Er is een akkoord op de COP28. De laatste versie van de slottekst op de COP28 gaat íets verder dan voorlopige versie die een paar dagen eerder werd gepubliceerd. Daar kwam kritiek op, omdat het uitfaseren van fossiele brandstoffen niet werd genoemd. De nieuwe tekst spreekt overigens nog steeds niet over het uitfaseren van fossiele brandstoffen, maar is wel explicieter over het afbouwen ervan, en de voorgestelde klimaatacties worden nu gebracht als oproep in plaats van een wensenlijstje. Het kan als een succes worden gezien dat er eindelijk in een COP-eindtekst wordt gesproken over het afbouwen van fossiele brandstoffen. Maar het opgeluchte gevoel dat er nu heerst, hangt ongetwijfeld ook samen met de vooruitgang ten opzichte van de voorgestelde eindtekst van 11 december, waar de invloed van de fossiele lobby duidelijk in terug te vinden was. En die fossiele lobby bleek met duizenden aanwezig.
Weinig concreet in de slottekst
De eindtekst, aangenomen op woensdag 13 december, is 24 pagina’s lang en bevat veel verschillende statements. Een van de belangrijkste punten is een uitgewerkt lijstje van klimaatacties waarmee de uitstoot van broeikasgassen wordt teruggedrongen en de opwarming van de aarde tot 1,5°C zou moeten worden beperkt. Waar dit in een eerdere versie van 11 december nog als een soort wensenlijstje werd gepresenteerd (“… calls upon Parties to take actions that could include…”) wordt er in de uiteindelijke versie wel iets explicietere oproep gedaan aan alle landen om bij te dragen (“… calls on Parties to contribute to the following global efforts…”). Eén van de belangrijkste oproepen is om weg te bewegen van fossiele brandstoffen (“transitioning away from fossil fuels in energy systems…”), alhoewel het taalgebruik ruimte voor interpretatie overlaat, en die ambiguïteit is waarschijnlijk opzettelijk. In de eerdere versie werd overigens nog enkel gesproken over een reductie (‘reducing’in plaats van ‘transitioning away’) en wat dat betreft wordt de uiteindelijke versie als een opluchting gezien.
Die bewoordingen zijn dus zeker wel een vooruitgang. Maar de doelen blijven enkel een oproep en zijn nog steeds niet bindend (dat zijn de COP-afspraken eigenlijk nooit), én er is geen duidelijke route uitgestippeld voor de transitie. En die route van het afbouwen van fossiel, en daarmee de broeikasgasemissies, is uiteindelijk wat de opwarming bepaalt, en niet enkel een doel in 2050.
Er staat een aantal punten in de eindversie die onveranderd zijn ten opzichte van de eerder voorgestelde tekst, die ik het benoemen waard vind.
- “tripling renewable energy capacity by 2030” – Dit is een belangrijk punt en mag met recht een succes worden genoemd van deze COP. Het is een grotere toename in duurzame energie dan in elk van de projecties van het Internationaal Energie Agenstschap in 2030. Die projecties zijn overigens allemaal niet genoeg voor 1,5°C, en daarmee is een steviger doel zeer welkom.
- “phase down of unabated coal” – Een ‘phase down’ (verminderen) is dus geen ‘phase out’ (stoppen), en ‘unabated coal’ betekent steenkoolgebruik zonder enige vorm van CO2-afvang of -compensatie (tegenover ‘abated’, waarover later meer). Dat gekronkel met taalgebruik op de COP maakt dat de meeste afspraken moeilijk zijn om hard te maken. Wat beter zou zijn, is het uitfaseren van álle steenkool. Maar dat is dan vast te stellig.
