig hebt als je niet meer terug kunt vallen op conventionele centrales. Met een paar Tesla-batterijen zoals in Zuid-Australie geplaatst kom je bij de huidige prijs op een investering van 232 miljard Euro. Opslag is voorlopig geen optie.
En zoals je al stelt is Duitsland bezig met het uitfaseren van kernenergie. Dus meer inzet van bruinkool- en steenkoolcentrales. Misschien meer overschakelen op gas? In Nederland willen ze helemaal van Gas Los. Zie jij nog alternatieven? Elektriciteitsdraadjes naar de Sahara, Noord-Amerika of de Gobi-woestijn. Of nog een lijntje naar Noorwegen waar ze nu ook water tekort komen voor hun waterkrachtcentrales. Of een lijntje naar Denemarken waar ze genoeg windmolens hebben zodat we ze hier niet meer hoeven bouwen?
Maak er maar eens eenmooi plaatje van, ik ben benieuwd.
LikeLike
Beste Aad Vermeulen,
“Je doet nu net alsof windenergie een deel van de pieklast opvangt. Dat is onjuist. Windenergie heeft voorrang op het net en breidt als het ware de basislast uit, tenminste als het waait. Daar zit m nu net het probleem.”
Nee, de windenergie is geen constante factor en dus géén onderdeel van de basislast.
Windenergie wordt niet gebruikt om minder basislast-MWh’s op te wekken. Windenergie wordt gebruikt om de al bestaande pieklast-centrales minder op te schakelen, wat aardgas en CO2-emissies bespaart.
“Dan kun je kiezen voor het uitzetten van een deel van de windmolens of het afschakelen van conventionele centrales.”
Nee, in dat geval is er minder pieklast nodig. Wat er afgeschakeld wordt zijn GEEN kolencentrales maar de (al bestaande) pieklast-centrales. Dat zijn gasturbines.
“Zoals je het stelt staan windmolens standby om pieklasten op te vangen.”
Nee, ik zeg HELEMAAL NERGENS dat windmolens “stand-by staan”.
Wat er gebeurt is dat de fluctuerende windenergie aangevuld wordt uit de (snel op- en afschakelende) pieklast-centrales. Die pieklast-centrales stonden er toch al en zijn er op gebouwd om op een fluctuerende vraag in te spelen. Op deze wijze vult de combinatie (wind + gascentrales) het segment pieklast in: hoe meer wind, hoe minder inzet van die gascentrales.
“Andere centrales worden daarop aangepast, met groot rendementsverlies.”
Alléén in het segment basislast is er rendementsverlies indien je snel op- en afschakelt. De pieklast-centrales zijn er juist op gebouwd om een fluctuerende vraag (en nu deels fluctuerend aanbod) in te vullen.
“voor een Dunkelflaute van 10 dagen …”
Aha, daar hebben we de zogenaamde ‘Dunkelflaute’ opnieuw! Een zeldzame periode waarin het 10 dagen nergens waait en ook nergens de zon schijnt.
Daarvoor geldt simpelweg dat die al bestaande pieklast-gascentrales er NOG STEEDS staan. Die worden nu en in de toekomst minder ingezet doordat windparken een deel van deze vraag invullen. Echter, gedurende die zéér zeldzame 10 dagen van jou, draaien die (allang bestaande) gascentrales mee om dan de pieklast te kunnen leveren. In Nederland is er zelfs een enorme overcapaciteit aan gascentrales:
https://nos.nl/artikel/533133-overcapaciteit-nekt-centrales.html
Veel meer dan we nodig zouden hebben gedurende een ‘Dunkelflaute’.
LikeLike
@ Bob.
Wanneer diverse elektriciteitsbronnen hun stroom leveren aan het net en er is sprake van netstabiliteit dan wordt er net zo veel stroom geproduceerd als er op dat moment afgenomen wordt. Windstroom zit al op het net in die stabiele situatie. Dat wil zeggen die zit op het net als het waait en die voegt niets toe als het niet waait.
Als de stroomvraag plotseling stijgt zal er bijgeschakeld moeten worden, dat noemen we piekstroom.Maar die piekstroom wordt niet geleverd door windenergie, die zat al ten volle op het net, daar verandert dus niks mee. Fluctuaties op het net kun je niet regelen met windenergie. Windenergie is niet regelbaar. Pieken en dalen kun je alleen maar regelen met combi gas/stoomturbine, Steg-centrales of gasturbinecentrales. Windenergie kan stroom toevoegen aan het net, afhankelijk van de wind, maar kan de balans op het net niet regelen. Sterker, windenergie zorgt voor meer onbalans op het net, omdat door de wind het aanbod veel grilliger wordt.
Ik kan je echt adviseren om de situatie bij onze oosterburen wat nauwkeuriger te bestuderen. Daar zijn ze veel verder met windenergie, heeft ook honderden miljarden extra gekost en zijn er nu achter dat ze het aandeel wind voorlopig niet willen vergroten. De problemen met de onbalans zijn enorm en kostte bijv. in 2017 al 1.6 miljard om die balans te handhaven. De meest elektriciteit wordt opgewekt met windmolens op de Noordzee, terwijl de meeste stroom in het zuiden nodig is. Er bestaan echter geen goede verbindingen tussen noord en zuid en dat zal de komende jaren niet opgelost worden. Daarom zijn al vele malen bij harde wind enkele windparken afgekoppeld. Stroom weggooien of een black out op je net, dat wordt dan de keuze.
Heeft Nederland daar iets van geleerd? Nee, helemaal niks. Voorbeeld zijn zonneparken die in Groningen zijn opgezet door wat cowboys die subsidie roken. Het net is daar te zwak om de stroom te transporteren. Vele tonnen investering en subsidie en geen kW die geleverd kan worden.
LikeLike
Aad,
Het zou wel prettig zijn als je zou proberen wat bronnen te geven voor al je claims. Want nu blijft het erg onduidelijk waar je je precies op baseert.
En verder: niemand zal hier beweren dat de energietransitie een fluitje van een cent is. En niemand zal claimen dat alles altijd in één keer helemaal goed gaat. En niemand zal ontkennen dat er forse investeringen mee gemoeid zijn. Maar dat zal allemaal niet anders zijn als we er nog 10, of 20, of 100 jaar mee wachten. En vroeg of laat zal het toch moeten gebeuren.
Ik denk dan ook: hoe ingewikkelder het is en hoe meer er fout kan gaan, hoe meer reder dat is om er juist wel aan te beginnen. Wonderoplossingen komen niet uit de lucht vallen, dus daar op wachten heeft zeker geen zin.
LikeLike
Beste Aad Vermeulen,
“Als de stroomvraag plotseling stijgt zal er bijgeschakeld moeten worden, dat noemen we piekstroom.Maar die piekstroom wordt niet geleverd door windenergie, die zat al ten volle op het net, daar verandert dus niks mee.”
Wat de pieklast-centrales (gasturbines en gas/stoomturbines) doen is binnen het pieklast-segment de beschikbare windenergie aanvullen, zodanig dat er aan de fluctuerende vraag voldaan wordt. Het is de OPTELSOM van (windenergie + pieklast-centrales) die het pieklast-segment invult.
Zowel de fluctuaties in de vraag als fluctuaties in windenergie worden opgevangen door de (al bestaande) pieklast-centrales. Echter:
–> de pieklast-centrales worden minder ingezet, doordat in de OPTELSOM (windenergie + pieklast-centrales) een steeds groter deel afkomstig is van wind.
Doordat de pieklast-centrales minder ingezet worden naarmate er meer windenergie beschikbaar is, verstoken die pieklast-centrales minder aardgas en dat bespaart CO2-emissies.
“Daarom zijn al vele malen bij harde wind enkele windparken afgekoppeld.”
Onder extreme omstandigheden kan elke windturbine uit de wind gedraaid worden, net zoals die normaal gesproken in de wind gedraaid wordt. Het uit de wind draaien (of “afkoppelen”) gebeurt alléén onder zeer zeldzame, extreme omstandigheden. Dat er in dat zeldzame geval “stroom weggegooid” wordt is helemaal niet erg.
“oosterburen …dat ze het aandeel wind voorlopig niet willen vergroten.”
Onzin. In onderstaande grafiek zie je het aantal daadwerkelijk geleverde terawatturen t/m 2017 (geen ‘nameplate’ vermogen) uit wind + zon, aardgas, steenkool etc. binnen de elektriciteitsvoorziening in Duitsland. Het aantal TWh’s geleverd door wind expandeert sterk, ten koste van:
– bruinkool (ligniet) en steenkool;
– nucleair dat vanwege de ‘Atomausstieg’ sterk afneemt;
– terwijl er netto minder aardgas verstookt is:
LikeLike
Hoe langer we wachten met investeren in duurzame energie, hoe duurder en pijnlijker het zal zijn om hetzelfde doel te halen (bijv onder de twee graden opwarming te blijven).
LikeLike
Ter lering ende vermaak: jullie behoren tot het MVW-complex, dan wel het CH-complex: https://www.climategate.nl/2018/10/hier-sta-ik-ik-kan-niet-anders/
LikeLike
Jan,
Onlangs kwam Leonardo hier vertellen dat hij zich toch zo’n zorgen maakt over de “klimaatoorlog”. Dat hij de toon waarom er wordt gedebatteerd toch zo vreselijk vindt. En hoe spijtig hij het vindt dat er niet naar elkaar geluisterd wordt. Volgens mij hebben ik en anderen hem keurig inhoudelijk antwoord gegeven. Waarna hij zich snel weer uit de discussie terugtrok.
En nu zijn wij dus “schuldigen” “het kwaad” en “daders” en “handlangers”. Blijkbaar komt het altijd op hetzelfde neer bij deze lui: zij vinden dat zij zich alles kunnen permitteren; het zijn de anderen die zich altijd voorbeeldig dienen te gedragen.
Overigens heb ik wel erg moeten lachen om dat “ik wil geen namen noemen”, gevolgd door een lijst van namen.
LikeLike
Ik moet zeggen dat ik de laatste tijd er vaker wel dan niet ga kijken, omdat ik het buitengewoon fascinerend vind hoe volwassen mannen zoveel onzin iedere keer weer kunnen verzinnen.
Om de twee psychiaters uit Fawlty Towers te citeren die een nachtje in het hotel van Basil Fawlty verbleven: “there is enough material here for an entire congress!”
LikeLike
Kijk ook effe naar mijn comment in het draadje achter dat stuk.
LikeLike
@ Bart.
Je beweert dat langer wachten met duurzame energie de boel op den duur meer gaat kosten om onder 2°C te blijven.
Daarbij doe je 2 aannames die erg discutabel zijn.
1. Je denkt dat een toename van 2°C in de atmosfeer ongedaan kan worden gemaakt door vermindering van CO2-emissie. Als je me op basis van wetenschap kunt garanderen dat de aarde niet meer opwarmt als we de CO2-emissie tot 0 terug kunnen brengen ga je me misschien overtuigen.
2. Je neemt aan dat duurzame energie, waarvan nu bekend zon, wind en hydro gaat leiden tot een reductie van de CO2-uitstoot. Of neem je daarbij ook kernenergie mee als duurzame energie? Ga je dan akkoord met een welvaartsverlies van 30-40%? Of als je niet akkoord gaat met welvaartsverlies hoe zie je dan het toekomstig energieplaatje? Wat gaan we doen als het niet waait of de zon niet schijnt en we toch energie willen hebben. Ik heb Rob Brand al om zo´n toekomstplaatje gevraagd, ik vraag het jou ook. Dan kunnen we heel concreet in diskussie gaan wat de beste weg is om te volgen.
Ik vind het namelijk erg vervelend dat klimaatdiskussie nogal eens verward wordt met energiediskussie.
LikeLike
Hoi Jan van der Laan,
“Ik moet zeggen dat ik de laatste tijd er vaker wel dan niet ga kijken”
Toch zou ik adviseren om het simpelweg te negeren. Men hoopt daar te provoceren en reacties uit te lokken, de ‘trolling’ is er géén bijverschijnsel maar het eigenlijke doel dat men nastreeft. Door te provoceren probeert men de aandacht te trekken. Je doet hen een groot plezier door dan hier een linkje naar CG te plaatsen, precies wat zij nastreven.
Op twitter vatte Henri Bontenbal een-en-ander goed samen:
Dat ging over Baudet, is ook daar van toepassing. 😀
LikeLike
Beste Aad Vermeulen,
Je zogenaamde “aannames” hierboven zijn in de eerdere blogstukken al ter sprake geweest. Je kan de onderbouwing vinden door die te gaan lezen:
https://klimaatverandering.wordpress.com/links/archief-chronologisch/
Verder blijkt uit je reactie opnieuw dat je buitengewoon slordig leest. Je doet allerlei aannames over wat Bart bedoelt, die helemaal niet overeenkomen met wat er werkelijk staat. Ik zal enkele van je onjuiste interpretaties aangeven:
1) Bart zei helemaal nergens dat: “Je denkt dat een toename van 2°C in de atmosfeer ongedaan kan worden gemaakt …”
Wat Bart zei, ging er juist over om de opwarming te beperken tot de 2 °C, niet om die “ongedaan te maken”. Dat is een essentieel verschil. Verder heb je het over: “Als je me op basis van wetenschap kunt garanderen …” Aad, alle wetenschappelijke publicaties, zoals o.a. samengevat door het IPCC, laten zien dat de huidige opwarming geheel-en-al door extra broeikasgassen veroorzaakt wordt. Bijgevolg dienen die emissies omlaag te gaan om de opwarming te beperken.
2) “Je neemt aan dat duurzame energie, waarvan nu bekend zon, wind en hydro gaat leiden tot een reductie van de CO2-uitstoot.”
Dat is geen aanname maar een feit. Het is een feit dat ook geldt voor nucleaire energie. Zie de TOTALE broeikasgas-emissies per opgewekte kWh aan primaire energie (over de gehele keten, inclusief de andere broeikasgassen dan CO2):
“Ga je dan akkoord met een welvaartsverlies van 30-40%?”
Onzin, daar bestaat geen enkele wetenschappelijke basis voor. Laat maar ’s een peer-reviewed wetenschappelijke publicatie zien waar dat in zou staan.
“ Wat gaan we doen als het niet waait of de zon niet schijnt en we toch energie willen hebben.”
Dat heb ik toch al in detail toegelicht? Op den duur zal het door méér interconnectie steeds minder vaak voorkomen dat het HELEMAAL NERGENS binnen een straal van bijv. 5000 km zou waaien. Voor die zeer zeldzame gebeurtenissen gebruikt men dan simpelweg de al bestaande pieklast-gascentrales. Die capaciteit staat er immers al, want vóór de komst van windparken leverden de pieklast-centrales die MWh’s.
De rest van de tijd staan de pieklast-centrales dan grotendeels stil (en produceren dan geen emissies). Je schijnt nog steeds aan te nemen dat we 100% op wind en zon zouden moeten draaien, niemand beweert dat…
LikeLike
Jan, dank voor de link, het is inderdaad zoals je zegt “buitengewoon fascinerend hoe volwassen mannen zoveel onzin iedere keer weer kunnen verzinnen.” Het is een bizarre wereld waarin het moeilijk is om satire en werkelijkheid van elkaar te onderscheiden.
Over satire gesproken:
Labohm haalde een video-interview met hem aan in een van zijn recente blogs, waarin een student hem op een Borat-achtige manier interviewt: https://www.youtube.com/watch?v=d21CRCwypqs&list=PLuPeiiVeUVsZa3q4tdXQF3VH-u5ktOdze
LikeLike
Mijn collega Marc Davidson heeft een opiniestuk in de NRC over de Economie-Nobelprijs voor William Nordhaus, waarbij hij wat kritische kantekeningen plaatst: https://www.nrc.nl/nieuws/2018/10/11/met-nobelprijswinnaar-nordhaus-krijgen-we-drie-graden-erbij-a2417648
Hoe je toekomstige baten afweegt tegenover huidige kosten is deels een ethische afweging, zeker als het om potentieel irreversibele veranderingen gaat waarvan de gevolgen vooral toekomstige generaties treffen.
Davidson:
“De consequenties voor het klimaatbeleid van deze snelle afwaardering van de toekomst (discontovoet van 6%) zijn enorm. Met Nordhaus’ benadering wordt zelfs het voorkómen van de grootste klimaatcatastrofe ‘economisch inefficiënt’.”
LikeLike
Bart, vooral even deze kijken:
LikeLike
Oeps, dat werkt dus niet helemaal. Linksbovenin de Youtube video even in de lijst nummer 4 selecteren.
LikeLike
@Bart
“Hoe je toekomstige baten afweegt tegenover huidige kosten is deels een ethische afweging…”
Geen idee wat met ‘ethische kwestie’ wordt bedoeld. Hoe dan ook, het probleem met de ‘discount rate’’ is m.i. van een andere orde: toekomstige baten zijn totaal afhankelijk van de effectiviteit van huidige kosten, i.c. investeringen in energie-transitie. De duivel van het Super Wicked Problem [vergeet niet, dat is het waar we het over hebben] van de opwarming zit in de staart. In dit geval de effectiviteit van de huidige investeringen in energietransitie. Daarover is economisch niets te zeggen, het is 100% natte vinger-werk vanwege de geografische (en dus economische) onvoorspelbare na-ijling van de gevolgen van de reeds ingezette opwarming. En dan zie ik maar af van mogelijk sluimerende disruptieve tipping points in ons klimaatsysteem dat onafwendbaar afstevent op 1,5°C opwarming.
De makke met economen als William Nordhaus is dat ze met bedrijfseconomische middelen (i.c. kosten/baten analyses) onze relatie met de natuurlijke habitat framen. Je collega Marc Davidson is wat dat betreft m.i. erg mild in zijn kritiek. Onze habitat is geen economische factor onder andere maar de conditio sine qua non van elke factor
die economen maar kunnen verzinnen.
LikeLike
@ Bob
Leuk dat je een grafiekje laat zien van wat de CO2-uitstoot per kWh is per gebruikte energieopwekker. Het gaat hier overigens om elektriciteit, een deel van ong. 20% van ons energieverbruik. Maar dat is niet de vraag. De vraag is hoe je dan minder CO2 wilt uitstoten. Maw waar wil je iets veranderen en hoe ga je dat doen.
Dan je standaardzinnetje, Niemand beweert dat, ik zou ze de kost niet willen geven die dat wel beweren. Daarom vroeg ik je ook om mee te denken aan een plaatje hoe het volgens jou in 2030 en in 2050 eruit moet zien met de energiemix om uiteindelijk tot een CO2-reductie van 100% te komen. Je koperdraadjes over 5000 km zijn een eerste aanzet, maar hoe nu verder.
Hoeveel windmolens moeten er nog gebouwd worden, hoeveel m2 zonnepanelen en vooral waar. Of zet je liever in op kernenergie en mag dat ook in Nederland? Gaan we doelstellingen halen in de duurzame elektriciteitsopwekking om 100% elektrisch te gaan rijden en alle nederlandse huizen te voorzien van een warmtepomp. Vanaf 2030 moeten alle benzine- en dieselautos uit de verkoop gehaald worden en tegen 2050 moeten alle nederlandse huishoudens verwarmen met een warmtepomp of stadsverwarming.
Gaan we alle oude wijken in Nederland platgooien en vervangen door nieuwbouw? Of gaan we mensen verplichten om hun oude huis voor 50.000 Euro energieneutraal te maken?
Misschien is het handig om voor de doelstellingen van CO2-reductie eens wat drastischer maatregelen te nemen. Als we bijvoorbeeld de glastuinbouw en de petrochemische industrie uit Nederland wegjassen gaan we zeker wel doelstellingen halen Daar zal niet iedereen blij mee zijn, maar je moet toch iets.
Kortom, ik stel heel concrete vragenover die energietransitie eruit moet zien, maar ik krijg vooralsnog weinig antwoorden.
LikeLike
Beste Aad Vermeulen,
“Leuk dat je een grafiekje hlaat zien van wat de CO2-uitstoot per kWh is ….
De figuur uit IPCC SRREN rapport Annex II geeft aan hoeveel gram CO2-equivalent er, inclusief constructie, onderhoud en uit-bedrijf name, per kWh wordt uitgestoten. Het is een samenvatting van alle Lifecycle Assessment studies:
Wind energy: 12 gram
Nuclear energy: 16 gram
Solar PV: 46 gram
Natural gas: 469 gram
Coal: 1001 gram
Door geleidelijk een deel van de energieproductie te verschuiven naar de ‘low-carbon’ opties in dit overzicht, valt er nog veel aan emissies uit te sparen.
“Hoeveel windmolens moeten er nog gebouwd worden, hoeveel m2 zonnepanelen en vooral waar. Of zet je liever in op kernenergie en mag dat ook in Nederland?”
Ik hoef geen detailplanning te maken hoeveel, van welke energiebronnen, er in 2030 of 2050 en op welke plaats precies, komen te staan. Het aandeel van windparken op de Noordzee kan in elk geval aanzienlijk omhoog.
Volgens het Ministerie van Economische Zaken kan er zelfs 11,5 keer zoveel aan windparken op de Noordzee gerealiseerd worden t/m 2030. Zie de Offshore Wind Energy Roadmap 2030 van EZ uit maart 2018:
LikeLike
Als ik het goed heb gezien in die roadmap 2030 gaat het om een opgesteld vermogen van 7 GW totaal aan extra windmolenparken op zee. Corrigeer me als ik het fout lees. 7 GW met een produktiefactor rond 40% komt dan op ongeveer 3 GW, is 14% van onze elektriciteitsproduktie is ongeveer 3 % van ons totale energieverbruik. Daar ga je geen 49 % CO2-reduktie mee halen.
Tel daarbij op dat een grote onkostenpost voor windenergie op zee is overgeheveld van de windmolenbouwers naar Tennet. Het gaat hier om de stopkontakten op zee. Die kosten worden voor bijv. Borssele I en II geraamd op 4 miljard en die gaat de consument betalen via de post aansluitkosten. Voor verderweggelegen windparken kunnen die kosten oplopen tot 7 miljard, omdat daar ook conversiestations moeten worden gebouwd om de wisselstroom om te zetten in gelijkstroom en eenmaal aangeland die gelijkstroom weer teruggezet naar wisselstroom. Ook die kosten gaat de consument rechtstreeks betalen via de energienota of via de ODE opslag duurzame energie.
