CO2-balans bij gebruik van biomassa als energiebron

268 Reacties op “CO2-balans bij gebruik van biomassa als energiebron”

1. Lennart van der Linde | 12 juni 2020 om 20:08 |

   Beste Guido,
   Dank voor dit genuanceerde stuk. Je verwijst o.a. naar Norton et al 2019. Zij zeggen onder meer:

   “The classification of forest biomass as ‘renewable’ is based on the reasoning that, since biomass carbon came from atmospheric CO2 and regrowth absorbs CO2 over time, it can be regarded as ‘carbon neutral’ with net emissions over the harvesting/regrowth cycle of zero. The ‘carbon neutrality’ concept is, however, a gross misrepresentation of the atmosphere’s CO2 balance since it ignores the slowness of the photosynthesis process which takes several decades for trees to reach maturity. This has been pointed out repeatedly (e.g. Agostini, Guiintoli, & Boulamanti, 2014; Berndes et al., 2016; Fisher, Jackson, & Biewald, 2012; Holtsmark, 2012, 2013; Mitchell, Harmon, & O’Connell, 2012; Ter‐Mikaelian, Colombo, & Chen, 2015; Zanchi, Pena, & Bird, 2012)…

   Research has shown that the time needed to reabsorb the extra carbon released can be very long, so that current policies risk achieving the reverse of that intended—initially exacerbating rather than mitigating climate change. This issue has been pointed out by many authors (e.g. Booth, 2018; Laganière, Paré, Thiffault, & Bernier, 2017; Schlesinger, 2018; Ter‐Mikaelian, Colombo, Lovekin, et al., 2015), and, in the specific context of the EU’s policy (KNAW, 2017; Searchinger et al., 2018).

   The European Academies Science Advisory Council (EASAC) has brought these issues to the attention of the European Commission in its recent reviews and statements (EASAC, 2017, 2018, 2019) and, during the debate on the revision of the EU’s RED in 2018, many scientists (e.g. Beddington et al., 2018) argued against the simplistic assumptions of carbon neutrality and treating biomass as renewable. However, the revised directive (REDII) continues to classify biomass in the same way as solar, wind and other categories of renewable energy.

   However, where additional trees are harvested the payback periods depends on the species and conditions of regrowth which range from decades to centuries (e.g. McKechnie, Colombo, Chen, Mabee, & MacLean, 2011; Nabuurs, Arets, & Schelhass, 2017; Sterman, Siegel, & Rooney‐Varga, 2018; Ter‐Mikaelian, Colombo, Lovekin, et al., 2015). In some scenarios, the carbon present in the original forest stock may never be recovered. This means that the concept of carbon neutrality is both uncertain and highly time and context dependent…. Given that the Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC, 2018) projects that average surface temperatures are likely to exceed 1.5°C between 2030 and 2052 on current trends, payback periods of decades increase the risk of overshooting Paris Agreement targets.

   Assessing the net effects of switching from coal to forest biomass requires an integrated approach whereby carbon flows along the complete life cycle (including combustion emissions) in the bioenergy scenario are compared with carbon flows in the absence of increased harvesting for bioenergy (a reference or counterfactual scenario). Such analyses should include the reduction in the carbon stock of the forests harvested. Many such studies (e.g. Ricardo, 2016; Stephenson & Mackay, 2014; Sterman et al., 2018; Ter‐Mikaelian, Colombo, Lovekin, et al., 2015) have shown that only residues from traditional forestry management (i.e. leftovers after use for timber, board, paper etc.) or naturally fast‐decaying wood as a result of forest dieback from diseases or fire have payback periods of the order of years. In contrast, increasing forest stock harvesting of stemwood (whether thinnings or clear‐cut) increases atmospheric CO2 levels for decades to centuries depending on the counterfactual scenarios…

   The UNFCCC accounting rules already mentioned allowing an importing country to count emissions from biomass as zero, are based on the assumption that reductions in forest biomass are accounted in the exporting country’s LULUCF statistics. Since implementation and verification of the latter vary considerably between countries, the trade‐off between reductions in carbon stock and emissions into the atmosphere at the point of combustion lacks transparency. Emissions reporting can thus be highly misleading since the importing country will record biomass emissions as zero and as reducing its national emissions inventory, even though the net effect of switching from coal to biomass pellets may be to increase atmospheric CO2 levels for decades.

   The above considerations led to EASAC recommending that forest biomass should not be regarded as a source of renewable energy under the EU’s RED unless the replacement of fossil fuels by biomass leads to net reductions in atmospheric concentrations of CO2 within a decade or so.”

   Voor een leek zoals ik lijkt dit redelijk onderbouwde kritiek op de huidige praktijk, die het PBL-rapport naar mijn indruk niet heeft kunnen weerleggen. Het PBL lijkt alleen te concluderen dat hierover vooralsnog geen wetenschappelijke consensus bestaat, omdat er ook onderbouwde wetenschap is die minder kritisch is op de huidige praktijk.

   Ik vraag me af welke specifieke beweringen van Norton et al volgens jou niet kloppen en het meest relevant zijn in deze discussie. In je stuk ga je daar volgens mij alleen in vrij algemene zin op in, waardoor het misschien lijkt alsof je meer met Norton et al van inzicht verschilt dan mogelijk het geval is. Ik kan het nog niet goed beoordelen, dus hopelijk kun je dit verder verduidelijken.

   LikeLike

2. Hans Custers | 12 juni 2020 om 21:21 |

   Lennart,

   Ik draai de vraag even om. Wat is er in dat lange citaat dat je aanhaalt nu echt in tegenspraak met wat Guido zegt? Ik zie een verschil in accenten, in woordkeus, in stelligheid waarmee men conclusies trekt (ofwel, in “framing”), maar dat is het dan ook. Een werkelijk verschil van inzicht over de feiten haal ik er niet uit. Guido beweert ook nergens dat er beweringen in dat stuk van Norton niet zouden kloppen, dus je vraag daarnaar is niet op zijn plaats.

   Het lijkt me prima verwoord door Guido: de nuance die hij expliciet benoemt moet je in Norton et al. tussen de regels zoeken. En dan is hij er net zo goed.

   LikeLike

3. Leffert Oldenkamp | 12 juni 2020 om 21:51 |

   beste Guido,
   Mooi dat je een genuanceerd verhaal brengt, maar er staan wel wat slordige dingen in. Je behoeft geen wetenschapper te zijn om te beseffen dat de verbrandingswaarde van alle biomassa soorten dusdanig is dat er veel meer Co2 wordt uitgestoten per opgewekte eenheid warmte of elektriciteit dan de fossiele tegenhangers. Aardgas is dan het schoonst. Dus of je nu pellets, takken, gepyrolyseerde houtresten, vergast hout…je brengt de klimaat doelen verder weg. Ook biofuels zijn erger dan kerosine. Gecertificeerd hout of houtresten levert dezelfde uitstoot als niet gecertificeerde.
   Bossen , overal ter wereld, nemen af in oppervlakte. Vel;e oorzaken. In Europa mede door EU beleid met Natura 2000. Verder is de jaarlijkse aanwas (lopende aanwas in bosbouwtermen) dalende. Daardoor is de opvangcapaciteit voor CO2 dalende en kan – vooral in gecertificeerde bossen de opvang functie voor CO2 in bossen van de overmatige uitstoot met biomassa niet op peil blijven.
   Verder heb je een merkwaardige opvatting over bosbouw. Er bestaan nauwelijks natuurlijke bossen. Er zijn inderdaad plantages met bomen die als een landbouwgewas worden behandeld.
   Maar wat vaak onder productiebos wordt begrepen of geduid is niets meer dan het pionier stadium – stakenfase – wat je nodig hebt om volwassen bossen te maken.
   Het stoken van biomassa valt niet met nuances te verdedigen.

   LikeLike

4. Lennart van der Linde | 12 juni 2020 om 22:31 |

   Hans,
   Wat Guido over Norton et al zegt is:
   “Een vaak aangehaald artikel waar Vet co-auteur van is, is een ‘Policy Commentary’ van de EASAC, de Europese overkoepelende organisatie van academies van wetenschappen. Dat artikel lijkt een beetje op het hierboven aangehaalde Telegraaf stuk in de zin van dat het overwegend negatief over biomassa schrijft maar tussen de regels door is er toch nuance.”

   Dat laatste lijkt te suggereren dat er expliciet niet zoveel nuance is, maar tussen de regels toch wel. Ik zou zelf niet zeggen “overwegend negatief” en “tussen de regels”, maar “onderbouwd en genuanceerd kritisch op de huidige praktijk”. Maar ik weet er minder van dan Guido, dus daarom vraag ik om verduidelijking, waarbij ik zelf al zeg: “misschien lijkt het alsof je meer met Norton et al van inzicht verschilt dan mogelijk het geval is”. Misschien is er inderdaad zelfs geen wezenlijk verschil van inzicht, dat zou kunnen, alleen is mij dat nog niet helemaal duidelijk. Dus ik ben benieuwd hoe Guido dit ziet.

   LikeLike

5. Leo van Lierop | 12 juni 2020 om 22:43 |

   Vooral prioriteit geven aan echte duurzame energie en biomassa voor bijstook afbouwen lijkt mij hier het bericht! Gezien we (op zijn minst) over 30 jaar klimaatneutraal moeten zijn en bomen met die tijd redelijk volgroeid moeten zijn (om in de buurt van het 2°C doel te blijven), lijkt mij een toename van biomassa voor bijstook op dit moment uit de boze!

   LikeLike

6. Bob Brand | 12 juni 2020 om 22:47 |

   Beste Leffert Oldenkamp,

   Dit is onjuist, om redenen die prof. van der Werf al uitgelegd heeft:

   “… dat de verbrandingswaarde van alle biomassa soorten dusdanig is dat er veel meer Co2 wordt uitgestoten per opgewekte eenheid warmte of elektriciteit dan de fossiele tegenhangers. Aardgas is dan het schoonst.”

   Het koolstof dat aan de atmosfeer wordt toegevoegd door de verbranding van aardgas … komt uit fossiele reservoirs van onder de grond. Na verbranding is dit koolstof, als CO2, verplaatst naar de dampkring.

   Bij biomassa is dit niet het geval. Dit koolstof wordt juist éérst uit de dampkring gehaald en door fotosynthese vastgelegd in koolhydraten, om na de verbranding (of de rotting) weer terug te keren naar waar het al vandaan kwam: de dampkring.

   NETTO voegt de verbranding van biomassa dan ook geen koolstof toe aan de koolstofcyclus, aan de kringloop van: CO2 in de dampkring –> assimilatie –> C in biomassa –> dissimilatie (verbranding, rotting) —> CO2 in de dampkring. Aardgas verplaatst het C vanuit fossiele reservoirs naar de dampkring, biomassa echter niet.

   Daarom zijn sommetjes die suggereren dat er “meer CO2 wordt uitgestoten per opgewekte eenheid warmte of elektriciteit dan de fossiele tegenhangers“, misleidend. Die sommetjes laten achterwege dat *al* dit koolstof (CO2) éérst uit de dampkring is gehaald.

   LikeLike

7. Guido van der Werf | 12 juni 2020 om 22:50 |

   @Lennart – het gaat vooral over het contrast tussen de nuance die wel degelijk in het artikel van Norton et al. zit en het gebrek daaraan bij uitspraken van de (co)auteurs in de media.

   LikeLike

8. Guido van der Werf | 12 juni 2020 om 23:03 |

   @Leffert – dank voor je inzichten, hierbij nog wat opmerkingen in aanvulling van wat Bob al zei. Zou je a.u.b. naar de satellietdata willen gaan (https://earthenginepartners.appspot.com/science-2013-global-forest) en inzoomen op Zweden, Finland, of Baltische staten? Je kan het jaar van oogst zien en er is een optie om naar loss/extent/gain te gaan waarbij ‘gain’ over een kortere periode is gemeten dan ‘loss’. Als je genoeg inzoomt ontstaat het patroon als in Figuur 5 hierboven. We zijn het snel eens dat als er geen hergroei zou zijn of als er ongebreidelde uitbreiding zou zijn van oogst dat de balans verstoord is maar dat is niet wat de data zegt. Ik neem aan dat je het patroon zoals in Figuur 5 staat ook als CO2 neutraal erkent?

   LikeLike

9. Bob Brand | 12 juni 2020 om 23:07 |

   Beste Leo van Lierop,

   Het volgende is makkelijk geroepen maar niet zo doordacht:

   “Vooral prioriteit geven aan echte duurzame energie en biomassa voor bijstook afbouwen lijkt mij hier het bericht!

   Biomassa kan een essentiële, wellicht onmisbare, rol vervullen in de transitie naar duurzame energie. Hernieuwbare bronnen zoals zon en wind zijn namelijk intermittent: soms zijn ze er en soms zijn ze er ook helemaal niet. ’s Nachts schijnt de zon niet en soms waait het ook niet.

   Om de ‘intermittency’ te overbruggen wordt nu een combinatie van maatregelen benut: koppeling van elektriciteitsnetten, hydro uit Noorwegen en zowel aardgas als biomassa, die de ‘hiaten’ in zon en wind opvangen. Echter, we moeten binnen enkele decennia het aardgas uitfaseren (of de verbrandingsgassen ervan onder de grond gaan stoppen: CCS). Wat dan?

   Biomassa kan, naast andere middelen, helpen om die hiaten in zon/wind te overbruggen. Het is namelijk ‘dispatchable’: je kan het verstoken op elk moment dat je nodig acht. En je kan biomassa ruim van te voren extra aan gaan planten… zodat het ook ruim van te voren extra CO2 uit de dampkring haalt.

   LikeLike

10. Leo van Lierop | 13 juni 2020 om 00:03 |

    Hoi Bob, ook dat is makkelijk praten. Eigenlijk is alles wat we nu roepen makkelijk praten. Er moet namelijk zo veel gebeuren. Onze voetafdruk moet drastisch omlaag en we moeten ons flexibel opstellen naar de hoeveelheid energie, producten en middelen die er zijn. Drastisch minder vlees eten, waardoor er meer oppervlakte vrij komt voor CO2 vretende gewassen. Dan kunnen we de bossen laten staan voor de nodige opslag en biodiversiteit (waar we het uiteindelijk voor doen). Maar ook dat lijkt me onvoldoende en is nieuwe technologie gewenst.

    LikeLike

11. Bob Brand | 13 juni 2020 om 00:46 |

    Hallo Leo,

    Minder vlees eten is zeker een bijdrage, maar is volstrekt onvoldoende. Daar is vanzelfsprekend al over nagedacht. Zomaar hopen op een ‘magische’ nieuwe technologie is zinloos — elke toekomstige technologie zal zich binnen de natuurwetten dienen te voltrekken.

    “… Dan kunnen we de bossen laten staan”

    Het is een fundamentele misvatting dat ‘de bossen’ er altijd al waren en dat die er ‘zomaar’ zouden staan. Het meeste bos op Aarde is inmiddels door de mens aangelegd en beheerd. Het is doorgaans geen oerbos dat er ‘vanouds’ al stond.

    Het is dan ook geen kwestie van ‘laten staan’. Het is een kwestie van méér bos aanplanten en dat wordt nou juist bevorderd als daar in de toekomst een markt voor is.

    LikeLike

12. Lennart van der Linde | 13 juni 2020 om 08:51 |

    Beste Guido, je zegt:
    “het gaat vooral over het contrast tussen de nuance die wel degelijk in het artikel van Norton et al. zit en het gebrek daaraan bij uitspraken van de (co)auteurs in de media.”

    Ok, dat contrast herken ik wel, dus ik kan volgen dat je daar met nadruk op wijst. Maar als je “vooral” zegt, roept dat bij mij nog de vraag op of Norton et al (belangrijke) beweringen doen die volgens jou te kort door de bocht zijn of echt niet kloppen. Ik wil graag begrijpen of Norton et al (en de wetenschappers waarnaar zij verwijzen) over het geheel terechte kritiek leveren op de huidige praktijk, of dat zij zich op belangrijke punten vergissen.

    Mijn vraag is dus: ben je het op de belangrijkste punten met Norton et al eens? Of wat zijn eventueel jullie belangrijkste verschillen van inzicht?

    LikeLike

13. Guido van der Werf | 13 juni 2020 om 09:19 |

    @Lennart – er zijn genoeg nuanceverschillen, op een belangrijk punt is dat meer dan dat: Norton claimt dat we alleen biomassa kunnen gebruiken met een korte ‘payback time’ omdat de CO2 concentratie nu al moet stabiliseren. In Figuur 6 heb ik geprobeerd te verduidelijken dat dat het geval is voor een individuele boom of plot maar niet voor (bestaande) bosbouw. Even los van de observatie dat we nog niet binnen 10 of 20 jaar van fossiele brandstoffen af zijn.

    LikeLike

14. Lennart van der Linde | 13 juni 2020 om 09:59 |

    Hoi Guido,
    Norton et al zeggen:
    “Counterarguments to the above include that the removal of carbon stock from one area of forest should be considered on the landscape scale where (at least in some regions) carbon stock may be increasing. The errors in this approach have already been analysed by Ter‐Mikaelian, Colombo, and Chen (2015) and from a policy perspective, the key question is, what are the climate implications for policy options including bioenergy, and those without? As pointed out above (EASAC, 2017; Ricardo, 2016; Stephenson & Mackay, 2014), in the case of the import of pellets from the United States to the United Kingdom, scenarios are dominated by those exacerbating climate change. Moreover, even though some forest carbon stocks have been increasing in Europe and parts of the United States, the Global Forest Resources Assessment (FRA, 2015) estimated that forest carbon stocks globally decreased by 0.22 gigatonnes annually from 2011 to 2015.”

    Als ik het goed begrijp, zijn ze het niet eens met jouw tegenargument met verwijzing naar een aantal bronnen. Wat klopt er volgens jou niet aan hun onderbouwing? Of begrijp ik het verkeerd?

    LikeLike

15. Guido van der Werf | 13 juni 2020 om 11:41 |

    @Lennart – het hoofdargument van Ter-Mikaelian et al. is dat de bossen meer biomassa zouden bevatten als er geen vraag naar biobrandstoffen is. Dat kan o.a. het geval zijn als er ook hoogwaardig hout als brandstof gebruikt wordt. Idem voor het geval van überhaupt geen vraag naar hout. Idem voor het wegvallen van vraag naar voedsel voor ons, vandaar mijn vergelijking met landbouw en veeteelt.

    Zie ook Figuur 5, dat een natuurlijk bos meer koolstof vast kan leggen dan in het geval van bosbouw is een feit, hoewel je echt wel moet meenemen dat een natuurlijk bos vaker in de brand zal vliegen dan een gemanaged bos. Zeker in een warmere wereld, zie de branden in Scandinavie in 2018. Ik zie niet zo goed hoe dit het landschapsargument ontkracht. Als er een *toename* is in de vraag naar pellets en dat daardoor de oogstcyclus korter wordt (?) moet je dat uiteraard meenemen in de berekening van de balans.

    De laatste zin die je aanhaalt is m.i. vreemd of behoeft nadere uitleg. Als ik het even een beetje ridiculiseer staat er “in de gebieden met bosbouw waar wij onze houtproducten en pellets vandaan halen neemt het oppervlak bos toe maar wereldwijd daalt het, dus is bosbouw slecht”.

    LikeLike

16. Lennart van der Linde | 13 juni 2020 om 13:58 |

    Guido,
    Die laatste zin roept wellicht de vraag op in hoeverre sprake kan zijn van indirecte verandering in landgebruik, ook bij een toenemende CO2-opslag in een specifiek bosbouwgebied? Het bepalen van de precieze systeemgrenzen lijkt me best lastig, dus misschien zit daarin een belangrijk deel van het verschil van inzicht?

    Of ze maken simpelweg een denkfout, dat zou natuurlijk ook kunnen, maar dan zou dat door bv het PBL inmiddels toch vastgesteld moeten kunnen worden. Ik weet niet of zij dat in hun rapport ook doen, dus zal proberen dat te checken. Als jij (of iemand anders) dat al gedaan hebt, hoor ik het graag.

    LikeLike

17. Leo van Lierop | 13 juni 2020 om 14:35 |

    Bob, als hopen op nieuwe technologie zinloos is. Denk jij dan dat we met de huidige omstandigheden de 2°C halen?

    LikeLike

18. Lennart van der Linde | 13 juni 2020 om 15:25 |

    Zie voor een verkenning van mogelijke indirecte effecten van verbranding van houtige biomassa bv deze scriptie van Bager uit 2016:

    Klik om toegang te krijgen tot Bager_2016_Unintended_or_unanticipated_thesis_tch167.pdf

    Uit de samenvatting:
    “Building on available literature and data, this thesis provides a first qualitative and, to the extent possible, quantitative assessment of these effects, and examines options for taking into account the ‘Wicked Problem’ of indirect GHG effects in a model or method. The paper concludes that due to indirect effects, the GHG benefits (on a global scale) of substituting wood pellets for fossil fuels are likely smaller than expected. As the objective of RED is to reduce GHG emissions, this calls for the inclusion of indirect effects in the calculation of GHG benefits of wood pellet consumption. However, due to the ‘wicked’ nature of indirect effects and the policy framework for accounting for GHG emissions, taking into account these indirect effects is complex and fraught with uncertainties. Further research is required to establish a model or set of rules that is capable of doing this with the required accuracy and precision.”

    LikeLike

19. Bob Brand | 13 juni 2020 om 15:38 |

    Hi Lennart,

    Het bovenstaande blogstuk gaat over:

    – de CO2-balans bij gebruik van biomassa (zie de titel);
    – dus niet alleen ‘houtige biomassa’ maar over biomassa in het algemeen.

    De scriptie van Bager uit 2016 gaat over: “the inclusion of indirect effects in the calculation of GHG benefits of wood pellet consumption, en betreft héél specifiek pellets. Vervolgens schrijft Bager dat deze ‘inclusion’ een complexe materie is. Wel, dat klopt. In de populaire discussie worden er echter met grote stelligheid onjuistheden verkondigd (zie bijv. Leffert Oldenkamp hierboven). Die stelligheid staat haaks op de complexiteit die Bager noemt.

    Zo concludeert Bager dat de ‘benefits’ van hout pellets (!) waarschijnlijk kleiner zijn dan ‘expected’, maar volgens hem zijn er nog steeds benefits: “the GHG benefits (on a global scale) of substituting wood pellets for fossil fuels are likely smaller than expected“, en dat is dan specifiek m.b.t. die houtpellets.

    Met indirecte effecten doelt men bijvoorbeeld op het transport per schip van Noord-Amerika –> Europa en de CO2-emissies die daarmee gemoeid zijn. Echter, dat is niet een noodzakelijk aspect van biomassa (ook nu komt maar een klein deel v/d biomassa daar vandaan). Er zijn ruime mogelijkheden om dit in Europa uit afvalstromen, agrarisch afval, houtafval en andere biomassa te gaan halen, en juist méér bosbouw te gaan doen. Dan is er geen transport van pellets uit Noord-Amerika meer.

    LikeLike

20. Hans Custers | 13 juni 2020 om 15:43 |

    Leo,

    Wat in elk geval zeker is, is dat we de 2°C niet gaan halen als we gaan zitten wachten op de perfecte oplossing waar geen enkel nadeel aan zit. Ik denk dat we er alleen kunnen komen als we oplossingen niet te snel afschrijven en gaandeweg proberen te leren van wat er goed gaat en van wat er juist misgaat. Om van fouten te leren moet je jezelf wel toestaan fouten te maken.

    LikeLike

21. Lennart van der Linde | 13 juni 2020 om 16:20 |

    Hoi Bob,
    Voor het geval je dat mocht denken: ik zeg niet dat het stuk van Guido alleen over houtige biomassa gaat. De vraag kwam echter op in hoeverre verbranding van houtige biomassa wellicht leidt tot indirect land use change. Bager 2016 probeert die vraag te beantwoorden, en kijkt daarbij ook naar indirect wood use change and indirect forest management change.

    Voor zover ik hem begrijp pleit hij obv de onzekere, maar mogelijk negatieve gevolgen van deze indirecte effecten en obv het voorzorgsbeginsel voor een een kritische evaluatie van het huidige EU-beleid en van aanscherping van de duurzaamheidscriteria voor houtige biomassa.

    Dat pleidooi lijkt gedeeld te worden door bv Searchinger et al 2018:
    https://www.nature.com/articles/s41467-018-06175-4
    “This comment raises concerns regarding the way in which a new European directive, aimed at reaching higher renewable energy targets, treats wood harvested directly for bioenergy use as a carbon-free fuel. The result could consume quantities of wood equal to all Europe’s wood harvests, greatly increase carbon in the air for decades, and set a dangerous global example.”

    De vraag is of deze pleidooien voldoende wetenschappelijk onderbouwd zijn, en zo ja,in hoeverre duurzame biomassa dan kan bijdrage aan onze energievoorziening, wat de juiste duurzaamheidscriteria daarbij zijn en hoe die gehandhaafd kunnen worden.

    Ik heb het antwoord niet, maar probeer voor mijzelf zo goed mogelijk zicht te krijgen op zin en onzin in deze discussie, en op de verschillen tussen de meer genuanceerde wetenschappelijke discussie en de minder genuanceerde politiek-maatschappelijke discussie. Het stuk van Guido helpt daarbij en kan ook weer tot aanvullende vragen leiden.