- “achieve net zero by 2050 in keeping with the science” – De eindtekst stelt dat netto-nul in 2050 nog kan leiden tot 1,5°C. Volgens het laatste IPCC rapport lijkt dat nog mogelijk te zijn, maar op basis van de meest recente cijfers wordt dat wel erg onwaarschijnlijk (zie o.a. hier en hier). Met netto-nul in 2050 kan de opwarming nog wel worden beperkt tot 2°C (maar ook dat hangt af van het pad).
- “phase out inefficient fossil fuel subsidies” – Eigenlijk de enige benoeming van een ‘phase out’ in dit lijstje van afspraken. De G20 landen hadden al in 2009 afspraken gemaakt over het uitfaseren van fossiele subsidies. Maar het is heel goed dat hier nu wereldwijde afspraken over zijn gemaakt (ten minste, over ‘inefficient’ fossiele subsidies – wéér zo’n opzettelijke ambiguïteit). Eén van de kartrekkers hiervan was overigens onze eigen demissionair minister Klimaat Rob Jetten. Ongetwijfeld ook opererend uit nationaal belang, want een groot deel van de fossiele subsidies in Nederland zijn niet af te schaffen zonder aan internationale afspraken te tornen (denk aan belastingvrijstelling op kerosine).
Als je door het bos van diplomatieke taal naar de eindtekst kijkt, en meeneemt wat voor taaie onderhandelingen er dit jaar aan vooraf zijn gegaan, dan kun je dit ‘historische’ akkoord zeker een succes noemen. Maar als klimaatwetenschapper vind ik het akkoord niet heel succesvol. In de eindrapporten van het IPCC (waarvan de samenvattingen voor beleidsmakers overigens ook door diplomatieke beïnvloeding worden genuanceerd) staat op basis van de meest recente wetenschappelijke bevindingen een overzicht van adviezen om de opwarming van de Aarde te beperken. In de COP28-eindtekst komen de VN-landen tot een compromis dat de urgentie van deze adviezen niet volgt. Ik heb moeite om te begrijpen hoe je een compromis kunt sluiten over wetenschappelijk onderbouwde adviezen om de aarde leefbaar te houden. Misschien moeten bepaalde IPCC-adviezen dan toch maar beleidsvoorschrijvend (‘policy prescriptive’) zijn, in plaats van een vrijblijvend advies, zoals ook deze IPCC-auteurs betogen.
Taal is zeg maar echt mijn ding
Een duik in het taalgebruik van de COP-teksten legt wel bloot welke belangen er allemaal spelen. In principe is het uitfaseren (“phase out”) van fossiele brandstoffen nodig om de Parijsdoelen te halen, en is het verminderen (“phase down”) alleen niet genoeg. Dat is ten minste zo als je de uitstoot van het gebruik van fossiele brandstoffen niet afvangt (“unabated fossil fuels”). Dat staat tegenover het gebruik van fossiele brandstoffen waarbij de uitstoot dus wel deels wordt afgevangen, en opgeslagen of anders ingezet (“abated fossil fuels”, bijvoorbeeld door CCS). Binnen de diplomatieke definitie van “abated” is er overigens geen overeenstemming over hoeveel van de uitstoot precies afgevangen wordt, ook al maakt dat voor de uiteindelijke emissies en dus de opwarming wel degelijk uit.
Over steenkool wordt er dus gesproken over een “phase down of unabated coal”. Volgens die bewoordingen moet steenkoolgebruik zonder afvang van emissies dus worden verminderd, maar niet eens per se worden stopgezet. En over steenkoolgebruik waarbij ook maar een klein deel van de emissies wel wordt afgevangen, wordt niks gezegd. In de eindtekst wordt er verder gesproken over “transitioning away from fossil fuels”. Het geeft aan dat alle landen graag een verandering zien naar een nieuwe toestand. Diplomatiek is dat wel een mooi hoogstandje, want het zegt dus niks over een “phase out” óf een “phase down”, en laat daarmee veel tot de verbeelding over. Weer die opzettelijke ambiguïteit. En daarmee een waterig compromis waar blijkbaar alle VN-landen zich dus wel in konden vinden.