Kortom, niet de kosten per kWh, maar de bezorgkosten van stroom gaan de toekomstige rekening voor de afnemer bepalen. Bij windenergie op zee gaan die secundaire kosten behoorlijk uit de klauw lopen. Beter stoppen met die onzin.
LikeLike
Beste Aad Vermeulen,
“Als ik het goed heb gezien in die roadmap 2030 gaat het om een opgesteld vermogen van 7 GW totaal aan extra windmolenparken op zee. Corrigeer me als ik het fout lees.”
Nee, het is 11,5 GW aan opgesteld vermogen. Zie blz. 3 van de Offshore Wind Energy Roadmap 2030:
De 11,5 GW op de Noordzee komt overeen met 11.5 * 24 * 365 * 0.45 = 45333 Gwh bij een capaciteitsfactor van 45% (wind op zee). De totale Nederlandse elektriciteitsproductie bedroeg in 2016 zo’n 115 Terawattuur, zie:
https://www.clo.nl/indicatoren/nl0019-inzet-energiedragers-en-bruto-elektriciteitsproductie
Deze windparken leveren dan in 2030 ca. 45333/115000 * 100% = 39% van de NL elektriciteitsproductie.
Het is géén 14%, zoals je schrijft. De 39% lijkt me niet te veronachtzamen. Daarnaast zal er ook meer wind op land ingezet gaan worden, meer biomassa en hydro (uit Noorwegen en Duitsland) en meer zonne-energie. Toepassing van CCS in de kolencentrales Rotterdam en Eemshaven kan ook een onderdeel hiervan zijn.
“Daar ga je geen 49 % CO2-reduktie mee halen.”
Binnen de elektriciteitssector ben je dan al een heel eind op weg. Ook in andere sectoren zal er natuurlijk veel moeten gaan gebeuren (naast een reductie van het totale energiegebruik).
LikeLike
Ik was inderdaad even de omrekeningsfactor vergeten uit te voeren en ik heb ook niet de reeds geinstalleerde capaciteit meegerekend. Echter jij hebt net zo min als ik de onbalans- en inpassingsverschillen berekend. Laat ik toch uitgaan van je 40 % elektriciteitsaandeel, wat neerkomt op 8 % van het totale energieverbruik, dan ga ik never nooit nie een reduktie van 49% halen in 2030. Heb ik het nog niet over de enorme extra kosten, omdat je met windmolens een parallel energiesysteem opbouwt dat het oude systeem niet vervangt. Immers met 8% energieaandeel ben je nog steeds voor 92% afhankelijk van fossiel.
Hoever wil je doorgaan met windenergie die 4 van de 7 dagen van een week gemiddeld niks oplevert? Rendementsverbetering zit er niet meer in, de wet van Betz stelt de limiet. Terecht dat je stelt dat er in andere sectoren nog wel wat moet gebeuren. Want met die windenergie ga je misschien een 5% reduktie bewerkstelligen, dan mis ik er nog 44%.44% reduktie van CO2 betekent dan 44% reduktie van fossiel. Ekonomie is recht evenredig met het energieverbruik, dus die 44% gaat ons 44% van de ekonomie kosten,
Misschien dat ik weer te snel ben met rekenen, maar ik hoor het dan wel.
LikeLike
Beste Aad Vermeulen,
“Ik was inderdaad even de omrekeningsfactor vergeten uit te voeren en ik heb ook niet de reeds geinstalleerde capaciteit meegerekend.”
Tja, dat maakt nogal een verschil.
De 11,5 GW op de Noordzee levert ca. 45333 Gwh en dat is 39% van de totale Nederlandse elektriciteitsproductie. Nogal een verschil met de 14% die jij er doorheen probeerde te laten glippen, is het niet? 😁
“Echter jij hebt net zo min als ik de onbalans- en inpassingsverschillen berekend.
Windparken leveren direct aan het 110 kV koppelvlak en gewoon 50 Hz. Dat is inbegrepen in de capaciteitsfactor.
“Laat ik toch uitgaan van je 40 % elektriciteitsaandeel …”
De denkfout daar is dat de windparken op de Noordzee de ENIGE verandering zouden zijn. Met 39% van de elektriciteitsproductie vanaf de Noordzee PLUS in 2030 extra windenergie op land, meer biomassa, geothermie, hydro, zonne-energie en CCS voor de resterende kolencentrales, is de 49% binnen bereik voor de elektriciteitsvoorziening.
“met 8% energieaandeel …”
Nee, niks 8%. De hoeveelheid aan energiedragers die er in Nederland voor de elektriciteitsproductie verstookt wordt is 966 PJ, zie:
https://www.clo.nl/indicatoren/nl0019-inzet-energiedragers-en-bruto-elektriciteitsproductie
Dat is géén 8% maar ongeveer 966 / 2300 * 100% = 42% van het totale verbruik van energiedragers in Nederland (2300 PJ). Méér dan de helft van de 966 PJ is immers afvalwarmte vanwege de lage Carnot-efficiency van kolen- en gascentrales.
Het aandeel energiedragers dat er verstookt wordt t.b.v. de elektriciteitsproductie, is dus AANZIENLIJK meer dan “8%” en gaat eerder richting de 42%.
“Hoever wil je doorgaan met windenergie die 4 van de 7 dagen van een week gemiddeld niks oplevert?”
Nog steeds dezelfde denkfouten:
1) een capaciteitsfactor van 45% wil niet zeggen dat ALLE windparken, 4 van de 7 dagen “niks opleveren”. Welnee, de 45% capaciteitsfactor is uitgesmeerd over de tijd: sommige windparken produceren weinig op momenten dat andere veel opleveren;
2) zoals al vele malen uitgelegd staat er een ENORME overcapaciteit aan pieklast-centrales.
Net zoals nu, vullen deze al bestaande pieklast-centrales de windenergie aan teneinde de fluctuerende vraag te volgen. Die pieklast-centrales worden steeds minder gebruikt… naarmate er méér van de GWh’s door de windparken geleverd worden.
LikeLike
Anna, het klopt *misschien* dat niemand Eratosthenes’ experiment exact heeft herhaald, maar ik gaf je twee links waar zijn *methode* is gebruikt over de hele wereld om de omtrek van de aarde te bepalen.
Let wel, Eratosthenes bepaalde daarmee de omtrek van de aarde…en moest dus al aannemen dat de aarde rond was. Zoals Bob ook al opmerkte, is het idee van een platte aarde eigenlijk nooit serieus genomen (in Europa) sinds de oude Grieken – niet geheel onverwacht was het Aristoteles die met dat inzicht kwam.
Hier kun je wat historische informatie lezen:
https://en.wikipedia.org/wiki/Myth_of_the_flat_Earth
LikeLike
Beste Anna,
De observaties van Eratosthenes (240 voor Christus) zijn vele malen herhaald. Hij was waarschijnlijk ook niet de eerste:
– Pythagoras (500 voor Christus) wist al dat de Aarde rond was en voerde er geometrische argumenten voor aan;
– Aristoteles (384 – 322 voor Christus) voerde een reeks observationeel bewijs aan als argument voor een ronde Aarde: het verdwijnen van de mast van schepen in de verte, de aardschaduw op de maan tijdens maansverduisteringen, de schijngestalten van de maan, etc.
Eratosthenes is nooit zélf in die andere stad, Syene, geweest en heeft niet ZELF de observatie gedaan dat de zon daar geen schaduw werpt tijdens de zonnewende (maar recht boven een waterput staat). Dat was hem verteld… Vervolgens zag hij in zijn eigen stad Alexandrië dat de zon wél een schaduw werpt tijdens de zonnewende: een hoek van 7,2 graden met verticaal omhoog. Dat is precies 1/50ste van 360 graden, de volledige cirkel.
Eratosthenes hoefde toen alleen nog de afstand Alexandrië – Syene (500 mijlen) met 50 te vermenigvuldigen om de omtrek van de Aarde te bepalen: ca. 25.000 mijl. Klaar.
Nota bene: Eratosthenes deed NIET ZELF de (beide) observaties. Hij rekende alleen.
Lees hierover bij de Amerikaanse Natuurkundige Vereniging: https://www.aps.org/publications/apsnews/200606/history.cfm
LikeLike
Beste Bob,
Kijk even naar de volgende link om na te gaan of het altijd wel ergens waait.
https://www.knmi.nl/over-het-knmi/nieuws/kwetsbaarheid-van-groene-stroom
Je blijft maar volhouden dat windstroom een deel van de piekstroom opvangt. Dat kan helemaal niet. Als ik op een gegeven moment een stroomaanbod heb wat niet voldoende is moet ik extra stroom opwekken. Maar dat kan niet met windenergie. Alle windstroom die voorhanden is zit al op het net. Dan kan ik pieken niet opvangen met windstroom want die heb ik niet meer extra, zit al allemaal op het net.
Als je 4GW windstroom levert aan het net en de wind valt weg moet je voor 4GW bijschakelen. Dus moet je voor het geval dat voor 4 GW aan reservecapaciteit hebben.
Als je voor 10 GW windstroom levert aan het net moet je voor 10 GW reservecapaciteit hebben voor als de wind wegvalt.
Mijn conclusie is dan dat hoe meer windenergie je gaat produceren des te meer back-up reserve je moet hebben. De praktijk zal er dus op neerkomen dat je bij een toenemend aandeel windenergie meer back-up nodig hebt en dat je die ook vaker in zult moeten zetten. Met het inzetten van gasturbines ben je duurder uit en verhoogt dat de CO2 uitstoot. Die verhoging van CO2 doet de winst van windmolens grotendeels teniet.
Met windmolens bouwen ga je weinig veranderen aan de CO2/uitstoot, kost miljarden en je krijgt een onbetrouwbare wiebelstroom, waarmee je aan de vraag naar elektriciteit in de toekomst in de verste verte niet kunt voldoen.
Je vermelding over het aantal PJ die de elektriciteiscentrales in gaan klopt wel. Maar je vergeet te vermelden hoeveel er aan PJ weer uitkomt aan elektriciteit. Zoals je daarna die rekensom maakt lijkt het erop dat we 42% van onze fossiele brandstof verbruiken voor het opwekken van elektriciteit. Dan zou het niet eens nodig zijn om nog te kijken naar het energieverbruik van transport, industrie en land/ en tuinbouw. Zet er in Nederland 3 kerncentrales bij voor elektriciteitsopwekking en je hele probleem is opgelost.
LikeLike
“Als je 4GW windstroom levert aan het net en de wind valt weg moet je voor 4GW bijschakelen. Dus moet je voor het geval dat voor 4 GW aan reservecapaciteit hebben.”
De (volkomen onzinnige) suggestie achter dit soort beweringen is dat de wind zomaar op elk moment op alle windparken tegelijk weg kan vallen. In de echte wereld gebeurt dat natuurlijk helemaal niet. Wind is op lokaal niveau misschien niet altijd goed te voorspellen, maar grotere schaal is dat heel anders. Daar is de wind prima voorspelbaar. Energiebedrijven kunnen dus heel goed anticiperen op een verwachte toe- of afname.
“Zet er in Nederland 3 kerncentrales bij voor elektriciteitsopwekking en je hele probleem is opgelost.”
Ben je je ervan bewust dat kerncentrales niet onfeilbaar zijn? Voor kerncentrales moet je dus ook een back-up achter de hand houden. Een onverwachte storing in een kerncentrale zou anders ook tot enorme problemen leiden. Bovendien zijn kerncentrales vooral geschikt voor het leveren van basislast. Die gascentrales heb je dan dus nog steeds nodig voor het opvangen van wisselingen in de vraag.
Aad, er is niemand die hier beweert dat wind- en zonne-energie alleenzaligmakende oplossingen zijn. Maar jij blijkt van dat soort technologie altijd alleen maar alleen de nadelen te zien, en van de technologie die je wel aanstaat alleen de voordelen. De realiteit is een stuk genuanceerder: alles heeft zijn voor- en nadelen. En wind en zon kunnen net zo goed deel van de oplossing zijn als kernenergie.
LikeLike
Beste Aad Vermeulen,
“Je blijft maar volhouden dat windstroom een deel van de piekstroom opvangt. Dat kan helemaal niet. Als ik op een gegeven moment een stroomaanbod heb wat niet voldoende is moet ik extra stroom opwekken.”
Je begrijpt het nog steeds niet. Windenergie is ONDERDEEL van het segment middel- en pieklast (samen met de gascentrales), juist OMDAT het ‘intermittent’ is: de beschikbaarheid ervan fluctueert.
Kolencentrales en kerncentrales zijn onderdeel van een ander segment: ‘basislast’ omdat ze 7 * 24 voluit draaien op continu hetzelfde vermogen, ongeacht de vraag. Daardoor zijn basislast-centrales NIET in staat om de over de dag fluctuerende vraag te volgen, dat is immers de taak van het segment middel- en pieklast-centrales:
De gascentrales vullen de fluctuerende opbrengst van windparken aan, zodanig dat er aan de eveneens fluctuerende vraag voldaan wordt. Naarmate het groene segment in bovenstaand grafiekje dikker wordt en ‘naar beneden groeit’, draaien de (al bestaande) gascentrales per saldo minder teneinde aan dezelfde vraag te voldoen.
LikeLike
Marco, Bob,
Marco, wat ik tot op heden begrepen heb is dat aan Eratosthenes de eer wordt toegekend dat hij geconstateerd heeft dat de aarde rond en bolvormig is. Maar zoals Bob al aangaf is hij nooit zélf in die andere stad geweest en heeft dus geen feitelijke observaties gedaan.
Het gaat dus om wiskundig bewijs en geen observationeel bewijs.
Bob haalt Pythagoras en Aristoteles aan tav observationeel bewijs.
Qua Pythagoras is me dat niet bekend en zou daar dan graag meer over willen weten.
Qua Aristoteles is me eea wel bekend maar ligt op een ander plan dan Eratosthenes.
LikeLike
Beste Anna,
Observaties en vervolgens de berekeningen worden vaak door verschillende mensen, of verschillende teams, gedaan.
“Het gaat dus om wiskundig bewijs en geen observationeel bewijs.”
Welnee. De observaties werden gedaan door persoon A (in Syene) en door persoon B (in Alexandrië, dat was Eratosthenes zelf). De berekening is vervolgens gedaan door persoon B.
Er is geen enkele wet die voorschrijft dat de persoon die de observaties doet, dezelfde moet zijn als degene die de berekening doet.
LikeLike
Zullen we even teruggaan naar hoe de discussie over Eratosthenes eigenlijk begon, Anna? In een andere draad: een reactie van jou die uit niet meer dan 3 zinnen bestond:
“Wat was wetenschap in die tijd waard Lennart?
Tot op vandaag zijn Eratosthenes bevindingen nooit herhaald.
Een wetenschappelijke zonde lijkt me…”
Je had het daar alleen over “bevindingen”. Die bewering lijkt me inmiddels volledig weerlegd. Ondertussen is het me totaal onduidelijk welk punt je hiermee nu precies probeert te maken.
LikeLike
Marco, Bob,
Ter aanvulling, ik ben ontwerper en vooral een lateraal denker.
Daarnaast heb ik omdat ik altijd op zoek ben naar vernieuwing (een ontwerper eigen) een redelijke tijd geinvesteerd in platte aarde; niet een nieuw concept, want het bestaat feitelijk al eeuwen, maar wel qua bewijsvoering. Hoe ga je dat dan wetenschappelijk aantonen. Voorlopig lukt dat dus niet…
LikeLike
Hans, de bevindingen van Eratosthenes zijn nooit herhaald.
Zelfs die van hemzelf niet…
Maar hij was zelf op één punt van de twee; dus de helft was observationeel…
LikeLike
“Hans, de bevindingen van Eratosthenes zijn nooit herhaald.”
Nee, dat is onzin. De bevinding van Eratosthenes was een logische, wiskundige redenering, deels gebaseerd op zijn eigen waarneming en deels gebaseerd op waarnemingen van anderen.
Zowel de logische wiskundige redenering als de waarnemingen waar die op gebaseerd is zijn bijzonder eenvoudig te herhalen. En dat is ongetwijfeld ook miljoenen keren gebeurd.
Of het moet zijn dat je het hebt over de exacte waarnemingen: op precies dezelfde plek, op precies hetzelfde moment. Die zijn natuurlijk niet herhaald. Maar dat is wetenschappelijk gezien volkomen irrelevant.
LikeLike
Bob, hoe dan?
“Welnee. De observaties werden gedaan door persoon A (in Syene) en door persoon B (in Alexandrië, dat was Eratosthenes zelf). De berekening is vervolgens gedaan door persoon B.”
We hadden toen nog geen mobiele telefoon…
LikeLike
“We hadden toen nog geen mobiele telefoon”
En dus was er geen enkele vorm van communicatie mogelijk? Het wordt nu wel erg kinderachtig, Anna.
LikeLike
Hans, een wiskundig bewijs is compleet wat anders dan een natuurkundig bewijs. Beiden zijn niet gelijkwaardig.
LikeLike
Hans, hoe ga je eea bewijzen zonder afstemming van bron A met/en B?
In die tijd onmogelijk…
LikeLike
“Hans, een wiskundig bewijs is compleet wat anders dan een natuurkundig bewijs.”
Wiskundig bewijs is vaak onderdeel van natuurkundig bewijs. Dat is hier ook het geval.
Overigens heb je nog geen antwoord gegeven op mijn vraag wat nu eigenlijk het punt is dat je probeert te maken. Misschien had ik de vraag nog wat concreter moeten stellen: wat heeft dit eigenlijk allemaal te maken met het klimaat, of met de klimaatwetenchap? Mijn indruk is: helemaal niets.
LikeLike
Bob, die begrijp ik dan weer niet… x?
Exit?
LikeLike
Beste Anna,
Ik zei: “De observaties werden gedaan door persoon A (in Syene) en door persoon B (in Alexandrië, dat was Eratosthenes zelf). De berekening is vervolgens gedaan door persoon B.”
Daar heb je geen mobiele telefoon voor nodig…
De observatie dat in Syene, tijdens de zonnewende, de zon géén schaduw werpt (in het zenith staat) werd hem gewoon medegedeeld door reizigers.
Dat is observationeel, natuurkundig bewijs. Er is geen enkele reden waarom persoon A en B dezelfde zouden moeten zijn.
LikeLike
Hans, precies waar we het nu over hebben…
Wiskundig versus natuurkundig en observationeel bewijs.
Met wiskunde kun je alles rond breien, maar werkelijkheid ligt op een ander plan.
En waarschijnlijk ligt wiskunde ook op een ander plan, want wat ligt qua getallenstelsel ten grondslag aan wiskunde.
Is wiskunde onafhankelijk van wel tien- of ander tigstelsel dan ook?
Gaat wiskunde op voor elk talstelsel?
LikeLike
Bob, het is nodig dat beide partijen ter plekke de zaken opmeten.
DAN hebben we een observering waar we wat mee kunnen.
Aangezien dat uiteraard wel kon MAAR niet gecommuniceerd kon worden hebben we een probleem, althans lijkt mij…
LikeLike
Anna,
Ik ben er wel klaar mee. Veel succes met het zoeken naar bewijs voor de platte aarde.
LikeLike
Beste Anna,
Dit is gewoon observationeel bewijs:
– observatie door persoon A en observatie door persoon B;
– gevolgd door berekening door persoon B.
Dat heeft niets te maken met: “Is wiskunde onafhankelijk van wel tien- of ander tigstelsel dan ook?”
Waar het om gaat is dat – al in de Griekse oudheid en in de Middeleeuwen – het onder de toenmalige wetenschappers bekend was dat de Aarde rond is. Iedereen die de Latijnse school volgde, leerde over Pythagoras, over Aristoteles en doorgaans ook over Eratosthenes. Aristoteles was degene die een reeks observationele bewijzen aandroeg voor het ‘rond’ zijn van de Aarde.
Eratosthenes hing daar een (behoorlijk nauwkeurig) getal aan. Zijn waarnemingen zijn daarna dikwijls herhaald.
LikeLike
Hans, in kader Eratosthenes is er geen natuurkundig bewijs, slechts een wiskundig bewijs…
LikeLike
Bob, welke wiskunde onderkent de vele getallenstelsels?
Ze doen dus allemaal niet ter zake en zijn allemaal algemeen geldig en toepasbaar?
Dat is mijn vraag namelijk, de wiskunde baseert zich ergens op; in mijn vwo tijd ogenschijnklijk het tientalstelsel, maar er zijn er meer.
Daar heeft mijn wiskundeleraar het nooit over gehad, jouw leraar wel?
En wat doen die andere getallenstelsels en waar doen ze wat?
LikeLike
Anna,
Zou je hier alsjeblieft mee op willen houden? Dit is een klimaatblog. Geen schooltje dat iedereen die daarom vraagt allerlei basiskennis en -logica op het gebied van wis- en natuurkunde bijbrengt.
LikeLike
Beste Anna,
Nee, dit is natuurkundig bewijs:
– observaties;
– de verwerking van de observaties.
Een ‘wiskundig bewijs’ is iets anders. Dat is het bewijzen van een wiskundig theorema binnen een verzameling axioma’s: https://en.wikipedia.org/wiki/Mathematical_proof
Waar het om gaat, staat al in mijn voorgaande reactie. Einde verhaal. 🙂
LikeLike
Hans, blijf jij maar lekker hangen in je comfortzone.
Daar gaat Nederland niets aan hebben helaas.
LikeLike
@ Bob
Je schijnt maar niet te begrijpen dat windenergie voorrang heeft op het net. Dwz dat zolang er windenergie is dat op het net zit. Als het flink waait zal de netbeheerder andere centrales moeten afschakelen. Dus als er flink wat wind op het net zit kan wind nooit, maar dan ook nooit pieklast opvangen Als het niet voldoende waait kan windenergie ook nooit, maar dan ook nooit pieklast opvangen.