    LikeLike

22. Bob Brand | 13 juni 2020 om 16:28 |

    Nog even als aanvulling op enkele vergelijkingen die hierboven gemaakt worden:

    –> het kan heel verleidelijk zijn om een vergelijking te trekken tussen een geheel hypothetische, ideale situatie vs. een minder ideale maar wél haalbare praktijksituatie.

    Zo kunnen Ter-Mikaelian et al. betogen dat een natuurlijk bos (nog) meer koolstof vast kan leggen dan bosbouw.

    Echter, de werkelijke situatie is dat dit bos er dikwijls, stomweg niet zou zijn als er géén commerciële toepassingen voor het hout waren. De ‘business case’ voor instandhouding van dit hypothetische bos ontbreekt dan en de eigenaren van de grond hadden er weiland of akkerland van gemaakt. Precies dát gebeurt er nu in Zuid-Amerika:

    

    Als er echter wél een ‘business case’ is voor hoogwaardig hout, dan is er een commerciële ‘incentive’ om het bos te beschermen, het uit te doen breiden en te beheren zodat het op de lange termijn inkomsten blijft opleveren.

    Wees dus voorzichtig met vergelijkingen van een ‘ideale’ maar alleen hypothetische situatie vs. duurzame bosbouw die in ieder geval veel beter is dan totale kaalslag…

    LikeLike

23. Leffert Oldenkamp | 13 juni 2020 om 16:36 |

    Voor Bob Brand en anderen,
    Nog even in herinnering brengen dat de opslag van Co2 in fossiel en in actieve organische stof (biomassa) een middel is (geen doel) om het zo lang mogelijk buiten de atmosfeer te houden. Als onze activiteiten met minder energie toe zouden kunnen dan laten we het overal in zittten en proberen onze lampjes brandende te houden met zon, wind en wellicht nog wat bronnen, die weinig CO2 aan de atmosfeer toevoegen. Maar de wereld heeft een probleem met CO2 in de atmosfeer, dat moet minder. Niet met de voorraad in fossiel. Dus dan kies je voor de geringste uitstoot. In volgorde van minst nadelig voor het klimaat tot meest nadelig: aardgas, olie, steenkool, biomassa.. Biomassa als allerlaatste.
    Voor actieve opslag komen vooral bossen in aanmerking (landbouwgewassen dragen daar niet toe bij) en van welke bron de Co2 afkomstig is doet er niet toe. Een boom groeit even goed op Co2 uit aardgas. Daarom is de lopende aanwas in bossen zo belangrijk. Door biomassa oogstmethoden wordt de groei van overblijvend bos niet bevorderd, het is totale kaalslag meestal. Daarvoor is nodig dat bossen tijdig worden gedund ( om de afvlakking van de groeicurve uit te stellen en bossen langer optimaal kunnen doorgroeien) en verjongd ( om het stijgende deel van de groeicurve op niveau te krijgen). Wereldwijd wordt dat niet gedaan Gevoegd bij de per saldo sterke afname van het bosareaal vormt de dalende aanwas een onoverkomelijk gat om de onnodige extra uitgestoten CO2 (biomassa ipv aardgas, biofuel ipv kerosine….) weer te kunnen vasthouden.
    Onze bossen staan er slecht bij en de EU en de Nederlandse bossenstrategie maken er met hun richtlijnen een nog droeviger beeld van.

    LikeLike

24. Bob Brand | 13 juni 2020 om 16:52 |

    Beste Leffert Oldenkamp,

    “Dus dan kies je voor de geringste uitstoot.”

    Daarbij dien je de *gehele* cyclus in ogenschouw te nemen. Dus niet alleen wat er op één moment uit een schoorsteen komt… maar dat precies dezelfde hoeveelheid CO2 eerder uit de atmosfeer wordt gehaald, in het geval van biomassa.

    Het gaat er immers om wat er onder de streep, netto, verandert aan de CO2-concentratie in de atmosfeer?

    Netto voegen aardgas, petroleum en steenkool ál het CO2 dat er uit de schoorsteen komt toe aan de CO2-concentratie. Dat is niet zo voor biomassa: dit koolstof wordt kort voor de verbranding eerst *uit* de atmosfeer gehaald.

    “Daarom is de lopende aanwas in bossen zo belangrijk.”

    In Europa en Noordelijk Azië neemt het bosareaal juist TOE in plaats van af!

    Actieve bosbouw zorgt voor de toename van het bos in Europa en Azië. Als er géén commerciële markt zou zijn voor dit hout, dan vindt deze bosbouw niet plaats. Dan verdwijnen die bossen – dan wordt er weiland, akkerland, bouwland etc. van gemaakt. Dat laatste gebeurt nu in Zuid-Amerika. Daar is er geen/te weinig bosbouw. Dus verdwijnt daar het bos om plaats te maken voor weiland en soja-plantages voor veeteelt, zie:

    

    Juist het ontbreken van bosbouw (waaronder de commerciële kansen voor biomassa), veroorzaakt de achteruitgang in Zuid-Amerika.

    LikeLike

25. Hans Custers | 13 juni 2020 om 17:02 |

    Leffert Oldenkamp,

    Je ziet een cruciaal verschil tussen biobrandstof en fossiele brandstof over het hoofd. Fossiele brandstof voegt koolstof toe aan de koolstofcyclus. Wil je die er weer uithalen dan moet je altijd maar meer bos aanplanten. De koolstof in biomassa zit al in die cyclus. Willen we uiteindelijk de toename van de CO₂-concentratie stoppen, dan zullen we eerst en vooral moeten zorgen dat er niet steeds meer koolstof bijkomt in de cyclus. Hoe meer koolstof erin zit, hoe moeilijker het wordt om, als dat nodig is, ervoor te zorgen dat er extra koolstof vanuit de atmosfeer naar andere reservoirs gaat, zoals de biosfeer.

    LikeLike

26. Leffert Oldenkamp | 13 juni 2020 om 17:05 |

    Co2 houdt zich niet aan grenzen. Netto is er geen toename van bos. Bos dat verdwijnt groeit meestal nog heel goed of heeft de potentie daartoe, bos dat erbij komt vormt meestal kreupelhout of nog minder. Minder aanwas dus en vooral minder bruikbaar hout om CO2 in producten vast te houden.

    LikeLike

27. Bob Brand | 13 juni 2020 om 17:12 |

    Beste Leffert Oldenkamp,

    Netto is er wél toename van bos, in Europa en Aziê. Zie bijvoorbeeld de direct bovenstaande grafiek uit het zojuist verschenen rapport ‘The State of the World’s Forest 2020′, hier:

    http://www.fao.org/state-of-forests/2020/en/

    Juist in Europa neemt bos sterk toe. Dat komt mede doordat er hier een groeiende markt is voor houtproducten (waaronder biomassa).

    LikeLike

28. Lennart van der Linde | 13 juni 2020 om 17:14 |

    Hoi Bob,
    Zoals Guido in zijn stuk zegt:
    “Over houtige biomassa als (rest)product van bosbouw en voor gebruik als brandstof is de afgelopen tijd veel te doen.”

    De discussie over aanscherping van de Europese duurzaamheidscriteria voor (houtige) biomassa loopt nog steeds, volgens bv dit bericht van afgelopen december:
    https://news.mongabay.com/2019/12/cop25-eu-officials-say-biomass-burning-policy-to-come-under-critical-review/

    ‘Bas Eickhout, a member of the European Union Parliament from the Netherlands, said during the press conference: “The previous time we did a review of our Renewable Energy Directive (RED) a few years ago, we had a long, extensive discussion about the sustainability criteria on the use of biomass for renewables. Speaking only for myself, I would have loved to see a stronger criteria in place.”’

    Vraag: vind jij obv de beschikbare wetenschappelijke kennis tot dusver dat de Europese duurzaamheidscriteria voor (houtige) biomassa strict genoeg zijn? En dat die voldoende gehandhaafd (kunnen) worden?

    LikeLike

29. Bob Brand | 13 juni 2020 om 17:21 |

    Hallo Lennart,

    Nee, ik ben van mening dat Europese duurzaamheidscriteria voor houtige biomassa aangescherpt dienen te worden:

    – geen import meer van houtpellets uit de VS;
    – aangezien handhaving daar tekort schiet;
    – en transatlantisch transport te belastend is.

    De meeste biomassa, waaronder ook verreweg het meeste laag-/hoogwaardige hout, komt echter uit Europa. Dat is prima.

    LikeLike

30. Leo van Lierop | 13 juni 2020 om 17:33 |

    Hans, als je veronderstelt dat ik wil gaan zitten wachten, is dat een verkeerde aanname.

    LikeLike

31. Lennart van der Linde | 13 juni 2020 om 17:35 |

    Ha Bob,

    Vanmiddag werd tijdens het online congres van GroenLinks bekend dat de leden van GroenLinks ook willen dat die criteria aangescherpt worden, waarbij een deel zelfs (bijna) helemaal geen ruimte meer ziet voor duurzaam gebruik van houtige biomassa en een ander deel wat meer ruimte, maar minder dan met de huidige criteria geboden wordt (moties 17 & 18):

    https://groenlinksledenraadpleging.netlify.app/uitslagen

    Overigens werd ook motie 14 aangenomen, waarin opgeroepen wordt om te onderzoeken of en hoe Nederland al liefst in 2030 klimaatneutraal kan zijn.

    LikeLike

32. Lennart van der Linde | 13 juni 2020 om 17:39 |

    Motie 17 is trouwens slechts met een nipte (51%) meerderheid aangenomen, en motie 18 met een zeer ruime (92%):
    https://groenlinks.nl/sites/groenlinks.nl/files/Proces%20Verbaal%20Digitale%20Ledenraadpleging%202020.pdf

    LikeLike

33. Math Geurts | 13 juni 2020 om 18:05 |

    Als de vraag beperkt blijft tot “leidt het gebruik van biomassa per saldo tot lagere CO2-uitstoot” dan is het antwoord eenvoudig.

    Voor alle besparingen geldt dat ze het resultaat zijn van: “wat je wel doet” minus “wat je (daardoor) niet doet”. Als “wat je niet doet” als gevolg van de benutting van de energetische inhoud van biomassa het verbranden van (extra) fossiele brandstoffen (zonder afvang van CO2) is, dan resulteert gebruik van biomassa voor energiedoeleinden in besparing van CO2. Dat valt niet te ontkennen.

    LikeLike

34. Hans Custers | 13 juni 2020 om 18:11 |

    Het antwoord op de vraag of je criteria aan moet scherpen is misschien toch wat ingewikkelder dan het in eerste instantie lijkt. Ik speel even advocaat van de duivel. Stel dat bosbouw door duurzaamheidscriteria commercieel minder aantrekkelijk wordt. Dan is er een kans dat bosbouwers hun grond ergens anders voor gaan gebruiken en dat het bos dus helemaal verdwijnt. Dan raak je van de wal in de sloot. Regulering zal dus wel een beetje doordacht moeten.

    LikeLike

35. Bob Brand | 13 juni 2020 om 18:20 |

    Beste Math Geurts,

    De vraag is wat de CO2-concentratie het minst doet toenemen. Het antwoord is: biomassa.

    De term ‘uitstoot’ leidt tot verwarring doordat sommigen alléén willen meten wat er direct uit de schoorsteen komt. Dat is onjuist, doordat: (1) je inderdaad dient te vergelijken met wat je uitspaart aan fossiele emissies, maar vooral doordat: (2) bij biomassa ditzelfde CO2 eerst uit de dampkring is gehaald.

    @Hans: Ja, goed punt. In plaats van helemaal stoppen met houtpellets uit de VS zou je ook strengere eisen daaraan kunnen stellen + zelf controleren. Dat zou de bosbouw-sector daar op hoger niveau kunnen brengen (i.p.v. om zeep helpen waarna er weiland komt 😟)

    LikeLike

36. G.J. Smeets | 13 juni 2020 om 19:53 |

    Guido,
    “Zo maken sommige mensen zich zorgen over aantasting van natuur en biodiversiteit, of over de invloed van het verbranden van biomassa op luchtkwaliteit. Anderen betwijfelen of het wel bij kan dragen aan het behalen van klimaatdoelen. Dit blog gaat over dat laatste waarbij de nadruk op meestook ligt.”

    Als ik me in de positie van een beleidmaker verplaats kan ik met je blokstuk geen kant op omdat het een dilemma schetst, zoals Hans Mommaas van PBL al liet weten: biodiversiteit of CO2 reductie.
    Persoonlijk heb ik net als jij geen mening over wel/niet bijstook van biomassa. De feiten en de onzekerheden zijn mij te complex om een ‘rationele’ keuze te maken.

    Om het dilemma dat Mommaas van PBL schetst te illustreren:
    ik krijg mijn electra van ’Centrale ENEL Federico II’ in de provincie Brindisi, Italia. Dat ding staat in de top twaalf van Europese CO2 emitterende electra-producenten. En op nr. 1 in Italia. Er wordt nu overgeschakeld op gas. Stel dat er een steun-voorziening komt: biomassa verbranding. In dat geval wordt alle jaarlijkse snoeihout van de tig-honderd K olijfbomen in de regio naar de verbrandingsoven afgevoerd. En daarmee de mineralen waar de bomen het toch van moeten hebben. Vanoiuds wordt snoeihout ter plekke opgestookt en blijven de mineralen ter plekke.

    LikeLike

37. Leffert Oldenkamp | 13 juni 2020 om 20:01 |

    meer bos en ander bos is al nodig. Dit wordt een discussie over hoe veel minder kan minder nog zijn..

    LikeLike

38. Leffert Oldenkamp | 13 juni 2020 om 20:04 |

    aanscherpen criteria betekent aanscherpen van iets dat in beginsel niet zal werken.ook met aangescherpte criteria veranderen de eigenschappen van biomassa niet

    LikeLike

39. Leffert Oldenkamp | 13 juni 2020 om 20:08 |

    in het verleden werd co2 uit de atmosfeer gehaald, dat wordt in eens teruggestort (meer dan anders met aardgas zou worden gedaan) en er is vooralsnog geen enkele mogelijkheid (door het verlies aan goed groeiend bos) om het meer dan overtollige weer op te vangen..

    LikeLike

40. Hans Custers | 13 juni 2020 om 20:25 |

    Goff,

    Er zit een vals dilemma in wat je zegt over het snoeihout van olijfbomen. Je suggereert dat er geen andere keuzes zijn dan ofwel de energie uit dat hout te gebruiken, ofwel de mineralen. Het zou juist de moeite lonen om op zoek te gaan naar een oplossing die beide mogelijk maakt.

    Leffert Oldenkamp,

    Je mening is duidelijk. Die alleen maar blijven herhalen voegt niets toe, zeker als je nergens inhoudelijk op de tegenargumenten van anderen ingaat.

    LikeLike

41. Peter Bastings | 13 juni 2020 om 20:33 |

    Hier gaat het volgens mij fout:
    NETTO voegt de verbranding van biomassa dan ook geen koolstof toe aan de koolstofcyclus, aan de kringloop van: CO2 in de dampkring –> assimilatie –> C in biomassa –> dissimilatie (verbranding, rotting) —> CO2 in de dampkring. Aardgas verplaatst het C vanuit fossiele reservoirs naar de dampkring, biomassa echter niet.

    Je vergeet dat het leeft in een biotoop en nuttig is.
    Het gaat van levend (CO2 opnemend) naar dode (verbrande) materie. Een levende boom is meer dan een wolk CO2.

    LikeLike

42. Frans Debets | 13 juni 2020 om 21:17 |

    Klimaat is pas sinds een paar jaar dominant in de energietransitie. De afhankelijkheid van fossiel en de vrees dat de olie bijna op was, waren destijds belangrijker. Dat zie je terug in de RED (2008) en ook in ons energie-akkoord (2013). De hoop dat we met ethanol en biodiesel olie-onafhankelijk konden worden was groot. Weet je nog, de verhalen over algenolie en over jatropha, de opschaling van biogas of snelle rotatie van wilgen en populieren? Biomassa is nu opeens in een andere context terechtgekomen.
    De discussie spitst zich nu toe op bijstook (met “hele bomen”), maar we moeten niet vergeten dat bijmenging in brandstof verreweg de grootste groep is (bijna 30 PJ), particuliere houtstook is de tweede (ca 15 PJ), bijstook is de kleinste (nog geen 10 PJ). De discussie over biomassa is al heel oud. Rudy Rabbinge streed dertig jaar geleden al met Daey Ouwens over dit thema.Toen al kwamen ze er niet uit, want ze hadden het ieder over iets anders. Dat is nu ook zo. Ik denk dat de CO2 discussie wel overzichtelijk is, maar het gaat ook over biodiversiteit, de kwaliteit van het bos, fijnstof etc. En: een groeiende groep burgers strijdt voor het recht van bomen op een lang leven. De “humanisering” van de boom volgt op de humanisering van het dier, het houden en slachten van bv varkens is daarmee langzamerhand onmogelijk geworden. Kortom: deze discussie is maatschappelijk zo enorm complex geworden, daar kom je waarschijnlijk niet meer uit. Nette, rationele redeneringen zoals hier worden uitgewisseld, helpen de maatschappelijke acceptatie geen stap verder. Helaas. Er zal heel veel moeite gedaan moeten worden om het draagvlak te behouden. Door de maatschappelijke sentimenten te negeren kan de schade nog groter worden. Ik merk nu al dat fatsoenlijk bosbeheer en bomenonderhoud ook al gecriminaliseerd worden, mensen denken echt dat de “biomassa-mafia” erachter zit en dat bomen gesnoeid worden om de verbranders in Purmerend te voeden. Figuren als Katan en Veth hitsen de boel verder op, ook dat is helaas een realiteit. Dus Guido… kan jij daar iets wijs over zeggen?

    LikeLike

43. Math Geurts | 13 juni 2020 om 22:11 |

    Beste Bob Brand,

    Ik ben het uiteraard met je eens. Het gaat om de resulterende CO2-concentratie. Inderdaad zijn er mensen die uitstoot alleen aan de schoorsteen koppelen, en dan triomfantelijk melden dat ze ‘ontdekt’ hebben’ dat er juist geen CO2-besparing optreedt. Daarom had ik inderdaad beter het woord emissie kunnen gebruiken.

    Over het klimaatvoordeel kan geen twijfel bestaan. Bezwaren liggen elders, zijn ook reëel en stellen daarom voorwaarden. Of die bezwaren fataal worden voor het draagvlak voor energetische benutting van biomassa hangt mede af van het draagvlak voor alternatieve manieren van stroomproduktie zonder CO2-emissie, zoals kernenergie en CCS.
    Als daar (ook) geen draagvlak voor is dan moet je wel bijzonder veel vertrouwen hebben in razendsnelle ontwikkeling van PV en wind om te geloven dat klimaatverandering tijdig beperkt kan worden, zonder benutting van biomassa. Of je moet van mening zijn het zo’n vaart niet loopt met klimaatverandering. Dan is bijstook van biomassa net als wind-op-land de ideale stok om de hond te slaan.

    LikeLike

44. G.J. Smeets | 14 juni 2020 om 00:09 |

    Hans,
    Ik snap wat je bedoelt en daar heb ik uiteraard ook bij stilgestaan. Het probleem is even banaal als wezenlijk. Om al het snoeihout naar een biomassa verbrandingsoven te vervoeren zijn heel veel liters dieselverbranding nodig voor de tractoren die het snoeihout in hanteerbare pakketten persen en voor de vrachtwagens die het spul naar de oven vervoeren. Het is geen *vals* dilemma zolang tractor en vrachtwagen op diesel werken. Het is het duurzaamheidsdilemma in miniatuur waar Guido in zijn blogstuk op wijst.

    LikeLike

45. Hans Custers | 14 juni 2020 om 02:17 |

    Goff

    Als het hout meer energie oplevert dan het kost om het bij een centrale te krijgen zou het nog steeds zin hebben om het te gebruiken. Nog belangrijker: juist dit soort biomassa, die nu ook al wordt verbrand maar dan zonder dat de energie wordt benut, zouden we moeten gebruiken. Ik kan me niet zo goed voorstellen dat er geen creatieve oplossingen zijn om dat veel meer en beter te doen dan nu het geval is. Dus kunst zal onder meer zijn om die oplossingen op lokaal niveau te vinden.

    LikeLike

46. lieuwe hamburg | 14 juni 2020 om 02:59 |

    G.J. Smeets,

    Guido geeft heel veel informatie. “Het duurzaamheidsdilemma” is weer jouw
    verwijzing naar het wicked problem. Ook olie vervoert men met tankers over oceanen naar raffinaderijen om vervolgens met vrachtwagens naar pompstations te rijden. De wereld blijft niet voor eeuwig naïef. Het gelul van de ‘overkant’ komt ooit op de bodem van haar argumentendoos. Nog niet zolang geleden wezen ze erop dat alle insecten meer CO2 uitstoten dan wij met olie, steenkool en gas…

    Het probleem is niet banaal maar de argumenten van de ontkenners.

    LikeLike

47. John Dijkman | 14 juni 2020 om 11:00 |

    Canadese en Amerikaanse bomen worden gerooid, boomstronken gefreesd. Het hout wordt weggesleept, geladen op vrachtwagen, getransporteerd, afgeladen, opgeslagen, gedroogd, geperst, getransporteerd naar een haven, geladen op een schip, overgevaren naar Nederland, uitgeladen, getransporteerd en dan verbrand. Om dit alles mogelijk te maken moest ook nog een hele infrastructuur gemaakt worden. Vermoedelijk kost dit alles meer fossiele energie (diesel en stookolie) dan dat het aan bio-energie oplevert. ‘Het paard achter de wagen spannen’ heet dat in goed Nederlands. iedere wetenschapper die deze (energie)kosten buiten beschouwing laat, noem ik een prutser.
    De subsidie is er goed voor om te betalen voor de benodigde fossiel brandstoffen.
    Ja, ook olie wordt vervoerd etc, maar dat levert meer energie op dan het kost.

    LikeLike

48. Math Geurts | 14 juni 2020 om 11:45 |

    Beste John Dijkman,

    Er is meer biomassa dan Canadese en Amerikaanse boomstronken en het zijn geen ‘wetenschappers’ die energiekosten elders in de biomassaketen buiten beschouwing laten.

    Het zijn ook geen ‘wetenschappers’ die ontkennen dat energetische benutting van biomassa (in plaats van fossiele brandstoffen) in principe resulteert in een lagere concentratie van CO2 in de atmosfeer. Zelfs als de winst pas na 30 jaar geëffectueerd zou, is dat nog steeds zinvol. Want ook over 30 jaar is blijft het beheersen van de CO2 concentratie een uitdaging.

    LikeLike

49. Bob Brand | 14 juni 2020 om 12:52 |

    Beste Peter Bastings,

    Sorry, maar dit is niet waar: “Je vergeet dat het leeft in een biotoop en nuttig is.”

    Dat vergeet ik allerminst. Het blogstuk hierboven gaat echter specifiek over de “CO2-balans”. Dat staat in de titel, dat is het onderwerp. Zowel in een ‘natuurbos’ als in de bosbouw gaan bomen dood. Zowel in de bosbouw als in een natuurbos is er dan weer nieuwe aanplant — in de duurzame bosbouw is er tegenwoordig veel aandacht voor variatie in bos en de biodiversiteit.

    Het is niet zo dat bosbouw noodzakelijkerwijs ten koste gaat van het biotoop. Sterker nog: ALS er geen bosbouw zou zijn, dan was het hele bos er allang niet meer!

    In landen waar er geen bosbouw tot ontwikkeling gebracht is (met name in Zuid-Amerika en Afrika) wordt het bos gewoon gekapt aangezien het dan géén economische opbrengst vertegenwoordigt. Daar wordt bos opgedoekt om vervangen te worden door weiland en soja-plantages voor veeteelt en soms akkerland. Dáárdoor verdwijnt er zoveel bos in tropische gebieden: NIET door biomassa, maar om veeteelt te gaan doen op die grond.

    Als er economische waarde is door bosbouw dan is er een stimulans om het bos uit te breiden en ook op de langere termijn de opbrengsten ervan veilig te stellen. Er is inmiddels ruime ervaring met duurzame bosbouw die natuurwaarden en economische waarde combineert, zoals in Europa. Dat blijkt, let op de verschillen:

    

    LikeLike

50. Bob Brand | 14 juni 2020 om 13:51 |

    Beste Frank Debets,

    Dank voor je bijdrage. Ik herken wat je schrijft, ook nu is ‘houtige biomassa’ maar een klein deel van wat er aan biomassa gebruikt wordt. Er gaat relatief meer om in ethanol uit maïs en in biodiesel uit agrarische afvalproducten. Je schrijft:

    Dat is nu ook zo. Ik denk dat de CO2 discussie wel overzichtelijk is, maar het gaat ook over biodiversiteit, de kwaliteit van het bos, fijnstof etc. En: een groeiende groep burgers strijdt voor het recht van bomen op een lang leven. De “humanisering” van de boom …

    Het blogstuk gaat over de CO2-balans, zoals in de titel staat. Daar is verwarring over en prof. van der Werf adresseert dát aspect.