Vooral een succes voor de fossiele lobby
In een onderhandelingstekst van 5 december werd het uitfaseren van fossiele brandstoffen overigens nog wel als optie genoemd. Maar een succesvolle lobbyoperatie van oliekartel OPEC (samen goed voor zo’n 30 procent van mondiale olieproductie) stak daar een stokje voor. In een brief van 6 december aan de president van de COP waarschuwt de OPEC dat het overnemen van de tekst over het uitfaseren voor fossiel voor een ‘kantelpunt met onomkeerbare gevolgen’ zou zorgen. De OPEC-brief stelt ook – onironisch – dat politiek gemotiveerde campagnes de toekomst van hun inwoners bedreigt! Het risico op bereiken van kantelpunten en de bedreiging van de leefbaarheid van inwoners is – volgens het IPCC – toch echt een stuk groter als fossiel níet wordt uitgefaseerd. Toch was COP-president Sultan Al Jaber gevoeliger voor de inhoud van deze brief dan de IPCC-rapporten, want de tekst van 11 december werd op het gebied van mitigatie door velen als teleurstellend beschouwd. Misschien ook niet zo verrassend, gezien het feit dat diezelfde Al Jaber eerder nog stelde dat er geen wetenschappelijke onderbouwing bestaat voor het uitfaseren van fossiel (dat is dus niet waar).
Daarnaast blijkt uit een recente analyse dat er bij deze COP een recordaantal lobbyisten uit de fossiele sector aanwezig was. Met meer dan 2400 personen was de fossiele lobby groter dan vrijwel elke nationale delegatie. The Guardian rapporteert bovendien dat er zo’n 160 vertegenwoordigers aanwezig waren van notoire klimaatontkenner-denktanks. De fossiele lobby was vertegenwoordigd met meer personen dan de afgevaardigden van de tien meest klimaatcrisis-kwetsbare landen gecombineerd (zo’n 1500), en met bijna achter keer meer dan alle officiële inheemse afgevaardigden (zo’n 300). Lobbyisten van de fossiele sector mogen als toekijker altijd al bij de COP-meetings en IPCC-overleggen aanwezig zijn (en daar maken ze graag gebruik van). Maar de lobby was ook gewoon aanwezig in officiële nationale delegaties; zo bracht Frankrijk vertegenwoordigers van Total mee in haar delegatie, en bestond de delegatie van de EU onder meer uit werknemers van BP en ExxonMobil. Daarnaast zouden we de delegaties van alle OPEC-landen ook best als fossiele lobbyisten kunnen beschouwen, gezien de inzet in hun brief. Maar de invloedrijkste fossiele lobbyist van allemaal was waarschijnlijk toch wel de COP28-president Al Jaber, die gewoon het hoofd bleef van staatsoliebedrijf ADNOC.
Tot slot
Dat de COP28 eindtekst nu door media en onderhandelaars als (gematigd) succes wordt binnengehaald, heeft ongetwijfeld te maken met het feit dat de eerdere tekst nóg ontoereikender was. Ik vraag me dan toch af of dat een bewuste, tactische keuze was van het COP28-presidentschap Door in de laatste officiële uren van de conferentie een zwakke voorlopige eindtekst te presenteren, werden onderhandelaars gedwongen om in de overuren tot een goed akkoord te komen. Maar onder die tijdsdruk wordt alles dat beter is als goed gezien. Op die zwakke voorlopige tekst zijn de vingerafdrukken van de fossiele lobby overduidelijk zichtbaar. Binnen de context van die sterke fossiele lobby kan de eindtekst wellicht als succes worden beschouwd. Het akkoord is misschien historisch, maar of het echt omvangt wat nodig is om de opwarming nog tot 1,5°C te kunnen beperken, of zelfs iets daar in de buurt van, dat vraag ik me af.