@ Hans
Voorspelbaarheid van wind doet helemaal niet terzake. Als ik voorspel dat het over 2 dagen niet waait, geloof ik best dat die voorspelling waar is, maar met windmolens heb ik dan geen elektriciteit. en zal ik iets anders moeten verzinnen. Het wil maar niet doordringen dat als het niet of niet voldoende waait er geen elektriciteit opgewekt wordt met windmolens. Dat probleem is nog steeds hetzelfde als in 1100 na christus toen de eerste windmolens gebouwd werden. Een huidige windmolen van 200 meter hoog heeft de exact zelfde problemen dan die eerste windmolen. Vermogens van die nieuwste windmolens mag dan op 10Mw zitten, als het niet waait levert ie 0,0, nada niente.
LikeLike
“Het wil maar niet doordringen dat als het niet of niet voldoende waait er geen elektriciteit opgewekt wordt met windmolens. ”
Denk je werkelijk dat wij dat niet begrijpen, Aad? Of dat energiedeskundigen dat niet weten? Als je dat echt denkt, dan heb je dus helemaal niks begrepen van wat Bob je al die tijd duidelijk probeert te maken.
LikeLike
Beste Aad Vermeulen,
Dat “windenergie voorrang heeft op het net” staat helemaal los van het feit dat de (al bestaande) pieklast-centrales gewoon gebruikt worden om het verschil op te vullen:
(fluctuerende vraag – som (fluctuerende windenergie, basislast))
“Als het flink waait zal de netbeheerder andere centrales moeten afschakelen.”
Nee, alléén middellast- en pieklast-centrales worden dan naar beneden geregeld en uiteraard niet de basislast-centrales. Daar zijn die pieklast-centrales nou juist voor gemaakt: om op- en afgeschakeld te worden teneinde de fluctuerende vraag in te vullen:
“Dus als er flink wat wind op het net zit kan wind nooit, maar dan ook nooit pieklast opvangen”
Aad, ik heb je nu al -tig keer uitgelegd dat de (al bestaande) pieklast-centrales gebruikt worden om die pieklast op te vangen, voor zover de windenergie daar niet in voorziet.
Als er flink wat wind ‘op het net zit’ dan draaien die pieklast-centrales minder of in het geheel niet, en dat bespaart aardgas en emissies.
LikeLike
Anna/Anne, je ben een exponent wat ik gecultiveerde domheid noem: denken dat je het op basis van zg gezond verstand beter weet dan mensen die er voor gestudeerd hebben. En maar tenenkrommende comments plempen en dan vervolgens weer verontwaardigd gaan lopen doen op climatgeet dat die elitaire wetenschappers zo elitair en arrogant zijn.
Gecultiveerde domheid is momenteel de grootste bedreiging sinds de verlichting op de hedendaagse wetenschap. Als je straks een of andere ziekte heb, luister dan vooral niet naar de dokter, want die heeft immers alleen maar een mening en die dokters zitten er ook wel eens naast. Toch?
LikeLike
Bob,
Een pieklastcentrale moet een plotselinge verhoging van de stroomvraag opvangen. Of er nu veel of weinig wind op het net zit maakt helemaal niks uit. Opschalen is opschalen en windenergie verandert daar niks aan. Het enige verschil dat windenergie maakt is dat middellast-centrales bijgeregeld worden op het aandeel wind.
Bij een groter aandeel wind in het elektriciteitspakket zal er vaker en sterker op en afgeregeld moeten worden, omdat wind nu eenmaal niet constant levert. Netbeheerder Tennet zegt ook duidelijk dat wind tot een maximum van 25% aandeel mogelijk is. Daarboven kunnen ze het wegwerken van onbalans niet meer garanderen.
LikeLike
“Netbeheerder Tennet zegt ook duidelijk dat wind tot een maximum van 25% aandeel mogelijk is.”
Precies. En omdat we nog lang niet aan dat aandeel van 25% zitten is er voorlopig geen reden om niet te investeren in windenergie.
LikeLike
Beste Aad Vermeulen,
Je spreekt jezelf tegen: “Een pieklastcentrale moet een plotselinge verhoging van de stroomvraag opvangen. Of er nu veel of weinig wind op het net zit maakt helemaal niks uit.” Eerder beweerde je: “dat windenergie voorrang heeft op het net. Dwz dat zolang er windenergie is dat op het net zit. Als het flink waait zal de netbeheerder andere centrales moeten afschakelen.”
Onze huidige hoeveelheid windenergie op het net is ca. 6%.
“Netbeheerder Tennet zegt ook duidelijk dat wind tot een maximum van 25% aandeel mogelijk is.”
Dus kunnen we zonder meer van 6% –> 25% groeien qua windenergie. De huidige doelstellingen zijn overigens beperkt tot ca. 16% windenergie in 2023 (vorige kabinet). Het nieuwe kabinet wil meer (in 2030) maar heeft nog niet gekozen hoeveel meer.
Tennet geeft juist aan dat méér dan 25% ook mogelijk is, echter dat vereist aanzienlijke aanpassingen:
https://www.tennet.eu/nl/nieuws/nieuws/tennet-presenteert-ideeen-voor-schaalvergroting-van-windenergie-op-nederlandse-noordzee/
LikeLike
Het gedoe met reageerders Anne en Aad illustreert dat wetenschapscommunicatie geen kwestie is van ‘twee-richtingverkeer met het publiek’. De woordenwisseling met het tweetal is ronduit bizar. En het zou ook hilarisch zijn ware het niet dat het geen onschuldig incident is: drogredenaars zoals Anne en Aad zitten op menige zetel in menig parlement. Om maar te zwijgen van ministeriële en presidentiële zetels.
Ik heb het hier vaker ingebracht: de zogeheten ‘dialoog’ met ontkenners van de wetenschap is beleefd gedoe met leugenaars. No excuses, ook en vooral de ontkenners zijn geïnformeerd. Ontkennen wat je weet is liegen in de hoogste graad. Het alternatief is de ontkenners weg te zetten als ontoerekeningsvatbaar. Daar is ook iets voor te zeggen maar ik vermoed dat rechters liever beslissen over het al dan niet liegen van een ontkenner dan over zijn (on)toerekeningsvatbaarheid.
LikeLike
Ik vind de inhoudelijke discussie tussen Aad en Bob wel interessant. Dus verzoek Aad hem niet als leugenaar weg te zetten (wat zijn motieven zijn doet er niet toe).
Die 25% geldt toch als het gemiddelde aandeel op bijvoorbeeld jaarbasis.
Stel dat je 11 Gigawatt aan geinstalleerd windvermogen hebt staan. En op een winderig uur wordt deze voor 100% benut (dus geen 45% productiefactor) Dan kan deze toch ver de elektriciteitsvraag overschrijden in dat uur is het niet ? Bijvoorbeeld ’s nachts.
Is het niet zodat je dan 4 mogelijkheden hebt:
1. ook basislastcentrales terugschakelen
2. exportereren naar gebieden waar het niet of nauwelijjks waait
3. Stroomafvoeren naar de aarde, dus wegdoen
4, molens stilzetten.
LikeLike
Hallo Pieter,
De minimum (!) elektriciteitsvraag in Nederland, bijvoorbeeld ’s nachts, is ongeveer die 11 Gigawatt:
https://www.tennet.eu/nl/elektriciteitsmarkt/data-dashboard/belasting/
Stel dat t.z.t. in 2030 de 11 GW aan windparken er staan en dat deze 100% leveren juist op het moment dat de vraag minimaal is, dan heb je inderdaad de vier mogelijkheden die jij aangeeft.
Wat er nu het meest gebeurt (bijv. in Denemarken of Duitsland) is mogelijkheid 2: exporteren tegen een relatief lage opbrengst. Het is wel degelijk zo dat je individuele windparken, of delen daarvan, geheel of gedeeltelijk ‘uit de wind kan draaien’ bij extreme windsterkte.
Vanaf bijvoorbeeld 2030 is het ook denkbaar dat er betaalbare methoden zijn om tijdelijk die meeropbrengst op te slaan en dus iets aan ‘timeshifting’ te gaan doen tussen aanbod en vraag. In Duitsland doet men dit op bescheiden schaal met spaarbekkens en stuwdammen.
LikeLike
@Pieter van der Loo
“Wat zijn motieven zijn doet er niet toe.”
Na een paar decennia van wetenschappelijke info is het enige wat er bij het aanhoren van ontkenners toe doet is hun motivatie van de ontkenning.
LikeLike
Goff, met steeds hetzelfde riedeltje maak je geen vrienden, ook niet met degenen die eigenlijk aan jouw kant staan.
LikeLike
Nou we toch bezig zijn: zo’n plan als van Hoogovens, om een grote fabriek neer te zetten die via elektrolyse waterstof gaat produceren. Ik denk dan meteen dat je hiermee windenergie prima kunt opslaan tot er behoefte aan is. Denk ik dat goed? En is dat ook de bedoeling van die fabriek?
Zie https://www.telegraaf.nl/financieel/2696672/tata-start-grootste-waterstoffabriek-europa
Paai
LikeLike
@Marco
Attent en aardig van je te horen dat je aan ‘mijn kant’ staat. 😌
En ja, dat riedeltjes ten beste geven weinig aimabel is is me bekend. Het is dan ook niet wat ik doe. Wat ik doe is *hameren* op wat socioloog Herbert Marcuse in 1965 benoemde, beschreef en analyseerde: repressieve tolerantie. Daarmee bedoelde hij dat evenveel aandacht voor nep-info als voor echte info afbreuk doet aan het belang van de echte info. We schrijven dus 1965, Marco.
En Marco, nog iets. Ik volg e.e.a. gedurende een halve eeuw. De goden zij dank dat ik sedert een paar jaar toegang heb tot de klimatologische college-zaal van Bart, Bob, Hans en Jos. Ik houd daar vooral mijn mond, stel af en toe een vraag als ik iets niet begrijp. Maar in elk discussiedraadje waar iemand begrip of andere vormen van tolerantie jegens leugenaars aan de dag legt doe ik mijn mond open.
LikeLike
Ook de discussie met Smeets is interessant. Leerpunt: Ook met heimelijke of zelfs valse motieven kun je wel degelijk goede vragen stellen of juiste stellingen innemen.
LikeLike
@Pieter
“Ook met heimelijke of zelfs valse motieven kun je wel degelijk goede vragen stellen of juiste stellingen innemen.”
Noem eens een goede vraag of stelling die gemotiveerd is door heimelijke / valse motieven.
Neemt niet weg dat rekenaars soms uitkomen bij de juiste slotsom terwijl hun berekening niet deugt. Elke onderwijzer en elke logicus weet dat.
LikeLike
@Pieter van der Loo
als je met vals motief een juiste stelling inneemt, is dat dan toeval? Want met een vals motief wil je toch een flink verkeerde stelling innemen?
LikeLike
Voorbeeld: Het motief van iemand kan zijn dat hij iedere windmolen er een te veel vindt. Omdat hij ze lelijk in het landschap vindt. Maar dat niet openlijk uitspreekt. De vraag kan dan zijn: Hoe is de energiedichtheid van wind t.o.v. kolen?
NB: Ik ben niet die iemand.
LikeLike
@Pieter,
Het antwoord is lager. De veel belangrijkere vraag is hoe we de mensheid duidelijk maken is dat we een nieuw era zijn binnengestapt. Hoe maak je ze duidelijk dat we op het huidige pad van CO2 uitstoten een groot deel van Nederland en de complete Waddenzee (werelderfgoed) en de Malediven kwijt raken? We kunnen niet nog 2 of 3 generaties wachten op het indalen van dat besef.
Het wicket problem is waarschijnlijk dat het nog een paar generaties duurt voordat de windmolen bestrijders beseffen in dezelfde hoek te zitten als Jenny Douwes.
LikeLike
Hoe is de energiedichtheid van wind t.o.v. kolen?
Lager?
LikeLike
Wat de energiedichtheid betreft: er wordt vaak en terecht gezegd dat de energiedichtheid van windenergie zo laag is, echter:
–> landoppervlak dat ingezet wordt voor windenergie blijft TEGELIJKERTIJD beschikbaar voor het oorspronkelijke gebruiksdoel: akkerbouw, veeteelt, bosbouw of zelfs als natuurgebied.
Als je windturbines in weilanden plaatst, dan blijft dat landoppervlak even zo goed beschikbaar voor het vee. Het land wordt dan zelfs intensiever benut van voorheen: ‘dual-use‘.
Dat geldt ook op zee, tot op zekere hoogte: als visgronden blijft zee in windparken beschikbaar (al zal men de vangst zelf meestal buiten de windparken doen, de vis in het gebied blijft gewoon).
LikeLike
Ik vraag me af of energiedichtheid hier de juiste term is. Wikipedia geeft deze definitie: “De energiedichtheid is de hoeveelheid energie per massa- of volume-eenheid, opgeslagen in een stof.”
Het lijkt me een begrip dat eerder bruikbaar is voor energiedragers dan voor energiebronnen. Op pseudosceptische blogjes wordt dit soort begrippen nog wel eens losjes gebruikt om iets te suggereren dat niet zo veel met de realiteit te maken heeft. (Een ander voorbeeld van zo’n term die ik de afgelopen tijd enkele keren tegenkwam: exergie.)
De filosofische kwestie waar het hier eigenlijk om gaat is: wat is de energie-inhoud van een kilo wind? 🙂
LikeLike
@Hans
“wat is de energie-inhoud van een kilo wind?”
Ha! de ham- en strikvraag. Het antwoord luidt uiteraard: “evenveel als de ogen van een rollende dobbelsteen.” 🙂
LikeLike
Hi Hans,
Ja, ‘wind power density‘ gaat over het vermogen van een bewegend volume lucht (wind). Daarvoor geldt:
P = Cp * 1⁄2 * ρ * πR^2 * V^3
Waar R de straal v/d windturbine is en V de windsnelheid. ρ is de dichtheid van de lucht en Cp is de maximaal 59% die door de turbine aan de wind onttrokken kan worden (in de praktijk 40% á 50%):
Klik om toegang te krijgen tot Lesson1_windenergycalc.pdf
Als je het (gemiddelde) vermogen per vierkante meter voet-oppervlak (fundering) van de turbine uit zou rekenen, kom je op heel hoge waarden! Maar als je alle ruimte TUSSEN de windturbines mee gaat tellen… dan is het veel lager. Leuk stukje hier:
https://www.quora.com/What-are-the-2017-energy-densities-per-square-meter-of-solar-and-wind-power
LikeLike
@Lieuwe,
het kan ‘m er in zitten, dat het probleem ‘to big to see’ is. Zoiets als die olifant van daarboven. Je ziet een grijze muur, en gaat daarna slapen.
Een andere factor is dat klimaatsverandering niet snel genoeg gaat.
Wat ook meespeelt is gewenning en banalisering. Klimaatrampen worden het nieuwe normaal, gegeeuw en irritatie stijgen op bij weer een nieuw weerrecord.
Zoiets als cognitieve dissonantie speelt ook: nieuws wat niet in jouw denkraam past, wordt dusdanig aangepast, dat het er wel in past. Ook dissonantie in het algemeen: de terrasjesbezoeker vindt het fantastisch, al die warme dagen in oktober; voor mijn vrouw kan het niet warm genoeg zijn, etc.
Verder is er nog altijd een groot geloof in de techfix, een technische oplossing voor het klimaatprobleem.
‘Transitie’ is een woord, zodat je gaat denken dat er controle over is, en ook dan ga je slapen.
LikeLike
@Frank
“…het kan ‘m er in zitten, dat het probleem ‘to big to see’ is.”
Tja, het probleem in al zijn omvang is al decennia lang bekend. Er is tot voor kort gewoon niks aan gedaan en wat er nu in alle haast aan gedaan wordt is mosterd na maaltijd. Frank, het is niet ‘too big to see’ het is gewoon ’too hot to handle’. Zie de Europese temp data anno 2018, de Europese neerslag data anno 2018 en vooral de verschuiving van de jetstream. En die verschuiving van de jetstream is echt geen kwestie van natuurlijke variatie.
Het is allemaal niet “too big to see”. Het is voorspeld en het is geobserveerd.
LikeLike
GJ Smeets,
het gaat niet alleen over het klimaat, maar over een veel breder iets. Het gaat over een soort wisselwerking in de hoofden (beide kunnen in één hoofd, maar vaak ook niet), nl die tussen ‘de tovenaar’ (=techfix, ecomodernisme, en meer, meer) en ‘de profeet’ (= ecoloog, grenzen aan de groei, club van Rome, Malthus). Volgens Charles Mann zijn de profeten aan het winnen, maar de tovenaars nog in meerderheid, en verwijst hij daarbij naar de algehele bewustwording.
Hij ziet liever dat beiden samen gaan (bijv GMO en landbouw met respect voor natuur en diversiteit), maar hij vraagt zich wel af of de mensheid op tijd zal reageren, en of hij nog de ruimte en het krediet heeft, om dat te doen (energie op, grondstoffen op, vogels dood, landbouwgronden verpest, genetische diversiteit naar de moten……….wat nu?).
https://www.volkskrant.nl/kijkverder/2018/voedselzaak/artikelen/is-techniek-redder-of-boosdoener-charles-mann-ontleedt-de-controverse/
LikeLike
@Frank
“Het gaat niet alleen over het klimaat, maar over een veel breder iets.”
Ehh, klimaat is regelmatigheid in de planetaire distributie van inkomende zonne-energie. Me lijkt dat er voor elke levensvorm op aarde niks breder is dan dat feit.
Wisselwerking in het hoofd van Charles Mann tussen ‘tovenaar’ en ‘profeet’ geloof ik wel na een halve eeuw hetzelfde geluid in varianten te hebben vernomen. Ook Mann vergeet dat de regelmaat in planetaire distributie van inkomende zonne-energie, klimaat dus, niet kapot gaat maar kapot is. Na-ijlen van de opwarming is tegenwoordige tijd en zal dat in de toekomst wel even zo blijven.
LikeLike
Mag ik nog eens vragen naar wat meer achtergrond bij die waterstof fabriek van hoogovens als mogelijkheid om wind- en zonne-energie op te slaan?
Paai
LikeLike
Paai,
Ik weet er niet heel veel van. Maar in de berichten lees ik dat er nu is besloten om over drie jaar te beslissen of die fabriek er komt. Het staat dus nog lang niet vast dat dat ding er echt komt.
Het zou om elektrolyse van water gaan, dus dat kan in elk geval in principe dienen om energie op te slaan bij een overaanbod aan wind- en zonne-energie. Ik neem aan dat dat meegenomen wordt in het onderzoek naar de haalbaarheid.
LikeLike
LikeLike
Is de “hiatus” in Europa nu (ook) voorbij?
LikeLike
Lennart,
Nee, zo werkt het niet. Een warme periode is nooit het eind van een hiatus, maar altijd alleen maar het begin van een periode van afkoeling. Dat zijn de ijzeren regels van het pseudosceptische paralleluniversum. Ik zie vrijwel dagelijks wel ergens het verhaal over “afkoeling sinds 2016” voorbijkomen. Er is een behoorlijke kans dat er de komende maanden een El Niño ontstaat, dus het is goed mogelijk dat 2019 het volgende begin van de afkoeling zal worden.
LikeLike
Hoi Hans,
Niet vergeten om een [sarcasm] tag toe te voegen… 😉
LikeLike
@Bob,
een enkel half jaar 2,5°C warmer dan alle voorgaande halve jaren, dat middelt uit tot nagenoeg niks. En 0,8°C boven het vorige half jaar- record is nog lang geen 1°C zogenaamde ‘globale opwarming’. Waar hebben we het over?
@Hans
het begin van verdere afkoeling met El Niño in 2019 is peanuts. Het koelt hier in 2018 al minstens 2 maanden zeker 3°C per maand af en we zitten pas in oktober.
@Lennart
ik heb me als klimaatscepticus voorgenomen om de term ‘hiatus’ niet meer te gebruiken. Waar het niet opwarmt (zie boven) kan ook geen sprake zijn van hiatus in opwarming.
Alle gekte in het paralleluniversum in drie alinea’s.
LikeLike
Hoe meer het opwarmt, hoe meer het kan en zal afkoelen… entropisch gezien.
LikeLike
Lees Bill McKibben https://www.nybooks.com/articles/2018/11/22/global-warming-very-grim-forecast/
“Over and over we’ve gotten scientific wake-up calls, and over and over we’ve hit the snooze button. If we keep doing that, climate change will no longer be a problem, because calling something a problem implies there’s still a solution.”
LikeLike
De koolstofcyclus; vervolg van de discussie in het kernernergie-draadje. De achtergronden staan in dit gastblog van Guido van der Werf.
Volgens de wetenschap is er geen aanwijzing dat de airborne fractie significant daalt als de emissies dalen. Daarom is het mogelijk te rekenen met zoiets als een koolstofbudget: de cumulatieve emissies die uiteindelijk bepalend zijn voor hoe hoog de atmosferische concentratie wordt.
LikeLike
@Rinus van Wallenburg
– Het is aannemelijk, dat bij toename van de CO2 in de atmosfeer de opslag stijgt.
– Mijn opvatting is, dat de jaarlijkse opslag een causale relatie heeft met de hoeveelheid CO2 die in de loop van vele jaren in de atmosfeer is gebracht.
Zie FAQ 6.2 in IPCC AR5 (blz. 544) voor uitleg over de relevante processen en hun tijdschalen betreffende geëmitteerd CO2. Als eenmaal de menselijke CO2-emissies gestopt zijn zal het vele tienduizenden jaren duren voordat de CO2-concentratie weer naar de pre-industriële waarde is gedaald. In principe kun je zeggen dat zolang wij mensen CO2 emitteren de CO2-concentratie in de atmosfeer zal toenemen. Het evenwicht wordt nl. pas bereikt als onze jaarlijkse CO2-emissie even groot is als de hoeveelheid CO2 die jaarlijks opgenomen kan worden door zeer langzame processen (diepe oceaan, reactie met CaCO3 en verwering van gesteente). Dat evenwicht ligt bij hele lage jaarlijkse CO2-emissies. Zie figuur hieronder uit:
http://rsta.royalsocietypublishing.org/content/370/1974/4365
LikeLike
PS @Rinus
Duidelijk is ook uit de grafiek van Matthews et al. dat stabiliseren van de CO2-concentratie niet hetzelfde is als stabiliseren van het klimaat. Bijv. bij stabiliseren op 450 ppm loopt de temperatuur nog op tot in ieder geval het jaar 2200.
