Gast-blog van Hans Custers: Reactie van de Weergoden op NRC column van Louise Fresco
Geachte mevrouw Fresco,
Bij deze betonen wij u onze erkentelijkheid voor de brief die u namens ons schreef in het NRC van 8 november. Wij kunnen wel een steuntje in de rug gebruiken. Onze macht is immers al eeuwen tanende. Met weemoed denken we terug aan de tijd dat een beetje bliksem en donder voldoende was om de mensen bevend van angst op hun knieën te krijgen. En toen moesten jullie zo nodig beginnen met de Verlichting, met wetenschappers die deze verschijnselen rationeel gingen onderzoeken. Voor we het goed en wel wisten werd het eerste beetje opgedane inzicht al gebruikt om een bliksemafleider te ontwikkelen. Het volk schoot ons nog even te hulp. Het idee dat men dit machtige verschijnsel kon begrijpen was zo pretentieus, de pogingen om het zelfs de beheersen waren zo arrogant, daar moest de Satan wel achter zitten. Daarom kregen de eerste bliksemafleiders gewapende bewaking De afloop kennen we. Zo nu en dan weten we nog wel eens wat te raken, maar veel lol is er niet meer aan. En we kunnen nog wat kinderen, huisdieren en een enkele volwassene de stuipen of het lijf jagen, maar van dat diepe, heilige ontzag is niets meer over.
En dat was nog maar het begin. Daarna kwamen degenen die zich meteorologen zijn gaan noemen. Het begon vrij onschuldig met waarnemen, meten en beschrijven, maar dat ging al snel over in analyseren en verklaren. Zo werd ons, beetje bij beetje, het wapen van de verrassing ontnomen. De pretenties van iemand als Buys Ballot, die ondanks alle wantrouwen doorging met zijn arrogante nieuwlichterij, die de regering zelfs wist te bewegen tot de oprichting van het KNMI, die hoogmoed heeft ons gezag ernstig ondermijnd. Wat we ook proberen, jullie doorzien onze plannen steeds beter, en steeds langer van tevoren. Ons rest slechts brute kracht; daar kunnen we zo nu en dan nog wel indruk mee maken. Maar wat is er in anderhalve eeuw tijd veel verloren gegaan.
Het klimaat is ons laatste bastion. De wetenschap heeft forse bressen geslagen, maar gelukkig is er nog een klein groepje getrouwen dat dapper standhoudt. We zijn dankbaar voor die steun, laat daar geen misverstand over bestaan, maar we moeten met leedwezen constateren dat de geschiedenis zich herhaalt. Weer zien we verwijten van hoogmoed aan het adres van de wetenschap, en weer zien we dat die wetenschap gewoon doorgaat en ons in rap tempo onze laatste geheimen ontfutselt. Als we verder proberen te kijken dan onze goddelijke neuzen lang zijn, vragen we ons wel eens af: Is het niet nog veel hoogmoediger om anderen arrogantie en pretenties te verwijten, als je niet voldoende kennis van hun wetenschap hebt om die werkelijk te kunnen beoordelen?
Mevrouw Fresco, op dit punt gekomen moeten we maar eens open kaart spelen. Als we diep in onze ziel kijken weten we al heel, heel lang dat onze macht helemaal niet tanende is. We hebben helemaal nooit macht gehad. We zijn altijd willoos overgeleverd geweest aan de regels van hemel en aarde: de natuurwetten. We hebben ons bestaansrecht altijd te danken gehad aan de illusie dat er iets hogers, iets ongrijpbaars en onbegrijpbaars zou zijn. U, de Verlichte mens, heeft ons dat bestaansrecht ontnomen. Uw ratio ontkent ons, maar ergens diep daaronder blijft een instinctief verlangen naar dat hogere, ongrijpbare en onbegrijpbare aanwezig. Zelfs het rationele besef dat dit verlangen in de loop van de evolutie van de mens is ontstaan, brengt het niet volledig onder controle. Dat de wetenschap er steeds weer in slaagt om het hogere, ongrijpbare en onbegrijpbare te bestuderen, te beschrijven, te analyseren en uiteindelijk te doorgronden kan daardoor soms ontnuchterend zijn. Maar de wetenschap demystificeert niet alles, ze werpt ook steeds weer nieuwe, nog mooiere, nog minder grijpbare en begrijpbare raadsels op. Misschien is dat een troostrijke gedachte.
De Weergoden.
Klimaatverandering 
Wat een geweldige en doordachte reactie is dit! De insteek van het stuk van Fresco is heel aardig, maar deze versie is veel beter uitgewerkt. Met een aantal zinnen verraadt Fresco dat haar kennis omtrent klimaat(wetenschap) op een paar punten voor verbetering vatbaar is.