Op naar de volgende COP, dan maar. Volgend jaar in Azerbeidzjan – óók een grote olieproducent. Dan kan het circus zich weer herhalen.
Klimaatverandering 
Vooral de berichtgeving rondom maken mij bezorgd.
Geld verdienen met fossiele brandstoffen blijkt nog steeds te belangrijk.
De urgentie is jammer genoeg nog steeds niet doorgedrongen…
Bezorgde groet,
LikeLike
Dag Arthur, dank voor dit nuttige overzicht!
Mijns inziens vallen de resultaten van COP28 inderdaad wel mee… gezien de malle uitlatingen van Sultan Al Jabber eerder. In praktische zin betekent dit niet zo heel veel voor de EU en/of voor Nederland, aangezien de EU al op het in Dubai overeenkomen spoor zit.
Wat ook reden kan zijn voor enige opluchting en optimisme: in de laatste fase van een dergelijke COP zijn het de ‘big boys’ die de doorslag geven – en de EU is een ‘very’ big boy in de geopolitiek. Ook OPEC en de UAE kunnen dit niet zomaar terzijde schuiven. So far, so good. 😇
En nee, om beneden de +1,5 °C te blijven gaat het uiteraard niet volstaan. Dit wisten we al. Waar ik wel benieuwd naar ben, is hoe de internationale politiek om zal gaan met dit gegeven zodra we ‘definitief’ dit deel van het Klimaatakkoord voorbij zijn.
LikeLike
Dag Bob,
ik denk ook dat het voor velen, ook in de COP onderhandelingen, al wel duidelijk was dat dit pakket niet genoeg zou zijn om 1,5C in leven te houden. Maar het staat dus wel expliciet in de eindtekst waar iedereen mee akkoord is! Dus op papier zou dit pakket dus wel genoeg moeten zijn… (dat is het m.i. niet maar dat wil men blijkbaar wel graag geloven)
Wat er dan gebeurt als we eenmaal voorbij de 1,5C zijn, ja, daar ben ik ook wel erg naar benieuwd. Parijs zegt “well below 2C”. Maar wat betekent dat in die COP onderhandelingen uiteindelijk echt..? We gaan het zien
LikeLike
Arthur, Bob,
Was het niet zo dat bij veel 1,5 graad-scenario’s sowieso al rekening werd gehouden met tijdelijke overshoot om daarna via carbon dioxide removal (CDR) weer terug te keren tot onder die 1,5 graad, voor zover mogelijk? De vraag is dan in hoeverre dat inderdaad mogelijk is/wordt via bv CO2-opslag in bossen of via afvang en opslag onder de grond (CCS).
Die laatste optie zou het meest effectief zijn in combinatie met verbranding van biomassa BECCS), dus dan is een vraag hoeveel opslagcapaciteit daarvoor geschikt is en of er dan nog capaciteit is voor opslag van afgevangen fossiele CO2 (dus van “abated fossil fuels”), als ik het goed begrijp. Behalve opslagcapaciteit is dan ook de vraag hoe betaalbaar die opties bij verdergaande opschaling zullen zijn of blijven.
Hebben jullie zicht op recente inschattingen op dit vlak? Ik weet dat de European Academies Science Advisory Council (EASAC) in 2022 waarschuwde om niet al te veel op BECCS te vertrouwen: https://easac.eu/news/details/look-before-you-leap-european-science-academies-caution-against-subsidies-for-bioenergy-with-carbon-capture-and-storage-beccs
Waarschijnlijk gaat de fossiele industrie uit van scenario’s met veel meer fossiele CCS dan wat een organisatie als EASAC als realistisch inschat, maar hoever die schattingen uit elkaar liggen heb ik niet zo scherp in beeld.
Andere vraag: hoe worden fossiele subsidies opgedeeld in “efficient” en “ineffecient”? En welk deel van de huidige mondiale subsidies zou dan in de ene en de andere categorie vallen (ongeveer), volgens de inschattingen van diverse organisaties?