Voor stabilisatie van het klimaat moeten we naar 0 uitstoot:
https://agupubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1029/2007GL032388
Zie ook:
https://klimaatverandering.wordpress.com/2016/10/14/traagheid-in-het-klimaatsysteem/
LikeLike
Hans Custers
U stelt: ” Volgens de wetenschap is er geen aanwijzing, dat de airborne fraction significant daalt als de emissies dalen.”
De consequentie van deze stelling is, dat bij voortgezette mitigatie de jaarlijkse opslag daalt. Alsmaar voortgezet: Bij nul emissies is de opslag nul. Het evenwicht tussen opslag en emissies van artikel 4.1 van de Overeenkomst van Parijs kan volgens die opvatting niet bestaan en is een illusie of een denkfout.
Bijna vanzelfsprekend: Ik deel uw mening niet.
Willem
Uw reactie op 11 november nog op het onderwerp kernenergie.
U stelt, dat Hans Custers beschrijft, dat de huidige snel stijgende concentratie van CO2 in de atmosfeer de huidige CO2 opslag bepaalt.
Nee, dat staat in IPCC publicaties en daar sluit ik me bij aan. Hans Custers stelt iets anders, zie boven. Later over de vergaande gevolgen voor het verschil in opvatting.
Jos Hagelaars
De term evenwicht (balance in het Engels) van artikel 4.1 kan de illusie wekken, dat het om een stabiele toestand gaat. Nee, het is een dynamisch evenwicht en dat niet alleen omdat emissie en opslag van jaar op jaar sterk kunnen fluctueren. Op de lange termijn zal de opslag dalen, wanneer de CO2 in de atmosfeer niet meer toeneemt. Voortgezette mitigatie kan dat proces versterken.
De toestand van stabiliteit bestaat niet in het klimaat. In uw commentaar komt de term “pre-industriële waarden” voor. Alsof het klimaat toen stabiel was, nee forse fluctuaties in temperatuur. En alsof het een ideale situatie was.
Dat houdt in: We komen van klimaatpolitiek nooit meer af. En we kunnen veel verschil van mening hebben over de gewenste temperatuur.
De gevolgen van artikel 4.1 van de Overeenkomst van Parijs.
Bij de toestand van een voorlopig tijdelijk evenwicht kunnen we ons fossiele uitstoot permitteren tot het niveau van de opslag. Het betekent, dat voorlopig moeilijke oplossingen als CCS en kernenergie niet nodig zijn. Ook zonder die maatregelen is al moeilijk genoeg.
Het is me opgevallen, hoe weinig aandacht er in beschouwingen over klimaatpolitiek is voor dit essentiële artikel.
Overigens
Het voorlopige evenwicht wordt bereikt op de kruising van de sterk gedaalde emissielijn en de – vermoedelijk stijgende – opslaglijn. Die sterke daling van de emissielijn zie ik voorlopig niet optreden. Het evenwicht is ver weg.
LikeLike
@Rinus van Wallenburg
– Bij de toestand van een voorlopig tijdelijk evenwicht kunnen we ons fossiele uitstoot permitteren tot het niveau van de opslag. Het betekent, dat voorlopig moeilijke oplossingen als CCS en kernenergie niet nodig zijn. Ook zonder die maatregelen is al moeilijk genoeg.
Lees de referenties in mijn vorige reacties. De fossiele uitstoot die we ons bij jouw “voorlopig tijdelijk evenwicht” kunnen permitteren is nagenoeg 0 en dat betekent niet dat we dan een stabiel klimaat (en ja met de nodige ruis op de T-lijn door nodige natuurlijke variatie e.d.) krijgen. Daarvoor moet de uitstoot naar 0.
Het zal inderdaad “moeilijk genoeg” zijn om dat te bewerkstelligen.
PS. Over de toekomst van airborne fractie schrijft het IPCC in AR5 het volgende:
“The dominant cause of future changes in the airborne fraction of fossil fuel emissions (see Section 6.3.2.4) is the emissions scenario and not carbon cycle feedbacks (Jones et al., 2013; Figure 6.26). Models show high agreement that 21st century cumulative airborne fraction will increase under rapidly increasing CO2 in RCP8.5 and decreases under the peak-and-decline RCP2.6 scenarios. The airborne fraction declines slightly under RCP4.5 and remains of similar magnitude in the RCP6.0 scenario.”
De airborne fractie is per definitie nul als er geen emissies zijn.
LikeLike
Dag Rinus,
Ik kan uiteraard alleen refereren aan posts die eerder zijn gedaan.
De opslag van CO2 vanuit de atmosfeer in het water van de oceanen en ander water is een relatief snel diffusie proces. De opslag in mineralen en biologisch materiaal is ook met diffusie vergelijkbaar. Een gedeelte van onze emissie per jaar gaat door diffusie naar de sinks en is de jaarlijkse opslag. Wat in de atmosfeer blijft is de airborn CO2. We kunnen dus nooit een fossiele uitstoot hebben even groot als de opslag. Er blijft altijd een groot deel van onze CO2 uitstoot in de atmosfeer. Ook als we de uitstoot flink terugdraaien zal het CO2 in de atmosfeer nog iets toenemen en blijft er nog een beetje airborn CO2. Als we geen CO2 meer uitstoten dan blijft de CO2 in de atmosfeer nog heel lang constant, maar er is dan geen jaarlijkse airborn CO2 meer.
LikeLike
Rinus,
Ik zie nergens dat met “sinks” in artikel 4.1 het Akkoord van Parijs uitsluitend bestaande en/of natuurlijke sinks worden bedoeld. Zie ook artikel 5.1:
“Parties should take action to conserve and enhance, as appropriate, sinks and reservoirs of greenhouse gases as referred to in Article 4, paragraph 1 (d), of the Convention, including forests.”
LikeLike
Jos Hagelaars
U stelt, dat de fossiele uitstoot bij het evenwicht van artikel 4.1 van de Overeenkomst van Parijs nagenoeg nul is. U geeft niet aan, waarom dat zo zou zijn. Ik acht het buitengewoon onwaarschijnlijk.
U stelt, dat de uitstoot terug moet naar nul. Dat impliceert, dat u art. 4.1 van de overeenkomst afwijst. U maakt niet aannemelijk waarom.
Willem Schot
U stelt, dat we nooit een fossiele uitstoot hebben even groot als de opslag. Waarom dat zo zou zijn, verklaart u niet. Uit uw stelling volgt, dat artikel 4.1 van de overeenkomst nonsens is. Volgens u hebben de regeringsleiders in Parijs nonsens getekend.
Hans Custers
Akkoord, de opslag is gedeeltelijk spontaan, gedeeltelijk antropogeen. Splitsing in de twee componenten lijkt me moeilijk.
Ik vermoed, dat zowel door spontane als antropogene krachten de opslag verder zal stijgen. Meer dan een vermoeden is dat niet. Ons inzicht in de carboncyclus is gebrekkig.
Door meer te doen aan herbebossing kunnen we de opslag verhogen. En daardoor zouden we het beperken van fossiele uitstoot beter over de tijd kunnen spreiden.
LikeLike
Rinus,
Je hebt wel degelijk onderbouwd antwoord gehad over waarom de (netto) emissies tot nagenoeg 0 moeten dalen om een verdere toename van de concentratie in de atmosfeer te voorkomen. Als je het niet eens bent met die onderbouwing, of als er dingen niet duidelijk over zijn, zouden we het daar verder over kunnen hebben. Maar nu je simpelweg ontkent dat die onderbouwing is gegeven lijkt verdere discussie me zinloos.
LikeLike
Dag Rinus
We kunnen nooit een uitstoot hebben van CO2 door fossiele brandstoffen even groot als de natuurlijke opslag. De reden is dat het verdwijnen van CO2 in de natuurlijke sinks, zoals dat er altijd is geweest, gebeurt op basis van een dynamisch evenwicht bij een diffusie proces. De oceaan en de andere sinks neemt CO2 op afhankelijk van de CO2 concentratie in de atmosfeer. Alleen als de CO2 concentratie in de atmosfeer stijgt neemt de oceaan meer CO2 op. De oceaan kan daardoor niet alle CO2 opnemen, die de mensen in een bepaalde periode uitstoten.
Dit wordt echter anders als de mensen gaan sleutelen aan de opname (capaciteit) voor sinks als water, biomassa en mineralen. Bijvoorbeeld door extra bossen aan te planten, groei van algen te bevorderen. Ook is het denkbaar dat de mensen met nieuw ontwikkelde technieken CO2 gaan opslaan diep in de bodem. Door die extra opslag zou dan een gemitigeerde CO2 uitstoot later in de 21e eeuw niet meer hoeven te leiden tot een verder stijgende CO2 in de atmosfeer. Zoals gezegd dergelijke technieken zijn moeilijk, maar het is zeker niet onmogelijk dat de mensen in de loop van diverse decennia na 2013 wel het een en ander kunnen ontwikkelen op dit gebied.
Dat is kennelijk ook de bedoeling van het gestelde in artikel 4.1. Het gaat hier immers om de tweede helft van deze eeuw. Deze bedoeling blijkt ook uit de tekst, alleen wordt het woord dat ik hier tussen haakjes zet daarin niet herhaald:
Parties, and to undertake rapid reductions thereafter in accordance with best available science, so as to achieve a balance between anthropogenic emissions by sources and (anthropogenic) removals by sinks of greenhouse gases in the second half of this century.
LikeLike
@Rinus van Wallenburg
– U stelt, dat de fossiele uitstoot bij het evenwicht van artikel 4.1 van de Overeenkomst van Parijs nagenoeg nul is. U geeft niet aan, waarom dat zo zou zijn. Ik acht het buitengewoon onwaarschijnlijk.
Nogmaals: lees de wetenschappelijke referentie die ik je gegeven heb + de IPCC uitleg over deze processen. Kom met een onderbouwing met referentie(s) dat laat zien dat ik ongelijk heb, het verkondigen van alleen de mening “ik acht het buitgewoon onwaarschijnlijk” is nogal mager.
Hieronder nogmaals de grafiek uit Matthews et al. 2012. De wetenschappers schrijven daar het volgende bij (vetgedrukt door mij):
The scenarios shown here have atmospheric CO2 stabilizing at the year 2100 at levels between 350 and 650 ppm (figure 1a). Annual emissions (figure 1b) were diagnosed from annual changes in atmosphere, land and ocean carbon pools, and represent total CO2 emissions from both fossil fuels and land-use change. In all cases, allowable annual emissions decreased dramatically as global carbon sinks quickly saturated under stable atmospheric CO2 concentrations.
http://rsta.royalsocietypublishing.org/content/370/1974/4365
Figuur 1b geeft de emissies aan voor stabilisatie op een bepaalde CO2-concentratie.
LikeLike
Volgens het IEA zijn de Parijs-doelen eigenlijk niet haalbaar:https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/klimaatdoelen-parijs-nauwelijks-haalbaar-op-geitenpaadje-na~bdbe4c89/
LikeLike
Jos Hagelaars
Ik heb in uw reacties – waarvoor overigens mijn dank – geen enkele verklaring kunnen vinden voor uw stelling, dat bij het evenwicht van artikel 4.1 de fossiele uitstoot nagenoeg nul is. U hebt wel wat uit te leggen, want uw bewering houdt in, dat u artikel 4.1 van de Overeenkomst van Parijs onzin vindt.
Willem Schot
U legt niet uit, waarom u Artikel 4.1 van de overeenkomst onzin vindt.
U gaat nu goochelen met de toevoeging anthropogenic. Die staat niet in het artikel. U kunt wat in de overeenkomst van Parijs staat niet naar uw willekeur veranderen.
De gigantische toename van de opslag in de laatste drie decennia maakt het mogelijk om bij het evenwicht van artikel 4.1 nog fossiele energie te gebruiken. Hoeveel het zal zijn, hangt af van de omvang van de opslag bij het bereiken van het evenwicht tussen opslag en emissies.
U stelt, dat het kennelijk gaat over de tweede helft van deze eeuw. Nee, zo staat het er niet. Het evenwicht zal volgens de tekst in de tweede helft van de eeuw bereikt worden. Maar uit de overeenkomst blijkt zonneklaar, dat we daarvoor nu moeten handelen.
LikeLike
Frank,
Dank voor je leestip. Leg de info van Climate Transparency https://www.theguardian.com/environment/2018/nov/14/g20-nations-still-led-by-fossil-fuel-industry-climate-report-finds er even naast. Dat biedt geen verheffend perspectief.
LikeLike
Dag Rinus
Het blijkt duidelijk uit de tekst van art 4.1 en art 5.1 dat het gaat om menselijke inspanningen om de opslag van CO2 te verbeteren en de uitstoot te verminderen.
Uiteraard zullen de landen geen afspraken maken over de natuurlijke processen als zodanig, dus zonder aandeel van de mens. Er kunnen alleen afspraken gemaakt worden over het aandeel van de mens daarin.
U geeft zelf toe (post 13-11 om 11.13h) dat “de opslag is gedeeltelijk spontaan, gedeeltelijk antropogeen.” En dat “Door meer te doen aan herbebossing kunnen we de opslag verhogen.”
Er is geen enkele reden om te denken dat ik 4.1 onzin vindt. Het is inderdaad zaak om nu al aan de slag te gaan met het verminderen van de uitstoot van CO2 en het verbeteren van de opslag.
LikeLike
@Rinus van Wallenburg
Ik onderbouw het e.e.a. met een peer-reviewed artikel + een link naar een uitleg van het IPCC over de processen die betrokken zijn bij het verwijderen van CO2 uit de atmosfeer. Als je dat niet wilt lezen/begrijpen is mij dat prima en kunnen we het beste deze discussie stoppen.
In dat artikel 4.1 staat overigens het volgende:
“…so as to achieve a balance between anthropogenic emissions by sources and removals by sinks of greenhouse gases in the second half of this century..”
Het is toch duidelijk wat hier staat: een balans tussen de antropogene emissies en de sinks. Er staat hier niets over hoe hoog die emissies dan mogen/kunnen zijn. Duidelijk is dat de genoemde balans pas verkregen wordt bij heel lage emissies zoals het artikel van Matthews et al. laat zien en dat weerspreekt geenszins dat artikel 4.1.
En nogmaals als jij denkt dat het anders zit: Onderbouw met referenties. Tot dusverre heb ik daarvan helemaal niets gezien.
LikeLike
LikeLike
Hier de oktober-maanden:
LikeLike
In Trouw aandacht voor het gelijktijdig optreden van verschillende ongunstige klimaateffecten, zoals vernietigende nachtvorsten in april, gevolgd door een hittegolf met droogte in mei. Resultaat, aantal bomen dood, rest schade:https://www.trouw.nl/groen/gelijktijdige-klimaateffecten-treffen-iedereen-hard-~a07ad015/ ; Het desbetreffende artikel uit NatureClimateChange:https://phys.org/news/2018-11-greenhouse-gasses-triggering.html.
Cumulative climate hazards. Zo tegen 2100, maar ik denk al veel eerder, weet je van voren niet meer, of je van achteren nog bestaat. Ook bij slechts 2°C stijging krijg je ermee te maken.
LikeLike
Een mooie collectie sprekers op de 50ste verjaardag van de Club van Rome, met o.a. Hans-Joachim Schellnhuber en Ian Dunlop:
Volgens Schellnhuber gaan we terug naar de toekomst en is de vraag vooral: terug naar het Plioceen of het Mioceen? En kunnen quantum-computers en kunstmatige intelligentie daarbij een vorm van beschaving overeind (helpen) houden (en voorkomen dat ons huidige schip zinkt)?
LikeLike
Op Climategate.nl is een stuk geplaatst van Rypke Zeilmaker waarin hij een berekening maakt van de houtbehoefte van geplande biomassacentrales. Wanneer Nederland zijn stroom voor 50% op biomassa haalt is daar een oppervlakte van 3 x Nederland voor nodig, als ik het goed zeg. Dat klinkt heel verontrustend en lijkt me erg ongewenst. Vraag: klopt de berekening van Rypke Zeilmaker?
https://www.climategate.nl/2018/11/magnum-centrale-stookt-in-een-jaar-gehele-veluwe-op/
Op kleine schaal lijkt me het gebruik van biomassa wel goed, er kan in Nederland bos voor aangeplant worden en er komt biomassa vrij bij onderhoud van bossen, houtwallen, bermen. Maar ik heb nu al de indruk dat er in Nederland extra veel bos verdwijnt doordat het aantrekkelijk wordt om biomassa aan te bieden voor de stook.
LikeLike
Hallo Bart Vreeken,
“Wanneer Nederland zijn stroom voor 50% op biomassa haalt …”
Dat lijkt me een bespottelijke aanname. Nederland haalt nu ca. 3% van de elektriciteitsvoorziening uit biomassa en dat kan wellicht verdubbelen, maar niet veel meer.
Veel van de gebruikte biomassa is houtachtig materiaal dat hoe-dan-ook TOCH wegrot nadat het afgestorven is. Bij de rotting komt dezelfde hoeveelheid CO2 vrij als bij verbranding ervan, het is koolstof dat even ervoor door het gewas/het bos uit de lucht is gehaald.
De voorstelling dat we die biomassa zouden halen uit natuurgebieden á la De Veluwe, door die kaal te kappen, is ook vreemd.
Wat Zeilmaker vergeet is dat er eerst bos AANGEPLANT wordt specifiek voor gebruiksdoeleinden, om het later te gaan kappen als bouwmateriaal (de reststoffen eindigen als houtpellets). Als je alleen het ‘verbruik’ meerekent ZONDER de aanplant van het bos mee te rekenen…is dat niet zinvol.
Het grootste deel van het bos op Noordelijke breedtegraden is door de mens aangeplant. Dat bos zou überhaupt niet bestaan zonder de gebruiksdoeleinden. Sommige mensen lijden onder de romantische voorstelling dat ‘bos’ per definitie natuurbos of oerbos zou zijn, maar dat is maar voor een klein deel v/d noordelijke bossen het geval. Neemt niet weg dat er grenzen zijn aan het gebruik van biomassa.
LikeLike
Goed, die 50% zal aan de hoge kant zijn. Naar de ambitie is om en veel groter percentage duurzame energie te gaan produceren. In 2020 zou dat 14% moeten zijn en als de helft daarvan met biomassa opgewekt wordt zitten we al op 7% van het totaal. Er komen ook steeds meer biomassacentrales bij. Momenteel wordt al biomassa ingevoerd uit de VS, Canada en Baltische staten. Dat vraagt ook nog eens energie om het allemaal te transporteren en te drogen. Hier een kritisch verhaal over het gebruik van biobrandstof w.o. houtpallets:
https://zembla.bnnvara.nl/nieuws/bos-als-brandstof
Ik denk niet dat Rypke Zeilmaker ‘vergeet’ dat het bos eerst aangeplant moet worden. De praktijk is juist dat dat vaak niet gebeurt. Of dat bos oorspronkelijk bos is of later weer spontaan opgeslagen (geregenereerd bos) maakt niet zoveel uit. Als het al productiebos was dan is nog de keus of je het hout gebruikt als bouwmateriaal of als brandstof. In het eerste geval is het CO2-equivalent natuurlijk langer vastgelegd.
LikeLike
Bart,
Er zijn zeker redenen om kritisch naar het gebruik van hout als biobrandstof te kijken. Of zelfs naar het gebruik van biobrandstof in het algemeen. Het probleem met een verhaal zoals dat van Zeilmaker is volgens mij dat alles, zoals dat gebruikelijk is bij anti-mitigatie-activisten, wel heel erg in een zwart-wit frame wordt gestopt.
Het lijkt me duidelijk dat er forse risico’s ontstaan als er een grote, niet of nauwelijks gereguleerde markt zou ontstaan voor hout als brandstof. Dus daar moeten we niet naar toe. De kern van het probleem is trouwens dezelfde als de kern van de klimaatproblematiek: the tragedy of the commons.
In het zwart-wit frame van iemand als Zeilmaker wordt hetzelfde type probleem in het ene geval (klimaatverandering) ontkend en in het andere geval (biobrandstof) als onoverkomelijk bezwaar aangevoerd. Het lijkt mij beter om de nuance te blijven zoeken.
Een ongereguleerde markt voor biobrandstoffen lijkt me net zo’n slecht idee als elke vorm van biobrandstof taboe verklaren.
LikeLike
Hallo Bart Vreeken,
“Naar de ambitie is om en veel groter percentage duurzame energie te gaan produceren. In 2020 zou dat 14% moeten zijn …”
Duurzaam wil zeggen: windenergie, zonne-energie etc. Juist windparken zullen een steeds groter deel van dit duurzame segment in gaan vullen. Daardoor zal de rol van biomassa (en daarbinnen dan weer het onderdeel hout en houtpellets) nog wel groeien maar relatief minder belangrijk gaan worden.
Het is belachelijk om te veronderstellen dat we 50% van onze elektriciteitsvoorziening uit alléén hout — met uitsluiting van alle andere vormen van biomassa, zoals agrarisch restafval en de 2e en 3e generatie biobrandstoffen — zouden gaan halen.
Verantwoorde bosbouw is gebaseerd op het in stand houden of uitbreiden van het areaal aan bos én van de ecologische condities waaronder fauna en flora binnen dat bos kunnen gedijen. Dus: AANPLANTEN en dan decennia later oogsten en meteen weer AANPLANTEN.
Het weglaten van alle aanplant… leidt er inderdaad toe dat in de rekensommetjes van Zeilmaker plotseling NL ontbost zou zijn.
LikeLike
Beste Bob Brand
Je schrijft met hoofdletters AANPLANTEN, en nog een keer AANPLANTEN. En gelukkig ook nog iets over ecologische condities, en flora en fauna. Ik denk dat we het er onder die voorwaarden allemaal wel over eens zijn, tenminste als de energie voor transport en drogen binnen de perken blijft.