    Je legt echter de vinger op de zere plek. De discussie komt vooral voort uit een emotionele betrokkenheid bij, á la Heidegger: het idee van bos en niet zozeer uit de feiten rondom bos en bosbouw.

    De Romantiek heeft in de 18e en 19e eeuw een archetype in onze hoofden geplaatst: ‘Das Wald’ zoals Goethe en Schiller daarover dichtten en waarover Schubert zijn liederencycli schreef. Het is een romantische gehechtheid aan het idee (!) van ‘puur natuur’. In onze verbeelding is die ongerept en onbedorven door de menselijke hand.

    Dergelijk bos bestaat niet meer.

    Althans, het bestaat niet meer in Europa en evenmin in de meeste delen van Noord-Amerika en Aziê. Er zijn nog enkele minieme stukjes ‘oerbos’ maar ruwweg 99% van het bos op deze continenten wordt door de mens aangelegd, beheerd en gebruikt voor bosbouw. Dan dient men zich serieus af te vragen: helpt dat Romantische idee van ‘het bos’ nog wel?

    In werkelijkheid is duurzame bosbouw de voornaamste hoop om bos in stand te kunnen houden en ook als biotoop te doen floreren. Waar dat niet gebeurt… verdwijnt het bos, zoals in Zuid-Amerika. In Europa blijkt de vraag naar hout juist een toename van bos met zich te brengen.

    LikeLike

51. Evert Kuiken (@evertkkn) | 14 juni 2020 om 13:55 |

    Allereerst respect voor dit artikel. Veel aspecten worden belicht en ik lees er geen veroordeling van personen (ad hominem argumenten) in. Dat is tegenwoordig al heel wat. Toch heb ik heel wat aan te merken/aan te vullen op het artikel. Ik vind dat nodig omdat de biomassalobbyisten dit artikel gebruiken om te zeggen “zie je wel, een wetenschapper zegt dat biomassa goed is, dus zeur verder niet want jij bent geen wetenschapper”. Jammer dat sommige wetenschappers (en ook niet-wetenschappers die wel autoriteit claimen) zich zo van de werkelijkheid vervreemden. Biomassa is namelijk maar ten dele een wetenschappelijke discussie. En ik vind dat goed. Je noemt in dit artikel ook niet-wetenschappelijke aspecten zoals subsidie.

    Over die subsidie: waar Jasper Vis over schrijft is de huidige SDE regeling. Daarin is inderdaad geen 11,4 miljard ingeruimd voor bijstook van biomassa in kolencentrales. Er zijn echter in voorgaande jaren veel meer subsidieregelingen geweest waarin ook subsidie werd gegeven aan verbranden van houtige biomassa. Alles bij elkaar (ik heb daar een alweer verouderde Excel van) kom je met alleen subsidie voor die vorm van biomassa nu al boven die 11,4 miljard euro uit.

    Ik maak de discussie nog wat lastiger door argumenten toe te voegen die in jouw artikel niet belicht zijn.
    1 hoge temperatuur warmtenetten (waar biomassacentrales de bron voor zijn) zorgen er voor dat nieuwbouw in 1 keer voldoet aan de BENG normen. Waardoor de bouwers de andere maatregelen niet uitvoeren. Dat maakt het gebouw immers duurder en daardoor minder aantrekkelijk. Denk aan isolatie, zonnepanelen etc. Indirect zorgen biomassacentrales er dus voor dat de vraagkant niet verlaagd wordt. En volgens mij is iedereen het er over eens dat we moeten beginnen aan de vraagkant.

    2 het subsidiegeld dat nu naar biomassaverbranding gaat, zou beter naar vernieuwende technieken kunnen gaan. Zelfs Vattenfall geeft al jaren aan dat biomassa op termijn weer afgebouwd moet worden. Subsidie stoppen in een techniek waarvan nu al gesteld wordt dat die techniek straks niet meer gebruikt zal worden is water nar de zee dragen. Stop die subsidie liever in de ontwikkeling van technieken die ontwikkeld moeten worden, zodat die ontwikkeling sneller gaat.

    3 Houtige biomassa uit productiebossen. Nee, daar kan ik moeilijk tegen zijn. Maar hoe weet je zeker dat de pellets die je verbrandt wel uit dat soort bossen komt? Ik zie veel foto’s van kaalkap van bossen die geen productiebos waren. Ik lees dat omwonenden en groeperingen uit de regio’s waar die “gecertificeerd duurzame” biomassa vandaan komt, sterke aanwijzingen hebben en deze ook kunnen onderbouwen dat die certificering niet klopt. Ik heb nog niemand gevonden die mij kan bevestigen dat certificering werkt. We stellen in Nederland strenge eisen, maar ze worden onvoldoende nageleefd. Bob Brand bevestigt dat hierboven in de comments.

    Ik hou over de argumenten voor en tegen …biomassa een pagina bij. Niet wetenschappelijk, wel begrijpelijk en overzichtelijk. Een wetenschapper die ik onlangs over biomassa een vraag stelde via Twitter zou zeggen “Lekker simplistisch wel… Prettige avond.”
    https://www.duurzaamdorpdiemen.nl/2020/06/wat-is-er-nou-eigenlijk-mis-met-biomassa.html
    Reacties zijn welkom.

    LikeLike

52. Hans Custers | 14 juni 2020 om 15:09 |

    Evert Kuiken,

    Jammer dat je – nadat je hebt opgemerkt dat Guido zich niet bezondigt aan ad hominem argumenten – het zelf niet kunt laten om op de persoon te spelen met je bewering dat sommige wetenschappers zich “van de werkelijkheid vervreemden”. De werkelijkheid is dat er voor- en nadelen zijn verbonden aan het gebruik van biomassa. En van wetenschappers mag je verwachten dat die de nuance zoeken en dus beide kanten van de medaille laten zien.

    Het is jouw goede recht om te vinden dat de nadelen zwaarder wegen dan de voordelen. Maar verlang niet van wetenschappers dat ze je daarbij op je wenken bedienen en de andere kant van de zaak onbenoemd laten.

    LikeLike

53. Lennart van der Linde | 14 juni 2020 om 15:47 |

    Hoi Bob, in de Open Discussie zeg je zojuist (en je zegt dat vaker):
    “Biomassa is CO2-neutraal doordat al dit koolstof éérst uit de dampkring is gehaald en het na verbranding daar weer terugkeert.”

    Ter-Mikaelian et al 2015 noemen dit de “dividend-then-debt approach” en vinden dit in het algemeen een onjuiste voorstelling van zaken:
    https://pdfs.semanticscholar.org/6d13/5f13a0ad308eb17e292ff656bd2ab091fc82.pdf?_ga=2.242986823.410714140.1592138182-2111011520.1592138182

    “Although the statement is generally correct in that the forest carbon deficit resulting from biomass harvest for energy might be eventually offset by carbon sequestration in regenerating forests, it is made implicitly incorrect by not acknowledging that decades to centuries are needed to erase this deficit… the dividend-then-debt approach ignores the fact that, in most cases, new stands replace previously harvested stands. Those stands were in turn preceded by other stands, and so on. Thus, moving the starting point of carbon accounting backwards in time to when carbon stocks in a given piece of land were low takes credit for the latest cycle of carbon accumulation but ignores the fact that over time, on average, forests contain substantial amounts of carbon. The point in question in dividend-then-debt comes down to the original natural state of the land, which, for most current forestland, was forest. In that case, it is incorrect to use dividend-then-debt accounting… some biomass sources used for forest bioenergy may indeed provide near-immediate GHG reduction, whereas others produce decades- to century long increases in atmospheric GHGs.”

    Misschien moeten we het omdraaien door te bepalen hoeveel CO2 de mensheid de afgelopen millennia/eeuwen in de atmosfeer gebracht heeft door ontbossing, en jaarlijks nog toevoegt, en dan te kijken hoeveel herbebossing nodig is voordat die koolstofschuld is afgelost? In de tussentijd kan duurzaam bosbeheer misschien een bijdrage aan de energievoorziening leveren, zolang de tijd tot “carbon parity” niet meer dan bv 20 jaar bedraagt.

    Ter-Mikaelian et al 2015 zeggen hierover:
    “the long-term GHG benefits of substituting fossil fuels with forest bioenergy will greatly surpass those of carbon sequestration in forests (e.g., see Miner et al. 2014) because net carbon accumulation in the no-harvest baseline scenario will slow substantially as forests reach maturity, whereas the benefits of substituting fossil fuels with forest bioenergy will keep accumulating at a steady pace. In addition, forest bioenergy may be needed as a stopgap until sufficient nonfossil fuel energy generation methods, with better atmospheric CO2 consequences than forest biomass, can be implemented. Until then, even a century-long increase in atmospheric CO2 caused by using forest bioenergy may be preferable to burning fossil fuels.”

    Searchinger et al 2018 voegen daaraan echter toe:
    https://www.nature.com/articles/s41467-018-06175-4

    “Some argue that increasing carbon in the atmosphere for decades is fine so long as reductions eventually occur, but timely mitigation matters. More carbon in the atmosphere for decades means more damages for decades, and more permanent damages due to more rapid melting of permafrost, glaciers and ice-sheets, and more packing of heat and acidity into the world’s oceans. Recognizing this need, the EU otherwise requires that GHG reductions occur over 20-years, but that timing does not apply to forest biomass.”

    Norton et al 2019 pleiten zelfs voor een “terugverdientijd” van de door biomassa (extra) uitgestoten CO2 van circa 10 jaar:
    https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/gcbb.12643

    “forest biomass should not be regarded as a source of renewable energy under the EU’s RED unless the replacement of fossil fuels by biomass leads to net reductions in atmospheric concentrations of CO2 within a decade or so.”

    In hoeverre ben je het met deze wetenschappers eens? En wat zijn de bronnen voor je argumenten waarom je het eventueel niet met hen eens bent?

    LikeLike

54. Hans Custers | 14 juni 2020 om 16:08 |

    Lennart,

    Je zegt:

    “Misschien moeten we het omdraaien door te bepalen hoeveel CO2 de mensheid de afgelopen millennia/eeuwen in de atmosfeer gebracht heeft door ontbossing, en jaarlijks nog toevoegt, en dan te kijken hoeveel herbebossing nodig is voordat die koolstofschuld is afgelost?”

    Denk je echt dat dat zin heeft? En dat we op die manier klimaatverandering aan moeten pakken? Of ben je nu alleen op zoek naar een manier om gelijk te krijgen?

    Je snapt toch wel dat we met een probleem zitten dat we met het nodige pragmatisme aan moeten pakken? En dat een discussie over hoeveel bos er duizenden jaren geleden was daar helemaal niks aan bijdraagt.

    Als je huis in de fik staat en de brandweer staat voor de deur, verwacht je dan dat ze eerst uitgebreid onderzoeken hoe ze de waterschade tot een minimum kunnen beperken? Of heb je toch liever dat ze meteen beginnen te blussen? In deze discussie lijken sommige mensen te kiezen voor een optie die op het beperken van waterschade lijkt.

    LikeLike

55. Bob Brand | 14 juni 2020 om 16:20 |

    Hallo Lennart,

    In het fragment dat je aanhaalt staat de fundamentele denkfout:

    “Although the statement is generally correct in that the forest carbon deficit resulting from biomass harvest for energy might be eventually offset by carbon sequestration in regenerating forests …”

    Het is (dikwijls) andersom.

    Het is niet zo dat je achteraf met ‘carbon sequestration’ inhaalt wat er aan koolstof verloren gaat bij de kap. Nee, het is eerder zo dat je *vooraf* koolstof uit de atmosfeer gaat halen juist *omdat* je vooruit plant bij de aanleg van bos. Je weet dat je over 30 of 40 jaar gaat oogsten en daarom ga je nu al dit koolstof uit de dampkring halen, door bos aan te gaan leggen.

    Het bos ‘was er niet al’. Het bos ontstaat dankzij een toekomstige vraag naar hout.

    Daarop anticipeert men door het bos te aan te gaan leggen en te beheren — en *daardoor* haal je vooraf het koolstof uit de dampkring. Het is een andere keuze van het ‘nul-moment’, van de uitgangssituatie. Die andere keuze is gerechtvaardigd omdat in Europa er geen ‘altijd al bestaand’ bos meer is. Wat er aan bos is, is bewust aangelegd door de mens. En dat bos neemt toe, in Europa.

    LikeLike

56. Henk Bos | 14 juni 2020 om 17:15 |

    Wat is uw mening over biovergisting . Dus het maken van biogas.

    LikeLike

57. Lennart van der Linde | 14 juni 2020 om 17:29 |

    Hoi Bob,
    Je stelt dat Ter-Mikaelian et al een denkfout maken. Ik ben benieuwd of dat ergens ook peer-reviewed vastgesteld is, en in hoeverre daar eventueel nog discussie over is. Mijn indruk is toch dat de stelling van Ter-Mikaelian et al wetenschappelijk vrij breed ondersteund wordt, maar misschien vergis ik me.

    LikeLike

58. evertkuiken | 14 juni 2020 om 18:03 |

    Hans,
    De wetenschappers die ik bedoel die zich van de werkelijkheid vervreemden zijn hen die slechts de bos/CO₂ discussie voeren en niet zien dat er ook nog andere, zoals maatschappelijke en financiële, argumenten voor en tegen biomassa zijn.
    Ik verwacht juist van wetenschappers nuance en een onderbouwing van de situatie. Ik probeer de wetenschappelijke standpunten te verbinden met de andere. Ik zie dit helaas nog weinig gebeuren. Dat is naar mijn mening een van de oorzaken van de “loopgraven oorlog” die er nu gevoerd wordt.

    LikeLike

59. Bob Brand | 14 juni 2020 om 18:29 |

    Hallo Lennart,

    “Je stelt dat Ter-Mikaelian et al een denkfout maken. Ik ben benieuwd of dat ergens ook peer-reviewed vastgesteld is …”

    Studies die naar een toekomstige, duurzame energievoorziening kijken, zien nadrukkelijk wél een rol voor biomassa. Bijvoorbeeld het recente IPCC SR15:

    

    Zie ook Box 2.1 in het IPCC SR15 rapport en de tabel 2.5 waar als een van de belangrijkste maatregelen voor een ‘1,5 °C pathway’ de bioenergy genoemd wordt:

    

    Overigens stipt Ter‐Mikaelian dit aspect zelf ook aan in zijn publicatie ‘The Burning Question‘: “The most common error is failing to consider the fate of forest carbon stocks in the absence of demand for bioenergy. Without this demand, forests will either continue to grow or will be harvested for other wood products.” Hij veronderstelt daar dat ‘forests will continue to grow’ zonder de vraag naar biomassa. Is dat reëel?

    De werkelijkheid is eerder dat bossen gewoon gekapt worden, als ze geen economische opbrengst hebben. Eenmalig, zonder nieuw bos.

    Ter-Mikaelian zegt over het belang van welke ‘baseline’ je hanteert: “Establishment of new bioenergy-designated plantations on abandoned/degraded lands requires more time for forest biomass to become available for harvest but has the advantage of a low carbon stock value baseline.” Met andere woorden: als een vraag naar biomassa leidt tot juist extra bos… nieuw bos dat er niet zou zijn zonder de toegenomen vraag… dan is dat eerder een ‘advantage’. Je gaat dan namelijk netto méér koolstof vastleggen, in bos dat er niet geweest zou zijn zonder die toegenomen vraag.

    In Europa speelt juist dát. Biomassa die hier verstookt wordt, komt bijna geheel uit Europa.

    En dat blijkt: onder de streep neemt het bos in Europa TOE. Per saldo is er dan uiteindelijk MEER koolstof vastgelegd in deze ‘stocks’, toch?

    LikeLike

60. G.J. Smeets | 14 juni 2020 om 18:40 |

    Hans,
    “Dus kunst zal onder meer zijn om die oplossingen op lokaal niveau te vinden.”

    Inderdaad. Wellicht is het illustratief hoe de lokale ‘oplossing’ er uitziet in mijn habitat die geologisch en geografisch sterk afwijkt van de NL polder. Mijn gemeente omvat 12K burgers, de helft in het centrum (4 km2), de andere helft in het buitengebied (50 km2). Beide helften hebben electra van de fossiele centrale in de regio. In het centrum ligt een aardgasnet voor fornuis en verwarmingsketel. In het buitengebied (rots, rots en nog een rots) is er de gasfles voor het fornuis, zonnepaneel of electra-boiler voor warm water en lokaal snoeimateriaal voor de houtkachel.

    Dat laatste is hier relevant: verbranding van biomassa is voor de helft van de lokale bevolking (inclusief ikzelf) essentieel. Niet als electra-voorziening maar als verwarming van de woning in het buitengebied dat niet op het gasnet is aangesloten en er nooit op aangesloten zal worden. Houtstook (biomassa) is in dit deel van de wereld noodzakelijk- en goed mogelijk.

    Evert Kuiken heeft een punt waar hij zegt dat de bos / CO2 discussie “situatie-gevoelig” gevoerd moet worden. In de NL polder is houtstook relevant voor eventuele steun in de stroomvoorziening. Waar ik woon is houtstook onmisbaar voor een leefbare woning.

    LikeLike

61. Bob Brand | 14 juni 2020 om 19:18 |

    Lennart,

    Verder schrijft Ter-Mikaelian in zijn tabel 1 het volgende bij een ‘Dividend-than-debt’ benadering, wat ongeveer het ‘carbon accounting framework’ is dat ik hierboven noem:

    “Disregards the fact that each stand is preceded by another stand and thus ignores carbon released by previous harvest, while crediting the current sequestration. Also involves the errors outlined for the sustained yield approach (described above)”

    In dat paper staan ook wat referenties naar een ‘Dividend-than-debt’ raamwerk: e.g. Strauss 2011, Ray 2012 en Strauss (2013, p. 14).

    Het bezwaar van Ter-Mikaelian daartegen is niet reëel, in de huidige praktijk en in Europa. Bij nieuw bos en ook bij herbebossing is er vaak helemaal geen ‘another stand’ aan bos, die direct voorafgaat aan het nieuwe bos. Hier speelt weer de baseline die er gehanteerd wordt.

    Het verdwijnen van dat oerbos is allang gebeurd, het is een fait accompli. Als je ervoor kiest om géén bos meer te (her)planten dan wordt deze grond weiland, grasland, een soja-plantage of een parkeerterrein. De baseline is eerder: dan geen bos meer.

    LikeLike

62. Lennart van der Linde | 14 juni 2020 om 19:54 |

    Hoi Bob,
    Ik weet dat het IPCC een rol voor biomassa ziet en heb nergens beweerd dat ik geen rol voor biomassa zie. Ik vraag me alleen af in hoeverre bv Norton et al 2019 en Searchinger et al 2018 een punt hebben met hun pleidooi voor striktere duurzaamheidseisen voor biomassa, o.a. door alleen houtige biomassa toe te willen laten waarvan de bij verbranding uitgestoten (extra) CO2, en de CO2 die dat hout nog had opgenomen als het had kunnen doorgroeien, binnen 10-20 jaar weer is opgenomen door nieuwe bomen.

    Als ik jou goed begrijp maakt het jou niet of het 10-20 of bv 50-100 jaar duurt voordat die CO2 weer is opgenomen, want volgens jou hebben ze die CO2 tijdens hun groei al opgenomen? Het IPCC heeft het over “sustainable biomass”. De vraag is wat we precies onder “sustainable” verstaan. Searchinger et al 2018 zeggen:

    “Perhaps the strictest version of sustainability, often defended as a landscape approach, claims GHG reductions so long as harvest of trees in a country (or just one forest) does not exceed the forest’s incremental growth. Yet, by definition, this incremental growth would otherwise add biomass, and therefore carbon storage to the forest, holding down climate change. This carbon sink, in large part due to climate change itself, is already factored into climate projections and is not disposable. Harvesting and burning this biomass reduces the sink and adds carbon to the air just like burning any other carbon fuel.”

    Zij pleiten dus voor een beleid om de carbon sink van bossen zo groot mogelijk te maken en alleen hout te verbranden als de extra CO2-schuld daarvan per saldo binnen 10-20 jaar is afbetaald. Voor welk deel van de houtige biomassa die in Europa verbrand wordt dat nu (en in de komende jaren) het geval is, weet ik niet, maar misschien jij wel?

    Wellicht is hun pleidooi politiek (nog?) niet haalbaar, maar dat is een andere kwestie. De eerste vraag is of ze wetenschappelijk een punt hebben. Ik heb nog geen duidelijke peer-reviewed weerlegging gezien, dus als jij of iemand anders die wel kent, dan ben ik daar uiteraard benieuwd naar.

    LikeLike

63. Math Geurts | 14 juni 2020 om 20:26 |

    Als ik ook streng mag zijn: het issue van deze discussie is: “de CO2-balans bij gebruik van biomassa als energiebron”. Iedereen die signaleert dat er ook bezwaren zijn aan gebruik van biomassa als energiebron en dat er randvoorwaarden gesteld moeten worden, heeft helemaal gelijk. De auteur ontkent dat ook niet. Er is geen discussie over nodig.

    Het staat een ieder vrij om vanwege zulke nadelen het gebruik van biomassa als energiebron af te wijzen. Waar die al of niet locale bezwaren mensen er toe brengt de stelling te betrekken dat de inzet van biomassa als energiebron ook helemaal niet leidt tot lagere CO2-concentratie in de atmosfeer maken zij zichzelf ongeloofwaardig.

    Ook het argument dat subsidie voor bijstook van biomassa beter besteed kan worden aan wind en PV is.een oneigenlijk argument. Voor wind en PV is en was eveneens serieus subsidie beschikbaar. De snelheid van de groei van wind en PV wordt dan ook niet geremd door een tekort aan subsidie.

    LikeLike

64. Bob Brand | 14 juni 2020 om 20:30 |

    Beste Lennart,

    “Ik vraag me alleen af in hoeverre bv Norton et al 2019 en Searchinger et al 2018 een punt hebben met hun pleidooi voor striktere duurzaamheidseisen …”

    Het is mooi om te pleiten voor striktere duurzaamheidseisen. Echter, in Europa gelden al eisen. De meeste biomassa die we gebruiken, ook ‘houtige biomassa’, komt uit Europa. Zoals inmiddels al vele malen betoogd:

    — neemt het totale bosareaal TOE in Europa;

    waarmee ook de totale ‘carbon sink’ in de Europese bossen toeneemt.

    “Zij pleiten dus voor een beleid om de carbon sink van bossen zo groot mogelijk te maken”

    Daar draagt nieuw en méér bos aan bij. Dat komt er doordat er in de bosbouw en in het beleid geanticipeerd wordt op een toekomstige, grotere vraag naar hout. Extra bos gaat vooraf aan ‘Harvesting and burning this biomass’ uit jouw quote en na de ‘harvest’ is er weer nieuw, sneller groeiend bos dat aangeplant dient te worden.

    Per saldo gaat het echt om de totale omvang van de ‘stock’.

    Neemt die toe, dan neemt ook de totale hoeveelheid koolstof toe die hierin opgeslagen ligt: de ‘carbon sink’.

    LikeLike

65. Hans Custers | 14 juni 2020 om 20:43 |

    Lennart,

    Je blijft maar citeren uit artikelen die behoorlijk sceptisch zijn over het gebruik van biomassa. Die artikelen bestaan, dat is inmiddels uitgebreid onder de aandacht gebracht en Guido heeft daar ook op gewezen. En er zijn ook artikelen die minder negatief zijn.

    De genuanceerde methode om daarmee om te gaan is niet om dan sommige artikelen tot “waar” of “onwaar” te verklaren. Want als een bepaalde opvatting overduidelijk het bewijs aan zijn kant zou hebben zou dat ook duidelijk blijken uit de wetenschappelijke literatuur. In werkelijkheid blijkt uit die literatuur dat we rekening moeten houden met een bandbreedte. En dus zullen er beleidskeuzes gemaakt moeten worden met de onzekerheden die er nu eenmaal zijn.

    De vraag waar het dan in mijn ogen werkelijk om gaat is: kunnen we het ons permitteren om geen enkel risico te nemen? Welke mogelijke nadelen willen we accepteren bij het aanpakken van klimaatverandering? We zitten niet in de luxepositie dat we er wel komen als we uit een menu met 25 opties er 4 of 5 kiezen. De echte vraag is dan ook hoe je de mogelijke nadelen en onzekerheden afweegt tegen de urgentie van klimaatverandering. Met als enige zekerheid dat we niet in de toekomst kunnen kijken en dat elke beleidskeuze in de toekomst dus beter of slechter kan werken dan we nu denken.

    LikeLike

66. Lennart van der Linde | 14 juni 2020 om 23:20 |

    Bob, Hans,

    De overkoepelende vraag is denk ik: hoe kunnen de GHG-emissies zo snel mogelijk omlaag en hoe kunnen de carbon sinks zoveel mogelijk groeien? Als verbranding van hout daaraan bijdraagt, prima. Als dat niet zo is, dan niet prima. Het gaat er niet om een bepaald artikel of standpunt tot waarheid te verklaren; het gaat erom de wetenschappelijke verschillen van inzicht beter te begrijpen om een afweging te kunnen maken wat obv die inzichten op dit moment de beste beleidsoptie lijkt.