LikeLike
Ik zie toevallig net deze recente studie van Dekker et al 2023 over o.a. de mate van CCS en BECCS in diverse modellen en scenario’s: https://www.nature.com/articles/s41586-023-06738-6
Daarin lijkt voor scenario C2 (=1,5C met overshoot) de meeste CCS+BECCS te zitten, rond 30 EJ in 2050, volgens fig1d-e. Geen idee hoe realistisch dat is qua CO2-opslagcapaciteit en/of kosten.
LikeLike
Aanvulling: die circa 30 EJ is dan de bovenkant van de bandbreedte van 75% van de modeluitkomsten, dus in 25% van de gevallen zou het meer kunnen zijn tot wel circa 70 EJ, als ik het goed zie.
LikeLike
Zie ook wat Jim Hansen hierover zegt: https://www.columbia.edu/~jeh1/mailings/2023/Miracle.2023.12.07.pdf
“RCP2.6 was defined such as to provide a 66 percent chance of keeping global warming under 2°C. Scenario RCP2.6 is a product of an Integrated Assessment Model (IAM). Assumptions in IAMs can yield implausible results. RCP2.6, e.g., assumes deployment of a vast array of powerplants that burn biofuels, capture the CO2 emissions, and permanently bury the CO2 (BECCS = bioenergy with carbon capture and storage). BECCS on such a massive scale would be nature-ravaging and food-security-threatening. In Pipeline and elsewhere we note that the gap between RCP2.6 and reality could be closed via direct-air CCS, but the annual cost with present CCS is $3.4-7 trillion and growing; also, transporting and storing that much CO2 underground would likely generate public opposition.”
LikeLike
Dag Lennart,
Dankje voor je reacties. Een aantal gedachtes:
1. Over de overshoot wordt er in de COP28 eindtekst in elk geval consistent (dat is maar 2 keer) verwezen naar “limiting global warming to 1.5 °C with no or limited overshoot”. Met andere woorden, de rol van overshoot wordt “limited” geacht, maar hoeveel dat dan is, God mag het weten. Deze tool vind je overigens vast wel interessant: een interactief overzicht waarmee je zelf met de verschillende IAM scenario’s kunt spelen. Dus ook 1,5C met of zonder (of ‘limited’) overshoot. Volgens mij zijn er maar erg weinig IPCC scenario’s die 1,5C halen zónder overshoot, overigens. https://interactive.carbonbrief.org/one-point-five-pathways/index.html
LikeLike
2. Over de rol van CCS weet ik niet of ik je meer kan vertellen dan wat je zelf al hebt gevonden. Ik weet wel dat wetenschappers over het algemeen de rol van CCS als zeer beperkt zien, en uberhaupt niet als oplossing die morgen al grootschalig kan worden uitgerold. Om die reden is er dus wel kritiek op de IAMs want die verwachten m.i. een grotere rol van CCS (en andere ‘abatement’ technieken) dan wat experts – ook in de IPCC rapporten – als realistisch zien. Beleidsmakers zijn er over het algemeen erg happig op (in het regeerakkoord van Rutte 3 wilde ze volgens mij de helft van de emissiereductie met CCS realiseren! Hoe dan?). Al Jaber heeft al wel in interviews gezegd dat CCS een grote rol gaat spelen (kan die zo 123 niet terug vinden), maar dat druist dus in tegen het oordeel van experts. Hier overigens een erg interessant overzicht van dat expert oordeel over CO2 removal technieken (oa met Kevin Anderson en Glen Peters): https://www.nature.com/articles/s43017-023-00493-y
Daarnaast is die “public opposition” er nu al, kijk maar naar het Porthos project, dat CO2 opslag bij de haven van Rotterdam gaat uitvoeren. Zelfs dat kwam er na legale bezwaren van MOB al bijna niet.