Maar laten we met z’n allen voor zorgen dat de vraag niet groter wordt dan wat er verantwoord geproduceerd / geoogst kan worden. Op dit moment wordt de capaciteit voor het stoken van biomassa verder uitgebreid, met centrales in Diemen, Utrecht, Eemshaven en misschien nog wel meer. Eneco heeft over de centrale in Utrecht een mooi verhaal (dat is niet cynisch bedoeld): er wordt alleen biomassa uit de omgeving gebruikt. Klinkt goed. Maar dan nog: misschien ging die biomassa tot voor kort naar andere centrales, die nu een tekort gaan krijgen. Of misschien wordt de drempel om hout te kappen in natuurgebieden en de openbare ruimte opeens een stuk lager. Dat laatste lijkt nu al aan de gang te zijn.
En hoe zit het met de verhalen over de huidige import uit Canada, Baltische staten, VS?
LikeLike
De Club van Rome presenteerde gisteren hun Climate Emergency Plan:
Klik om toegang te krijgen tot Climate_Emergency_Plan_Final.pdf
Op 4 december wordt het ook gepresenteerd in het Europees Parlement.
LikeLike
Inderdaad: je kunt *aanplanten* met hoofdletters schrijven, maar een onweerlegbaar feit is dat het opstoken van houtmassa méér CO2 uitstoot dan kolencentrales. Logischer is: wél aanplanten maar niet opstoken. Als je i.p.v. biomassa dan aardgas inzet, heb je al een CO2-besparing van 50% bereikt!
Wat zegt de wetenschap (KNAW) in 2015:
“De conclusie: het verbranden van hout in elektriciteitscentrales en van bio- ethanol en biodiesel in auto’s lijkt niet of nauwelijks bij te dragen aan besparing van CO2-uitstoot. Daarom zijn ze niet geschikt als middel voor de transitie naar een duurzame energievoorziening”
https://www.knaw.nl/nl/actueel/nieuws/vertrouwen-in-biobrandstof-en-houtstook-misplaatst
LikeLike
Bert,
Pace je KNAW-citaat, het gaat niet om besparing van CO2 uitstoot, het gaat om voorkomen van verdere accumulatie van CO2 in de atmosfeer. Aanplant opstoken en vervolgens opnieuw aanplanten is in termen van accumulatie gezien neutraal als je een tijdraam van enkele decennia neemt. En dat is het tijdraam van de energietransitie. Fossiel materiaal opstoken is niet bij te planten, het betreft een tijdraam van millennia.
LikeLike
Hier een tweetal links over het gebruik van biomassa uit Canada, niet al te recent. Zou dus kunnen dat de informatie achterhaald is. De eerste uit november 2011 is van Greenpeace, en is zeer kritisch over het gebruik van biomassa uit Canada. De tweede, van ‘duurzaamnieuws.nl’ (2013) gaat vooral over het handelsbelang.
https://www.greenpeace.org/nl/natuur/3325/import-houtpellets-voor-biomassa-vernietigt-canadese-bossen/
https://www.duurzaamnieuws.nl/explosieve-groei-import-houtpellets-uit-canada/
LikeLike
“het gaat niet om besparing van CO2 uitstoot, het gaat om voorkomen van verdere accumulatie van CO2 in de atmosfeer”
Huh?
Het probleem dat zich voordoet is:
– biomassa is wél ‘hernieuwbaar’ maar levert geen CO2-besparing;
– kernenergie (of aardgas i.p.v. steenkool of biomassa) is wél CO2-besparend maar niet ‘hernieuwbaar’.
Waarom wel/niet ‘hernieuwbaar’? Omdat ‘Brussel’ dat zegt. En daarom subsidiëren wij de (bij)stook van biomassa (EU-directive, Energieakkoord) terwijl het alom bekend is dat het in termen van CO2-besparing niks oplevert. Sterker nog: het werkt averechts. Bizar toch?
LikeLike
Bert,
Er is forse kritiek geweest op dat KNAW-document, vanuit wetenschappelijke hoek. Overigens geloof ik niet dat de KNAW in zijn rapportage zo ver gaat dat ze de wet van behoud van massa ontkennen. Dat gebruik van biomassa méér CO2-emissies op zou leveren dan gebruik van biobrandstof volgt dan ook niet uit dat KNAW-stuk.
De auteurs van dat stuk hechten, zo blijkt, erg veel belang aan de mate waarin technologie bijdraagt aan innovatie. Op dat punt draagt biomassa niet veel bij, menen ze, en dat weegt zwaar door in hun oordeel. Volgens mij zit daar een groot deel van de controverse rond dat rapport. Het gaat in mijn ogen ook wel een beetje de kant op van de Nirvana fallacy
Heb je trouwens wel eens gehoord van BECCS? Biomassa als brandstof gebruiken en de CO2 afvangen en opslaan. Dat wordt momenteel gezien als de meest realistische optie voor negatieve emissies.
Bart,
Volgens mij heeft niemand hier ontkend dat het gebruik van hout als brandstof grote nadelen kan hebben. En niemand heeft daarom gezegd dat het een goed idee is om alle hout dat je te pakken kunt krijgen op te stoken. Maar de vraag is wel of je daarom meteen door moet schieten naar het andere uiterste: alle hout, of zelfs alle biobrandstof, taboe verklaren.
LikeLike
Best Bart Vreeken,
“Je schrijft met hoofdletters AANPLANTEN, en nog een keer AANPLANTEN …”
Ja, de reden is dat Rypke Zeilmaker dat nogal essentiële aspect volledig weglaat uit zijn rekensommetje.
Dat rekensommetje wekt de indruk dat bos af zou nemen (!) in Europa, Eurazië en/of Noord-Amerika als gevolg van het gebruik van hout of biomassa. Het tegendeel is waar: bos neemt toe in deze gebieden.
Hoe komt dat? Doordat er per saldo méér bos wordt aangeplant (zowel herbebossing als nieuw bos-areaal) dan er wordt gekapt en zeker dan er wordt verbrand t.b.v. bio-energie. Dit overschot van méér aanplant dan verbruik geldt overigens vooral voor Europa en Canada, in de VS zijn aanwas van nieuw bos/herbebossing en verbruik ongeveer in evenwicht.
Bart, je dient onder ogen te zien dat verreweg het meeste bos er is DANKZIJ de gebruikswaarde van hout. Anders was deze grond namelijk allang kaalgeslagen en omgezet naar landbouwgrond voor graan of voor soja voor de veeteelt.
Dankzij de gebruikswaarde van het hout… bestaan de Noordelijke bossen en worden deze over het algemeen steeds beter beheerd.
Dit is uiteraard géén pleidooi voor een enorme expansie naar 50% van de elektriciteitsvoorziening zoals Rypke Zeilmaker die uit zijn duim zuigt. Maar het meest essentiële gebrek in zijn rekensommetje, is dat hij niet meerekent dat er juist NIEUW bos aangeplant wordt zodat het decennia later geoogst kan worden. Bosbouw is een zaak van een actief beheer van de ‘global commons’ juist om de ‘tragedy of the commons’ te voorkomen, waar Hans Custers al op gewezen heeft.
LikeLike
Hoeveel klimatologische kennis is genoeg?
We hebben de zogeheten Moore’s Law. Gordon Moore stelde dat elke handvol jaren de rekenkracht van computers zal verdubbelen. Dat is tot nu toe min of meer uitgekomen.
We hebben echter ook de ‘Eroom’s Law’ – letterlijk en figuurlijk het omgekeerde van Moore’s Law: elke verdubbeling van rekenkracht leidt tot niet meer dan halvering van nieuwe wetenschappelijke vondsten. Hoeveel rekenkracht is genoeg? Rekenen kost stroom, heeeel veel stroom en dat is dé reden waarom klimatologen politieke acteurs zijn en daar gewoon voor moeten uitkomen.
LikeLike
De discussie over biomassa als energiebron heeft veel gelijkenissen met de discussie over kernenergie: veel mensen zijn hetzij dogmatisch tegen hetzij blind voor de technologie. Zoals Hans terecht aangeeft zijn beide houdingen niet constructief.
De PBL webpage waar Hans naar refereerde is wat dat betreft wel een aanrader. Biomassa is een heel breed begrip, en de duurzaamheid (including but not limited to CO2 reduction) ervan varieert enorm. Van dramatisch, als er eerst tropisch regenwoud voor heeft moeten wijken, tot prima, als je uit afval-biomassa energie kan halen. En dat is dan ook de olifant in de biomassa-kamer: het (indirecte) landgebruik dat veroorzaakt wordt door biomassa. Dat bepaalt in hoge mate hoeveel (of eigenlijk: hoe lang) CO2 wordt bespaard dan wel extra wordt uitgestoten. Dit artikel van Fargione et al gaat hier bijv op in (evenals het bekende werk van Searchinger).
LikeLike
Bart Verheggen, het lijkt me dat er wel degelijk reden is om kritisch te kijken naar de herkomst van biomassa. Zie de eerdere kritiek van Greenpeace over het gebruik van biomassa uit de bossen van Canada. Speelt dat probleem daar niet meer? Hier een stuk over de booming handel in biomassa uit de Baltische staten. Ze hebben daar mooie bossen en mooie havens. Nergens lees ik dat er bos aangeplant gaat worden op plekken waar dat nog niet stond. En het gaat over houtsnippers, dus zaagafval zal het niet zijn.
http://biomassmagazine.com/articles/12763/baltic-boom
Als je even had teruggelezen dan had je gezien dat ik helemaal niet onder alle omstandigheden tegen het gebruik van biomassa ben. Als het er toch is als restproduct kun je het prima gebruiken. Als je met dit doel bos aanplant op plekken zonder agrarische of ecologische waarde kun je het prima gebruiken. Maar op dit moment verschijnen er steeds meer biomassacentrales en wordt er steeds meer bijstook gepland. Als de vraag naar biomassa groter wordt dan er verantwoord geleverd kan worden dan wordt het middel erger dan de kwaal.
LikeLike
Heren (en incidentele dames), ik vroeg me laatst af hoe het eigenlijk zat met de rechtszaken die door Mann en anderen tegen prominente sceptici zijn aangespannen wegens laster en belediging.
Als je daarop probeert te googelen kom je de ene na de andere luidruchtige overwinningsfanfare tegen van de zogenaamde sceptici, maar wat er nou precies is gebeurd en met wie…?
Ik heb op de Wikipedia pagina over Mann gevonden dat “On 22 December 2016 the D.C. appeals court ruled that Mann’s case against Simberg and Steyn could go ahead. A “reasonable jury” could find against the defendants,..” maar niets recenters.
Een tweede zaak in Canada, van Weaver tegen Ball, waar Mann volgens mij niet direct bij betrokken was, is in februari van dit jaar afgewezen omdat de tekst van Ball volgens de rechters niet voldeed aan een “a sufficient air of credibility to make them believable and therefore potentially defamatory.” Technisch dus door Weaver verloren en samen maakt dat een-een.
Mijn vraag is heel concreet: is er naar jullie weten na december 2016 nog actie ondernomen door Mann en vervolgens: zijn er nog andere relevante zaken gebeurd op dit gebied waar ik geen weet van heb?
Dank,
Paai
LikeLike
Bart, natuurlijk is er reden om kritisch te kijken naar de herkomst van biomassa! Dat is ook wat ik aangaf.
Mijn comment dat sommigen dogmatisch tegen biomassa zijn refereert niet aan jou.
LikeLike
Een vraag. Kan men de stralingswet van Kirchhoff voor stellen in de vorm
(1-α) = ε en hoe omschrijf je dit met woorden. Ik ben bezig met wat speilerijtjes met formules maar dat heeft alleen zin als je Good Old Kirchhoff op deze manier mag weer geven.
LikeLike
Iets wat stelselmatig vergeten wordt bij het gebruik van biobrandstoffen, is, dat om biobrandstoffen te kweken, er nutrienten, meststoffen, nodig zijn. Bij intensivering, zoals bij landbouw, dreigen die uitgeput te raken: weg recyclebare energie. Die uitputting van meststoffen is trouwens een wereldwijd probleem, dat snel aan invloed gaat winnen met steeds meer mensen op deze aardkloot.
LikeLike
Paai,
Voor zover ik weet loopt die zaak van Mann nog, maar het gaat blijkbaar allemaal erg traag. Want volgens mij is er sinds december 2016 niets van betekenis gebeurd.
Raymond,
Ik zou niet weten hoe je van de stralingswet van Kirchhoff uit zou moeten komen op de formule die jij geeft. Jouw formule is ook in strijd met de wet van behoud van energie, als ik me niet vergis. Je zit dus waarschijnlijk op een verkeerd spoor.
LikeLike
“Iets wat stelselmatig vergeten wordt bij het gebruik van biobrandstoffen, is, dat om biobrandstoffen te kweken, er nutrienten, meststoffen, nodig zijn.”
Dat is in principe op te lossen door de as van de verbrande biomassa terug te brengen naar de bos of akker waar het vandaan kwam. Dat moet dan wel gebeuren. En er mogen geen vervuilingen meekomen uit vervuilde biomassa (geverfd hout e.d.).
LikeLike
Over het gebruik van biomassa. Hier een verkenning naar de beschikbaarheid van houtige biomassa voor Nederland en Europa:
Klik om toegang te krijgen tot Beschikbaarheid%20houtige%20biomassa%20voor%20energie%20in%20Nederland.pdf
Het lijkt vooral te gaan over tot dusver ‘onbenut houtaanbod’ uit bestaande bossen, afvalhout en ‘rondhout’. Lijkt er dus op dat de vraag naar biomassa leidt tot extra houtkap. Dat werkt averechts als je op CO2 uitstoot wilt besparen.
LikeLike
Nee Bart, het werkt alleen averechts als eventuele extra houtkap niet wordt gecompenseerd door extra aanplant. Overigens begrijp ik ook niet goed hoe je bewering dat de vraag naar biomassa tot extra houtkap leidt volgt uit de zin die eraan vooraf gaat. Het rapport waar je naar verwijst zegt bijvoorbeeld:
“Een belangrijke rode draad door de studies is daarnaast de observatie dat een aanzienlijk deel van het huidige aanbod van houtige biomassa in Europa, relevante gebieden buiten Europa en Nederland onbenut wordt. Dit komt doordat de jaarlijkse houtoogst op een lager niveau ligt dan de jaarlijkse aangroei van de houtvoorraad. Uit een studie door Alterra WUR/Probos blijkt dat de jaarlijkse houtoogst in Nederland duurzaam is te verhogen met 20-25%, zodat de oogst van hout uit Nederlandse bossen zou verhogen van jaarlijks 0,6 miljoen ton tot 0.9 miljoen ton. Voor de Europese Unie kan in de orde van 100 miljoen ton extra kan worden geoogst uit bestaand bos zonder de totale houtvoorraad op lange termijn aan te tasten. Hetzelfde geldt voor belangrijke regio’s buiten Europa van waaruit pellets (kunnen) worden geïmporteerd naar Nederland: in het zuidoosten van de Verenigde Staten en
het noordwesten van Rusland is een flink onbenut aanbod van respectievelijk
20 miljoen ton en 16 miljoen ton aanwezig. Opgeteld is een onbenut houtaanbod uit bossen van circa 136 miljoen ton beschikbaar in Europa, het zuidwesten van de VS en noordwestelijk Rusland”
Volgens dit rapport is er dus wel degelijk ruimte voor meer gebruik van hout als biobrandstof. Wat niet wegneemt dat het belangrijk is om de ontwikkeling kritisch in de gaten te houden. Aan de andere kant: als je je zorgen maakt om de ontbossing in de wereld – wel degelijk een reëel probleem – is er nog weinig reden om het gebruik van hout als biobrandstof bovenaan het lijstje met problemen te zetten die opgelost moeten worden.
LikeLike
Kwam dit nog tegen bij een Fl-artikel:”Tja, klimaatwetenschap is geen exacte wetenschap. Het staat bovendien, net als voedingswetenschap, bol van conclusies die meer op vooronderstellingen leunen dan op de andere twee poten van de wetenschappelijke procedure (logica en evidence).”, uit https://www.foodlog.nl/artikel/het-raadsel-van-parijs-hoe-weet-je-hoeveel-co2-wordt-uitgestoten/, nav de komende top in Polen.
LikeLike
Frank,
Dat soort retoriek zie ik al jaren. Het is best lastig te beantwoorden, omdat er eigenlijk helemaal geen argumenten zijn om te weerleggen.
Klimaatwetenschap is grotendeels toegepaste natuurwetenschap. Noem je dat exacte wetenschap? En wat doet dat er toe? Er zijn, zoals in alle wetenschap, onzekerheden en die worden gewoon gerapporteerd.
En zo’n kreet over vooronderstellingen of het ontbreken van logica of bewijs is niet meer dan een inhoudsloze valse beschuldiging.
LikeLike
Hans Custers,
“Heb je trouwens wel eens gehoord van BECCS? Biomassa als brandstof gebruiken en de CO2 afvangen en opslaan. Dat wordt momenteel gezien als de meest realistische optie voor negatieve emissies”
Ja, ik ken het concept:
(i) zorg voor voldoende aanplant (opname CO2 uit atmosfeer);
(ii) kap het hout en verstook het (uitstoot: 110 kgCO2 per GJ);
(iii) vang die CO2 af en sla het ergens op.
Maar het kan ook anders: zorg voor voldoende aanplant, maar kap en verstook het niet. In plaats daarvan gebruik je aardgas met een veel lagere uitstoot (56 kgCO2 per GJ) die je vervolgens afvangt en opslaat. Per saldo: negatieve emissie. Voordelen zijn duidelijk:
– veel lagere kosten voor afvang/opslag;
– aardgas in overvloed;
– beschikbare infrastructuur voor aardgas;
– nadelen zoals benoemd door o.a. Bart Vreeken komen te vervallen.
De subsidies die thans verstrekt worden voor (bij)stook van hout kunnen dan vervallen; die zouden eventueel kunnen worden aangewend voor de CCS van het aardgas.
LikeLike
Bert,
Volgens mij maak je wat denkfouten en doe je wat beweringen waarvan de onderbouwing ontbreekt.
“Zorg voor voldoende aanplant, maar kap en verstook het niet.”
Dan heb je het over aanplanten van nieuw bos. Dat kan sowieso. En het staat los van aanplant te vervanging van bos dat wordt gekapt. Dat zijn twee verschillende zaken en het één sluit het ander niet uit.
“ In plaats daarvan gebruik je aardgas met een veel lagere uitstoot (56 kgCO2 per GJ) die je vervolgens afvangt en opslaat. Per saldo: negatieve emissie.”
Verbranding van aardgas leidt NOOIT tot negatieve emissie. Omdat het geen koolstof aan de koolstofcyclus onttrekt. Uitbreiding van het oppervlak aan bos leidt wel tot negatieve emissies, maar dat staat los van de keuze die wordt gemaakt voor een brandstof.
“veel lagere kosten voor afvang/opslag”
Waarom zou het afvangen en opslaan van CO2 dat afkomstig is van aardgas veel goedkoper zijn dan afvangen en opslaan van CO2 afkomstig van biomassa? Dat lijkt me nonsens.
“beschikbare infrastructuur voor aardgas”
Voor de aanvoer van andere brandstoffen naar energiecentrales bestaat ook infrastructuur. Anders zouden die brandstoffen daar nu ook niet komen. En ik mag toch aannemen dat je het nu niet hebt over het hele netwerk van gasleidingen in Nederland. Want we zijn het er vast wel over eens dat opvang en opslag van CO2 bij woningen of kleine bedrijven totaal onrealistisch is.
LikeLike
Hans,
“Verbranding van aardgas leidt NOOIT tot negatieve emissie. Omdat het geen koolstof aan de koolstofcyclus onttrekt”
Hetzelfde geldt voor de verbranding van biomassa. Met de aantekening dat de CO2-uitstoot van biomassa (110 kgCO2 per GJ) 2 x zo groot is als die van aardgas (56 kgCO2 per GJ).
“Uitbreiding van het oppervlak aan bos leidt wel tot negatieve emissies, maar dat staat los van de keuze die wordt gemaakt voor een brandstof”
Klopt. De keuze wordt dan bepaald door andere factoren (bijvoorbeeld de lagere CO2-uitstoot van aardgas t.o.v. die van vaste biomassa).
“Waarom zou het afvangen en opslaan van CO2 dat afkomstig is van aardgas veel goedkoper zijn dan afvangen en opslaan van CO2afkomstig van biomassa? Dat lijkt me nonsens”
Kosten van afvang/opslag worden doorgaans uitgedrukt in euro per ton CO2. Per eenheid van energie is de uitstoot van aardgas 2 x zo laag (zie boven), dus lagere kosten. Geen nonsens dus.
LikeLike
Bert,
“Hetzelfde geldt voor de verbranding van biomassa. Met de aantekening dat de CO2-uitstoot van biomassa (110 kgCO2 per GJ) 2 x zo groot is als die van aardgas (56 kgCO2 per GJ).”
BECCS onttrekt koolstof aan de koolstofkringloop. Hoezo leidt dat niet tot negatieve emissies? Je lijkt niet te beseffen dat een bos geen eeuwige spons van CO2 is. Een volgroeid bos laten staan zorgt dus niet voor negatieve emissies. Dat bos gebruiken voor BECCS en nieuwe bomen aanplanten doet dat wel.
“bijvoorbeeld de lagere CO2-uitstoot van aardgas t.o.v. die van vaste biomassa”
Toch nog maar een keer, voor de zekerheid: als je aardgas verstookt voeg je koolstof toe aan de koolstofkringloop (tenzij je het combineert met CSS). Bij verbranding van biomassa doe je dat niet. Hoeveel CO2-uitstoot verbranding van biomassa oplevert is niet zo relevant, zolang je er maar voor zorgt dat er evenveel nieuwe biomassa groeit als je opstookt.