    Ik ben nog steeds benieuwd welke peer-reviewed wetenschap volgens jullie de sterkste weerlegging c.q. nuancering is van o.a. Searchinger et al 2018 en Norton et al 2019, of in hoeverre jullie hun pleidooien voor aangescherpte Europese duurzaamheidscriteria voor houtige biomassa delen. Als ik daar zelf naar zoek, kom ik bv uit bij deze bijdrage van Favero et al 2020:
    https://advances.sciencemag.org/content/6/13/eaay6792

    Zij zeggen in hun samenvatting:
    “There is a continuing debate over the role that woody bioenergy plays in climate mitigation. This paper clarifies this controversy and illustrates the impacts of woody biomass demand on forest harvests, prices, timber management investments and intensity, forest area, and the resulting carbon balance under different climate mitigation policies. Increased bioenergy demand increases forest carbon stocks thanks to afforestation activities and more intensive management relative to a no-bioenergy case. Some natural forests, however, are converted to more intensive management, with potential biodiversity losses. Incentivizing both wood-based bioenergy and forest sequestration could increase carbon sequestration and conserve natural forests simultaneously. We conclude that the expanded use of wood for bioenergy will result in net carbon benefits, but an efficient policy also needs to regulate forest carbon sequestration.”

    Deze conclusie zal vast nog niet het einde van het debat zijn, dus we zullen zien hoe dit verder gaat, te beginnen met de duurzaamheidscriteria cq beleidsopties die de SER zal voorstellen.

    LikeLike

67. Lennart van der Linde | 15 juni 2020 om 01:02 |

    Marjan Minnesma pleitte er vanavond op Radio 1 voor om houtige biomassa alleen als energiebron te gebruiken als het binnen 10 jaar tot CO2-reductie leidt (de huidige subsidies leiden er volgens haar toe dat ook hout gebruikt wordt dat pas na 30 of 50 jaar tot CO2-reductie leidt, wat te laat is om aan Parijs te voldoen):
    https://www.nporadio1.nl/dit-is-de-dag/onderwerpen/60241-2020-06-14-marjan-minnesma-heeft-twijfels-over-biomassa

    LikeLike

68. Hans Custers | 15 juni 2020 om 02:03 |

    Lennart,

    Je gaat helemaal niet in op wat ik zeg. “Hoe kunnen de GHG-emissies zo snel mogelijk omlaag en hoe kunnen de carbon sinks zoveel mogelijk groeien” is niet de overkoepelende vraag, maar een dooddoener als antwoord op mijn reactie.

    LikeLike

69. Bob Brand | 15 juni 2020 om 02:28 |

    Hallo Lennart,

    “… dat ook hout gebruikt wordt dat pas na 30 of 50 jaar tot CO2-reductie leidt”

    Ten eerste is dat een vreemd criterium want ‘Parijs’ stelt juist doelen voor over 30 jaar en later. Zie Artikel 4:

    “… so as to achieve a balance between anthropogenic emissions by sources and removals by sinks of greenhouse gases in the second half of this century, on the basis of equity …”

    Waarschijnlijk doelt Marjan Minnesma met de 10 jaar op het Klimaatakkoord of op de NDC?

    In de tweede plaats betekent *nu* extra biomassa aan gaan leggen dat er de komende 10 jaar, TIJDENS de groei, extra CO2 uit de dampkring gehaald gaat worden. Pas na dertig jaar wordt het verstookt. Het is jammer dat zij zich blindstaart op alleen de ‘tailpipe emissions’, zonder rekening te houden met extra opslag van CO2 als biomassa over diezelfde periode.

    Ten derde dringt het niet door dat we IN EUROPA bijna uitsluitend bio-energie van Europese bodem benutten. In Europa bestaan er géén ‘natural forests’ meer! Waar Favero et al 2020 terecht schrijft:

    … Increased bioenergy demand increases forest carbon stocks thanks to afforestation activities and more intensive management relative to a no-bioenergy case. Some natural forests, however, are converted to more intensive management, with potential biodiversity losses.

    is dat laatste een commentaar op de biodiversiteit, niet op de CO2-balans. In onze situatie speelt het minder doordat we hier in Europa allang geen ‘natural forests’ meer hebben. In het Amazone-woud ligt het anders. Als je dáár overschakelt op intensieve bosbouw, dan zou dat vast wel gevolgen hebben voor de biodiversiteit. Echter, alle bossen in Europa zijn al ‘more intensively managed’.

    LikeLike

70. lieuwe hamburg | 15 juni 2020 om 02:53 |

    @Evert,

    Je schrijft hierboven dat er voor houtige biomassa nu al boven de 11,4 miljard euro subsidie is ingeruimd. Dat is niet helemaal correct:

    Er gaat meer dan 4 miljard naar verbranding van vergisting mest, slib en reststromen uit de voedingsmiddelenindustrie. De verbranding van
    vloeibare biomassa zoals dierlijke vettenen, olieachtige reststromen kan de komende jaren ook op 478 miljoen subsidie rekenen en de verbranding van restafval op 734 miljoen.
    https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2019/11/19/beantwoording-kamervragen-over-inzet-van-biomassa-als-energiebron

    Je overdrijft de kosten met meer dan 50%! Het kan natuurlijk ook zo zijn dat ik mijn huiswerk niet goed heb gedaan…

    LikeLike

71. Leffert Oldenkamp | 15 juni 2020 om 07:15 |

    Nog poging om het grote misverstand uit de weg te ruimen: CO2 wordt via aanwas in bos opgevangen en bij goed gebruik van hout kan dat een behoorlijke tijd duren. Aanwas wordt meteen voorraad. Alleen met stijgende lopende aanwas (komt overeen met jaarlijkse bijgroei van alle bossen, jong, oud, harde groeiers, langzame groeiers..) kan overtollige uitstoot worden opgevangen. Er zijn altijd wel bossen waar dat het geval is,maar in steeds mindere mate. CO2 zit in de atmosfeer en is verdeeld boven de bossen. Het gaat dus om de lopende aanwas van grote bosgebieden, eigenlijk wereldwijd. Maar Europa is een leuke oppervlakte om aan te denken. Ondanks aanplant verdwijnt er veel meer bos dan er bij komt. De aanwas in het overgebleven bos daalt als gemiddelde( onvoldoende verjonging en onvoldoende dunning, maar vooral door selectieve verwijdering van de goede groeiers. Dat laatste bijvoorbeeld door de merkwaardige hetze tegen exoten, die vooral veel aanwas leveren).
    Ook al zouden we nu beginnen met meer bossen aan te leggen en we zouden vermijden dat het kreupelhout wordt ( wat Searchinger c.s. juist wel willen) en we gaan vakkundig voor meer aanwas zorgen dan nog lukt het niet om de gemiddelde jaarlijkse aanwas in een stijgende lijn te krijgen. We blijven dus nog lange tijd ( zelfs bij goed beheer) steeds minder CO2 vast leggen. We stoten steeds meer uit. ons ijkpunt is de CO2 in de atmosfeer.
    Bij voortzetting van het huidige bosbeheer bereiken we het stadium dat bossen bijdragen aan vermindering van CO2 in de atmosfeer niet. Of dagverblijf is laat ik in het midden. Maar we gooien met subsidie voor biomassa nog meer parelen voor de zwijnen. Want de oogst methoden voor biomassa zijn niet gericht op verbeterde groei van bossen.

    LikeLike

72. Lennart van der Linde | 15 juni 2020 om 09:16 |

    Hoi Bob,
    Misschien heb je gelijk en is er in Europa (nog?) geen probleem met het verbranden van houtige biomassa uit Europa zelf, omdat de totale hoeveelheid bos hier vooralsnog groeit. Ik heb geen goed zicht op hoe met de getallen zit, maar jij wellicht wel.

    Weet je bijvoorbeeld:
    – hoeveel CO2 momenteel in Europese bossen is opgeslagen?
    – hoeveel energie Europa momenteel per jaar uit houtige biomassa haalt?
    – welk deel van dat hout uit Europa komt?
    – hoeveel CO2 bij de verbranding daarvan vrijkomt?
    – hoeveel CO2 per jaar in Europa wordt opgenomen door nieuw aangroeiend bos?
    – hoeveel energie volgens RCP2.6 in 2050 uit houtige biomassa zou kunnen komen?
    – welk deel daarvan uit Europese bossen zou komen?
    – welk deel van de daarbij vrijkomende CO2 via afgevangen en opgeslagen zou worden?
    – hoeveel extra bos er de komende 30 jaar in Europa bij zou moeten komen om dit mogelijk te maken?
    – hoeveel CO2 er volgens RCP2.6 in 2050 in Europese bossen opgeslagen zou zijn?

    Ik weet niet of dit soort getallen bv in de IPCC-rapporten genoemd worden en of ze ook voor Europa genoemd worden of alleen voor de wereld als geheel, maar het zou kunnen helpen om beter te kunnen beoordelen in hoeverre bv Searchinger et al 2018 en Norton et al 2019 (en Marjan Minnesma) een punt hebben of niet met hun pleidooi voor striktere duurzaamheidscriteria en het stoppen van subsidies voor houtige biomassa.

    LikeLike

73. Math Geurts | 15 juni 2020 om 09:27 |

    Beste Lennart,

    Voor Marjan Missesma was de belangrijkste vraag: hoe kunnen de Nederlandse emissies eind 2020 met 25% gedaald zijn. Haar kunnen we in deze discussie dus verder gevoeglijk buiten beschouwing laten.

    De overkoepelende vraag is niet: hoe kunnen we ZO SNEL MOGELIJK de concentratie broeikasgassen in de atmosfeer omlaag brengen. Het beperken van die emissies bij een nog steeds groeiende wereldbevolking waarvan een groot deel terecht maar helaas nog decennia lang zal streven naar een fatsoenlijk niveau van welvaart blijft een permanente uitdaging, ook over meer dan 30 jaar. Modellen zijn niet goed genoeg om iets als een abrupt ‘point of no return’ in 2030 of enig ander jaar te voorspellen. Dat is een politiek doel, een constructie om het grote publiek in de reeds welvarende wereld in actie te laten komen. Ik vind het daarom niet zo relevant of inzet van biomassa als energiebron in de komende 10 of 20 jaar leidt tot een lagere CO2-concentratie in de atmosfeer zolang die maar bijdraagt aan het realiseren van een energietransitie op lange termijn. Die energietransitie gaat hoe dan meer dan 20 jaar kosten, ook met inzet van biomassa.

    LikeLike

74. Lennart van der Linde | 15 juni 2020 om 11:14 |

    Beste Math,
    Die 25% in 2020 is het minimum dat tot dusver juridisch afdwingbaar is gebleken, niet wat Marjan Minnesma als persoon of Urgenda als organisatie denkt dat nodig en mogelijk is.

    Minnesma en Urgenda willen dat Nederland sneller klimaatneutraal is dan in 2050, denken ogv de wetenschap en een risico-afweging dat dit ook nodig is om aan Parijs te kunnen voldoen en het risico op het bereiken van tipping points zoveel mogelijk te beperken, en denken/hopen dat dit technisch en economisch (wellicht) mogelijk is, als we daarvoor voldoende politieke wil kunnen mobiliseren. Of dat klopt is de vraag die misschien in de komende jaren/decennia beantwoord zal worden.

    Welke rol de groei en verbranding van (houtige) biomassa, al of niet in combinatie met CCS, in dat scenario kan spelen, is m.i. wel degelijk de relevante vraag in deze draad, en ook de vraag die opgeworpen wordt door bv Searchinger et al 2018 en Norton et al 2019. Hoe die vraag beantwoord moet worden, weet ik niet. Vandaar mijn aanhoudende vragen in deze draad in een poging daar wat meer duidelijkheid over te krijgen.

    LikeLike

75. Math Geurts | 15 juni 2020 om 12:13 |

    Beste Lennart,

    Als je van mening bent dat het door Marjan Minnesma gekozen doel en haar recente wensen gebaseerd zijn o.g.v. ‘wetenschap’ dan lijkt, in het kader van deze discussie, het mij beter je te beperken tot rechtstreekse verwijzing naar die ‘wetenschap’.

    Het is mij niet duidelijk wat jij met ‘dat scenario’ bedoelt. Ik geloof niet in een simplistische benadering als een uit modellen af te leiden ‘tipping point’ voor klimaatverandering en al helemaal niet dat daaruit een jaar uit af te leiden is waarin een ‘klimaatneutraal Nederland’ gerealiseerd zou moeten zijn.

    LikeLike

76. Bob Brand | 15 juni 2020 om 13:44 |

    Beste Leffert Oldenkamp,

    Jij bent degene die onder misverstanden leidt. Je leest blijkbaar niet wat Guido in bovenstaand blogstuk schrijft evenmin als onze reacties.

    “Nog poging om het grote misverstand uit de weg te ruimen: CO2 wordt via aanwas in bos opgevangen en bij goed gebruik van hout kan dat een behoorlijke tijd duren.”

    Er duurt wel meer een ‘behoorlijke tijd’. Bij klimaatdoelen hebben we het meestal over ná 2050 of 2100.

    Een bestaand, volgroeid bos legt geen CO2 meer vast. Het heeft immers een gelijk blijvende massa – er vindt geen netto toename van de koolstof-inhoud (biomassa) meer plaats. Het haalt netto géén CO2 meer uit de dampkring.

    Nieuwe bossen en herbebossing, die aangelegd worden om in een groeiende vraag naar hout en biomass te voorzien, nemen wél toe in massa. Netto halen deze CO2 uit de lucht. Het opnemen van CO2 uit de dampkring gaat *vooraf* aan de oogst. Dode takken en bomen (een bos sterft niet in één keer maar verliest in de herfst en winter tot wel 30% van de biomassa door de val van bladeren etc.) rotten weg of vallen ten prooi aan bosbranden. Al het koolstof keert als CO2 weer terug in de dampkring.

    Je kan die dode takken en bladeren (en soms hout van dode stammen) echter ook in een centrale verbranden. Dat sluit eveneens de CO2-kringloop, precies evenveel CO2 keert dan terug in de dampkring als bij verrotting. Net zoals bij verrotting (oxidatie), komt daar warmte bij vrij maar nu geconcentreerd en in korte tijd, in de ketel van een centrale. Die benut je om nuttige arbeid te verrichten: generatoren aandrijven. Zo spaar je aardgas en steenkool uit.

    “Bij voortzetting van het huidige bosbeheer bereiken we het stadium dat bossen bijdragen aan vermindering van CO2 in de atmosfeer niet.”

    De manier om ‘vermindering van CO2’ te bereiken zijn zogeheten negatieve emissies:

    1. leg EXTRA bos aan;
    2. verbrand dit in centrales en vang de verbrandingsgassen (CO2) af;
    3. stop die verbrandingsgassen onder de grond bijvoorbeeld in lege gasvelden etc.
    4. terug naar stap 1, dat wil zeggen: herbeplanten uiteraard, duurzame bosbouw

    Deze cyclus kan je bijna oneindig voortzetten. Al die tijd trek je netto CO2 uit de dampkring en verplaats je dit naar ‘onder de grond’.

    Dit heet BECCS. Indien je alleen gaat voor een grotere ‘stock’ aan bos zonder de daarmee opgevangen CO2 ondergronds op te gaan slaan, dan houden de negatieve emissies op zodra dit bos niet meer toeneemt. En aangezien er maar een beperkt oppervlak op Aarde geschikt is voor bos… Het IPCC SR15 rapport geeft aan, wat er aan negatieve emissies nodig gaat zijn om de klimaatdoelen te halen:

    

    LikeLike

77. Lennart van der Linde | 15 juni 2020 om 13:50 |

    Beste Math,
    De wetenschap waarop Minnesma en Urgenda hun risico-inschatting baseren onderzoekt o.a. het risico op het overschrijden van (een cascade aan) tipping points in het klimaatsysteem. Een recente samenvatting van dat onderzoek vind je bv in Lenton et al 2019, dat je allicht al zult kennen:
    https://www.nature.com/articles/d41586-019-03595-0

    Zij wijzen op het risico dat al rond twee graden mondiale opwarming zulke (cascade aan) tipping points bereikt kunnen worden en daarmee op de wenselijkheid om dat risico zoveel mogelijk te beperken. Ook de Hoge Raad heeft dit in zijn Urgenda-uitspraak vastgesteld.

    Om dat risico zoveel mogelijk te beperken is het belangrijk om de kans op het halen van de Parijs-doelen zo groot mogelijk te maken. Dat betekent dat de mondiale CO2-uitstoot rond 2050 op netto nul zou moeten zitten en die in rijke delen van de wereld zoals Europa al rond 2040.

    In dat scenario zou Nederland al rond 2035 op netto nul CO2-uitstoot moeten zitten en niet pas in 2050 (of Nederland zou veel meer mee moeten betalen aan snellere uitstootreductie in minder rijke landen zoals China en India). Dat is het scenario waar Minnesma en Urgenda het over hebben.

    Je kunt dit simplistisch noemen, of een redelijke risico-afweging obv het voorzorgsbeginsel (opgenomen in het VN-Klimaatverdrag) en de best beschikbare wetenschap, hoe onzeker die op dit gebied ook nog is. Als jij een andere/betere risico-afweging wilt voorstellen, ben ik daar uiteraard benieuwd naar, evenals naar je argumenten daarvoor.

    LikeLike

78. Lennart van der Linde | 15 juni 2020 om 14:00 |

    Het IPCC 2019 Special Report on Climate Change and Land zegt over biomassa voor bioenergie in de samenvatting voor beleidsmakers onder meer:
    https://www.ipcc.ch/srccl/chapter/summary-for-policymakers/

    “The production and use of biomass for bioenergy can have co-benefits, adverse side-effects, and risks for land degradation, food insecurity, GHG emissions and other environmental and sustainable development goals (high confidence). These impacts are context specific and depend on the scale of deployment, initial land use, land type, bioenergy feedstock, initial carbon stocks, climatic region and management regime, and other land-demanding response options can have a similar range of consequences (high confidence). The use of residues and organic waste as bioenergy feedstock can mitigate land use change pressures associated with bioenergy deployment, but residues are limited and the removal of residues that would otherwise be left on the soil could lead to soil degradation (high confidence). (Figure SPM.3) {2.6.1.5, Cross-Chapter Box 7 in Chapter 6}”

    In hoofdstuk 2 staat verder onder andere:
    https://www.ipcc.ch/srccl/chapter/chapter-2/
    “Wood can be harvested and used for bioenergy substituting for fossil fuels (with or without carbon capture and storage) (Section 2.6.1.5), for long- lived products such as timber (see below), to be buried as biochar (Section 2.6.1.1) or for use in the wider bioeconomy, enabling areas of land to be used continuously for mitigation. This leads to initial carbon loss and lower carbon stocks but with each harvest cycle, the carbon loss (debt) can be paid back and after a parity time, result in net savings. The trade-off between maximising forest carbon stocks and maximising substitution is highly dependent on the counterfactual assumption (no-use vs extrapolation of current management), initial forest conditions and site-specific contexts (such as regrowth rates and the displacement factors and efficiency of substitution), and relative differences in emissions released during extraction, transport and processing of the biomass- or fossil- based resources, as well as assumptions about emission associated with the product or energy source that is substituted. This leads to uncertainty about optimum mitigation strategies in managed forests… In the case of bioenergy from managed forests, the magnitude and timing of the net mitigation benefits is controversial as it varies with differences due to local climate conditions, forest management practice, fossil fuel displacement efficiency and methodological approaches…”

    We gaan deze onzekerheid over de precieze potentie van houtige biomassa om bij te dragen aan de klimaatdoelen hier niet oplossen, maar we kunnen wel zo scherp mogelijk in beeld proberen te krijgen waar die onzekerheid dan vooral in zit en wat dat betekent voor bv de afgesproken en af te spreken duurzaamheidscriteria en subsidieregelingen voor (houtige) biomassa. Hoe duidelijker de diverse kansen en risico’s zijn, hoe beter we als samenleving onze afwegingen kunnen maken.

    LikeLike

79. Bob Brand | 15 juni 2020 om 14:06 |

    Beste Lennart,

    “Zij wijzen op het risico dat al rond twee graden mondiale opwarming zulke (cascade aan) tipping points …”

    Dat klopt inderdaad. Echter, een overdreven focus op alléén de komende 10 jaar terwijl dit ten koste gaat van CO2-reductie over de komende 30 jaar en 100 jaar, dat is contraproductief.

    Een goed werkende, duurzame bioenergy-keten met BECCS als mogelijkheid om op de lange duur netto CO2 *uit* de dampkring te gaan halen, is een waardevolle investering. Zo’n keten inrichten en goed laten functioneren is belangrijk, ook al kost het jaren en decennia om dat zo duurzaam mogelijk te maken (via regelgeving en handhaving en doordat de bosbouw-sector naar een nog hoger plan kan).

    Henri Bontenbal zegt het goed in deze tweet:

    Oh ja, voor ik het vergeet. We hebben biomassa in combinatie met CO2-afvang en -opslag (CCS) straks nodig om CO2 netto uit de lucht te halen. Negatieve emissies, heet dat. Via BECCS. Daarvoor moet je nu al een keten gaan inrichten. Of willen ngo's ook geen negatieve emissies?

    — Henri Bontenbal (@HenriBontenbal) June 15, 2020

    Zie verder s.v.p. het draadje op Twitter.

    LikeLike

80. Hans Custers | 15 juni 2020 om 14:15 |

    Lennart,

    “We gaan deze onzekerheid over de precieze potentie van houtige biomassa om bij te dragen aan de klimaatdoelen hier niet oplossen, maar we kunnen wel zo scherp mogelijk in beeld proberen te krijgen waar die onzekerheid dan vooral in zit en wat dat betekent voor bv de afgesproken en af te spreken duurzaamheidscriteria en subsidieregelingen voor (houtige) biomassa.”

    Ik heb wel een sterk vermoeden waar de grootste onzekerheid zit: de mens. Wat je hiermee bereikt zal in belangrijke mate afhangen van hoe goed het te organiseren is. Hoe goed krijgen we het gereguleerd, hoe goed krijg je het toezicht, blijft het dan economisch rendabel zodat bosbouwers niet afhaken, dat soort zaken. Daar staat of valt het op, lijkt me. En draagvlak natuurlijk. Als de weerstand vanuit de maatschappij te groot wordt houdt het op.

    LikeLike

81. Bob Brand | 15 juni 2020 om 14:22 |

    Lennart,

    Als je lange stukken tekst van IPCC kopieert, lees dan ook over de ‘benefits’ die daar genoemd worden:

    “The production and use of biomass for bioenergy can have co-benefits, adverse side-effects, and risks for land degradation, food insecurity, GHG emissions and other environmental and sustainable development goals (high confidence). These impacts are context specific …

    The trade-off between maximising forest carbon stocks and maximising substitution is highly dependent on the counterfactual assumption (no-use vs extrapolation of current management), initial forest conditions and site-specific contexts (such as regrowth rates)”

    Dat is context-afhankelijk. Nogal wiedes: het bestaande Amazone-woud omhakken om daar dan later biomassa te gaan verbouwen zou uiteraard een nadelige trade-off zijn.

    We hebben het echter over Europa en Europese bossen. De praktijk is dat er hier geen oerbossen meer zijn die plaats zouden moeten maken, die bestaan niet meer. De praktijk is ook dat er in de Europese context juist steeds méér bos blijkt bij te komen — nadrukkelijk als gevolg van een groeiende vraag naar hout en een bosbouw-sector die vele decennia vooruitdenkt. De context maakt dat je hier in Europa méér ‘co-benefits’ aantreft dan nadelige effecten.

    Lees hiervoor het onderzoek van Fuchs et al. 2015 in Wageningen, waar hij laat zien dat deze toename van bos in Europa mede het gevolg is van een toenemende *vraag* naar hout. Zie de toename aan bos in Europa, over de 20-ste en 21-ste eeuw (even dubbelklikken):

    

    LikeLike

82. Jos Hagelaars | 15 juni 2020 om 14:47 |

    @Lennart van der Linde

    “We gaan deze onzekerheid over de precieze potentie van houtige biomassa om bij te dragen aan de klimaatdoelen hier niet oplossen…”

    Dat wij alle onzekerheden in dit complexe vraagstuk hier niet zullen oplossen is vrij duidelijk. Het kopiëren van grote lappen tekst uit artikelen en het stellen van vragen (zoals aan Bob) waar iemand een week mee bezig is, zullen daar ook niet bij helpen. Aan elke techniek die van belang kan zijn om afscheid te kunnen van fossiele brandstoffen kleven voor- en nadelen. Dat geldt ook voor het gebruik van biomassa. Het is vrij duidelijk gezien het verhaal van Guido dat het gebruik van houtige biomassa bij kan dragen aan de energietransitie, probeer dan de nadelen van de techniek te verminderen i.p.v. de gehele techniek af te schieten.