LikeLike
3. Over “inefficient” fossil fuel subsidies. Hoe meet je dat? Het korte antwoord is: niet. In The Guardian zeggen ze er het volgende over: ““inefficient” is seen as a weasel word enabling nations to largely do as they please. The G20 promised the same in 2009, with no progress to date.”
In een BBC stuk vind ik wel de volgende quote: “The IEA defines an “inefficient” subsidy as something that encourages wasteful consumption.” maar ik kan op de site van de IEA niet echt een verdere definitie terugvinden. Eigenlijk nog steeds een ‘weasel word’, dus. Het blijft die opzettelijke ambiguiteit, waar iedereen zich dus wel in kan vinden. Aan de andere kant geeft deze zin een grote groep landen die wél met (internationale) fossiele subsidies aan de slag willen misschien wel een mandaat. Maarja, zoals the Guardian ook zegt, bij de G20 was dat mandaat er eigenlijk al, en daar is nog geen voortgang gemaakt.
LikeLike
Arthur, (deze reactie had ik gisteren op een verkeerde plek gepost, ik bedoelde ‘m als reactie op dit blogstuk van jou)
Er verscheen 19-12-23 een bericht op CarbonBrief over “Webinar: Journalisten van Carbon Brief bespreken de belangrijkste resultaten van COP28”. In dat bericht is ook opgenomen een serie interessante vragen uit het publiek.
Van een aantal vragen vind ik de antwoorden van de journalisten (die COP28 hebben bijgewoond) nogal vragen oproepend.
PG vraagt: Is wat er is overeengekomen niet enorm tekortschietend wat nodig is? De Saoedi’s hebben met deze formulering ingestemd omdat het hen in staat stelde op ‘business as usual’-basis door te gaan, nietwaar?
SE antwoordt: Zoals we in onze samenvatting schreven, was de formulering over fossiele brandstoffen waarschijnlijk net zo ambitieus als zij had kunnen zijn – afgezien van aanzienlijke bewegingen op het gebied van nieuwe financiering.
Arthur, heb jij een idee wat SE bedoelt met “waarschijnlijk net zo ambitieus als zij had kunnen zijn”?
ME vraagt: Nu de FT rapporteert: ‘Grote olie verwelkomt de oproep van de COP28 om op een ‘ordelijke’ manier af te stappen van fossiele brandstoffen’ – moet het snijden in de FF-subsidies de focus zijn voor de volgende COP?
SE antwoordt: De inventarisatie roept landen op om inefficiënte subsidies voor fossiele brandstoffen die de energiearmoede niet ondersteunen “zo snel mogelijk” geleidelijk af te schaffen, en dit onderwerp is herhaaldelijk ter sprake gekomen, bijvoorbeeld in de uitkomst van de COP26, maar ik ben er zeker van dat de focus op subsidies zal blijven bestaan – en met goede reden.
Arthur, heb jij een idee wat SE met die laatste woorden bedoeld?
BM zegt en vraagt: Omdat de zinsnede over het afstappen van fossiele brandstoffen een uitbreiding heeft, namelijk “om in 2050 netto nul te bereiken, in overeenstemming met de wetenschap”; Maakt dat deze uitspraak niet betekenisvoller? Er is netto nul CO2 nodig om de opwarming tot 1,5 graden Celsius te beperken, dus de hele zin zegt eigenlijk dat de transitie van fossiele brandstoffen in 2050 gerealiseerd moet zijn, en dat is precies wat nodig is. Ik weet dat de “oproep aan partijen”-context deze hele verklaring nogal zwak maakt, maar toch
SE: Bedankt voor de vraag Bert, ja je hebt gelijk, maar desalniettemin zal de belangrijkste test komen met toezeggingen voor de volgende landen.