“Per eenheid van energie is de uitstoot van aardgas 2 x zo laag (zie boven), dus lagere kosten. ”
We hadden het helemaal niet over kosten per eenheid van energie. Het ging over negatieve emissies. Alle koolstof die je via BECCS afvangt en opslaat wordt onttrokken aan de koolstofkringloop. CSS bij het verstoken van aardgas zorgt er alleen maar voor dat er geen extra koolstof an de kringloop wordt toegevoegd. Ofwel: het realiseren van negatieve emissies door het verstoken van aardgas met CSS is letterlijk oneindig veel duurder dan BECSS. Omdat je met aardgas + CSS 0 negatieve emissies realiseert.
LikeLike
“Kosten van afvang/opslag worden doorgaans uitgedrukt in euro per ton CO2. Per eenheid van energie is de uitstoot van aardgas 2 x zo laag (zie boven), dus lagere kosten. Geen nonsens dus.”
Wel nonsens. ‘Euro per ton Co2’ is geen maat, het is een eindcalculatie. Er wordt nu meer gas verstookt dan biomassa en dus is de eindcalculatie voor gas lager dan voor biomassa. Draai het maar om: hoe meer biomassa wordt verstookt, hoe lager de calculatie van CO2 kosten zal uitvallen.
LikeLike
Goff,
Euro per ton CO2 is wel de goede maat om te bekijken hoe effectief maatregelen zijn om negatieve emissies te realiseren. Maar dan moet je wel specifiek kijken naar CO2 die wordt onttrokken aan de koolstofketen. Bij het verbranden van aardgas met CSS is dat 0 ton (of zelfs negatief, als de CSS niet 100% effectief is) en is het rendement dus ook 0, of zelfs negatief.
Bert ontwijkt die conclusie door de doelpalen te verplaatsen naar kosten per eenheid van energie.
LikeLike
Nee hoor. Het begrip ‘kosten per ton CO2’ heeft simpelweg betrekking op de kosten (investeringen, operationele kosten, etc) van een CCS-voorziening voor de opvang, transport en opslag van CO2. Het maakt niks uit waar die CO2 vandaan komt en of die al dan niet ontrokken wordt aan de koolstofkringloop.
LikeLike
Bert,
We hadden het niet over kosten van CCS (waar mijn vingers om onduidelijke redenen steeds weer CSS van maken, ik ben bang dat ik die fout wel regelmatig zal blijven maken), maar over negatieve emissies. Je verplaatst dus opnieuw de doelpalen.
LikeLike
Hans,
heb jij er verstand van hoe broeikasgassen zich gedragen in de atmosfeer, bijv ook chemisch gezien? Bij Foodlog is een discussie gaande over methaan, hoe zich dat kan ontwikkelen, in relatie tot landbouw en veeteelt. Sommigen zeggen;;nieuw evenwicht, geen extra bijdrage daarna, anderen twijfelen. Kan het zijn dat de bijdrage gestaag verder oploopt, dat afbraak bij toenemende concentratie minder wordt, ed?
LikeLike
Frank,
Methaan heeft een relatief korte gemiddelde verblijftijd in de atmosfeer (ca. 12 jaar), als gevolg van chemische afbraakprocessen wordt het omgezet in CO2. Meer daarover in een wat ouder blogstuk:
https://klimaatverandering.wordpress.com/2013/10/27/in-het-datamoeras-van-een-moerasgas/
Een meer recente rapportage over de het mondiale methaan budget en trends kun je hier vinden:
http://www.globalcarbonproject.org/methanebudget/index.htm
De mens is inmiddels verantwoordelijk voor ongeveer 60% van alle methaan-emissies.
LikeLike
Hoewel sommige nog van mening zijn dat biomassa uit bomen duurzaam is of kan zijn,lijkt mij dat toch wel achterhaald ondertussen.
Klik om toegang te krijgen tot Letter-of-Scientists-on-Use-of-Forest-Biomass-for-Bioenergy-January-12-2018.pdf
https://www.nwf.org/Home/Latest-News/Press-Releases/2018/01-05-18-Scientists-Call-for-Wildlife-Protections-in-EU-Biomass-Policy
LikeLike
Niet dat het europees parlement zich iets aantrekt van deze wetenschappers,want het is ongetwijfeld interessanter om te luisteren naar lobbyisten.
https://phys.org/news/2018-09-europe-renewable-energy-poised-global.html
https://www.scriptiebank.be/scriptie/2013/lobbycratie-brussel
LikeLike
Zeg, we weten niet zoveel. Het kan dus zijn dat we al op het traject zitten van doorschietende opwarming, door tipping points als de permafrost en de Noordpool. Dat dat CO2-lijntje gewoon door blijft stijgen. Wordt er al over nagedacht, wat er dan nog gedaan kan worden?
Zo lees ik steeds over biomassa om als energie te gebruiken, maar zou het dan niet zo kunnen worden, dat we biomassa moeten gebruiken, om die C op te slaan (ev via BECCS, bio energy via carbon capture ans storage)?
Maar misschien worden de omstandigheden, om biomassa te verkrijgen, wel een stuk slechter, door een slechter klimaat, en verarmde bodem en verslechterd ecosysteem.
Zomaar wat gedachten.
LikeLike
LikeLike
Juist,zo snel mogelijk verlagen,dus niet verhogen!
Today’s biomass-burning power plants actually produce more global warming CO2 than fossil fuel plants: 65 percent more CO2 per megawatt hour than modern coal plants and 285 percent more CO2 than natural gas combined cycle plants (which use both a gas and steam turbine together). In addition, burning wood biomass emits as much, if not more, air pollution than burning fossil fuels—particulate matter, nitrogen oxides, carbon monoxide, sulfur dioxide, lead, mercury, and other hazardous air pollutants—which can cause cancer or reproductive effects. The air pollution from biomass facilities, which the American Heart Association and the American Lung Association have called a danger to public health, produces respiratory illnesses, heart disease, cancer, and developmental delays in children
https://blogs.ei.columbia.edu/2011/08/18/is-biomass-really-renewable/
LikeLike
Antwoord op de vraag van Paai van 26 november!
LikeLike
[Hoewel Fred Lupker gevraagd is e.e.a. in de Open Discussie voort te zetten, deed hij dat toch onder een volslagen ongerelateerd onderwerp. Hierbij Fred’s reactie, verplaatst: — BB]
Best Bob,
Dank voor je reactie,zoals je gemerkt zult hebben is wat mij betreft de maat wel vol; op basis van volkomen irrelevante en misplaatste aannames worden er voorzichtig vraagtekens geplaatst met mijn motivatie om hier te verschijnen op dit blog met vragen.
Ik heb getracht om duidelijk te maken dat ik niet de neiging heb om de inhoud van de discussie vorm te geven daar ik mijzelve niet als een expert op dit gebied beschouw en terecht.
Waar ik mij aan stoor is dat erop een totaal niet wetenschappelijke manier ingegaan wordt op triviale zaken als typefouten en men zich zelf het recht voorbehoud om namens mij te denken en mijn motivatie in een verband te plaatsen.
Welnu, ik ben op zoek naar goede en goed uitgelegde informatie die tegenwicht kan bieden aan geluiden van bijvoorbeeld meneer Baudet.
Dat heeft te maken met mijn vak als docent maar is in een veel breder verband een onmisbaar element in de maatschappelijke discussie.
Als ik dan de reacties op een rijtje zet,inclusief die van jou, dan wordt er zeer argwanend en zelf wat vijandig gereageerd als ik stel dat dit niet de weg is waarop er een discussie gevoerd moet worden.
In mijn beleving heeft dat geen meerwaarde, een dergelijke wijze van werken zou ik in mijn klaslokaal niet toestaan.
Ik krijg het gevoel dat ik door anderen al ingedeeld ben in het kamp klimaat-
ontkenners/darkhorses/cherry-pickers en meer van dat soort trieste betitelingen.
Zelfs het woord hypothese ligt al te gevoelig,need i say more…
Ik ben diep teleurgesteld daar ik een hoge pet op heb van wetenschap en wetenschappers,in mijn ogen is daar niet aan voldaan.
Eigenlijk voel ik plaatsvervangende schaamte opkomen als studenten hier naar verwijzen.
Als het al de bedoeling is dat er een debat ontstaat dan is dat hier niet bereikt,ook de categorische afwijzing van kritische geluiden (volgens een elders besproken model en de toevoeging pseudo-kritici) is stuitend.
Kritiek is goed en noodzaakt tot nadenken en heroverwegen,daar kom je verder mee.
Met dit soort wereldvreemde en autistisch aandoende tactieken gaan we er niet komen.
Voorlopig heb ik even de buik vol van deze inferieure werkwijze,ik hoop niet dat dit maatgevend is voor het politieke en bestuurlijke debat.
LikeLike
In antwoord op deze reactie van Fred Lupker:
“Ja ik weet nu niet wat je wil weten,maar het woord hypothese ken je al dat is mooi.”
De meeste van onze reageerders, ook Hamburg3, zijn wel enigszins op de hoogte van wetenschapsfilosofie. Zo gaan enkele eerdere blogstukken over falsificatie (Popper), over wat een ‘mature science’ precies inhoudt en wat Thomas Kuhn erover schreef. Deze blogstukken lijken me informatief over het onderscheid tussen hypothese en theorie:
https://klimaatverandering.wordpress.com/2014/05/18/klimatologie-is-een-volwassen-wetenschap/
https://klimaatverandering.wordpress.com/2016/01/04/feiten-en-waarden/
https://klimaatverandering.wordpress.com/2015/09/16/extreme-waardes-van-traditionele-variabelen-een-epistemologische-risico-analyse/
LikeLike
Fred,
Je bent zoals je zegt op zoek naar goede en goed uitgelegde informatie.
Ik ben even vergeten of ik er al op gewezen heb, maar dit is een goede en leesbare notitie van PBL & KNMI waarin goed staat beschreven wat we, met welke mate van (on)zekerheid, weten over de huidige klimaatverandering.
Een korte factsheet over klimaatverandering van mijn hand is hier te vinden.
Dit zijn beiden goede en leesbare documenten (al zeg ik het zelf 😉 voor geinteresseerde studenten denk ik (als je ze gaat gebruiken hoor ik graag hoe het overkomt! Je kunt me ook mailen natuurlijk).
LikeLike
Zo schoon mogelijk.
Het overschakelen op volledig duurzame energie productie is hard nodig. Het is echter een moeilijk project dat om diverse redenen maar langzaam tot stand komt. Men is er ook nog niet zeker van welke duurzame methoden om energie op te wekken en op te slaan het best zijn. Eigenlijk is de energie transitie nog voor een deel in de experimentele fase, terwijl de natuur van ons eist dat de transitie zo snel mogelijk wordt afgewikkeld. Grote catastrofale klimaatveranderingen zijn thans al onvermijdelijk.
Vanwege de te trage transitie is het goed om eens nader naar die fossiele brandstoffen te kijken, die we waarschijnlijk nog een aantal decennia nodig hebben. Kunnen we de CO2 uitstoot beperken door verbeterde technieken en door bepaalde fossiele brandstoffen te gebruiken en andere te mijden? Het antwoord op die vragen is duidelijk ja, vooral door voor de juiste brandstof te kiezen namelijk gas (methaan) kunnen we een aanzienlijke reductie van de CO2 uitstoot bereiken. https://de.wikipedia.org/wiki/Kohlekraftwerk#Auswirkungen_auf_das_Klima De CO2 emissie van elektrische centrales is sterk afhankelijk van de brandstof en ook maar in mindere mate van de technische efficiëntie. Wat betreft centrales in Duitsland in de periode 1970 – 2010 was de emissie voor bruinkool centrales 850 – 1200 g CO2 per kWh. Voor steenkool centrales 750 – 1100 g CO2 per kWh. Voor gas centrales was de emissie 400 – 550 g per kWh en dit kan door verhoging van de efficiëntie teruggebracht worden tot 330 g CO2 per kWh. Je kan dus je emissie fors reduceren door de juiste brandstof te kiezen. De vraag is dan echter: hebben we wel voldoende van die ideale brandstof aardgas en waar haal je dat vandaan.
Dat is helaas iets waar men veel te weinig over praat en waarop men (bijna) geen beleid baseert. Dit is althans duidelijk de indruk die het Europees parlement wekt als ze beweert dat de aanleg van de pijplijn in de Oostzee tussen Rusland en Duitsland moet worden gestopt met het belachelijke argument dat dit project een bedreiging vormt voor de Europese energie zekerheid. https://www.geotrendlines.nl/europees-parlement-spreekt-zich-uit-tegen-nord-stream-2/ Helaas heeft dit beleid niets te maken met verantwoordelijkheidsgevoel voor onze toekomst, maar alles met barbaarse machtspolitiek, 19e eeuws nationalisme in Rusland en chantage van de kant van de VS.
LikeLike
@ Bob,
Beste Bob , ik ken het verschil tussen een hypothese en theorie heel goed.
Het onderwerp wetenschapsfilosofie lijkt me niet aan de orde.
Ik vermoed dat het niet erg opgepakt word wat ik in mijn commentaar hierboven aangeef, misschien is wetenschapsethiek een discussie waard.
Ik ga er niet aan mee doen.
LikeLike
Al een paar keer eerder heb ik aandacht gevraagd voor het gebruik van biomassa. De nadelen van het grootschalig gebruik hiervan lijken op dit forum nogal gebagatelliseerd te worden. Stichting Natuur en Milieu heeft er ook onderzoek naar gedaan, ik zie het nu pas maar ziet er degelijk uit.
Lijkt me goed om de plannen voor verdere biomassacentrales bij te stellen.
https://www.natuurenmilieu.nl/nieuwsberichten/nederland-overvraagt-biomassa-twee-tot-vier-keer/
LikeLike
@Bart Vreeken.
Biomassa is dan ook slechts een papieren tijger,gewoon een manier om het zo te laten lijken of dat de getallen kloppen.
Een groot deel ervan heeft ook niets te maken met het terugdringen van co2,aangezien het meer uitstoot dan hetgeen het moet vervangen.
Maar als de incompetente bestuurders de wetenschappers links laten liggen en met subsidie blijven strooien om het aandeel biomassa te verdubbelen zal er ook weinig animo zijn om een echte oplossing te vinden.
http://www.pfpi.net/carbon-emissions
LikeLike
Bart,
Over biomassa schreef ik eerder in deze open draad (https://klimaatverandering.wordpress.com/2018/09/09/open-discussie-najaar-2018/#comment-29227) en ik bagatelliseer daar de nadelen van biomassa als energiebron volgens mij niet. Ik denk dat het belangrijk is om open te staan voor de voor- en nadelen van elke energiebron, en dat het doorgaans niet verstandig is om een bepaalde energiebron hetzij als zaligmakend en ‘silver bullet’ te schouwen, hetzij tot verschrikkelijk taboe te verklaren.
LikeLike
Ik zeg ook niet dat je biomassa tot een ‘verschrikkelijk taboe’ moet verklaren. Volgens mij doet niemand dat. Sterker nog, beperkt gebruik kan energetisch gunstig zijn (het ligt anders toch maar weg te rotten) en in sommige gevallen levert productie van hout/ biomassa ook nog een positieve bijdrage aan landschap en biodiversiteit.
Het zijn vooral de enorme volumes die mij verontrusten. Alle biomassacentrales veroorzaken een enorme vraag. We kunnen wel allemaal mooie voorwaarden verzinnen waar de productie aan moet voldoen, maar die worden nu al niet nageleefd, en dat wordt dan nog veel erger. Als de biomassacentrales er eenmaal staan dan moet de schoorsteen roken.
Verlies aan biodiversiteit wordt aangevoerd als argument om klimaatverandering tegen te gaan. Als de maatregelen zelf al leiden tot een groot verlies aan biodiversiteit dan is het middel erger dan de kwaal.
Daarbij: het opstoken van biomassa uit bestaande bossen levert op korte termijn alleen extra uitstoot van CO2 op.
LikeLike
Ik wil nuanceren. In bovenstaande analyse wordt vaak biomassa als een containerbegrip gehanteerd.
Ik kap geen boom om maar snoei takken weg. Normaal onderhoud langs wegen, in steden en op landschapsparken.
Ik neem bij bos-onderhoud dat deel wat niet een betere bestemming heeft; krom en vergroeid.
Ik neem het zaagafval van die boom die tot timmerhout is verwerkt.
Momenteel in NL gaat het ook om de kap van zieke essenbomen.
Bovenstaande zijn uitval en afval wat verzameld kan worden. Dit wordt gezeefd, geclassificeerd en soms gedroogd en is dan geschikt voor kleinere kachels en middelgrote biomassa centrales voor een warmwaternet.
Deze processen vinden verspreid over het land plaats dus korte transportafstanden. Het is een markt.
Mogen we hier van noodzaak en nut spreken?
LikeLike
Helemaal prima als je dat gebruikt, Pieter! Tenminste als de verbranding plaatsvindt in een kachel of verbrandingsoven die geen overmaat aan fijnstof uitstoot, want dat blijft een ander probleem.
Mijn bezwaren tegen het gebruik van biomassa gaan vooral over de schaal waarop dat nu dreigt te gaan gebeuren. Dan kan het niet meer op een verantwoorde manier geproduceerd of verzameld worden. En het brengt een mineralenstroom op gang; een niet-gesloten kringloop waardoor bosbodems uit kunnen putten.
LikeLike
@ Pieter.
“Alles bij elkaar komen we tot de conclusies dat tussen 2013 en 2017 het Nederlandse bosoppervlakte netto met zo’n 5400 ha is afgenomen, dat is gemiddeld 1350 ha per jaar,”
Bij ontbossing komt de koolstof die is opgeslagen in de boombiomassa en het strooisel in één keer vrij en zorgt gemiddeld voor een emissie van 499 ton CO2 per hectare, terwijl na aanplant van nieuw bos de vastlegging zo’n 40 keer langzamer gaat
https://www.wur.nl/nl/nieuws/Ook-in-Nederland-vindt-ontbossing-plaats.htm
Dat is dus 5400 maal “zeg maar” 500 ton co2=2700000 ton co2
LikeLike
@ Peter,
Nuttige info. Schrik ik van. Veel redenen en oorzaken. En is dit hout gebruikt voor energiedoeleinden. Of is er mee gebouwd? Toegepast in spaanplaat?
Kijk ook eens hier: Platform Bio Energie
http://www.platformbioenergie.nl
LikeLike
Dat er zoveel bos verdwijnt in Nederland wist ik ook niet. Wel de kanttekening dat het gebruik van hout als brandstof niet als belangrijke oorzaak wordt genoemd. Volgens mij draagt dit ook op mondiale schaal nog maar beperkt bij aan ontbossing. Die context lijkt met toch wel belangrijk.
Dat zeg ik niet om de nadelige gevolgen van het gebruik van hout als biobrandstof te bagatelliseren. Maar het irriteert me soms wel dat die nadelen door sommigen zo nadrukkelijk als gelegenheidsargument worden gebruikt. In een discussie elders begon laatst iemand bijvoorbeeld over de verwoestingen die worden aangericht in tropische bossen voor palmolie-plantages. Dat zou het gevolg zijn van “de groene ideologie”. Maar toen ik deze persoon er op wees dat juist de milieubeweging al tientallen jaren waarschuwt voor dat soort zaken, was palmolie ineens niet meer zo’n probleem.
Wat mij betreft blijven deze twee punten staan:
– Het is zeker belangrijk om kritisch te (blijven) kijken naar het gebruik van biobrandstof en de nadelen die daaraan zijn verbonden. Maar een beetje nuance is wel op zijn plaats, omdat er zoveel verschillende soorten biobrandstof zijn.
– Wie ontbossing werkelijk een probleem vindt doet er goed aan verder te kijken dan alleen maar naar biobrandstof. Want op dit moment spelen andere oorzaken nog altijd een veel grotere rol.
LikeLike
@Pieter
Volgens de link die je gaf van de PBE jaarreportage 2017 was er in dat jaar 1,7 miljoen ton houtige biomassa gebruikt (in >1mw installaties) waarvan 82 % uit NL,waar dat hout vandaan komt laat ik aan je verbeelding over..
Hier nog een link naar misstanden met biomassa,met commentaar van een ex-SBB bosbouwer.
https://bomenachterhoek.blogspot.com/2017/08/opnieuw-vergissing-van-staatsbosbeheer.html
Het beste blijft natuurlijk om bomen te gebruiken voor balkhout in de bouw,de snippers in vezelplaten en het zaagsel in spaanplaat,op die manier blijft de co2 voor lange tijd vastgehouden,verbranden werkt alleen averechts zoals ik al eerder aangaf met enkele linkjes.
LikeLike
Fred,
“Zelfs het woord hypothese ligt al te gevoelig,need i say more…”
Dat is niet waar. Je gebruikte het woord: “klimaathypothese” en deze autist (want dat ben ik inderdaad) ruikt dan onraad. Als ik probeer over mijn beperking heen te stappen dan is mijn vraag of je gemaild hebt met Bart?
Heb je zijn laatste reactie gelezen?
LikeLike
@ Hans Custers.
“– Wie ontbossing werkelijk een probleem vindt doet er goed aan verder te kijken dan alleen maar naar biobrandstof. Want op dit moment spelen andere oorzaken nog altijd een veel grotere rol”
Het is niet zo onschuldig als je denkt:
By some estimates, nearly half the cut wood in the EU is now being burned to generate electricity or for heating. And there is growing evidence that the logging is damaging forests and reducing their ability to store carbon.
https://e360.yale.edu/features/carbon-loophole-why-is-wood-burning-counted-as-green-energy
En hier hoe de wetenschap buitenspel wordt gezet:
Het verbaast me dan ook dat de wetenschappers hier geen stelling tegen nemen tegen dit wanbeleid,want in de EU is het hetzelfde.
“The science isn’t done,” he said. “The administration is not in a position to make a science-based determination in absence of scientific assessment, and this is a science question.”
https://www.scientificamerican.com/article/congress-says-biomass-is-carbon-neutral-but-scientists-disagree/
En dit biomassa gebeuren gaat enorm worden,onder druk van “Parijs”
LikeLike
Uit dezelfde link:
But an EU report last year forecast that the growth of Europe’s forest sink will be reduced by more than 30 percent between 2005 and 2030 because of cutting for pellet burning and other changes in land use. It said that “biomass and land use change can be identified as key drivers” in the predicted decline, with pellet-burning plants clearly playing a large part. Yet so far, the resulting releases of carbon to the atmosphere are not included in EU carbon accounting.