    Het PBL heeft een 120 pagina’s tellend document hierover uitgebracht (zie link in blogstuk), veel van de zaken die hier in de discussie genoemd zijn komen daarin ook voorbij. Misschien moet je het een keer tot je nemen. Een van de conclusies wil ik er wel even uitlichten:
    “Een significante rol voor biomassa lijkt van wezenlijk belang voor een klimaat-neutrale circulaire economie”

    LikeLike

83. Ronald Rovers | 15 juni 2020 om 15:06 |

    Zeer helder en goed stuk van van de Werf, over de biomassa balans op aarde, en de relatie met CO2. Maar dat is niet het hele verhaal, hier en nu anno 2020: Als volgt:

    1: Het verhaal klopt geheel als het wereld systeem in balans zou zijn. Dan konden we biomassa op een zorgvuldige manier inzetten , en bleef die balans behouden. Echter, het systeem is niet in balans. Het gaat er niet om of biomassa wat meer of minder uitstoot dan fossiel, het gaat erom dat de uitstoot naar 0 moet. Er moet dus als het ware veel meer vastgelegd worden, om die balans te herstellen.

    2: We moeten binnen 10 a 20 jaar drastisch terug in CO2 uitstoot. In dat geval is biomassa geen oplossing:
    We kunnen de huidige situatie niet meer veranderen. Dus we redeneren van af nu, we accepteren de situatie zoals ie nu is, op tijdstip t=0 . Maar die heeft dus in de basis een veel te hoge CO2 emissie. Vanaf t=0 gerekend maakt het in principe niet of we fossiel verstoken of vervangen door extra biomassa, in beide gevallen is het vastgelegde CO2, cq koolstof, die weer vrij komt . Het verschil zit erin dat via de fossiele weg het miljoenen jaren duurt er die weer is vastgelegd ( als de mens nog wat ruimte laat voor natuurlijke processen) , en in geval biomassa is die tijd veel korter, pak ‘m beet 40 jaar. Maar dat is dus te laat. In Nederland zijn we al in 2025 door ons eerlijk aandeel CO2 emissies voor het 1,5 graad budget heen, en in 2030 voor dat van 2 graden. En dat is zelfs voor het relatief snel compenserende vermogen van biomassa te laat. Er is gewoon geen ruimte voor CO2 emissies meer….! Laat staan dat er genoeg is om sowieso alle fossiel door biomassa te vervangen zoal ook in het artikel wordt aangegeven.

    3: we hebben in feite geen energieprobleem. Zonne en daarvan afgeleide windenergie is er meer dan genoeg. Om die te kunnen oogsten , en vast te leggen zijn er echter materialen nodig . En materialen vereisen weer energie om te product=ren. Het gebruik van materialen is ons echte probleem. En vooral gebruik van materialen met ene hoog gehalte aan maak-energie, embodied energy, zoals metalen. Om ook dat te beperken is een overgang naar biobased materialen nodig ( en ja je kan wind turbines ook voor een groot deel van hout maken) . Dat geldt niet allen voor onze energievoorziening, ook de bouw vraagt enorm veel materialen voor een groot deel met ene lage maakenergie. Ook daar is een transitie naar biobased materialen nodig ofwel houtbouw. Met als voordeel dat er netto CO2 ontrokken wordt, vanwege het vastleggen ervan. En dat is precies wat nodig is.
    De totale bouw behoefte aan materiaal, en dus hout is overigens enorm. Er komen nog 2,5 tot 3 miljard aardbewoners ij de allemaal recht hebben op een woning. Wat simpele berekeningen laten zien dat dat met houten woningen maar amper in te voorzien is, zelfs als ze klein zijn. Laat staan dus dat we dat hout gaan opstoken, dan is de bouw dus gedwongen materialen met een zeer hoge energie-impact te gebruiken, ergo, nog meer biomassa nodig om dat te leveren…

    concluderend:
    1 Er moet dus feitelijk veel meer aangeplant worden, en na kap behouden en vastgelegd, bijvoorbeeld in gebouwen, om CO2 netto te verminderen.
    2 concluderend, goed verhaal, dat geheel opgaat voor een systeem in balans. Helaas, dat zal de eerste decennia niet zo zijn.

    LikeLike

84. Lennart van der Linde | 15 juni 2020 om 15:12 |

    Hoi Bob, Hans,
    Als het lukt om via BECCS negatieve emissies te realiseren, zou dat mooi zijn. Investeringen/ontwikkelingen die daartoe kunnen leiden, verdienen m.i. onze steun. In hoeverre de huidige investeringen in ontwikkeling van bioenergie uit hout daartoe kunnen leiden, is mij nog niet goed duidelijk.

    Met de belofte van CCS worden soms bestaande praktijken in stand gehouden zonder dat het uiteindelijk tot de ontwikkeling van CCS komt, zoals bv de kolencentrales in de Rotterdamse haven laten zien. Ik weet niet hoe dat beeld er in het geval van bioenergie uit hout uitziet. En ik ben het er mee eens dat de grootste onzekerheid waarschijnlijk in de menselijke organisatie zit en het draagvlak daarvoor.

    Als de balans tussen kansen en risico’s van bioenergie uit hout voor Europese bossen positief is, dan zou Europees hout zonder (al te veel) moeite aan de gestelde of te stellen duurzaamheidseisen moeten kunnen voldoen. Of wetenschappers als Searchinger et al en Norton et al en politici/activisten als Bas Eickhout en Marjan Minnesma maken een denkfout door te strenge eisen voor te stellen. Ik heb hier nog onvoldoende zicht op om daarover een conclusie te trekken.

    LikeLike

85. Hans Custers | 15 juni 2020 om 16:02 |

    Lennart,

    Nogmaals, we kunnen niet in de toekomst kijken. Dus niemand weet met zekerheid in hoeverre investeringen in bioenergie uit hout uiteindelijk tot BECCS kunnen (of zullen) leiden. Als de geschiedenis iets leert, dan is het wel dat dit soort ontwikkelingen hoogst onzeker is. Misschien wordt het een succes, misschien een fiasco, misschien blijken we het helemaal niet nodig te hebben, misschien blijkt het in de toekomst de uiltieme reddingsboei die we nodig hebben om klimaatverandering binnen te perken te houden. En waarschijnlijk eindigt het ergens daar tussenin. Ik weet het niet, jij weet het niet en wie pretendeert het wel te weten overschat zichzelf.

    Het heeft geen enkele zin om te blijven zoeken naar zekerheid die er niet is.

    LikeLike

86. ronald rovers | 15 juni 2020 om 16:29 |

    ps. nav het PBL rapport: dat spreekt van Duurzame Biomassa, al in de titel…
    Duurzame biomassa bestaat niet, net zo min als duurzame materialen. Het is het gebruik dat bepaalt of er van duurzaamheid, cq volhoudbaarheid sprake is.
    zie ook : http://ronaldrovers.nl/pbl-duurzame-biomassa-en-dan-verbranden-op-herhaling-22/

    LikeLike

87. Lennart van der Linde | 15 juni 2020 om 17:46 |

    Hoi Jos, je zegt:
    ‘Het is vrij duidelijk gezien het verhaal van Guido dat het gebruik van houtige biomassa bij kan dragen aan de energietransitie, probeer dan de nadelen van de techniek te verminderen i.p.v. de gehele techniek af te schieten. Het PBL heeft een 120 pagina’s tellend document hierover uitgebracht (zie link in blogstuk), veel van de zaken die hier in de discussie genoemd zijn komen daarin ook voorbij. Misschien moet je het een keer tot je nemen. Een van de conclusies wil ik er wel even uitlichten: “Een significante rol voor biomassa lijkt van wezenlijk belang voor een klimaat-neutrale circulaire economie”’.

    In mijn eerste reactie op Guido verwijs ik al naar mijn beeld van het PBL-rapport, waarvan ik niet elk woord, maar wel het grootste deel tot me genomen heb. Ik stel slechts vragen obv onder meer Searchinger et al en Norton et al om indien mogelijk duidelijker te krijgen in hoeverre zij wel of niet een punt hebben, en om duidelijker te krijgen in hoeverre Guido, Bob, Hans en ook jij je in dat punt kunnen vinden of niet. Dat is me inmiddels al wat duidelijker geworden…

    Kun je overigens aangeven waar ik volgens jou “de gehele techniek” afschiet? Of waar ik bestrijd dat “een significante rol voor biomassa van wezenlijk belang” lijkt of zou kunnen zijn, onder bepaalde voorwaarden? Ik heb zelf niet het idee dat ik dat gedaan heb en heb dat sowieso niet willen doen, maar misschien heb ik me niet zorgvuldig genoeg uitgedrukt, dat zou kunnen. Hoe dan ook probeer ik me als betrokken leek in deze complexe materie te verdiepen obv de best beschikbare wetenschap. Die wetenschap heeft alleen nog geen consensus bereikt, zoals ook het PBL concludeert.

    LikeLike

88. Ko van Huissteden | 15 juni 2020 om 18:55 |

    Guido heeft hier een interessante, en zeer nuttige discussie over het gebruik van houtige biomassa voor energie heeft geïnitieerd. Er wordt mooi uitgelegd hoe je houtoogst in een bos kunt rechtvaardigen vanuit de koolstofcyclus van bossen. Wat ik wel mis in het stuk: in hoeverre wordt er ook rekening gehouden met het verlies aan koolstof uit de bodem als er gekapt wordt? Vooral als er grotere stukken bos gekapt worden warmt de bodem op en kan de afbraak van bodem-koolstof flink versnellen, met hogere CO2 emissie en verlies van een deel van de organische stof in de bodem als gevolg. Ik kon tot nu toe weinig literatuur over vinden over de sterkte van dit effect.

    Wat in de discussie ook ontbreekt, is het feit dat we zowel met een klimaatcrisis als een biodiversiteitscrisis te maken hebben. Deels hangen ze samen. Dan zou je verwachten dat ecologen ook wel wat zinnigs over een onderwerp als biomassa-energie te zeggen hebben. Maar in het stuk van Guido wordt de vooraanstaande ecologe Louise Vet eigenlijk als niet-deskundig afgeserveerd en in een ander commentaar hier wordt zelfs gesproken van ‘hitsen’. Dat laatste is storend en onnodig.

    De laatste extreem droge en hete jaren hebben hun sporen in onze bossen en natuurgebieden goed zichtbaar nagelaten. Sommige boomsoorten kunnen hier helemaal niet tegen: bijvoorbeeld sparren die door de droogte minder weerstand hebben teken parasieten zoals de letterzetter; hele stukken sparrenbos zie je kaal worden nu. Andere boomsoorten van vochtiger en koelere klimaten hebben het ook moeilijk (bijvoorbeeld Lijsterbes). In het droge jaar 2003 veranderden de Europese bossen van een koolstofsink in een bron (Ciais et al., 2005, Nature). Ik weet niet hoe het met 2018 – 2019 zit, maar dat zal niet veel beter zijn geweest.

    Kortom, de klimaatverandering zelf zet ecosystemen inclusief productiebos nu al onder grote druk, naast de stress van stikstofdepositie en daarmee gepaard gaande bodemverzuring (waarvoor weer dure maatregelen zoals strooien van steenmeel moeten worden toegepast). Ik zie nog niet hoe inzet van houtige biomassa op grote schaal te verenigen is met de stress waaronder Europese bosecosystemen nu al staan. Er wordt in de discussie hierboven uitgegegaan van aanplant van bos voor biomassa-energie, maar de praktijk is nu toch voorlopig vooral oogst van bestaand bos.

    Ik ben het ermee eens dat duurzame houtoogst (zoveel mogelijk voor duurzaam bouwmateriaal) met (bescheiden) gebruik van restmateriaal voor biomassa-energie kan bijdragen tot uitbreiding van het bosareaal. Daarbij moet ook rekening gehouden worden met klimaatbestendigheid van het bos, en mag nooit behoud en verbetering van biodiversiteit uit het oog verloren worden. Vanwege de biodiversiteit en behoud van de koolstofvoorraad in de bodem zul je ook dood hout in het bos moeten achterlaten.

    Bos heeft een gevoelswaarde zoals hierboven al eerder aangestipt. Dat mag dan emotioneel en minder rationeel zijn, maar het is wel een valide argument. Ik vind het zelf zeer te waarderen als mensen zich om de natuur in hun leefomgeving bekommeren, daaraan danken we dat tenminste nog een beetje natuur en biodiversiteit over is. Het is ook een van de grootste oorzaken van de weerstand tegen biomassa-energie: mensen die een groot stuk bos ineens gekapt zien worden en dan (al dan niet terecht) veronderstellen dat dit in een biomassa-centrale verdwijnt. Voor een deel is dergelijke boskap eerder een uitvloeisel van natuurbeleid (bijvoorbeeld restauratie van heide-ecosystemen). Overigens is dit ook een bijdrage aan koolstofverliezen uit bossen, iets wat natuurbeheerders zich ook beter zouden kunnen realiseren.

    Het zou de moeite waard zijn om emotionele deze weerstand tegen boskap om te zetten in positieve energie voor behoud en uitbreiding van duurzaam beheerde bossen, waarin gebruik voor biomassa-energie zonodig ook een plaats kan hebben. Dan kan alleen door een open, publieke discussie waarin zowel de klimaatcrisis als de biodiversiteitscrisis beide voorop staan.

    LikeLike

89. Jos Hagelaars | 15 juni 2020 om 18:59 |

    @Lennart

    Die laatste zin over dat “afschieten” in mijn reactie was eigenlijk meer algemeen bedoeld, dus meer richting veel mensen die zo zwart/wit reageren op het gebruik van biomassa. Maar er staat inderdaad “je” in (men was beter geweest 😊), dus dat heb ik niet zo handig opgeschreven.
    Je reacties alhier hebben me niet de indruk gegeven dat je de gehele techniek wilt afschieten, wel dat je er nogal kritisch tegenover staat. Daarom die conclusie van het PBL, zonder deze techniek wordt het blijkbaar verdraaid lastig om een klimaat-neutrale circulaire economie te bewerkstelligen. Iets dat we m.i. op den duur toch moeten zien te realiseren. Als veel mensen alleen maar de negatieve kanten van het gebruik van biomassa benadrukken wordt dat er niet gemakkelijker op. Ik hoop daarom dat je in je zoektocht door deze complexe materie daar ook rekening mee houdt. Dat er bij dit vraagstuk geen eenduidige wetenschappelijke consensus uitrolt zoals bij meer broeikasgassen en opwarming, weerhoudt ons er m.i. niet van om de negatieve aspecten aan te pakken om te kunnen profiteren van positieve aspecten.

    LikeLike

90. Hans Custers | 15 juni 2020 om 19:26 |

    Ko,

    Je reactie is genuanceerd, maar ik ben het met twee van je opmerkingen niet eens. Biodiversiteit komt in het stuk van Guido, anders dan je zegt, wel aan bod. Bijvoorbeeld in deze passage:

    “Er zit wel een interessante paradox; biodiversiteit en koolstofopslag in gebieden met bosbouw zijn hoger dan in de meeste landbouw- en veeteeltgebieden maar we hebben in het algemeen warmere gevoelens bij het zien van koeien die vredig in de wei staan te grazen dan bij een bos waar ieder jaar een stukje van geoogst wordt.”

    Die paradox is wel erg belangrijk om mee te nemen in de overwegingen. De commerciële waarde van hout (voor welke toepassing dan ook) is een motivatie om aan bosbouw te doen. Maar de onvermijdelijke consequentie is daarbij ook dat er regelmatig wordt gekapt. Het een bestaat niet zonder het ander.

    En ik ben het ook niet met je eens dat Guido Louise Vet als ondeskundig neer zou zetten. Hij heeft beargumenteerde kritiek op haar publieke uitlatingen, en niet (of in elk geval veel minder) op haar wetenschappelijke werk.

    LikeLike

91. Math Geurts | 15 juni 2020 om 20:38 |

    Het issue is CO2-balans, en de “CO2-besparing” die resulteert bij benutting van biomassa als energiebron. Veel bezwaren zijn reëel en er zijn veel andere belangen waar rekening mee gehouden moet worden en voorwaarden waaraan voldaan moet worden maar de betogen worden er niet bepaald sterker op als en passant de CO2-besparing (het klimaatvoordeel) volledig ontkend wordt of afgedaan wordt met “komt te laat”.

    Louise Vet is zeer deskundig, maar niet speciaal op het gebied van “CO2-balans”. Enige terughoudendheid bij ferme uitspraken wat dat betreft zou haar niet misstaan.

    LikeLike

92. Lennart van der Linde | 16 juni 2020 om 00:45 |

    Hoi Jos, je zegt:
    “Dat er bij dit vraagstuk geen eenduidige wetenschappelijke consensus uitrolt zoals bij meer broeikasgassen en opwarming, weerhoudt ons er m.i. niet van om de negatieve aspecten aan te pakken om te kunnen profiteren van positieve aspecten.”

    Zo lees ik Searchinger et al en Norton et al ook: ze proberen volgens hen negatieve aspecten aan te pakken om te kunnen profiteren van positieve aspecten. Het kan zijn dat ze daarbij sommige aspecten van de huidige en/of toekomstige praktijk te negatief inschatten, of wellicht schatten anderen die aspecten niet negatief genoeg in. Ik kan dat naar mijn idee nog onvoldoende beoordelen.

    Voorlopig heb ik daarom de neiging om te vertrouwen op wetenschappers als John Beddington, Ken Caldeira, Daniel Kammen, Jean-Pascal van Ypersele, Marten Scheffer (en politici/activisten als Eickhout en Minnesma):

    Klik om toegang te krijgen tot scientist-letter-on-eu-forest-biomass-796-signatories-as-of-january-16-2018.pdf

    Misschien is dat vertrouwen niet terecht, dus geef vooral aan waar zij zich eventueel vergissen.

    LikeLike

93. lieuwe hamburg | 16 juni 2020 om 01:38 |

    Nu actueel in het nieuws: Marjan Minnesma pleit net zoals Jan Rotmans om te stoppen met het verbranden van hout en dus om daar niet langer subsidie voor te geven.

    https://nos.nl/artikel/2337270-urgenda-activist-minnesma-stop-subsidie-biomassa.html

    https://www.nporadio1.nl/dit-is-de-dag/uitzendingen/885289-2020-06-15

    Je kunt je afvragen na het lezen dit blog of de juiste argumenten gebruikt worden maar er is iets aan het schuiven. Er zijn verschillende categorieën biomassa: Vergisting, bij- en meestook in kolencentrales, verbranding van vaste biomassa, verbranding van vloeibare biomassa, vergassing en afvalverbranding. Makkelijke oplossingen zoals de maximum snelheid naar 80 kilometer verlagen lijkt mij uitgesloten. Ben benieuwd…

    LikeLike

94. Math Geurts | 16 juni 2020 om 08:01 |

    Beste Lieuwe Hamburg,

    Als Marjan Minnesma iets wil schuiven dan moet ze beginnen met te erkennen dat de fixatie op de korte termijn bij nader inzien verkeerd is. Daardoor zijn er nauwelijks keuzes mogelijk. Ik krijg soms dat de regering onderhand meent met Marjan Minnesma te moeten onderhandelen.

    LikeLike

95. Lennart van der Linde | 16 juni 2020 om 09:20 |

    Beste Math,
    Het ligt niet aan Minnesma dat er nog maar weinig keuzes mogelijk zijn. Als samenleving hebben we vooral onder invloed van een lobby van gevestigde belangen 30 jaar lang mogelijke keuzes voor de energietransitie uitgesteld. Het is niet voor niets dat uiteindelijk de Hoge Raad er aan te pas moest komen om bepaalde keuzes af te dwingen, ook al gaan die nog lang niet ver genoeg om de doelen van Parijs met een redelijke kans te kunnen halen.

    LikeLike

96. Math Geurts | 16 juni 2020 om 09:55 |

    Beste Lennart,

    Eerlijk gezegd vind ik dit een weliswaar politiek uiterst correcte maar toch naïeve argumentatie. Of het nou door de invloed van een lobby dan wel door ongeïnteresseerdheid van de burger die pas in actie komt zodra ‘hij geen dief van zijn eigen portemonnee is” komt, noch Minnesma noch de Hoge Raad zijn deskundig om te bepalen of een hard tussendoel in 2020 nodig of zelfs maar nuttig is om de 2030 doelen van Parijs met een redelijke kans te behalen.
    En als ook zelf gekozen tussendoelen van Parijs boven elke discussie verheven zijn, laten we dan ook de spelregels van Parijs maar niet ter discussie stellen.

    LikeLike

97. G.J. Smeets | 16 juni 2020 om 14:07 |

    Energie-transitie anno 2020 betekent uitfasering van fossiel en creëren van een *mix* van CO2 neutrale alternatieven, waaronder biomassa-stook. Guido’s blokstuk gaat over de effectiviteit van houtige meestook in die mix. Zijn conclusie: het is een effectieve component in de mix, en ja er zitten haken en ogen aan want echt efficiënt is het niet. Let op het verschil tussen effectief en efficiënt, in crises situaties is dat een belangrijk verschil om in de smiezen te houden als het je te doen is -zoals ik- om risicoreductie.

    De gedachtewisseling in dit draadje is nogal geconcentreerd op de haken en ogen van houtige bijstook. Onder anderen Jos Hagelaars plaatste daar 15 juni 2020 om 18:59 m.i. terecht een kritische kanttekening bij:

    “…zonder deze techniek wordt het blijkbaar verdraaid lastig om een klimaat-neutrale circulaire economie te bewerkstelligen. Iets dat we m.i. op den duur toch moeten zien te realiseren. Als veel mensen alleen maar de negatieve kanten van het gebruik van biomassa benadrukken wordt dat er niet gemakkelijker op.”

    Ik scherp die kanttekening van Jos aan met een doordenkertje: niet alle problemen hoeven worden opgelost, je kunt er ook mee (leren) leven. Je kunt zelfs van de nood een deugd maken. Bij wijze van provocatie (please, don’t shoot the pianoplayer) ga ik nu effe op de stoel van de houtlobbyist zitten:
    – productiehout wordt drastisch opgevoerd: verdubbeld, liefst verdriedubbeld.
    – woningbouwers schakelen over van steen & beton naar hout(skelet)woningen.
    – De enorme houtrestproducten gaan naar bijstook van de wind-en zon gedreven centrales.

    Kortom: méér hout. Guido opende zijn blogstuk met : “Biomassa is onze oudste bron van energie…” Ik zie niet wat er tegen is om die bron te vergroten en er uit te blijven putten.

    LikeLike

98. Lennart van der Linde | 16 juni 2020 om 17:21 |

    Hoi Goff, je zegt:
    “Energie-transitie anno 2020 betekent uitfasering van fossiel en creëren van een *mix* van CO2 neutrale alternatieven, waaronder biomassa-stook.”

    De European Academies Science Advisory Council schreef in februari 2019:
    https://easac.eu/projects/details/carbon-neutrality/
    “Biomass should not be regarded as a source of renewable energy under the EU’s Renewable Energy Directive (RED) unless the replacement of fossil fuels by biomass leads to real reductions in atmospheric concentrations of CO2 within a decade or so.”

    In hoeverre ben je het daarmee eens?

    LikeLike

99. Hans Custers | 16 juni 2020 om 18:57 |

    Lennart,

    Je hebt je standpunt inmiddels meer dan voldoende duidelijk gemaakt. En dat sommige wetenschappelijke publicaties behoorlijk negatief zijn over het gebruik van hout is ook al talloze keren genoemd. Nog maar weer eens een citaat uit zo’n publicatie voegt helemaal niks meer toe aan deze discussie.

    LikeLike

100. Lennart van der Linde | 16 juni 2020 om 20:27 |

     Onderschat de mogelijke bijdrage van Goff niet, Hans. Die zou de discussie zo maar eens kunnen verrijken.

     LikeLike

101. Lennart van der Linde | 16 juni 2020 om 20:41 |

     Beste Math,
     Urgenda en de diverse rechters hebben gekeken naar o.a. de beschikbare wetenschappelijke kennis en het juridische kader en hebben tot drie keer toe geconcludeerd dat 25% reductie in 2020 het minimum is voor de Nederlandse staat om aan zijn zorgplicht te voldoen.

     Discussie over de spelregels van Parijs lijkt me zinvol, want die zijn vooralsnog tot op zekere hoogte voor meerdere uitleg vatbaar, of nog niet nader uitgewerkt, volgens mij. Maar wat is de uitleg die volgens jou eventueel niet ter discussie gesteld zou moeten of mogen worden?

     LikeLike

102. Math Geurts | 16 juni 2020 om 21:14 |

     Beste Lennert

     Om me tot ééntje te beperken: door jou geciteerde ‘wetenschappelijke kennis’ dat bijstoken van biomassa niet tot CO2-besparing zou leiden dateert van na het vaststellen (en opdelen) van Parijsdoelen voor afzonderlijke landen. Zo dat leidt tot bijgestelde spelregels zou ook het CO2 reductie doel voor het vlakke, ver van de evenaar gelegen, op afstand dichtst bevolkte land van Europa, Nederland, naar beneden bijgesteld moeten worden.

     LikeLike

103. Lennart van der Linde | 16 juni 2020 om 22:07 |

     Beste Math,
     De kennis over de payback time van een bepaalde carbon debt bij verbranding van biomassa was al er voor Parijs. Omdat in Parijs de mondiale klimaatdoelen aangescherpt zijn, vergroot een langere payback time het risico op een overshoot. De inschatting van het risico op het overschrijden van (een cascade aan) tipping points rond twee graden is sinds Parijs inderdaad wel toegenomen. Dat maakt een vergroot risico op overschoot extra riskant. Vandaar de relevantie van dit argument in mijn ogen.