Voorbeeld: “Dat er geen enkele relatie is tussen een incidentele orkaan en klimaatverandering hoeven we toch hopelijk niet uit te leggen?” Het feit dat een relatie niet hard te maken is (nog niet, want er zijn aanwijzingen genoeg), betekent niet dat er ‘geen enkele relatie’ is.
Nog een voorbeeld: “Vaak, zoals de afgelopen jaren, doen we dat door het sturen van een venijnige koudegolf op het noordelijk halfrond, zodat jullie weer even de beperkingen zien van jullie modellen die de opwarming van de aarde voorspellen”. Er is geen model of klimaatwetenschapper die zegt dat venijnige koudegolven niet meer zullen voorkomen, ook al warmen de atmosfeer en oceanen van de Aarde gewoon verder op. Het een sluit het andere namelijk niet uit. Als er bijvoorbeeld een venijnige koudegolf op het Noordelijk Halfrond plaatsvindt, is er een goede kans dat het in grote delen van het Arctische gebied 10-20 graden warmer is dan het langjarige gemiddelde (onderhand een jaarlijks terugkerend fenomeen). En dan is het – ceteris paribus – gemiddeld toch warmer op het Noordelijk Halfrond ten opzichte van het langjarig gemiddelde.
Kortom, Louise Fresco zou zich iets meer in de materie kunnen verdiepen. Maar als ex-gymnasiast vond ik haar insteek erg leuk gevonden.
Bij het lezen van bovenstaand stuk moest ik overigens hieraan denken: Le Grand Pan. Dit lied gaat over hoe de Goden door de wetenschap verdreven zijn.
Nogmaals, mijn complimenten.
LikeLike
Hoi Hans,
Ik sluit me aan bij Neven, een bijzonder leuk stuk!
Een klein groepje getrouwen houdt dapper stand en denken, net als hun voorgangers 2000 jaar geleden, dat de hemel op hun hoofd valt. Dit keer in de vorm van cosmic rays.
LikeLike
Dat zijn deze keer niet de Galliërs, maar de Zwartgalliërs met hun fossiele toverdrankje. 😉
Hans, complimenten met je poëtische en diepzinnige reactie op het (trouwens heel leuk gevonden) stuk van prof. Fresco. Ik stem voor méér van deze klimaatpoëzie, de klimaatverandering is vaak maar al te prozaïsch.
LikeLike
Leuk stuk, dank je wel.
LikeLike
Hans,
ik lees deze reactie (molto spiritoso, complimenti!) op L. Fresco bijna 2 jaar na datum. En vraag me af of zij het nu, sept. 2015, nog zou wagen de weersextremen te ontkoppelen van kimaatverandering, en ijssmelt te ontkoppelen van zeespiegelstijging. Maar waar ik echt van sta te kijken zijn de laatste 2 zinnen haar tekst:
“Geen beter bewijs van jullie onverantwoorde hoogmoed dan te denken dat jullie de evolutie naar je hand kunnen zetten en gazellen kunnen evenaren. Of het nu om het weer, laat staan het klimaat gaat, of de menselijke natuur, jullie past alleen bescheidenheid.”
Die bescheidenheid in de laatste zin klopt uiteraard. Wat niet klopt is de suggestie dat wij geen hand hebben in de evolutie en in de ontwikkeling van het klimaat. En dat maakt Fresco’s stuk alles behalve geestig. Ik heb effe naar antecedenten gegoogled, Fresco is een theïst, christelijk gelovig, cda lid. Dat verklaart ook ‘de gazellen’ in de eerste zin van het citaat. Die zin gaat over onverantwoorde hoogmoed en wat hoogmoed betreft is voor christelijke theïsten het boek Job van het O.T. een sleuteltekst. Het is trouwes een magnifieke literaire passage (zie Job 38-40) waarin die gazellen worden opgevoerd. Maar Fresco’s framing klopt niet met de feiten en is wat mij betreft een geestige pose die allesbehalve geestig is. Haar framing is een illustratie van het dualisme en van het rentmeesterschap die in mijn gastblogstukken zijn besproken. Had ik tijdens het schrijven van die stukken weet gehad van je ‘correspondentie’ met Fresco dan had ik er zeker aan gerefereerd. Terwijl ik dit schrijf realiseer ik me dat Fresco een voedselvoorziening-expert is. Dat associeert met de wonderbaarlijke voedselvermenigvuldiging in het N.T. Ik bedoel deze opmerking niet flauw, ik bedoel het als indicatie om de logika in haar tekst te begrijpen.
LikeLike
Foutje, moet ‘3 jaar na datum’ zijn.
LikeLike
tja, wat ‘blijkt’ nu in 2017? De goden zijn weer oppermachtig en van gedaante veranderd. Het verschijnsel heet klimaatverandering, en daarbij gaat het niet meer om een koude- of een warmtegolfje. De wetenschap is druk doende het verschijnsel te analyseren, maar intussen is het verschijnsel bezig flinke schade te veroorzaken.
LikeLike