LikeLike
Peter,
Ik heb nergens gezegd, of gesuggereerd, of willen zeggen dat het onschuldig zou zijn. Dat denk ik ook helemaal niet. Ik probeer het alleen in perspectief te plaatsen.
Perspectief zou bijvoorbeeld kunnen zijn: als de helft van het in Europa gekapte hout als brandstof wordt gebruikt, is dat nog wat anders dan dat de helft van het bos voor dat doel gekapt zou worden. Het zal immers voor een deel ook gaan om wat er overblijft van hout dat om een andere reden wordt gekapt.
Klakkeloos hout gebruiken als biobrandstof is geen goed idee en het is hard nodig dat daar aandacht voor is. Maar er zijn ook tegenstanders van de energietransitie die de problemen wel erg uitvergroten en die heel erg gemakzuchtig alles wat er niet goed gaat in de schoenen willen schuiven van die transitie. Dat soort retoriek en die gelegenheidsargumenten mogen best wat weerwoord krijgen, vind ik.
LikeLike
Op 2 december heb ik mijn twijfels geuit over een aantal aspecten van de geplande energietransitie. Eén punt was de inzet van biomassa. Dat punt is hier inmiddels verder opgepakt.
Een tweede punt is het toenemend elektriciteitsgebruik, mede door het stoppen met aardgas. Het is voor mij zeer de vraag waar al die stroom vandaan moet komen. Biomassa op grote schaal lijkt dus geen optie. Windturbines draaien onregelmatig, en zonnepanelen leveren ’s winters minimaal, terwijl dan de vraag naar stroom het hoogst is (verlichting, verwarming). En dan moeten we ook nog allemaal electrisch gaan rijden. Goede mogelijkheden voor langdurige opslag van stroom zijn voorlopig niet in zicht. En je wilt ook niet elk bergdal veranderen in een stuwmeer.
En dan zijn er nog de warmtepompen, die steeds meer voor verwarming ingezet gaan worden. Warmtepompen werken door compressie van buitenlucht. Als de buitenlucht kouder is kost het meer stroom om tot de gewenste temperatuur te komen. Tijdens vorstperiodes neemt de vraag naar stroom daardoor enorm toe. De vraag is of er tijdens strenge vorst dan voldoende geleverd kan worden. Zo niet, en het net gaat plat, dan ontstaan zeer grote problemen. Strenge vorstperiodes, zoals in 1940 – 1942, 1947 en 1956 kunnen in iets afgezwakte vorm nog steeds voorkomen. Februari 1956 had een maandgemiddelde van -6,8 graden. Wanneer we daar 1,5 graad bij optellen (gemiddelde opwarming sinds 1956) dan is dat -5,3 graden en dat is nog steeds erg koud. Dat moeten we wel aankunnen.
Dit alles betekent dat er een heel grote reservecapaciteit voor stroomopwekking klaar moet staan. Door de toenemende vraag zou de reservecapaciteit (klassieke centrales op steenkool, gas, diesel, bruinkool) wel eens groter zou moeten zijn dan wat er nu staat opgesteld.
Is dit alles doorgerekend?
LikeLike
@Hans Custers
Misschien zou je ook een weerwoord kunnen richten aan de beleidsmakers in “Brussel”,die het advies van honderden wetenschappers negeren,want daar hoor ik je niet over.
LikeLike
Beste Bart Vreeken,
Mijn indruk is dat er wel verkennende berekeningen zijn gedaan, maar dat er op dit gebied nog zoveel onzekerheden zijn, dat daarin nog veel ruimte voor verdere ontwikkeling is. Mark Jacobson en zijn groep op Stanford hebben mondiale verkennende berekeningen gedaan voor 139 landen, waaronder Nederland:
Klik om toegang te krijgen tot CountriesWWS.pdf
Daar valt ongetwijfeld veel over te zeggen en op aan te merken, maar het kan een startpunt voor gesprek en verder onderzoek zijn. Ik weet dat mensen bij Shell zijn berekeningen ook gebruiken bij hun eigen onderzoek.
Je punt over warmtepompen is een paar jaar geleden ook gemaakt door o.a. Kees van der Leun van (destijds) Ecofys. Wellicht kan opslag in waterstof helpen om koud windstille winterdagen te overbruggen. Opslag in water onder grond kan ook helpen de elektriciteitsvraag te verminderen, maar die vragen aan de voorkant een grotere investering in bodemopslagsystemen. Of dat per saldo opweegt tegen een lagere piekvraag naar windenergie moet volgens mij nog beter onderzocht worden. Sowieso wordt de laatste tijd steeds beter in kaart gebracht wat de potentie is van aquathermie en ondiepe geothermie, dus over een paar jaar zou hier meer duidelijkheid over moeten zijn.
LikeLike
@Bart Vreeken.
zie de Nationale energieverkenning 2017 (NEV)
LikeLike
De NEV kijkt volgens mij niet verder dan 2030.
Netbeheer Nederland heeft door CE Delft scenario’s laten verkennen voor 2050:
https://www.ce.nl/publicaties/2030/net-voor-de-toekomst
PBL en ECN hebben in 2011 ook verkenningen voor 2050 gedaan:
Klik om toegang te krijgen tot PBL-2011-Routekaart-energie-2050-500083014.pdf
Het Rijk heeft in 2016 een energieagenda tot 2050 opgesteld:
https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/duurzame-energie/documenten/rapporten/2016/12/07/ea
Urgenda denkt dat eerder dan 2050 ook mogelijk moet zijn:
https://www.urgenda.nl/visie/rapport-2030/
Ook de Raad voor leefomgeving en infrastructuur heeft geadviseerd over de energievoorziening in 2050:
https://www.rli.nl/publicaties/2015/advies/rijk-zonder-co2-naar-een-duurzame-energievoorziening-in-2050
Maar zoals gezegd: de onzekerheden zijn nog erg groot, dus de laatste woorden hierover zijn voorlopig nog niet gezegd.
LikeLike
Reagerend op Bart Vreeken,
Laatst een presentatie gehad bij de bouw van een scholencomplex.
De school in aanbouw wordt voorzien van zonnepanelen, sterk geisoleerd en verwarmd met warmtepompen. Op mijn vraag hoe dit in een strenge vorstperiode wordt verwarmd kreeg ik het volgende de antwoord:
Gebouw kan tot -20 graden blijvend verwarmd worden. De crux zit hem in het zoveel mogelijk constant houden van de binnentemp. tussen 17 en 21 graden. Pas als ’s nachts de temperatuur teruggeschakeld zou worden naar < 15 graden, kunnen er pas problemen ontstaan. Verder kon veel zomerwarmte in de bodem rond en onder de school opgeslagen worden.
Enige kritiekpunt is dat de stroom (na kritisch doorvragen) uit de bestaande energiemix komt met nog een groot aandeel kolen. Vergeleken met gasverwarming wordt er de eerste jaren nauwelijks co2 verminderd.
LikeLike
Biomassa: laten we aan het werk gaan!
Dus eerst maar eens lezen en studeren op de Bijlage D2 van het “Ontwerp van het Klimaatakkoord”. Verschenen gisteravond.
https://www.klimaatakkoord.nl/documenten/publicaties/2018/12/21/ontwerp-klimaatakkoord
Bijlage D2 start op pagina 180.
Let op de tijdas –> 2019, 2030 en daarna.
Zie hoeveel studie en onderzoek er nog nodig is.
Let op wat NL zelf kan doen -ook in de toekomst- en waar het gaat om import.
Ik heb wel het idee dat de samenstellers en de Regering het probleem in het snotje hebben. Het is ook géén gemakkelijke!
Biomassa is géén “Silver Bullet” maar meer een “Houten Propje”.
LikeLike
@Pieter van der Loo,
OK, de warmtepompen in het schoolgebouw kunnen het aan. Het is op zich slim om ’s nachts de zelfde temperatuur te handhaven; dan is er niet ’s ochtends om 7 uur een grote piek in het stroomverbruik als overal de warmtepompen aanslaan.
Maar toch, de vraag is niet zozeer of de warmtepomp het aankan, de vraag is of het stroomnet dat allemaal kan leveren op zo’n moment. Want bij strenge vorst wordt het totale verbruik opeens veel hoger. Die piek moet zonder risico’s geleverd kunnen worden. Waar komt al die stroom vandaan?
Ook de vraag of het schoolgebouw in het weekend tot de zelfde temperatuur verwarmd wordt. Zo nee, dan ontstaat er in de nacht van zondag op maandag een extra piek in de stroomvraag.
LikeLike
Bart,
Het gaat niet alleen om de stroom. Een warmtepomp verplaatst warmte, wekt geen warmte op. Het systeem heeft 3 componenten nodig:
1. voldoende isolatie
2. z.v.m. constante temperatuur
3. voldoende warmte beschikbaar.
Als die warmte uit de lucht van -20 graden gehaald moet worden gaat dat erg veel stroomkosten. Maar in de bodem kan natuurlijk veel warme worden opgeslagen. Bij scholen en kantoren is de constante temperatuur makkelijker te realiseren dan voor woningen Zelf slaap ik het liefste in een slaapkamer met temp. rond 13 graden.
De extra stroomvraag voor uitiliteitsgebouwen zou dus wel eens heel erg kunnen meevallen.
Verder gaan vorstperiodes in Nederland vak gepaard met windstil, droog en zelfs zonnig weer. Dat is energetisch gezien ook een meevaller.
LikeLike
“Verder gaan vorstperiodes in Nederland vaak gepaard met windstil, droog en zelfs zonnig weer.”
Dat is lang niet altijd zo. Er kunnen juist scherpe kou-invallen zijn met een harde oostenwind. Dan is het minimum minder laag, maar overdag blijft het veel kouder. Dit jaar was dit jaar rond 1 maart het geval. Als die situatie zich een maand eerder had voorgedaan was de temperatuur nog lager geweest.
Klik om toegang te krijgen tot Leeuwarden_Maart_2018.pdf
“Maar in de bodem kan natuurlijk veel warm(t)e worden opgeslagen.”
Dat is inderdaad wel een interessante mogelijkheid. Ik vraag me nog wel af of dat tot ongewenste bodembewegingen kan leiden. De meeste vaste stoffen zetten uit als je ze verwarmt.
LikeLike
@ Bart Vreeken ea 21-12
Inderdaad: Benzine auto’s en diesels worden ontraden, duurder gemaakt en uiteindelijk (2030?) verboden. Ook voor de verwarming van huizen worden elektrische warmtepompen op geothermie of buitenlucht sterk gepropageerd en uiteindelijk verplicht gesteld. Alle energie moet geleverd worden door elektriciteit en de vraag rijst dan: zijn er wel voldoende kabels en centrales voor de transport en productie van al de elektriciteit. Het antwoord is dan dat men in principe wel instaat is om op vrij korte termijn het elektriciteitsnet uit te breiden met voldoende kabels, centrales en andere productie plaatsen, zoals zonnepanelen. Het probleem is echter dat het waarschijnlijk niet mogelijk is om binnen ca 11 jaar voldoende elektriciteit, die duurzaam is opgewekt, permanent (ook ‘s nachts in de winter) te leveren. Als dit niet lukt dan stoot met al die prachtige elektrische auto’s en warmtepompen straks via de centrales nog meer CO2 uit dan thans, omdat ook nog de welvaart en de bevolking stijgt.
Men moet daarom alles doen om middelen te maken om de elektriciteit die duurzaam opgewekt wordt ook op lange termijn te kunnen opslaan. Men heeft al wel accu’s ter beschikking, die elektrische energie kunnen opslaan, maar die zijn erg duur en veroorzaken milieu schade. Het is daardoor niet mogelijk om met accu’s enorme hoeveelheden elektriciteit maandenlang op te slaan om ‘s winters ook nog te beschikken over voldoende zonne-energie. Technisch is het heel goed mogelijk om permanent te beschikken over voldoende zonne-energie namelijk door elektrolyse van water. Met door zonne-energie, of windenergie opgewekte elektriciteit kan men zo waterstofgas maken, wat weer kan dienen om auto’s te laten rijden, huizen te verwarmen en elektrische centrales van duurzame brandstof kan voorzien, zodat alle energie gebruik dan ook via elektriciteit duurzaam kan worden. Die elektrolyse is absoluut nodig als we onze CO2 uitstoot inderdaad willen verminderen volgens allerlei afspraken, zoals de klimaatwet. Zonder goede opslag van duurzame energie is het niet mogelijk om onze CO2 uitstoot voldoende te reduceren. Dat is een harde waarheid die onze overheid nog niet kent. Onze overheid moet dus wakker geschud worden door wetenschappers als Ad van Wijk, http://profadvanwijk.com/waterstof-is-het-nieuwe-aardgas/ Hij is helaas voor Nederland nog een roepende in de woestijn, die allang vol met zonnepanelen had moeten staan.
Alle duurzame opwek zonder goede opslag bij elkaar is niet voldoende om de CO2 uitstoot voldoende te verminderen, omdat er dan teveel periodes zijn waar je te weinig duurzame energie kan leveren, reeds in een gebied als Nederland met een relatief constant welvaartsniveau en bevolkingsaantal. In gebieden als Afrika en India met een snel stijgend welvaartsniveau en bevolkingsaantal is het bij lange na niet mogelijk om de CO2 uitstoot zonder goede opslag te reduceren, maar ook hier is dit wel mogelijk met waterstofproductie door elektrolyse.
Met ‘semi-duurzame’ opwek van elektriciteit, waarbij de elektriciteit wordt opgewekt in een zeer efficiënte centrales, die uitsluitend methaan (aardgas, CH4) als brandstof gebruiken is wel mogelijk een reductie van de CO2 uitstoot te bereiken als met gaat gebruik maken van zuinige elektromotoren en warmte pompen. De uitstoot van CO2 uit dergelijke centrales per kWh is slechts ½ tot 1/3 deel van de uitstoot bij gebruik van de andere fossiele brandstoffen. Op den duur is ook dat onvoldoende om verdere reductie van de CO2 uitstoot tot nul te bewerkstelligen. Hier rijst dan de vraag: hebben we wel voldoende gas en hoe komen we eraan? Ook hier maakt onze overheid weer grote fouten: men gaat de aardgas productie in Groningen stoppen, omdat huizen beschadigd worden door bodemverzakking. Punt is wel: die aardbevingen gaan nog 10 tallen jaren door na het stoppen van de exploitatie en de schade zal sowieso vergoed moeten worden, nu zonder opbrengsten uit het gas. Veel dommer is dat men de rem zet op gas import uit Rusland, omdat velen dat land zien als een (potentiële) vijand. Echter ‘is’, zoals Spinoza al zei ‘onze grootste vijand, hij van wie wij het meest te duchten hebben’ en dat was en is voor Nederland ongetwijfeld de Noordzee.
LikeLike
Een belangrijk stuk in de VK over het klimaatakkoord, interview met Oxford econoom Rick van der Ploeg https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/hoogleraar-vanuit-oxford-over-het-klimaatakkoord-als-ik-in-nederland-was-geweest-stond-ik-nu-te-protesteren-~becbf123/?utm_campaign=shared_earned&utm_medium=social&utm_source=twitter
LikeLike
“Hoe kan het dat uitgerekend de VVD zo’n communistisch beleid steunt?”.
Een scherpe analyse!
En het antwoord op deze vraag geeft hij zelf al:
“je zet de deur open voor lobby’s en vriendjespolitiek”.
LikeLike
William Nordhaus heeft in 2018 de Nobelprijs economie gekregen. Dat is bizar want decennia-lang heeft Nordhaus geargumenteerd dat reële CO2-beprijzing een rem is op economische groei. En om die groei is het Nordhaus altijd gegaan: hoe meer Bruto Nationaal Product des te beter voor de economie. Zie https://foreignpolicy.com/2018/09/12/why-growth-cant-be-green/
LikeLike
In sum, although bioenergy from wood can lower long-run CO2 concentrations compared to fossil fuels, its first impact is an increase in CO2, worsening global warming over the critical period through 2100 even if the wood offsets coal, the most carbon-intensive fossil fuel. Declaring that biofuels are carbon neutral as the EU and others have done, erroneously assumes forest regrowth quickly and fully offsets the emissions from biofuel production and combustion. The neutrality assumption is not valid because it ignores the transient, but decades to centuries long, increase in CO2 caused by biofuels.
Surprisingly, replanting hardwood forests with fast-growing pine plantations raises the CO2 impact of wood because the equilibrium carbon density of plantations is lower than natural forests. Further, projected growth in wood harvest for bioenergy would increase atmospheric CO2 for at least a century because new carbon debt continuously exceeds NPP
http://iopscience.iop.org/article/10.1088/1748-9326/aaa512/meta
LikeLike
” Hoe kan het dat uitgerekend de VVD zo’n communistisch beleid steunt?” Begreep ik inderdaad niet. Wordt hier niet een bepaald communistisch beleid bedoeld, namelijk dat de burger de bedrijven steunt in hun ‘vergroening’? De burger wordt in dit geval ondergeschikt gemaakt aan de bedrijven, zoals de burger in een communistische staat ondergeschikt aan die staat is.
LikeLike
Beste Frank,
Het stuk van Rick van der Ploeg is heel duidelijk over wat hij bedoelt met “zo’n communistisch beleid”:
Het is de bureaucratie die er opgetuigd wordt om allerlei beloningen/straffen uit te delen aan individuele bedrijven (op basis van elk individueel bedrijfsplan)… die ‘communistisch’ van aard is.
Véél simpeler zou het zijn om tot een universele CO2-beprijzing te komen die geldt over alle economische sectoren heen. De opbrengst zou regelrecht en 1-op-1 teruggegeven kunnen worden aan de burger: bijvoorbeeld gewoon delen door het aantal belastingbetalers en als directe teruggave/korting op de inkomstenbelasting.
Dat vergt minder regelzucht, minder overhead-kosten door bureaucratie en het compenseert de burger zo voor stijgende prijzen van althans de CO2-intensieve producten. De niet-CO2-intensieve producten krijgen daardoor een concurrentievoordeel.
Eens met Rick van der Ploeg.
LikeLike
“Deze aanpak stimuleert op geen enkele manier dat bedrijven gaan innoveren of concurreren. Het houdt de gevestigde orde in stand. Terwijl er misschien wel nieuwe ondernemingen zijn met veel groenere technologieën”.
Het lijkt mij dat Rick van der Ploeg dit als “communistisch beleid” ziet.
LikeLike
Communistisch beleid?
Helaas heeft het weinig zin de CO2 uitstoot financieel te bestraffen als er onvoldoende duurzame energie voorhanden is gedurende een groot deel van de tijd.
De ontwikkeling van de transitie zal moeten worden gestimuleerd door positieve impulsen van de overheid en de overheid moet zo nodig ook zelf die ontwikkeling ter hand nemen. Hierbij moet eerst de zwakste schakel van de keten van het transitieproces versterkt worden. Dit is duidelijk de opslag van de duurzaam (zonder emissie van GHG’s ) opgewekte energie. Dit kan op diverse wijzen, maar het meest eenvoudige is waarschijnlijk opslag van wind- en zonne-energie door waterstof productie.
LikeLike
Hoe de beleidsmakers en het IPCC worstelen met het biomassa-probleem.
Another irony: The IPCC states on its website that its “guidelines do not automatically consider biomass used for energy as ‘carbon neutral,’ even if the biomass is thought to be produced sustainably.” Yet, IPCC carbon accounting models appear to ignore the panel’s own guidelines, a contradiction which brings us to the essence of Booth’s research, and to a better understanding of what she calls “the controversy in climate modeling.”
“The EU, including the UK, counts biomass used for electric power as carbon neutral by definition,” Moomaw wrote in 2011. “This means that biomass is counted on the same basis as solar or wind, which clearly are low-carbon sources of energy. This is not only incorrect, but ironic, given that developing countries that use wood for fuel that leads to deforestation is counted as contributing to climate change, while Europe and most states in the US count emissions from ‘modern biofuels’ as carbon neutral.”
https://news.mongabay.com/2018/05/un-forest-accounting-loophole-allows-co2-underreporting-by-eu-uk-us/
LikeLike
Peter,
We vragen aan onze reageerders om zich aan een aantal spelregels te houden. Een van die spelregels luidt: Geen eindeloze herhaling van hetzelfde punt.
Je hebt inmiddels ruimschoots duidelijk gemaakt hoe jij denkt over biobrandstof en over het gebruik van hout als biobrandstof in het bijzonder. Bovendien deelt, voor zover ik kan overzien, iedereen hier je zorgen. We zijn het dus grotendeels met elkaar eens. De meningen verschillen hoogstens op wat details.
Ik stel voor om de discussie hierover, voor nu, als afgesloten te beschouwen.
LikeLike
Nu van het gas af leidt alleen tot meer CO2 uitstoot.
https://www.ed.nl/eindhoven/hoogleraar-tu-eindhoven-nu-van-het-gas-af-leidt-alleen-tot-meer-co2-uitstoot~ac68cdb4/?fbclid=IwAR2ZABML_AH7FOOCJf-bYXVeQtGMJ40wRWs9Sj1uDMps7c79oxkcjyLV_xY
6% van de energie die Nederland gebruikt wordt duurzaam (zonder CO2 uitstoot) opgewekt en daarvan wordt slechts de helft in Nederland geproduceerd. Nederland loopt hierin enorm achterop in de EU en in de hele wereld .https://nl.wikipedia.org/wiki/Duurzame_energie . Aardgas geeft ruim 60% minder uitstoot dan de andere fossiele brandstoffen. Het is dus gekkenwerk om het gas af te sluiten zolang we nog geen duurzame energie hebben.