     Hoe zwaar dat argument echter precies moet wegen, weet ik niet, want biomassa kan wellicht ook op enige schaal met CCS benut worden om tot negatieve emissies te komen en kan misschien (tijdelijk) ook functies vervullen in het energiesysteem die (nog) niet goed door bv wind en zon vervuld kunnen worden. In hoeverre dat het geval is, kan ik niet goed beoordelen. Vandaar mijn vraag hoe anderen dit soort afwegingen inschatten.

     Hoe de Europese reductiedoelen precies over de EU-landen verdeeld moeten worden, is volgens mij nog onderwerp van onderhandeling. Als inzet bij die onderhandelingen hebben landen wel zelf alvast ambities bepaald. De beschikbare reductie-opties zullen waarschijnlijk inderdaad wel meegewogen worden in dit onderhandelingsproces. EASAC heeft in ieder geval eind 2019 Frans Timmermans op hun diverse inhoudelijke aandachtspunten gewezen:
     https://easac.eu/news/details/easac-reaches-out-to-the-new-european-commission-on-energy-from-forest-biomass/

     LikeLike

104. G.J. Smeets | 17 juni 2020 om 12:24 |

     Lennart,
     we moeten af van fossiel materiaal-verbranding. Houtstook is een realistische component in de mix, effectief maar niet bijster efficiënt, het zij zo. Vandaar mijn provocatie ‘drastische opvoering van houtproductie’ voor stads- en woningbouw. Dat reduceert niet alleen CO2 productie (steen- en cementovens!) maar levert ook brandstof voor bijstook in centrales. De CO2 kan afgevangen worden en wordt NIET beprijsd als fossiel CO2 niet ook beprijsd wordt. Vergeet niet, Lennart, calculering van kosten en baten van de energietransitie (inclusief hout-bijstook) wordt nog altijd bepaald door de rol & positie & macht van de fossiele industrie. De wetenschappelijke rapporten die ik heb ingezien negeren dat.

     Wat mij betreft is het zaak dat Frans Timmermans zich dààr drukt over maakt en tegelijkertijd in gesprek gaat met EU landen die in aanmerking komen voor opvoering van houtproductie – bouwhout en brandhout.

     Als ik de diverse rapporten over biomassa inzie wordt het zwart voor m’n ogen van if, but, unless en andere voorwaardelijke kwalificaties in de conclusies en aanbevelingen. Het is een labyrint van politieke voorwaarden en wetenschappelijke onzekerheden. Niet uit te komen, zeker niet voor een politicus die over tijd noch kennis beschikt om voor en tegen af te wegen. Ik onderschrijf de slot-alinea van Guido’s blogstuk over terugslag van de lobby tegen biomassa. Biomassa is een optie die ik wil openhouden en benutten.

     Last but not least en wat steeds maar weer vergeten wordt: +2°C is onafwendbaar want het zit gewoon in de fysische en de politieke pijplijnen. De vraag is waar op de wereld productiehout met die opwarming het best gedijt en tevens bijdraagt aan biodiversiteit. Daar zou ik wel een modelstudie over willen zien.

     LikeLike

105. Lennart van der Linde | 17 juni 2020 om 18:50 |

     Hoi Goff,
     Op zich kan ik je redenering best goed volgen, zeker wat betreft het inzetten van hout in de bouw om zoveel mogelijk koolstof op te kunnen slaan. Ook de opslag van bij biocentrales afgevangen CO2 zou een belangrijke bijdrage aan CO2-reductie kunnen zijn, als die afvang en opslag werkelijk op enige schaal realiseerbaar blijkt. In dat geval ziet als ik het goed begrijp ook EASAC een aanzienlijk potentieel voor benutting van houtige biomassa.

     Blijkt BECCS echter voorlopig vooral een terugwijkend vergezicht, dan zou de potentie van houtige biomassa om bij te dragen aan het beperken van klimaatrisico’s wel eens veel lager kunnen zijn.

     Sowieso blijft in elk scenario en bij toenemende opwarming het risico van (een cascade aan) tipping points m.i. een relevante factor om rekening mee te houden. Dat zou kunnen betekenen dat maximale vastlegging van CO2 in bomen uiteindelijk minder riskant is dan bomen met een payback time van meer dan pakweg tien jaar deels verstoken als bijdrage aan de energietransitie, zoals EASAC inschat.

     Maar nogmaals, of die inschatting klopt, en hoeveel hout met een payback time van meer dan 10 jaar nu verstookt wordt (of dreigt te worden), kan ik niet goed beoordelen. Misschien anderen wel.

     LikeLike

106. lieuwe hamburg | 18 juni 2020 om 00:49 |

     Lennert,

     *Ieder jaar verbrandt op mondiale schaal een oppervlakte gelijk aan de EU (ongeveer 450 miljoen hectare). Voor een groot deel is dit een natuurlijk proces.* (Guido van der Werf)

     Misschien moet je moeder natuur eens uitleggen wat een payback time van meer dan tien jaar is. Vooralsnog heeft Minister Wiebes een stokje gestoken (pun intended) voor het afschaffen van subsidie voor nieuwe biomassacentrales.

     LikeLike

107. Lennart van der Linde | 18 juni 2020 om 09:45 |

     Lieuwe,

     Zie voor uitleg en discussie over payback time bijvoorbeeld:

     Mitchell et al 2012:
     https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1757-1707.2012.01173.x

     “If forests remain unharvested, they can further mitigate the increases in atmospheric CO2 that result from fossil fuel combustion and deforestation. Alternatively, they can be harvested for bioenergy production and serve as a substitute for fossil fuels, though such a practice could reduce terrestrial C storage and thereby increase atmospheric CO2 concentrations in the near‐term… [T]he times required for bioenergy substitutions to repay the C Debt incurred from biomass harvest are usually much shorter (< 100 years) than the time required for bioenergy production to substitute the amount of C that would be stored if the forest were left unharvested entirely, a point we refer to as C Sequestration Parity.”

     Nabuurs et al 2017:
     https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1389934116303604?via%3Dihub

     “Here we analysed carbon debt and parity of realistically increased harvesting over large forest areas in Europe. We found that under such realistic cases, a carbon debt does not occur. i.e. the large scale average stocks in the forest are not reduced. What does occur is a parity compared to the baseline harvesting levels. The parity effect was eventually also compensated for. However it took long, especially if final fellings were increased for bioenergy; which is a rather hypothetical case. In case of increased thinnings, the parity equality was often reached within 80 years compared to burning coal. Removal of harvesting residues was often compensated within 1 decade. However, parity is a theoretical comparison against a higher baseline C stock in the forest. It is not certain that this higher stocking under the baseline will be sustained, because there is an increasing chance of natural disturbances. Thus the parity may be much shorter than analysed here.”

     PBL 2020:
     https://www.pbl.nl/nieuws/2020/pbl-studie-opmaat-naar-duurzaamheidskader-biomassa

     “Een extra complicerende factor in de discussie is dat men het vaak ook niet eens is over wat als een veilige terugverdientijd beschouwd zou kunnen worden. Voor het uiteindelijke opwar-mende effect van de cumulatieve CO2-emissies is een lange periode relevant, meestal uitge-drukt in een effect over 100 jaar (Cherubini et al., 2011; Dehue, 2013). Er zijn echter ook redenen benoemd om naar klimaateffecten op kortere termijn te kijken (decennia), bijvoor-beeld als het gaat om de risico’s op onbeheersbare, zichzelf versterkende terugkoppelingen in het klimaatsysteem (tipping points). Voor sommigen ligt daarmee een ‘veilige’ terugverdientijd op 0 of maximaal 10 jaar (EASAC, 2017; Norton et al., 2019)55 terwijl voor anderen ook langere tijdsperioden verdedigbaar zijn. Uiteindelijk zijn dit ook normatieve en dus niet louter wetenschappelijke stellingnames.”

     De relevantie van die payback time ligt niet alleen in de mate van CO2-vastlegging in een bepaalde periode, maar o.a. ook in de rol die houtige biomassa kan spelen in een energiesysteem in transitie. De vraag is o.a. of en hoeveel extra CO2-uitstoot van fossiele energie daarmee bespaard kan worden en of dat opweegt tegen een tijdelijke lagere vastlegging in bossen. Er zijn nog meer vragen, maar dit is er in ieder geval een die er voor mij uitspringt. Voor anderen kunnen andere vragen prominenter zijn. Je kunt je eigen afweging maken obv de tot dusver beschikbare kennis en onzekerheden, en obv je eigen waarden, hoe de balans tussen kansen en risico’s uitvalt.

     LikeLike

108. G.J. Smeets | 18 juni 2020 om 14:09 |

     Guido,
     hier een paar gedachten n.a.v. je blokstuk.

     Houtstook is CO2 neutraal. Links- of rechtsom, bomen nemen CO2 op en geven het bij verbranding of verrotting weer af. Het is een drogredenering om die component uit de mix te halen met het argument dat houtstook meer CO2 produceert dan aardgas. Houtverbranding veroorzaakt geen CO2 *accumulatie* in de atmosfeer, gas wel en ongeacht pay-back time van houtstook in de koolcyclus. Het is bizar om houtstook af te wijzen ten gunste van gasstook. Sorry Marjan Minnesma maar minister Wiebes heeft een punt om biomassacentrales te blijven subsidiëren.

     Mijn argument voor forse opvoering van houtproductie (en collaterale houtstook) is dat het de transitie niet alleen faciliteert maar ook (mede) forceert. Meer hout betekent in de stad- en woningbouw minder aluminium, baksteen en cement – alle drie producten die 100% berusten op fossiele verbrandingsprocessen en dus CO” accumulatie.

     De International Energy Agency https://www.iea.org/reports/sustainable-recovery/fuels#abstract
     laat er geen gras over groeien in zijn conclusie over biomassa: “Support and expand the use of biofuels.”

     Overigens herinner ik eraan dat de energietransitie neerkomt op ruimen van puin dat al lang geleden in kaart is gebracht: vanaf Svante Arrhenius een eeuw geleden tot de Club van Rome een halve eeuw geleden tot James Hansen een kwart eeuw geleden. De energietransitie anno 2020 is een exercitie van spijtoptanten in paniek. Dat historische perspectief is relevant: wat er nu gebeurt is te weinig en te laat om het onder +2°C te houden. Taboe op bouw- en brandhout is daarvan een symptoom.

     LikeLike

109. G.J. Smeets | 18 juni 2020 om 20:30 |

     Ik negeer niks, Lennart. ik geef argumenten voor opvoering van houtproductie met collaterale houtstook voor de energiemix. En een daarvan is dat het in de noodzakelijk geachte transitie *op den duur* beter is om hout in de mix te propageren dan gasverbranding. Let op de frase *op den duur* want het staat vast dat +2°C onafwendbaar is, met of zonder houtverbranding. Minnesma negeert dat en dat staat haar als politica vrij. Mij staat het vrij om daar een kanttekening bij te plaatsen. En die kanttekening is dat uitfasering van fossiel (de transitie) prioriteit heeft, niet de CO2-emissieratio hout / gas gedurende die transitie.

     Er zijn -tig omstandigheden waarin het verstandig is om wat gif te blijven toevoegen tijdens een ontgiftingsproces. De energietransitie is er m.i. zo een. Hout- en gasstook is allebei ‘gif’. Het verschil is dat houtstook uitfasering van fossiel structureel bevordert terwijl gasverbranding die uitfasering vertraagt.

     Nogmaals: +2°C is onafwendbaar, politici en lobbyisten als Minnesma erkennen dat niet, althans niet publiekelijk. Het thema is niet ja / nee halen van de Parijs-intenties. Het werkelijke thema is een energie-voorziening op te tuigen na +2°C. Onze (klein)kinderen gaan het meemaken en het zal hun reet roesten wat Cop 1 tot en met 25 heeft behelst.

     LikeLike

110. lieuwe hamburg | 19 juni 2020 om 00:54 |

     Lennart,

     *Managing forests for maximal C storage can yield appreciable, and highly predictable, C mitigation benefits within the coming century, while managing forests for bioenergy production will require careful consideration if they are to provide a C neutral source of energy without yielding a net release of C to the atmosphere in the process*

     Er staat niet:

     Managing forests for maximal C storage can yield appreciable, and highly predictable, C mitigation benefits within the coming century, while managing forests for bioenergy production will require reconsideration because it is yielding net release of C to the atmosphere in the process like coal, oil and gas *

     Ik heb Mitchell et al 2012 gelezen. Je citeert in je reactie vervolgens iets uit een ander onderzoek: “de risico’s op onbeheersbare, zichzelf versterkende terugkoppelingen in het klimaatsysteem (tipping points).” Is het verbranden van houtige massa een versneld risico op tipping points? Zoek een andere plek op internet!

     LikeLike

111. Hans Custers | 19 juni 2020 om 02:08 |

     Dienstmededeling: omdat dezelfde argumenten alsmaar herhaald blijven worden is de moderatie in deze draad aangescherpt.

     LikeLike

112. Lennart van der Linde | 19 juni 2020 om 08:09 |

     Lieuwe, Hans, Goff,
     Ik zal verder geen argumenten herhalen, maar constateer dat het PBL het argument van Mitchell et al 2012 en Norton et al 2019 niet negeert, waar sommigen hier dat wel doen. Het zij zo.

     LikeLike

113. Sjouke Kingma | 21 juli 2020 om 18:01 |

     Hoe moet je artikelen als dit interpreteren, waarin voor biomassa uit bos een terugverdientijd van 44 – 104 jaar wordt berekend?
     https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1748-9326/aaa512/meta

     Mijn indruk is dat het gebruikte model niet realistisch is: het gaat uit van kaalkap, gevolgd door het laten teruggroeien van bomen op een perceel. Meer realistisch lijkt mij de situatie als in figuur 6 van het artikel: van een groter gebied wordt steeds een klein deel geoogst, waarbij over het hele gebied de leeftijd van het bos (en daarmee de koolstofvoorraad) gelijk blijft.

     LikeLike

114. lieuwe hamburg | 22 juli 2020 om 00:03 |

     @Sjouke,

     “Deze week in De Rudi & Freddie Show hebben we energiekenner en podcastmaker Remco de Boer te gast. Hij ziet op klimaat- en energiegebied de kloof tussen woord en daad groeien: wél minder CO2, maar laat die windmolens, zonnepanelen en biomassa maar zitten. En daarom klinkt hij soms als een chagrijnige campingvader.”

     Ik kan helaas de podcast van De Correspondent hier niet met je delen (alleen voor leden) maar wel:

     https://www.nporadio1.nl/nieuwsweekend/onderwerpen/61262-2020-07-04-klimaatdoel-is-onhaalbaar-zonder-risico-s-en-nadelen

     “Het heeft heel veel bloed, zweet en tranen gekost. Het klimaatakkoord. Met alle mitsen en maren ging iedereen toch voortvarend aan de slag, want dat doel 49% CO2 reductie in 2030 werd daardoor haalbaar en een stip aan de horizon. Maar hoe nu? Want biomassa is nodig om die reductie van CO2 te behalen en nu lijkt het erop dat biomassa niet meer gaat komen.”

     Te gast: Remco de Boer, onderzoeker en publicist op het gebied van energietransitie.

     LikeLike

115. Bob Brand | 22 juli 2020 om 11:12 |

     Hoi Sjouke en Lieuwe,

     Mijns inziens heeft Remco de Boer hier helemaal gelijk. ‘We’ willen wél een extreem snelle CO2-reductie, maar zijn niet bereid om daarvoor compromissen aan te gaan:

     – CCS willen ‘we’ niet want dat is eng en niet ‘echt’ schoon: het koolzuurgas afvangen en opslaan onder de grond en zo fossiel (deels) in gebruik houden;
     – we willen géén biomassa, want ach jee dan gaan er bomen dood. Nu gaan die in de natuur net zo snel dood en OOK DAN komt hun koolstof gewoon via verrotting terug in de atmosfeer, maar goed;
     – ‘we’ willen geen kernenergie want dat is eng en niemand durft knopen door te hakken hoe het afval op te slaan;
     – we willen ook geen warmtepompen op gevels van huizen: die ogen immers lelijk en maken herrie;
     – we willen geen zonnepanelen, dat bederft het uitzicht op mooie rode dakpannen;
     – we willen geen windparken want dat bederft het uitzicht op de horizon en op het landschap. En oh ja, het maakt soms lawaai.

     Het afwijzen van CCS én biomassa heeft een dubbel effect: immers, deze combinatie is de basis van de negatieve emissies die volgens IPCC SR15 praktisch noodzakelijk zijn, ongeacht wat we daarnaast verder doen. Zie P2 t/m P3 met negatieve emissies:

     

     Om dit mogelijk te maken moeten we biomassa en CCS op een duurzame, volhoudbare wijze onder de knie gaan krijgen. Dit wil zeggen: qua regelgeving, controle en uitvoering, als maatschappij, voldoende vaardigheid op gaan bouwen om ZOWEL biomassa als CCS op een verantwoorde wijze te kunnen gaan doen.

     P2 t/m P4 in het IPCC SR15 rapport illustreren dat negatieve emissies nodig zijn, ongeacht wat we verder daarnaast óók doen. Je kan amper hypothetisch meer windenergie/zon hiervoor substitueren (P1). De negatieve emissies zijn op den duur ‘necessary but not sufficient conditions’ om beneden +1,5 of +2,0 °C te kunnen blijven. Zie verder bij figuur SPM 3B van het IPCC SR15 rapport: https://www.ipcc.ch/sr15/chapter/spm/

     LikeLike

116. evertkuiken | 22 juli 2020 om 11:38 |

     De podcast is op Soundcloud voor iedereen gratis te beluisteren. https://soundcloud.com/rudifreddieshow/waarom-deze-energie-expert

     Ik ben het niet eens met deze tekst “ach jee dan gaan er bomen dood. Nu gaan die in de natuur net zo snel dood en OOK DAN komt hun koolstof gewoon via verrotting terug in de atmosfeer, maar goed”
     Biomassa verbranden geeft een sterke verhoging van CO2 uitstoot. Nu er geld verdiend kan worden met verstoken van biomassa, wordt er steeds sneller bos gekapt. Ook illegaal. Met certificaten. En ook volledige bomen, zelfs uit oerbossen, verdwijnen zo in de oven. Verbranden van biomassa heeft, afhankelijk van de kwaliteit van de installatie, nog veel meer nare uitstoot tot gevolg: stikstof, fijnstof. Als we snel de CO2 uitstoot willen verlagen, moeten we niet overstappen op biomassa maar gas blijven stoken. Ook al betekent dat dat er in zijn totaliteit meer CO2 in de lucht wordt gebracht. En ondertussen vooral heel veel bomen planten om die extra CO2 weer in op te slaan. Bouwen met hout (nog meer langdurige opslag).

     LikeLike

117. Bob Brand | 22 juli 2020 om 12:15 |

     Beste Evert Kuiken,

     “Biomassa verbranden geeft een sterke verhoging van CO2 uitstoot.”

     Nee, dat is onjuist. Biomassa haalt EERST het CO2 uit de atmosfeer, dit gaat immers vooraf aan de oogst en aan de verbranding. Daardoor zijn er per saldo, op de langere duur, geen CO2-emissies door biomassa.

     Het is misleidend om alleen te kijken naar de uit-de-schoorsteen emissies.

     Dan laat je namelijk het circulaire karakter van de koolstofkringloop buiten beschouwing: biomassa voegt *geen* koolstof toe aan de totale hoeveelheid koolstof die er door assimilatie en dissimilatie circuleert tussen: atmosfeer –> land/oceaan –> atmosfeer.

     Dit is onzin: “Als we snel de CO2 uitstoot willen verlagen, moeten we niet overstappen op biomassa maar gas blijven stoken.” Begrijp je niet dat het aardgas van ONDER de grond gehaald wordt, uit fossiele reservoirs aan koolstof die honderden miljoenen jaren geleden daar vastgelegd zijn? Het koolstof in aardgas wordt *verplaatst* van onder de grond, waar het géén deel is van de koolstofkringloop, en na verbranding *toegevoegd* aan de koolstofkringloop.

     Het stoken van aardgas, steenkool en olie is toch juist de oorzaak van de toename van CO2 in de dampkring? Wel?

     LikeLike

118. evertkuiken | 22 juli 2020 om 13:17 |

     Ik vind het niet netjes dat je mijn reactie uit zijn verband haalt en mij woorden in de mond legt. En dan ook nog spreken over “misleidend”, “onzin” en “begrijp je dan niet dat…”.

     Wat ik schrijf “Biomassa verbranden geeft een sterke verhoging van CO2 uitstoot.” is feitelijk waar.

     Als we de bomen niet verbranden, blijft die CO2 (langer) in die bomen opgeslagen. Uiteindelijk komt de CO2 als de bomen dood gaan en verrotten weer langzaam vrij, dat klopt ook, maar dat is niet wat ik schrijf.

     Verder heb je denk ik deze zin in mijn betoog niet gelezen:
     “Ook al betekent dat dat er in zijn totaliteit meer CO2 in de lucht wordt gebracht.”

     Ik heb het verder alleen over gas niet vervangen door biomassa. Ik heb het niet over alle fossiele energie.

     LikeLike

119. Bob Brand | 22 juli 2020 om 17:38 |

     Beste Evert Kuiken,

     Nee, “Biomassa verbranden geeft een sterke verhoging van CO2 uitstoot” is feitelijk onwaar.

     De toename van CO2 in de dampkring is de resultante van: (CO2-opname minus CO2-emissies). Voor biomassa is dat gelijk aan nul, want de CO2-opname bij de groei is even groot als de CO2-emissies bij verbranding.

     Het gebruik van biomassa betekent het aanplanten van extra bos. Tijdens de groei neemt het bos CO2 op uit de atmosfeer en pas later, ná verbranding, keert ditzelfde CO2 dan terug in de dampkring. Het is misleidend om alleen te kijken naar de uit-de-schoorsteen uitstoot.

     Verder bestaat het bos in Europa dankzij de vraag naar hout. Mede dankzij de toename van die vraag, is het bos in Europa zo toegenomen:

     

     LikeLike

120. Hans Custers | 22 juli 2020 om 19:07 |

     Evert,

     Je zegt:

     “Ik heb het verder alleen over gas niet vervangen door biomassa.”

     Daar zit volgens mij een denkfout achter. De energietransitie is niet “gas vervangen door biomassa”, of “olie vervangen door windenergie”, of iets dergelijks. Zo moet je er ook niet naar kijken. Het gaat uiteindelijk om de transitie naar een energiesysteem dat niet meer op fossiele brandstof draait. Zodat er niet steeds meer koolstof in de koolstofcyclus wordt gepompt. Daar zullen we op een of andere manier op uit moeten komen.

     En ik denk dat iedereen het er hier mee eens is dat het niet werkt om dat systeem grotendeels op biomassa te laten draaien. Maar voor sommige situaties kan het wel nuttig zijn, al dan niet in een overgangssituatie.

     Verder pleit je voor bouwen met hout. Als daarvoor bomen worden gekapt zal er altijd afvalhout overblijven. Dat gebruikt zou kunnen worden voor energie. Meer bouwen met hout zou dus juist kunnen impliceren dat er ook meer hout beschikbaar komt voor energie-opwekking.

     LikeLike

121. evertkuiken | 22 juli 2020 om 23:44 |

     Je hebt gelijk dat de energietransitie een totale verandering betekent. We gaan van fossiele bronnen naar duurzame bronnen. Maar biomassa (eigenlijk moet ik zeggen “verbranden van houtige biomassa”) wordt in Nederland vrijwel alleen nog toegepast voor het maken van warmte en vaak ter vervanging van gas. Dat is naar mijn mening geen goede ontwikkeling.

     Voor sommige situaties is (verbranden van houtige) biomassa een oplossing. Kleinschalig. Verbranden van afval in ketels die zeer efficiënt verbranden en weinig vervuilende stoffen uitstoten. En dat blijkt nog niet zo simpel.

     Afvalhout bestaat er vrijwel niet. Wat bij het kappen overblijft laat je het beste in het bos liggen. Wat er bij het zagen overblijft kun je deels anders inzetten (kattenbakvulling, isolatiemateriaal om waar wat te noemen). Als er dan nog iets overblijft waar je niets meer mee kunt, dan kun je overwegen dat te verbranden. Mits dat dus goed gebeurt. Hou de ladder van Lansink altijd in je hoofd.

     Tot slot: laten we beginnen met isoleren. Dan is er minder gas en/of biomassa nodig en kunnen we meer bomen laten staan.

     O nee, nog 1 ding over de opmerking van Bob: gebruik van biomassa betekent niet vanzelf het aanplanten van extra bos. Daar moet toezicht op zijn. De kans is groot dat er nu alleen maar gekapt wordt, want daar is de komende 12 jaar flink geld mee te verdienen en daarna niet meer. Waarom zouden mensen dan nog gaan aanplanten? Vanwege die oncontroleerbare “certificering”? (De herhalingen van zetten negeer ik maar).