Arthur, dit antwoord van SE lijkt me veel te kort door de bocht en lijkt me ook in tegenspraak met wat uit jouw artikel blijkt en wat volgens mij ook niet meer dan logisch is, namelijk dat het wel degelijk afhangt van het afbouwpad dat gevolgd wordt. Een lineair afbouwpad naar 2050 levert een veel beter resultaat dan een voorlopig plateau met daarna een versnelde afbouw. Zo heb jij het ook bedoeld?
LikeLike
Dag Jaap, dank voor je interesse. Ik kan me voorstellen dat de journalisten van Carbonbrief (in dit geval volgens mij alleen Simon Evans) meer weten van wat er op de COP28 is gebeurd dan ik. Maar ik kan proberen je vragen te beantwoorden.
– ik weet niet wat Carbonbrief in hun samenvatting schrijft maar het antwoors van SE is niet echt een antwoord op de vraag. Ik zou namelijk zeggen: ja, wat er afgesproken is, is waarschijnlijk ontoereikend om 1.5C te halen. Omdat sommige doelen vaag of moeilijk meetbaar zijn, is er overigens wel een kans dat 1.5C binnen deze afspraken wél wordt gehaald (lijkt me onwaarschijnlijk maar het is mogelijk). Waar SE op lijkt te doelen, is dat dit akkoord, gezien alle verschillende belangen van de 198 (oid) verschillende landen, voor nu misschien het hoogst haalbare was. Of ten minste het meest ambitieus waar alle landen zich achter hadden kunnen scharen. OPEC landen waren met scherpere bewoordingen waarschijnlijk nooit akkoord gegaan
– ‘met goede reden’ over het afbouwen van FF subsidies zal waarschijnlijk slaan op het feit dat veel uitstoot ge’locked’ zit in financiële systemen. Zolang er prijsprikkels bestaan die het verbruik van fossiele brandstoffen in stand houden, zal een deel van de transitie niet gaan bewegen. Er blijkt heel veel fossiel verbruik ‘vast’ te zitten in allerlei financiële afspraken. Over die subsidies gaat het al decennia. Ik denk dat het wat dat betreft logisch is dat het een volgende COP weer over fossiele subsidies gaat (net als in eerdere jaren). De focus blijft omdat het probleem nog niet is opgelost.
– dat antwoord over netto nul in 2050 is wel een beetje vaag, ja. Die zinsnede uit het COP28 akkoord ‘netto nul in 2050, in overeenstemming met de wetenschap’ vind ik ook wel een beetje lastig. ‘De wetenschap’ stelt inderdaad dat 1.5C mogelijk is met netto nul in 2050 maar dat hangt enorm af van het genomen pad, zoals jij ook zegt. Om dat dus op te nemen in het akkoord vind ik bijna een beetje cherry picking, om maar naar buiten toe te laten zien dat het COP28 akkoord de wetenschap aanhoudt… Tja, zo kan ik het ook. Het pad is dus veel belangrijker. Hoe je dat resterende koolstof budget verdeelt per land is overigens weer een andere vraag. Daarin zijn nationale toezeggingen wel erg belangrijk (ook om in kaart te brengen wie wat doet en of dat totaalplaatje toereikend gaat zijn)
Enfin hopelijk heb ik je vragen een beetje kunnen beantwoorden! Ik ben op vakantie en geen laptop bij de hand, dus dat maakt het wat lastiger 😉
LikeLike
Dat al-Jaber zich meer druk maakt over de gevolgen van bepaalde maatregelen op zijn mensen, ipv de gevolgen van een veranderend klimaat lijkt mij logisch. De zandbak waar hij en andere opec woont wordt alleen maar wat heter, en dan kan hij met zijn poen nog een airco aanschaffen. Dit in geval van een ontsporend klimaat met rampspoed overal.
Echter, bij maatregelen, waardoor de instroom van oliedollars opdroogt ziet het er voor hem en andere opec heel wat dreigender uit.
LikeGeliked door 1 persoon
Frank, deze opmerking van jou lijkt mij een realistische te zijn in het krachtenveld dat er speelt.
LikeLike