LikeLike
Ruim een week geleden werd het Klimaatakkoord gepresenteerd, het resultaat van uitgebreid overleg aan allerlei klimaattafels. Veel goede bedoelingen, maar merkwaardig genoeg ontbreken de meest voor de hand liggende maatregelen. Zoals het nu eindelijk eens invoeren van belasting op kerosine. Dat maakt vliegverkeer duurder, en het werkt daarmee als een rem op het vliegverkeer. Mensen zullen eerder geneigd zijn om de trein te pakken voor korte en middellange afstanden. Een andere misser in het klimaatakkoord is het feit dat de maximum snelheid niet wordt aangepakt. Deze is nog niet zo lang geleden op veel plaatsen verhoogd naar 130 km/h, terwijl er bekend was dat de CO2 uitstoot, de uitstoot van fijnstof en van geluid hiermee toenemen, en ook nog eens de verkeersveiligheid vermindert. Het kabinet maakt zich hiermee erg ongeloofwaardig.
Niet alleen ontbreekt een plan om de maximumsnelheid te verlagen, er wordt zelfs een verhoging van de maximumsnelheid gepland op de A2 sterdam en Utrecht. Hiermee worden de omwonenden opnieuw bedrogen. En dat is schandalig.
LikeLike
moet zijn: … op de A2 tussen Amsterdam en Utrecht.
LikeLike
Beste Lennard.
In de aflevering van zo 8 jan 2011( de voorlaatste link die je geeft) zie je dat Veilinga inderdaad met zijn handen aangeeft dat de Zeespiegel in de 80 jaar na het het aanleggen van de afsluitdijk zo een 60 cm is gestegen.
Ik kan je helaas niet precies de tijd vertellen dat hij dat zegt,want die kan ik niet zien ,maar het is redelijk aan het einde.
Als jij ook dit fragment bedoeld,moet ik toch echt zeggen dat het minimaal 60 cm is wat hij aangeeft.
Ook op de conclusies n.a.v Waterbase van RWS en Shell kan ik niets afdingen.( 11,5 cm + 5 van de bodemdaling en 18cm).
Nu wordt er dat soort sites (met klein bereik) natuurlijk veel onzin verkocht,vooral over de AGW,maar hier lijkt hij toch gelijk te hebben.
Kwalijker is het als zulke onwaarheden bij de publieke omroep,met groot bereik,worden verkondigd,het is onnodig en werkt enkel averechts.
LikeLike
Ja, zo te zien was dat niet heel erg handig van Vellinga. Maar goed, als de discussie hier nu over de afstand tussen de handen van Pier Vellinga in een tv-programma van 8 jaar geleden gaat, lijkt de conclusie me toch vooral dat wetenschappers in het algemeen best goed communiceren over het klimaat.
LikeLike
Beste Peter,
Als je de twee fragmenten vergelijkt, dan zie je dat Vellinga bij zijn opmerking over de stijging sinds 1932 geen getal voor de zeespiegelstijging noemt, terwijl hij bij zijn opmerking over de mogelijke stijging in de komende eeuw het getal 20-30 cm noemt op het moment dat hij zijn handen (inderdaad) een stuk verder van elkaar houdt. Ik zou dus niet zo snel concluderen dat hij in het fragment over 1932 circa 60 cm bedoelde, maar eerst nog eens bij hem checken wat volgens hem de stijging sinds 1932 was.
Ben je het overigens wel met me eens dat Klimaatgek over de stijging in de afgelopen 2000 jaar iets heel anders zegt dan Lambeck et al 2014? En dat Klimaatgek daar geen wetenschappelijke bron voor geeft? Zou je Klimaatgek nu een ‘jokkebrok’ noemen, of eerder ‘slordig’ of zoiets?
LikeLike
@Hans Custers
Ik ben het met je eens dat klimaatwetenschappers de AGW goed uitdragen en verdedigen,maar soms is er een enkele ,zoals,hier,die zich geroepen voelt om het ,voor de camera,te overdrijven.
Dat hij daarmee de wetenschap een beetje in discrediet brengt ontgaat hem waarschijnlijk
Wetenschappers kunnen zich beter gewoon aan de feiten houden,zorgen dat ze geen financieel belang hebben,dan winnen ze elke discussie over de AGW zonder enig probleem.
@Lennard
Veilinga weet m.i inderdaad goed dat het geen 60 cm is,en kiest er toch voor om het zo aan te geven,gewoon niet slim.
Over de klimaatgek:hij zegt er ook bij dat hij niet wetenschappelijk bezig is,maar bij veel van zijn artikelen kan ik hem zeker een jokkebrok noemen.
Toch kijk ik regelmatig op dit soort sites,omdat ze ook regelmatig interessant nieuws hebben,maar dan meestal over klimaatbeleid.
LikeLike
Peter,
Je zegt dat Velliga overdrijft. Ik vind dat jij overdrijft, als je nu nog zo’n punt maakt van een fragment van 8 jaar geleden. Wetenschappers zijn hele gewone mensen, die zich wel eens vergissen. En dat recht hebben ze, net als jij en ik. Bovendien weet je helemaal niet wat er is gebeurd. Misschien moesten er een hele hoop takes worden gedraaid en was zijn concentratie wat weg? Of besefte hij juist zijn fout, is het overgedaan en in de montage per ongeluk de verkeerde take gebruikt?
Ik geloof er in elk geval geen bal van dat het bewuste overdrijving is. Vellinga is slim genoeg om te begrijpen dat hij daar helemaal niks mee opschiet.
LikeLike
@Hans Custers.
Dat dit geval 8 jaar geleden is,heeft er niets mee te maken,ik ben er namelijk niet over begonnen,ik constateer enkel wat ik zie en lees.
En net zoals ik weet ook jij niet wat er is gebeurd,feit is dat hij overdrijft en dat het later niet is rechtgezet,niet door de makers,en niet door Veilinga.
Dat iedereen fouten maakt is een feit, maar dat er bewuste fouten worden gemaakt is mij in ieder geval ook duidelijk.
LikeLike
Peter,
Ken je de uitdrukking: van een mug een olifant maken? Die uitdrukking vind ik hier wel van toepassing. En je suggereert opnieuw dat het een bewuste fout zou zijn. Zonder enig bewijs. Zulke insinuaties kun je beter achterwege laten.
LikeLike
@ Hans Custers
Hans,je werkt er zelf aan mee om het een olifant te maken.
Bovendien heb ik goede redenen om aan te nemen dat hij het opzettelijk deed: hij had kunnen zeggen hoeveel cm het was,hij had tussen zijn handen de juiste lengte aan kunnen geven,hij had de makers kunnen vertellen dat er een nieuw shot nodig was en hij had achteraf kunnen toegeven dat het een fout was.
Dit alles heeft hij niet gedaan ,dus zie ik het als bewust.
En als je zo graag recht wilt praten wat krom is ,dan moet je dat vooral proberen,maar ik zie het anders.
LikeLike
@Peter,
mensen kunnen dusdanig in hun bubbel zitten, dat ze zich er niet bewust van zijn. Het is zeker raar, vanuit een ander gezichtspunt gezien, wat die Veilinga deed, in ieder geval erg ‘bubbelig’. Soms zijn mensen erg overtuigd, en drammen dan blind door. Is dat bewust, onbewust?
LikeLike
Hier nog een keer het betreffende fragment van Vellinga, vanaf 21m10s-23m30s:
https://www.uitzendinggemist.net/aflevering/38688/Reis_Door_Het_Waddengebied.html
Hij zegt dat de Afsluitdijk versterkt moet worden vanwege zeespiegelstijging in het verleden en de toekomst. Bij de stijging in het verleden noemt hij geen getal, maar geeft met zijn handen de indruk van misschien 50-60 cm. Over de stijging in de toekomst zegt hij dat die 20-30 cm kan zijn, maar ook 120 cm (wat destijds gebaseerd was op het wetenschappelijk onderbouwde rapport van de Deltacommissie). Hij concludeert dat de Afsluitdijk voor de veiligheid een meter opgehoogd moet worden, of een paar honderd meter breder gemaakt, en geeft dan aan welke voorstellen daarvoor bestaan.
Afgezien van die twee handen die hij te ver uit elkaar hield, lijkt me dit een kloppend en zeker geen overdreven verhaal, zeker in het licht van latere projecties van DeConto & Pollard, die voor de komende eeuw rekening houden met een nog hogere mogelijke stijging, in het slechtste geval tot circa 2,5m ipv 1,2m. Overigens lijkt het erop dat ze die projectie binnenkort weer iets naar beneden zullen bijstellen obv recenter onderzoek:
https://www.theatlantic.com/science/archive/2019/01/sea-level-rise-may-not-become-catastrophic-until-after-2100/579478/?utm_source=fbb&fbclid=IwAR1jf7Rdvd4uT0FlwCEb1DdPGDBi3CFW9dW7GTJGC6HWNQ4e5spYL7uNCI8
De stijging na 2100 kan dan overigens waarschijnlijk nog steeds flink oplopen, tot meer dan 5 meter/eeuw, wat voor adaptatie waarschijnlijk een erg groot, of onmogelijk, probleem zou vormen. Dus het belang van sterke uitstootreductie op korte termijn blijft groot. Zie voor een toelichting op deze recente bevindingen, die waarschijnlijk binnenkort gepubliceerd worden, deze presentatie van Rob DeConto, van 56m20s-66m10s:
Deze bevindingen vermoeden een omslagpunt ergens tussen 2 en 3 graden mondiale opwarming, waarna Antarctica versneld ijs zou kunnen verliezen. Onder de 2 graden blijven lijkt vanuit dit perspectief dus erg verstandig, en daarboven komen erg riskant.
LikeLike
Het gaat bij zeespiegelstijging eigenlijk niet om de gemiddelde zeespiegel, maar om de maximale, dus bij een combinatie van een extreem hoog astronomisch getijde bij een extreem ongunstige richting van een zeer zware storm tijdens een moment van een diep lagedrukgebied aan de kust. Nadat de Afsluitdijk werd gebouwd kwam er al direct een flinke stijging van de hoogwater standen op veel plaatsen in de Waddenzee. De vloed kon namelijk niet meer doorlopen in de Zuiderzee. De stijging van een gemiddeld hoogwater was hierdoor in 1932 op sommige plaatsen in de Waddenzee wel zo’n 20 cm hoger, maar bij extreme getijden was dit uiteraard veel meer. De bouwers van de Afsluitdijk hadden hiermee echter wel rekening gehouden, https://repository.tudelft.nl/islandora/object/uuid:abd41c63-d156-4bc8-9fba-71dc6c1a1ae0?collection=research
De mondiaal gemiddelde zeespiegel is sinds 1932 volgens Csira wel bijna 20 cm gestegen, https://research.csiro.au/slrwavescoast/sea-level/ .
Er is echter ook bodemdaling in het Waddengebied, waardoor de relatieve zeespiegel stijging daar veel groter is. In het gebied is algemene bodemdaling om geologische redenen (oa postglaciaal), maar die is niet overal even groot en op veel plaatsen moeilijk te meten doordat het zand voortdurend in beweging is. Volgens deze opgaaf https://www.nemokennislink.nl/publicaties/waddengebied-ondergrond-ontstaan-en-klimaatverandering/ is de geologische bodemdaling zo’n 10 à 25 cm per eeuw. Verder is er ook in sommige kustgebieden van de Waddenzee een aanzienlijke bodem daling door gaswinning. Deze zou op een deel van Ameland wel 32 cm zijn. Al met al is dus de inschatting van een zeespiegelstijging van 60 cm sinds 1932 voor een aantal plaatsen in het waddengebied niet zo gek, als je het over cijfers hebt, die relevant zijn voor overstromingskansen.
LikeLike
Lezenswaardig artikel in de Groene, hoe pseudosceptici het klimaatdebat verstoren: https://www.groene.nl/artikel/drie-procent-nep-galileo-s
LikeLike
En dit blog wordt ook genoemd, in positieve zin.
LikeLike
Dank voor de link naar de Groene frank. Goed artikel.
Er viel mij wel iets op: om indruk te maken is het handig om de afkorting IPPC. niet te gebruiken. Kennelijk hebben de drie procent nep-Galileo’s het al voor elkaar gekregen dat het handboek herschreven moet worden:
Klik om toegang te krijgen tot Debunking_Handbook_Dutch.pdf
Een cartoon maakt meer duidelijk en spreekt meer tot de verbeelding dan een grafiek. Jammer, maar gelukkig wordt er verwezen naar dit plekje op internet.
‘bovenop deze overweldigende consensus steunen de nationale academies van wetenschappen van over de hele wereld de consensus van de door de mens veroorzaakte opwarming van de aarde’
LikeLike
IPCC: Allemachtig… die typefouten!
LikeLike
Frank,
Inderdaad een erg goed artikel. Dank!
Lieuwe,
Grappig, als ik niet oplet tik ook steeds weer IPPC.
LikeLike
Hier een interessant bericht uit de geologie: https://www.nature.com/articles/d41586-019-00007-1 Voor zover ik weet heeft de klimatologie daar geen antwoord op.
LikeLike
Wellicht toch wel:
http://advances.sciencemag.org/content/2/4/e1501693
“We analyze space geodetic and satellite gravimetric data for the period 2003–2015 to show that all of the main features of polar motion are explained by global-scale continent-ocean mass transport. The changes in terrestrial water storage (TWS) and global cryosphere together explain nearly the entire amplitude (83 ± 23%) and mean directional shift (within 5.9° ± 7.6°) of the observed motion. We also find that the TWS variability fully explains the decadal-like changes in polar motion observed during the study period, thus offering a clue to resolving the long-standing quest for determining the origins of decadal oscillations. This newly discovered link between polar motion and global-scale TWS variability has broad implications for the study of past and future climate.”
Maar deze mogelijkheid lijkt in het Nature-bericht niet genoemd?
LikeLike
Lennart,
inderdaad, die mogelijkheid wordt in het Nature-bericht van een week geleden niet genoemd. Terwijl die mogelijkheid al drie jaar geleden geopperd is.
LikeLike
Ik heb echter de indruk dat het artikel in Nature https://www.nature.com/articles/d41586-019-00007-1 Gaat over de geomagnetische pool en dat het in Science gaat over de geografische pool http://advances.sciencemag.org/content/2/4/e1501693 . De locatie van de aardas kan (iets) veranderen door veranderingen in de massa op bepaalde locaties, bijvoorbeeld doordat het landijs in de poolgebieden smelt. De veranderingen in het magnetisch veld van de aarde hebben daarmee geen verband voor zover ik weet.
LikeLike
Inderdaad ging het stuk in Nature over de beweging van de magnetische pool, en dat in Science over de geografische pool. Ik lees ook nergens iets over een (mogelijke) invloed van beweging van de geografische pool op de locatie van de magnetische pool. Als die er al zou zijn, zal die waarschijnlijk relatief erg klein zijn, aangezien de magnetische pool zich over veel grotere afstanden verplaatst dan de geografische.
Het enige wat ik over een mogelijke relatie kan vinden, misschien wat vergezocht, is dit stukje:
http://all-geo.org/highlyallochthonous/2008/03/where-the-earths-magnetic-field-comes-from/
“Earth’s rotation… has a strong influence on the patterns of convection in the outer core. Most significantly, it has a tendency to produce helical convection currents which align with the spin axis…”.
Wellicht dat kleine veranderingen in de rotatie-as ook kleine veranderingen in het magnetisch veld kunnen veroorzaken?
De geografische pool beweegt blijkbaar deels ook door convectie in de aardmantel:
https://phys.org/news/2018-09-scientists-id-earth-axis-drift.html
“Mantle convection is responsible for the movement of tectonic plates on Earth’s surface. It is basically the circulation of material in the mantle caused by heat from Earth’s core. Ivins describes it as similar to a pot of soup placed on the stove. As the pot, or mantle, heats, the pieces of the soup begin to rise and fall, essentially forming a vertical circulation pattern—just like the rocks moving through Earth’s mantle.”
Zouden convectie in de aardmantel en smeltend ijs via verandering van de rotatie-as ook tot een (iets) andere convectie in de buitenkern kunnen leiden, en zo tot (een kleine) verandering in de magnetische pool? Geen idee, maar wie weet hebben anderen hier gedachten over.
LikeLike
De populistische draaikonterij van VVD Dijkhoff al gevolgd? https://www.trouw.nl/democratie/dijkhoff-zet-klimaatoverleg-onder-druk~ac366577/
LikeLike
@frank,
Deze keer komt de draaikonterij echter niet door politiek opportunisme, maar doordat met gewoon heeft zitten slapen bij het maken van het klimaat akkoord. Veel punten zijn totaal irreëel. Elektriciteit is alles behalve liberaal. Je kan daarmee niet zomaar doen wat je wil. Helaas worden we geregeerd door een stelletje analfabeten.
LikeLike
Het regeren en de besluitvorming is nog even afwachten Willem maar ondertussen worden we beïnvloed door een digibeet en de ‘slimste mens’.
https://eenvandaag.avrotros.nl/item/geen-computer-geen-mail-en-alles-cash-hans-wiegel-is-een-gelukkige-digibeet/
https://www.nporadio1.nl/nos-met-het-oog-op-morgen/onderwerpen/486879-interview-met-hans-wiegel
LikeLike
Wellicht aardig om te laten zien: een overzicht van de inkomende straling in 2018 en in de voorgaande jaren. 2018 was een record-jaar, met een totaal van 409 kJ/cm2 in De Bilt.
Klik om toegang te krijgen tot DeBilt_Glob.pdf
Merk op dat er grote verschillen zijn tussen de zomermaanden (hier: april – september) en de rest van het jaar. Het verschil tussen juni en december is een factor 10. Dat is wel gemeten over een plat vlak. Voor een zonnepaneel exact gericht op het zuiden is het verschil tussen zomer en winter minder. Maar dan nog: de geringe opbrengst in de winter blijft een heel zwak punt van zonne-energie. Dat wordt nog erger als we er ’s winters onze huizen en onze auto’s mee willen verwarmen, juist op het moment dat het aanbod minimaal is.
LikeLike
@ Bart Vreeken
Inderdaad, zonder mogelijkheid tot opslag van de duurzaam opgewekte energie komen we niet verder dan zo’n 50% als het maximaal mogelijke aan duurzame energie.
Dan moeten we bovendien (voor die ca 50%) het elektriciteitsnet verdrievoudigen om alles van producent naar consument te kunnen brengen. We krijgen daardoor namelijk andere productie plaatsen voor elektriciteit en er zal meer worden gebruikt nl door auto’s huizen, enz. Omdat de duurzame bronnen als zon en wind niet altijd kunnen leveren moeten alle bronnen volledig op het net zitten en ook de klassieke fossiele brandstof centrales moeten maximaal kunnen leveren aan het net.
Ook moeten we duurzame elektriciteit zo ver mogelijk uit het buitenland kunnen importeren. Daaraan zitten echter afstandsbeperkingen die met wisselstroom veel groter zijn dan met gelijkstroom. Thans is (bijna) alles wisselstroom. We moeten dus ook nog dure verbindingen maken tussen de Europese landen met gelijkstroom kabels. Zelfs daarmee kunnen we dan nog niet zomaar elektriciteit importeren uit Zuid Spanje bijvoorbeeld.
LikeLike
Het is echter wel mogelijk en hoogst urgent om bijvoorbeeld in Noord Afrika uit duurzame op gewekte elektriciteit (zon) door elektrolyse van water waterstof te produceren. Deze waterstof kan dan wel met pijpleidingen of schepen vervoerd worden naar Nederland. Bovendien kan deze waterstof worden opgeslagen tot ze gebruikt wordt als energiebron bij directe verbranding waardoor de huizen verwarmd worden en de auto’s kunnen rijden. Ook kan men met deze waterstof in een bestaande gascentrale elektriciteit opwekken.
LikeLike
Bart,
Het was een poging om twee heel verschillende mensen tegenover elkaar te plaatsen. Een vertegenwoordigster van de machtige Europese landbouw sector die succesvol tegen een methaan reductie gestreden heeft en een CEO die pleit voor een hogere CO2 tax. Annie heeft alleen oog voor haar eigen sector en natuurlijk veel minder voor biodiversiteit of het klimaat.
Er zijn immers ergere dingen: https://eenvandaag.avrotros.nl/item/eenvandaag-05-01-2019/
Verder gaat ze bijzonder om met de feiten:
https://www.nrc.nl/nieuws/2019/01/09/we-hebben-veertig-wolven-in-nederland-a3182709
LikeLike
Lieuwe,
Meehuilen met de wolven is het bos. Meelopen met allerlei ideeën en trends over dingen die van weinig belang zijn. Niet nadenken en nagaan over wat van belang is, over waar de mogelijkheden liggen, niet nagaan welke beperkende factoren moeten worden opgeruimd om tot een goed milieu en klimaatbeheer te kunnen komen. Dat is idd precies wat onze politici doen.
LikeLike
Klaver komt nu met de harde eis van een CO2-heffing voor de industrie: https://www.trouw.nl/democratie/klaver-steunt-klimaatplannen-coalitie-alleen-als-er-een-co2-heffing-komt-voor-de-industrie-~a86117b8/, die oa gaat dienen om de energierekening van huishoudens te verlagen door de teruggave van energiebelasting te verhogen.
LikeLike
De discussie over de vraag waar straks onze energie vandaan moet komen en de aangereikte oplossingen gaan voorbij aan een vervelend punt: wat schieten we er in feite mee op als er opeens een gratis en schone bron van energie zou worden ontdekt?
OK: de opwarming van de atmosfeer zou dan misschien worden beperkt of zelfs helemaal worden gestopt. Dat zou winst zijn. Maar tegelijk zouden we er een vrijbrief in zien om nog veel harder door te gaan met het verkwisten van de andere grondstoffen op onze planeet.
Paai
LikeLike
@paai
je schetst meteen twee voordelen. 1) inderdaad, de klimaatverandering zal stoppen, en ook niet meer doorschieten naar het plioceen of eoceen. We hebben dan met het ‘huidige’ veranderde klimaat te maken, wat nog even door verandert. De verzuring van de oceanen stopt, de flora en fauna zouden nog net overweg kunnen met het verhoogde CO2-gehalte, en de snel stijgende CO2-concentratie is er dan ook niet meer. 2) gratis energie, dat is niet niks.
Zou toch veel schelen. Maar je kan je inderdaad de vraag stellen, gezien de hardleersheid van de mensheid, of we dan wel zouden reageren bij alle mileuvernietiging.
LikeLike