     LikeLike

122. lieuwe hamburg | 22 juli 2020 om 23:56 |

     Na ongeveer 15 en een halve minuut in de podcast hoor je wat men vroeger deed met onbruikbaar hout. Tot voor kort vroeg men daarvoor een vuurvergunning aan.
     https://decentrale.regelgeving.overheid.nl/cvdr/XHTMLoutput/Actueel/Neder-Betuwe/CVDR110065.html

     LikeLike

123. Math Geurts | 23 juli 2020 om 07:41 |

     Beste Evert,

     Je schrijft: ‘gebruik van biomassa betekent niet vanzelf het aanplanten van extra bos”. Dat is zeker waar. Maar niet gebruiken van biomassa resulteert evenmin in het aanplanten van extra bos. Bedenk dat een zonnig land als Costa Rica – boegbeeld van het verbruik van duurzame energie – zels nauwelijks gebruik maakt van PV. Blijkbaar te moeizaam. Ze hebben voldoende gemakkelijker duurzame alternatieven , en daar hoort biomassa.niet bij.

     Het zijn een beperkt aantal landen waaronder Nederland waar de condities voor het produceren van een behoorlijk aandeel duurzame energie dermate moeizaam zijn, dat ze zich gedwongen zien hun toevlucht te nemen tot het energetisch gebruik van restbiomassa uit met name Baltische en Canadese produktiebossen. En daarmee bijdragen aan de economie van het vernieuwen van die produktiebossen. Zodat de opname van CO2 door die bossen optimaal blijft.

     LikeLike

124. evertkuiken | 23 juli 2020 om 07:54 |

     Niet gebruiken van biomassa en niet subsidiëren zorgt er in ieder geval voor dat er veel bos blijft staan en dat er niet illegaal zelfs oerbossen door geld-beluste houtkappers gekapt wordt. Dat is al winst. Er wordt overigens nu al extra bos bijgeplant vanwege al die compensatieacties voor vliegen en zelfs een “natuurhuisje” huren.

     “Bijdragen aan de economie van vernieuwen van die bossen”. Heel beperkt zal dat vast gelden. Verder is het puur een geldkwestie en heeft niets te maken met ecologisch, biodivers bosbeheer. Regeringen en bedrijven zijn blij met het extra inkomen. Bewoners en bosbeheerders schreeuwen moord en brand (en worden soms zelfs letterlijk vermoord).

     In Purmerend wordt nu een nieuwbouwwijk aangesloten op een hoge temperatuur warmtenet gestookt op biomassa. Dat kan echt beter, efficiënter, goedkoper, klimaat- en milieuvriendelijker. Maar ja, er valt geld te verdienen met biomassa. En die tendens zie je overal. Ede, Rijsenhout, Oldamt, etc. Geld, subsidie doet mensen rare dingen doen.

     LikeLike

125. Math Geurts | 23 juli 2020 om 10:55 |

     Evert,

     ‘(Sub-)tropische’ oerbossen worden niet gekapt voor de energetische benutting van houtige biomassa. (Mogelijk wel om ruimte te maken voor palmboomplantages). Extra bomen bijplanten als compensatie voor vliegen vindt niet plaats in produktiebossen in Canada of de Baltische staten. In die produktiebossen zijn ook geen moord en brand schreeuwende bewoners te vinden die vermoord worden.

     Een hoge temperatuur warmtenet is niet optimaal, maar dat is het ook niet als het gestookt wordt op aardgas i.p.v. biomassa.

     Subsidie kan er inderdaad toe leiden dat mensen soms rare dingen doen. Nederlandse boeren die zonnepanelen gaan planten. Burgers die ver van de evenaar hun dak half vol leggen met zonnepanelen.

     LikeLike

126. G.J. Smeets | 23 juli 2020 om 11:57 |

     Math Geurts
     “Subsidie kan er inderdaad toe leiden dat mensen soms rare dingen doen. Nederlandse boeren die zonnepanelen gaan planten. Burgers die ver van de evenaar hun dak half vol leggen met zonnepanelen.”

     En niet te vergeten de subsidies (decennia lang) aan de fossiele industrie, de vliegtuigmaatschappijen, de autofabrikanten, de agrarische sector. Om nog maar te zwijgen van ….. vul maar in.

     Subsidie is een beleidsinstrument waarvan je enkel achteraf kunt inschatten of het verstandig was. Eén ding staat vast: zonder financiële prikkels in enige vorm van subsidie is de energietransitie kansloos zolang er geen CO2 beprijzing is. Zie het onder ogen: subsidie voor duurzaam is macro-economisch noodzakelijk voor uitfasering van gesubsidieerde fossiele energie.

     LikeLike

127. Bob Brand | 23 juli 2020 om 12:06 |

     Beste Evert Kuiken,

     Dit is niet juist:

     “Je hebt gelijk dat de energietransitie een totale verandering betekent. We gaan van fossiele bronnen naar duurzame bronnen. Maar biomassa (eigenlijk moet ik zeggen “verbranden van houtige biomassa”) wordt in Nederland vrijwel alleen nog toegepast voor het maken van warmte en vaak ter vervanging van gas.”

     In Nederland is biomassa vooral de bijstook in elektriciteitscentrales, waar dit het stoken van steenkool/aardgas verdringt. Zolang de biomassa uit reststromen afkomstig is of uit duurzaam hout (extra bos dat aangelegd wordt mede om aan de toenemende vraag te voorzien), verdringt dit ook netto emissies — CO2 dat anders aan de koolstofcyclus toegevoegd zou worden..

     De meerwaarde van een onderdeeltje biomassa in een breed scala aan (meer) duurzame energie-opwekking is vooral dat het dispatchable is. Om méér ‘intermittent’ wind & zon in te kunnen passen op het elektriciteitsnet, is het zaak om voldoende dispatchable vermogen beschikbaar te hebben om de perioden zonder wind en zon te overbruggen.

     Warmtenetten zijn vooral een compromis om in oude wijken, waar vergaande isolatie + warmtepompen moeilijk te realiseren zijn, een alternatief te hebben. Het is een niche-oplossing vooral op plekken waar er al veel houtafval en reststromen aanwezig zijn (zagerijen, afvalverwerkingsinstallaties etc.) In Zweden zie je het ook veel in oude wijken en daar is het beleid erop gericht om alles dat er aan houtige biomassa verstookt wordt, te compenseren door extra bos. Luchtkwaliteit blijft echter een aandachtspunt en dat kan door de normen verder aan te halen.

     Verder:

     — De kap van (sub)tropische oerbossen is NIET voor biomassa. Daar wordt gekapt specifiek voor de aanleg van soja-plantages of voor palmolie. Een tweede oorzaak is de aanleg van meer weidegrond voor vee, de soja is ook t.b.v. veevoer dat dikwijls mede naar de VS en Europa geëxporteerd wordt. In het wetenschappelijk onderzoek zie je dan ook juist een *toename* van de Noordelijke bossen in Europa en Azië (boreaal) en een sterke afname van tropische bossen.

     LikeLike

128. Math Geurts | 23 juli 2020 om 13:08 |

     G.J.Smeets,

     Subsidie voor duurzame energie is nodig en ik heb daar geen principieel bezwaar tegen. Evert ook niet, neem ik aan. Hij schrijft echter dat zo’n subsidie (en de vorm waarin dat gebeurt) er toe kan leiden dat mensen ‘rare dingen’ doen. Mijn opmerking is om duidelijk te maken dat dat zeker niet alleen geldt voor gebruik van (geïmporteerde) biomassa als energiebron in een zeer dichtbevolkt, ver van de evenaar gelegen, land dat onvoldoende realistische mogelijkheden voor binnenlandse produktie van duurzame energie heeft.

     LikeLike

129. evertkuiken | 23 juli 2020 om 17:32 |

     Math en Bob: ik heb het woord “(sub)tropisch” niet geschreven. Graag stoppen met verdraaien of in een andere context plaatsen van mijn woorden.

     In Roemenië worden oerbossen illegaal gekapt voor biomassa. Lokale boswachters worden daar bedreigd door de mafia die die kap laat uitvoeren.

     Ik heb inderdaad geen enkel bezwaar tegen subsidies voor zaken die een toekomst hebben en bijdragen aan verbetering van milieu en/of klimaat. Biomassa (ja, ja, verbranden van houtige …) heeft geen toekomst en verdient dus geen subsidie. Daar waar het past in een niche, moet men gewoon de hoge prijs betalen. Dan zal snel blijken dat er wel degelijk betaalbare alternatieven zijn, of ontstaan doordat ze met subsidie sneller marktrijp worden.

     LikeLike

130. Hans Custers | 23 juli 2020 om 18:26 |

     “In Roemenië worden oerbossen illegaal gekapt voor biomassa.”

     Die laatste twee woorden had je beter weg kunnen laten. Voor zover ik het heb begrepen wordt dat illegaal gekapte hout voor het grootste deel als bouwmateriaal gebruikt. En je was nu juist weer voor gebruik van hout in de bouw. Je argumentatie is bepaald niet consequent, Evert.

     Afgezien daarvan, illegale houtkap moet je tegengaan. Ongeacht het doel waarvoor dat hout wordt gebruikt. Maar dat is geen argument om dus ook toepassing van legaal gekapt hout te verbieden.

     LikeLike

131. Math Geurts | 23 juli 2020 om 18:58 |

     Evert,

     Je hebt ook niet geschreven dat die (beuken) oerbossen in Roemenië illegaal gekapt worden om als houtige biomassa in Nederland voor energiedoeleinden gebruikt te worden, maar dat lijk je wel te suggeren. En landen met zulke bossen hebben doorgaans zelf veel betere mogelijkheden om duurzame energie te produceren. Het hout levert meer op als dat gebruikt wordt om er “mee te bouwen” of meubels van te maken, door Ikea.

     LikeLike

132. evertkuiken | 23 juli 2020 om 20:34 |

     Gaan we armpje drukken? “Voor zover ik het heb begrepen”… Ik heb anders begrepen. Ik gebruikte dat voorbeeld verder niet om toepassing van legaal gekapt hout te verbieden. Ik gebruikte het om subsidie voor de verbranding van biomassa te stoppen. Als het lastig is om mijn argumenten te weerleggen, verval dan aub niet in verdraaien van mijn woorden, vraag ik jullie nogmaals.

     We draaien in cirkels om het kappen van bossen voor biomassa. Er zijn meer argumenten tegen verbranden van biomassa. Maar daar gaat dit artikel niet over. Ik stop met deze discussie. Mijn standpunt zal duidelijk zijn.

     LikeLike

133. Hans Custers | 23 juli 2020 om 20:39 |

     Evert,

     Nee, we gaan geen armpje drukken. Maar jij claimt zonder enige onderbouwing dat er illegale houtkap in Roemenië is “voor biomassa”.

     En ja, jouw standpunt is duidelijk. En ongenuanceerd. Niemand heeft hier ontkend dat er argumenten tegen het verbranden van biomassa zijn. Maar en zijn ook argumenten voor. En dat is precies waarom wij zoeken naar nuance in plaats van eenzijdigheid.

     LikeLike

134. evertkuiken | 23 juli 2020 om 21:33 |

     “De toenemende vraag naar biomassa gaat rechtstreeks gepaard met ontbossing in Europa en is een belangrijke aanjager van illegale houtkap in de Roemeense bossen.” https://www.mo.be/analyse/roemeense-houtkapmaffia-heeft-mij-geruineerd

     LikeLike

135. lieuwe hamburg | 24 juli 2020 om 02:40 |

     “Biomassa verbranden geeft een sterke verhoging van CO2 uitstoot.”(Evert 22 juli 2020 om 11:38)

     De realiteit is anders. Het (deels) vervangen van aardgas door biomassa levert bij de productie van warmte een significante reductie van broeikasgasemissies. Holzindustrie Schweighofer mag wel aangemerkt worden als een rotte appel in de mand en ik neem aan dat die kennis onderhand redelijk bekend is, je hebt het niet uit je duim gezogen want je deelt het met ons via een link: https://www.mo.be/analyse/roemeense-houtkapmaffia-heeft-mij-geruineerd Maar deze link ontkracht je bovenstaande bewering. https://www.royalhaskoningdhv.com/nl-nl/nederland/nieuws/nieuwsberichten/warmte-uit-aardgas-of-uit-biomassa-q/10652

     LikeLike

136. evertkuiken | 24 juli 2020 om 11:05 |

     Wacht even. Mijn reactie gaat over illegale houtkap voor (o.a.) biomassa. Jouw link gaat over CO2 uitstoot van biomassa. Een heel ander onderwerp. Dat mag.

     Het DNVGL onderzoek voor de NVDE (een lobby organisatie voor o.a. de fossiele industrie) stelt gewoon dat op basis van de REDII van de EU de uitstoot van CO2 van houtige biomassa op 0 gesteld mag worden. Die uitstoot is echter niet 0. Met allerlei mitsen en maren zou je kunnen beargumenteren dat die over een periode van tientallen jaren 0 is. Maar daar hebben we nu niets aan nu we dreigen veel meer biomassa te gaan verbranden. De uitstoot neemt daardoor nu toe. Dat dit op termijn mogelijk weer lager wordt, daar heeft het klimaat nu geen boodschap aan.

     Volgens mij is de discussie die gevoerd moet worden veel meer: is het nu alle hens aan dek? Moeten we CO2 uitstoot ten koste van alles zo snel mogelijk verlagen of kunnen we nog 50 jaar wat meer uitstoten dan we nu al doen en daarna langzaam minder gaan uitstoten?

     LikeLike

137. Bob Brand | 24 juli 2020 om 11:08 |

     Beste Evert Kuiken,

     Uit wetenschappelijk onderzoek naar de oorzaken van de toename aan bos in Europa, blijkt dat de toenemende vraag naar hout juist een ‘driver’ is van deze toename. Lees in de Washington Post over het onderzoek door Fuchs et al:

     https://www.washingtonpost.com/news/worldviews/wp/2014/12/04/watch-how-europe-is-greener-now-than-100-years-ago/

     “To the north of formerly communist Estonia, Latvia and Lithuania, Scandinavian countries were able to re-grow most of their forests (and are continuing to do so today) to keep up with timber demand …”

     Zie ook http://www.geo-informatie.nl/fuchs003/#

     Het zeer recente State of World’s 2020 rapport laat ook zien dat bos in Europa en (Noordelijk) Azië juist toeneemt dankzij ‘forestry practices’. In Europa anticipeert de bosbouw-sector immers allang op een (in de toekomst) grotere vraag — dat leidt juist tot méér bos, zo blijkt in Europa:

     http://www.fao.org/state-of-forests/2020/en/

     Het artikel in MO.BE levert geen enkele onderbouwing bij de bewering dat de houtkap in Roemenië zou zijn t.b.v. biomassa. Een eerder artikel in datzelfde tijdschrift beschrijft op hoge toon hoe er daar bos gekapt wordt vanwege de kwaliteit van het hout, de meubelindustrie etc.:

     https://www.mo.be/reportage/europa-s-laatste-oerbossen-veranderen-houtfabrieken

     Wat dit artikel vooral laat zien is dat het aan de zwakke overheid ligt in Roemenië. Deze laat zich steeds vaker ringeloren door Roemeense houtbedrijven die zich verzetten tegen bosbeheer door ‘buitenlandse’ (lees: Duitse) natuurbeschermers. Daarvoor worden nationalistische drijfveren benut. Meer Europese bemoeienis en duurzame bosbouw zoals die in de Baltische staten en in Scandinavië en Duitsland plaatsvindt, zou kunnen helpen.

     LikeLike

138. Bob Brand | 24 juli 2020 om 11:36 |

     Beste Evert,

     Sorry, maar dit is gewoon niet behulpzaam in de discussie: “Die uitstoot is echter niet 0. Met allerlei mitsen en maren zou je kunnen beargumenteren dat die over een periode van tientallen jaren 0 is. …”

     Je lijkt er nog steeds vanuit te gaan dat er zoiets is als een ‘van origine bestaande’ hoeveelheid bos die nu éérst gereduceerd zou gaan worden (dus CO2-uitstoot), en dat daarna pas gecompenseerd gaat worden “over een periode van tientallen jaren”.

     Dat is een onjuiste conceptuele voorstelling, zoals het blogstuk van prof. Guido van der Werf hierboven, laat zien.

     Zou die conceptuele voorstelling correct zijn dan zou je nu een afname aan de ‘stock’, de hoeveelheid koolstof opgeslagen in bos in Europa, moeten zien. Dat gebeurt echter niet, de hoeveelheid bos neemt juist toe in Europa. Hoe komt dat? Mede doordat de bosbouw hier allang anticipeert op een grotere vraag over 10, 20 en 30 jaar en dus voorafgaand daaraan extra bos aanplant.

     Daardoor is het conceptuele model van een ‘van origine bestaande’ hoeveelheid bos die nu éérst gereduceerd gaat worden en daarna pas, over tientallen jaren weer terug groeit, onjuist. Aanleg van bos en intensivering van de bosbouw gaat, in Europa, vooraf aan het gebruik van het hout.

     De essentie van het blogstuk van Guido is dat het nuttiger is om te kijken naar de stock, de koolstofbalans, de hoeveelheid koolstof die opgeslagen is in bos, dan naar de ‘flux’ uit-de-schoorsteen op alléén het moment dat er biomassa verbrand wordt. Ik zou echt aanraden om het blogstuk nog eens door te lezen — het artikel van Guido is subtiel, maar het is wel goed om het centrale punt ervan te vatten.

     LikeLike

139. Math Geurts | 24 juli 2020 om 11:39 |

     Evert,

     Nee, laat je niet in paniek brengen. Zo’n ‘snel systeem’ is het klimaat niet. We moeten niet ten koste van alles de CO2 uitstoot ‘zo snel mogelijk’ verlagen. De echte uitdaging is niet de CO2 emissie van Europa, niet in 2020 of 2030. De echte uitdaging is mondiaal en op langere termijn. Daartoe is het van belang de hoeveelheid ‘C’ in de som van (biosfeer + atmosfeer) niet verder te verhogen door nog meer ‘C’ uit de aardkorst te halen. Daarin past het ontwikkelen van een duurzame energieteelt (waar bomen een onderdeel van zijn) met een continue CO2 opname. Daartoe is het nodig produktie-bossen tijdig te vernieuwen en het hout te oogsten. Daarbij moeten ook de resten benut worden. De wereld kan het zich ook niet permitteren van de kippen alleen de dijen op te eten.

     LikeLike

140. Hans Erren | 24 juli 2020 om 13:53 |

     Als je dan toch koolstof wil verbranden, dan kun je dat het beste efficiënt met aardgas doen in plaats van inefficiënt met biomassa.
     Houtige biomassa voegt meer dan de dubbele hoeveelheid co2 terug aan de atmosfeer in vergelijking met aardgas voor dezelfde energieopbrengst. Jonge koolstof is ook gewoon koolstof.

     LikeLike

141. Hans Custers | 24 juli 2020 om 14:00 |

     Hans Erren,

     Je bent eerder al eens gewezen op het verschil tussen de snelle en de langzame koolstofkringloop. Moeten we nu constateren dat je dat verschil echt niet begrijpt? Of alleen dat het je niet interesseert?

     LikeLike

142. Lieven Bervoets | 24 juli 2020 om 14:59 |

     @Erren. even simpel: ik heb een klein bosje waarvan ik hout gebruik om mijn tegelkachel te stoken. Ik haal daar iets minder hout uit dan er jaarlijks aangroeit. Netto CO2 emissie= zero of zelfs een netto negatieve emissie. Stook ik met gas dan zorg ik voor een toename in CO2 in de lucht (koolstof die miljoenen jaren geleden uit de lucht is gehaald). Begrijp je het nu?

     LikeLike

143. Hans Erren | 24 juli 2020 om 17:05 |

     Lieven Bervoets, even simpel, ik heb een tak, als ik die verbrandt kost me dat een tak aan co2 om terug te groeien, als ik diezelfde warmte uit aardgas haal heb ik maar een halve tak nodig om terug te groeien en gebruik ik de andere helft van die teruggroeiende tak om extra chinese co2 uitstoot op te slaan. Wat is nu beter voor het klimaat een tak verbranden of het warmte equivalent aan aardgas?

     In de reeks kernenergie, aardgas, steenkool, bruinkool, turf, hout, staat hout helemaal achteraan als de meest schadelijke brandstof voor klimaat en milieu. Dus zolang Nederland nog geen 100% kernenergie heeft kunnen we beter aardgas stoken in plaats van biomassa.

     LikeLike

144. Math Geurts | 24 juli 2020 om 18:13 |

     Hans Erren,

     De praktijk: zolang een tak niet geoogst wordt is er geen plaats of geen motivatie voor een (halve) nieuwe tak. Die is er in dat geval pas als de oude een natuurlijke dood gestorven is en vervolgens de opgeslagen ‘C’ weer aan de atmosfeer terug geeft. Als de energetische inhoud daarbij ter beschikking gesteld wordt aan schimmels, komt de CO2 uit het extra te verstoken aardgas additioneel in de atmosfeer terecht.

     LikeLike

145. Hans Custers | 24 juli 2020 om 20:36 |

     Ik zat me af te vragen wat een goede Nederlandse vertaling is van het Engelse wilful ignorance. Dat is het soort gedrag dat Erren hier zo demonstratief vertoont. Ik zou zeggen: moedwillige onwetendheid.

     LikeLike

146. G.J. Smeets | 24 juli 2020 om 22:41 |

     Hans,
     ‘Wilfull ignorance’ is een pose voor de bühne, maakt niet uit hoe je dat vertaald in het Nederlands of in het Chinees of in het Arabisch.

     LikeLike

147. lieuwe hamburg | 25 juli 2020 om 00:20 |

     Het kan ook een verdienmodel zijn. Ik verdenk Hans Erren daarvan niet maar verschillende influencers weten op die manier wel aandacht te vinden.
     https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/ook-ik-lachte-me-kapot-om-de-kolder-van-doutzen-kroes-maar-ik-klikte-geen-hartje-aan~b81c0004/ JEAN-PIERRE GEELEN ergert zich daar enorm aan:

     https://www.npostart.nl/op1/23-07-2020/POW_04747798

     “Ene Tisjeboy Jay (295 duizend Facebook-fans) was geen viroloog, maar ‘wel goed met cijfers’, want hij had lang boekhouding gedaan. Hij had corona vergeleken met ‘een andere griep’ en baseerde zich op ‘andere informatiebronnen’. En zie: niets aan de hand. Had-ie vast ook uren op gestudeerd.”

     Tisjeboy erkende wel meerdere waarheden (beetje lastig) maar OK, het staat je vrij om kritisch te zijn. Hans Erren kent echter maar één waarheid en dat is zijn waarheid. Het gastblog van Prof. Guido van der Werf is door hem naar de prullenbak verwezen.

     Ook: https://klimaatveranda.nl/2020/06/19/biomassa-en-landgebruik/
     van Bart Verheggen kan volgens hem (Erren) in de openhaard.

     

     LikeLike

148. Marleen | 25 juli 2020 om 14:58 |

     CO2-balans bij gebruik van biomassa als energiebron

     Naar aanleiding van bovenstaande comment van Bob Brand zou ik het volgende willen opmerken: het probleem zou inderdaad kunnen zijn dat de bomenkap niet voldoende gecontroleerd is en dat de criteria niet voldoende gehandhaafd kunnen worden, omdat er puur winstbejag is. Er is geen toezicht van ecologen op de “handel” in hout en pellets. Dit speelt voornamelijk in de VS, Zuid Amerika en in oost-Europa. Het lijkt alsof je (Bob), je eigen regels stelt en het daarmee “prima” vindt dat er houtige biomassa gebruikt wordt mits…
     Ik zou het zekere voor het onzekere nemen en de houtige biomassa afschaffen als energiebron. Je kunt nu wel alles uitrekenen en afwegen m.b.t. hoeveel CO2 opgenomen wordt en hoeveel er vrijkomt bij verbranding, de balans dus, maar het is en blijft de politiek en de markt die bepalen hoe goed of hoe slecht deze handel gedreven wordt. Je zou gewoon het risico niet moeten willen lopen dat we binnen korte of lange termijn zonder onze bossen en wouden verder moeten. Een nachtmerrie en dat alleen omdat we zo bang zijn voor CO2.

     Hierbij een link naar een interessant artikel in de NRC waarin de mogelijkheid geopperd wordt dat globale opwarming gedeeltelijk een gevolg zou kunnen zijn van een (te) schone lucht.

     https://www.nrc.nl/nieuws/2020/07/24/we-kregen-meer-zonnestralen-door-het-corona-effect-a4006878

     LikeLike

149. Bert Amesz | 25 juli 2020 om 15:48 |

     Nu het verstoken van houtige biomassa (terecht) in de ban is gedaan, zal het Klimaatakkoord op onderdelen moeten worden opengebroken. In de Open Discussie doe ik een voorstel hoe de CO2-reductie in de gebouwde omgeving betrekkelijk eenvoudig kan worden gerealiseerd. Suggesties en commentaar zijn van harte welkom…

     Open discussie zomer 2020

     LikeLike

150. Sjouke Kingma | 25 juli 2020 om 16:32 |

     Beste Marleen,
     Jij stelt voor om ‘het zekere voor het onzekere te nemen’ en houtige biomassa niet meer te gebruiken als energiebron. Lees dan nog even in het artikel de zin “Wie in de energietransitie alleen perfecte oplossingen wil accepteren houdt uiteindelijk geen enkele optie over.”
     Het voorbeeld van Noord-Europa laat zien dat de extra vraag naar hout heeft geleid tot een toename in de hoeveelheid bos. Misstanden moeten uiteraard bestreden worden. De ontbossing in Zuid-Amerika heeft trouwens geen relatie met biomassa voor energie-opwekking, en afgaand op de artikelen over Roemenië die eerder in deze draad zijn genoemd, gaat het daar primair om de vraag naar constructiehout.
     Dat NRC-artikel over de invloed van luchtvervuiling is interessant, maar niet relevant voor de discussie over CO2-balans. Schonere lucht door minder gebruik van fossiele brandstof zal wereldwijd de opwarming een klein beetje versterken, maar volgens mij zal het effect van minder CO2-uitstoot dat op redelijk korte termijn teniet doen.

     LikeLike

151. Bart Verheggen | 25 juli 2020 om 23:23 |

     Wat Sjouke zegt.

     LikeLike

152. lieuwe hamburg | 26 juli 2020 om 02:33 |

     In 2019 leverde wind op land 1,3% van ons finale energieverbruik.
     In 2019 leverde wind op zee 0,6% van ons finale energieverbruik.
     In 2019 leverden zonnepanelen 0,9% van ons finale energiegebruik.
     In 2018 leverde geothermie 0,2% van ons finale energieverbruik.
     in 2018 leverden warmtepompen bij elkaar 0,4% van ons finale energieverbruik als hernieuwbare energie.
     In 2018 bestond 0,15% van onze finale energievraag uit bijstoken van biomassa.
     In 2018 bestond 1,0% van onze finale energievraag uit biomassa voor bedrijven.
     In 2018 bestond 0,9% van onze finale energie uit hout dat thuis wordt verbrand.
     In 2018 bestond 0,8% van ons finaal energieverbruik uit hernieuwbare energie uit afvalcentrales.
     In 2018 bestond 0,6% van onze finale energievraag uit biogas.
     In 2018 bestond 1,1% van onze finale energievraag uit bio-olie.
     In 2018 had waterkracht een aandeel van 0,02%, houtskool 0,01% en zonnewarmte 0,05% (totaal) 0,08%.

     In totaal nog geen 9% en tot voor kort had het aandeel bijstoken van biomassa in Nederlandse kolencentrales slechts een aandeel van 0,15%. Toch verwacht een enkeling in deze discussie dat hele bossen gaan verdwijnen.

     LikeLike

153. Marleen | 26 juli 2020 om 08:23 |

     Beste Sjouke Kingma

     Met de zin “Wie in de energietransitie alleen perfecte oplossingen wil accepteren houdt uiteindelijk geen enkele optie over”, wordt onderkend dat biomassa geen perfecte oplossing is. Dat is uiteraard niets nieuws. Iedereen in deze discussie lijkt te beseffen dat het stoken van houtige biomassa voor energieopwekking verre van ideaal is. Er zijn uiteraard vele andere oplossingen, die ook als verre van ideaal gezien worden, zoals doorgaan met fossiele brandstoffen en gas en het intensiveren van gebruik van nucleaire energie. De echte duurzame energie zoals wind en zon zullen relatief weinig bij blijven dragen (zie ook de cijfers van Liewe Hamburg hierboven). (Aan zon en wind kleven trouwens weer ethische problemen)

     Wat mij verbaast is dat Nederland waarschijnlijk nauwelijks enige vorm van autonomie heeft voor wat betreft energiebronnen, behalve gas, waar ze vanaf wil. De greep naar biomassa voor energieopwekking is het enige wat Nederland restte in dit geval.

     Er wordt gezegd dat het gebruik van biomassa tijdelijk is om de transitie naar duurzame energie te volbrengen. Maar niemand heeft het over hoe lang dit gaat duren.

     Mijn idee is dat het gebruik van biomassa ongecontroleerde kap stimuleert, waarbij er niet zo nauw gekeken wordt naar welke boom gekapt wordt en of daar een of twee nieuwe voor in de plaats komen. De berekeningen die in deze post gebruikt worden zijn puur theoretisch en hebben niets van doen met het veldwerk waarbij ecologen, opzichters en boswachters aanwezig zouden moeten zijn om precies te bepalen welke bomen sneuvelen. Er is in deze discussie niemand die daar kaas van gegeten heeft, net zomin als ik. Het is naïef om te denken dat men over de hele wereld dezelfde criteria gebruikt voor bomenkap en daarbij net zo voorzichtig is als wij in Nederland zouden zijn.

     Het NRC artikel heeft inderdaad niet direct wat te maken met CO2, maar indirect weer wel. CO2-uitstoot is een gevolg van verbranding van fossiele brandstoffen of biomassa, waarbij aerosols gevormd worden. Uiteindelijk hangt het allemaal samen toch? Maar je hebt gelijk, ik stuurde het alleen maar mee ter lering en vermaak voor wie zich interesseert voor de opwarming van onze planeet.

     LikeLike

154. Leffert Oldenkamp | 26 juli 2020 om 15:21 |

     Je bedoelt waarschijnlijk hele bomen. Er worden inderdaad grote arealen bos gekapt, waarbij vervolgens de ontstane ruimte niet wordt benut voor boomgroep . Dat betekent dalende lopende houtaanwas, wereldwijd en verminderd vermogen om CO2 vast te leggen. Wanneer stopt de site van klimaatverandering met het toelaten van onzin van zogenaamde deskundigen die van bosontwikkeling geen kaas hebben gegeten??

     LikeLike

155. Hans Custers | 26 juli 2020 om 15:48 |

     Leffert Oldenkamp.

     Een betere vraag zou zijn waarom we reacties blijven toelaten van mensen die simpelweg weigeren te lezen wat anderen werkelijk schrijven. Niemand pleit hier voor het kappen van grote arealen bos. Als dat gebeurt, of als bos op niet duurzame manier wordt beheerd, moet dat veranderen. Ongeacht waar het hout voor wordt gebruikt. Maar dat staat los van de vraag of een deel van het hout uit bos dat wel duurzaam wordt beheerd gebruikt zou kunnen worden voor het opwekken van energie.

     LikeLike

156. Marleen | 27 juli 2020 om 18:41 |

     Hans Custers,

     Er wordt inderdaad door niemand van klimaatverandering.nl en diegenen die er reageren gepleit voor het kappen van grote arealen bos. Echt niemand gelukkig en natuurlijk. Dus dat daarmee de reacties slecht gelezen zouden zijn door wie hier kritiek heeft, klopt niet.

     Het is wederom een theoretisch idee dat als een bos niet op duurzame manier wordt beheerd, dat “dat moet veranderen”. Dat moet dus inderdaad. Maar voordat je daar achter bent is het halve bos weg. Wanneer je voor het gebruik van houtige biomassa pleit, of het als optie blijft zien voor duurzame productie van energie, dan werk je misbruik in de hand.

     Als een bos echt duurzaam beheerd wordt dan is er geen vuiltje aan de lucht. Ik denk echter dat een zorgvuldige keuze van welke bomen moeten sneuvelen alleen onder streng en deskundig toezicht kan gebeuren, door botanici, biologen, ecologen en boswachters. Misschien toch de moeite waard naar Leffert Oldenkamp luisteren.

     “Zonder drastische verbetering van de bossenstrategie in Nederland en de Eu, en zonder een strenge wereldwijde boswet is de voorziening met kwaliteitshout op den duur niet gegarandeerd. Evenmin de vastlegging van overtollig CO2 in hout en houtproducten en het behoud van natuurlijke biodiversiteit.”

     https://www.de-veluwenaar.nl/2020/05/02/er-verdwijnt-meer-bos-dan-erbij-komt/

     LikeLike

157. Hans Custers | 27 juli 2020 om 19:04 |

     Marleen,

     Hout wordt gebruikt voor veel meer toepassingen dan energie alleen. En dus is het een illusie om te denken dat illegale houtkap, of niet duurzaam beheer van bos, zal stoppen als hout niet meer als biobrandstof wordt gebruikt. Als je wilt dat bos duurzaam wordt beheerd dan betekent dat dat daar regels voor moeten zijn waarop wordt gecontroleerd en gehandhaafd. Zo simpel is het.

     De vraag hoe je duurzame bosbouw organiseert en controleert is een andere vraag dan hoe je het hout uit die duurzame bosbouw vervolgens zou kunnen gebruiken. Vermenging van die twee vertroebelt de discussie.

     LikeLike

158. Math Geurts | 27 juli 2020 om 20:14 |

     Ik weet niet of daar cijfers beschikbaar over zijn, maar ik heb sterk het vermoeden dat slechts een extreem klein gedeelte van het verloren gaan van bossen te herleiden is tot export t.b.v energetische benutting door (bij-)stook in een enkel West Europees land. Het lijkt mij een gevalletje van typisch Nederlands puritanisme dan wel ‘politiek correcte’ alternatieven voor wat op de keper beschouwd vooral NIMBY bezwaren zijn.

     https://nl.wikipedia.org/wiki/Ontbossing

     LikeLike

159. lieuwe hamburg | 27 juli 2020 om 20:28 |

     Als er nu iets minder bos is dan in het recente verleden heeft dat vooral te maken met natuurherstel, stadsuitbreiding en bijvoorbeeld de aanleg van wegen.

     https://www.nrc.nl/nieuws/2019/04/12/natuurbehoud-kan-zijn-minder-bos-a3956764

     LikeLike

160. Leffert Oldenkamp | 28 juli 2020 om 11:16 |

     Dank voor de ondersteunende berichten. Ter aanvulling nog: de criteria van FSC en PEFC zijn niet gericht op behoud van houtaanwas en dus niet geschikt om te beoordelen of bossen de klimaatdoelen bevorderen. Evenmin om duurzaam bosbeheer te beoordelen waar alle functies van een bos op een evenwichtige wijze zouden moeten worden beheerd. In Nederland verdwijnen bossen inderdaad vooral zoals Lieuwe Hamburg schrijft, mogelijk gemaakt door de Omgevingswet waar provincies gelegenheidspolitiek mee bedrijven. Een degelijke boswet wordt node gemist met een bijbehorende handhaving. In het buitenland gaan bossen voor de bijl om verschillende redenen, zie Brazilië, Indonesië en veel andere landen. De grote knaller is overigens Bangladesh dat telkens wordt aangereikt als klimaatramp gevoelig zodra er wateroverlast aan de kust optreedt. In feite zijn nagenoeg alle bossen in het stroomgebied van de rivieren verwoest en de erosie bracht sedimenten bij de monding. Vervolgens ging de bevolking er achteraan om landbouw te bedrijven. Veel te vroeg om reguliere schommelingen in de zeespiegel het hoofd te kunnen bieden. Enkele ervaren hydrologen vertelden op een symposium in Wageningen dat volgens hen 75% van de aan klimaat toegeschreven rampen een direct of indirect gevolg zijn van slecht bodembeheer ( vooral ontbossingen). Mijn ervaringen uit Indonesië en Oost-Europa zijn identiek.

     LikeLike

161. Math Geurts | 28 juli 2020 om 12:45 |

     Beste Leffert Oldenkamp,

     Ik bespeur bij jou veel bezorgdheid om tropische bossen, maar vind je het heel erg om hier een beetje bij het thema te blijven en je boodschap ergens anders te brengen?

     “in de maatschappelijke discussies gaat het vaak over meestook van pellets (samengeperste stukjes hout) in kolencentrales, en over biomassacentrales op pellets of houtchips voor de productie van warmte”

     Dat heeft geen enkele relatie met Brazilië, Indonesië, Bangladesh etc. en door wie dan ook aan klimaat toegeschreven rampen en ontbossingen.

     Relevanter lijkt mij dit stukje:

     https://www.canadianbiomassmagazine.ca/wpac-findings-of-dutch-advisory-board-fly-in-the-face-of-international-science/

     LikeLike

162. lieuwe hamburg | 29 juli 2020 om 01:06 |

     Math Geurts,

     Bedankt voor je speurtocht op internet. Je bent ook duidelijk richting Leffert Oldenkamp.

     “It is ironic that while the majority of European Union member states have met their legal obligations under the 2009 EU Renewable Energy Directive, the Netherlands, along with Luxemburg, are the two countries lagging furthest from meeting their GHG reduction targets. This seems to be the classic case of fiddling while Rome burns.”

     Je link staat bij mijn favorieten.

     Groet Lieuwe Hamburg

     LikeLike

163. Marleen | 29 juli 2020 om 08:52 |

     Math Geurts maant Leffert Oldenkamp bij de les te blijven en niet de tropische bossen erbij te halen, die niets te maken zouden hebben met “in de maatschappelijke discussies gaat het vaak over meest ook van pellets (samengeperste stukjes hout) in kolencentrales, en over biomassacentrales op pellets of houtchips voor de productie van warmte” (citaat uit de blogpost).

     Zowel Hans Custers als Math Geurts stellen namelijk dat het gebruik van biomassa (pellets) slechts een klein deel uitmaakt van de ontbossing die volgens hen grootschaliger is voor wat betreft andere doelen dan het produceren van energie. (zie linkje Wikipedia van Math Geurts). Dat is vast en zeker zo geweest in de geschiedenis van de mensheid. Vooral Europa is grotendeels ontbost voor land- en stedenbouw. Dat mag echter geen reden zijn om ontbossing voor energieproductie dan maar toe te staan, want het zou toch maar een klein deel uitmaken van een groter geheel. Het gebruik van biomassa op deze schaal is pas sinds relatief korte tijd aan de gang, en zal zich zeker nog meer gaan intensiveren, vooral met subsidies van de overheid, ook al lijken die laatste nu van de baan te zijn.

     De link van Math Geurts naar canadian biomass magazine, is daarom niet relevant. Het is pure propaganda voor een bepaalde tak van industrie. Hoe kun je zoiets niet zien/herkennen?

     Het gebruik van NIMBY duidt aan dat de ontbossing zich inderdaad in Nederland zou gaan voltrekken…

     De discussie over duurzaam bosbeheer is zeer relevant omdat het precies gaat over de balans van CO2-uitstoot bij gebruik van biomassa als energiebron. Duurzaam bosbeheer verbetert immers deze balans.

     Maar we weten nog nauwelijks hoe een bos in elkaar steekt van bacteriën en schimmels tot bomen en dieren. Om het dan te gebruiken voor energieproductie en te denken dat een bos zomaar vervangen kan worden is uiteraard een foute instelling.

     LikeLike

164. Math Geurts | 29 juli 2020 om 10:20 |

     Beste Marleen,

     Bij jou bespeur ik eveneens veel zorgen om het bos, maar ook aan jou de vraag of je het heel erg vindt bij het thema te blijven. Er wordt ook nu nog steeds veel hout gebruikt voor energiedoeleinden, in landen waar ‘moderne’ energievoorziening onvoldoende aanwezig is.

     Echter alleen enkele dichtbevolkte West Europese landen met beperkte mogelijkheden voor de produktie van duurzame energie zien zich gedwongen tot het importeren van houtresten, waarvan de dunbevolkte exporterende landen zelf het te moeizaam vinden de energetische inhoud te benutten. Een beetje zoals het ‘poster child’ van de duurzame energie wereld, het uitermatige zonnige Costa Rica, vooralsnog PV te moeizaam vindt.

     Canada ligt vrij ver van de achtertuinen van Diemen en Waddinxveen. Je wil me toch niet zeggen dat je in de veronderstelling bent dat de onderliggende NIMBY bezwaren aldaar te maken hebben met bezorgdheid om het opstoken van hun wandelbos?

     Het is vast ingewikkeld hoe een (produktie-)bos in elkaar steekt en hoe je dat duurzaam moet beheren en daarmee de CO2-opname in stand te houden. Canadezen snappen daar waarschijnlijk geen snars van. De wereld mag in zijn handen knijpen dat er zoveel bosdeskundige (maar uiteraard ook klimaatbezorgde) Nederlanders met missioneringsdrang zijn.

     LikeLike

165. Hans Custers | 29 juli 2020 om 13:56 |

     Marleen,

     Mijn punt was helemaal niet dat we ontbossing “dan maar toe moeten staan”, maar het tegenovergestelde. Ontbossing en illegale houtkap moet je voorkomen. Ongeacht waar het hout (of de grond die vrijkomt) voor wordt gebruikt.

     LikeLike

166. Leffert Oldenkamp | 29 juli 2020 om 17:32 |

     Heb op de site nog een reactie geplaatst om afscheid van jullie te nemen.
     Mijn veldcolleges zijn volgeboekt anders zou ik een enkeling uitnodigen een dag mee het bos in te gaan.

     LikeLike

167. Math Geurts | 29 juli 2020 om 17:56 |

     Beste Leffert,

     Ik bespeur bij jou een enorme drang om te vertellen over bosbeheer.
     Het issue is echter: “Anderen betwijfelen of het (biomassa als energiebron, MG) wel bij kan dragen aan het behalen van klimaatdoelen. Dit blog gaat over dat laatste waarbij de nadruk op meestook ligt.”

     Mee een produktiebos in gaan kan in dat verband inderdaad nuttig zijn. Dan moet de excursie wel naar Canada of Letland gaan.

     LikeLike

168. Leffert Oldenkamp | 29 juli 2020 om 18:28 |

     het gebruik van de term ‘productiebos’ is al een teken van onbegrip. Alle bossen hebben de eigenschap dat ze hout voortbrengen en dat daar in verschillende stadia vormen van biodiversiteit bij horen. Wat de meeste lieden ‘productiebos’ noemen kan een pionierstadium van een waardevol bossysteem zijn. De meeste zogenaamde ‘natuurbossen’ zijn door roofbouw (productie) ontstane overblijfselen van ooit waardevollere bossen. Over biomassa als energiebron – in relatie tot bosbeheer – en het behalen van klimaatdoelen heb ik het nodige gepubliceerd. Het begint langzaam door te dringen. 6 jaar geleden deed ik mijn eerste oproep tot bezinning. Veel weerstand, ook in eigen vakkringen. Ondertussen kan ik volstaan met afwachten. Maar klimaatdoelen worden met het huidige energiebeleid niet gehaald. Biomassa ( alle plantaardige brandstoffen) maakt dat uitsluitend erger en het bosbeheer draagt in afnemende mate bij aan klimaatdoelen. Bij goed beheer kan die afname wel geringer worden, maar alle inventarisaties wijzen uit dat het heel lang duurt aleer de bijdrage van bossen niet verder achteruit gaat. Voor een goede bossenstrategie moeten we verder af van de terminologie ( productie, natuur, multifunctioneel en veel meer termen die verhullen dat men het bos niet weet te interpreteren op zijn functies) en boswetten in stand houden die tenminste regelen dat de oppervlakte bos in tact blijft. Ik ken o.a. Canada erg goed en daar is het begrip ‘duurzaam bosbeheer’ nog niet doorgedrongen bij de grote bosbouwondernemingen.
     Verder worden veel rampen aan klimaatextremen toegeschreven, terwijl in werkelijkheid ontbossing de oorzaak is ( zie Bangladesh, Oost Europa en voorbeelden in Indonesië waar ik zelf vergeefs heb getracht bossen te redden. Goed salaris, mooie tijden, maar geen bos achter gelaten. Ondertussen is droefheid troef als ik Nederland en daarbuiten in het bos kom. Het klimaat heeft niets te klagen, het kan zijn gang gaan.

     LikeLike

169. evertkuiken | 29 juli 2020 om 21:11 |

     Meer bosoppervlak, minder inhoud, komt uit deze studie https://www.nature.com/articles/s41586-020-2438-y

     En Math: bijzonder aanmatigend om te veronderstellen dat het verzet tegen biomassacentrales in Diemen en Waddinxveen puur eigenbelang is. Deelnemers aan dit verzet staan in contact met vele organisaties in het buitenland die roepen om een stop op import in ons land van hun biomassa.

     LikeLike

170. Math Geurts | 29 juli 2020 om 23:24 |

     Nee, Evert, niet puur maar wel eerst en vooral eigenbelang. Dat mag en dat mogen ze ook zeggen. Daar zou ik meer begrip en ook meer respect voor hebben dan het voor het bang maken van vele organisaties in het buitenland dat hun biomassa in Diemen of Waddinxveen verstookt gaat worden.

     LikeLike

171. lieuwe hamburg | 30 juli 2020 om 04:00 |

     “De harde lobby tegen biomassa kan op twee manieren slecht uitpakken. Allereerst als biomassa als base-load sneller afgebouwd wordt dan zon, wind, en kernenergie sneller opgeschaald kunnen worden dan al gepland. Dat zou tot hogere CO2-concentraties leiden. Ten tweede als biomassa zo’n slechte naam krijgt dat er door de maatschappij niet meer constructief mee omgegaan kan worden, een situatie die wellicht op die van kernenergie lijkt”.
     (Prof. Guido van der Werf)

     Eens hoewel… kernenergie begon met bommen en dat is natuurlijk niet de beste promotie voor die techniek. Afgezien daarvan zien we nu in deze discussie dat de blogstukken: ‘CO2-balans bij gebruik van biomassa als energiebron’ en ‘Biomassa en landgebruik’ slecht of niet gelezen worden. Hele bossen schijnen nu te opeens te verdwijnen en de CO2 uitstoot verminderd ook niet volgens een enkeling (sterker; volgens sommigen stijgt die zelfs door houtstook). Plots is het een probleem geworden terwijl we al vele jaren particuliere openhaarden hebben (meer dan 1 miljoen). Samen zorgen ze voor ongeveer 1% van ons onze finale energie gebruik terwijl in kolencentrales in 2018 0,15% van onze finale energievraag uit bijstoken van biomassa bestond. De komende jaren zal dit oplopen tot ruim 1%. Het kabinet heeft aangegeven na 2025 met bijstoken te willen stoppen.

     Probleempje waaraan iedereen voorbij gaat en niemand de vingers aan wil branden.
     https://www.nrc.nl/nieuws/2020/07/26/aan-de-houtkachel-brandt-geen-politicus-zijn-vingers-a4006984

     LikeLike

172. evertkuiken | 30 juli 2020 om 08:31 |

     Ik ken velen die tegen de biomassacentrale in Diemen zijn, en hun argumenten. Die zijn niet altijd even zuiver, maar zeker niet gericht op puur eigenbelang. Dat je voor hen weinig respect en begrip kunt opbrengen vind ik triest. Zij zetten zich in hun eigen tijd vrijwillig in voor iets waar ze in geloven.

     LikeLike

173. evertkuiken | 30 juli 2020 om 08:36 |

     Het is niet “plots een probleem geworden”, het is al vele jaren een probleem. Een probleem dat wel plots veel groter geworden is doordat er nu ook nog subsidie gegeven wordt voor een techniek die niet de toekomst heeft. Die “harde lobby” is helemaal niet zo hard. Artikelen, tv optredens, discussies, verder is er niets gebeurd. Onvergelijkbaar met acties als die van sommige boeren en pro zwarte Piet activisten.

     LikeLike

174. evertkuiken | 30 juli 2020 om 08:47 |

     Het “verwijt” dat deze stukken niet gelezen worden wil ik niet meer zien. Als je het ergens niet mee eens bent en een ander standpunt inneemt, wil nog niet zeggen dat je het artikel niet gelezen hebt. Feit dat deze discussie maar doorloopt, komt ook omdat de voorstanders de reacties niet goed lezen en allerlei aannames doen zonder deze te controleren.

     LikeLike

175. Math Geurts | 30 juli 2020 om 10:54 |

     Evert,

     De meeste mensen in Diemen die zich in hun vrije tijd vrijwillig inzetten doen dat in dit geval tegen iets waar ze (begrijpelijk) niet blij mee zijn. Dat is hun goed recht. Het lijkt mij echter zeer onwaarschijnlijk dat er in Diemen bovengemiddeld veel mensen wonen die doorgeleerd hebben voor de “CO2-balans bij gebruik van biomassa als energiebron” en daarbij tot de conclusie gekomen zijn dat aardgas stoken beter is voor het beperken van klimaatverandering.

     Als Leffert Oldenkamp het artikel goed gelezen had, had ook hij kunnen vaststellen dat zijn kanttekeningen bij het gebruik van hout – primair voor circulaire, materiële en daardoor lucratievere doeleinden en secundair van de houtresten voor bijstook in een beperkt aantal landen die beperkte mogelijkheden voor duurzame energieproduktie hebben – uitdrukkelijk gememoreerd zijn. Produktiebossen zullen daardoor, net als akkers en weilanden, inderdaad geen ‘natuurlijke’ bossen worden maar ook hij moet er mee leren leven dat we in het antropoceen beland zijn.

     LikeLike

176. G.J. Smeets | 30 juli 2020 om 18:22 |

     Math,

     Het antropoceen is – evolutionair gezien – de verandering van de globale habitat ten dienste van één enkele soort en dat zijn wij. Voor ‘ons’ zit er inmiddels niets anders op dan aanpassen aan (o.m de klimatologische) feiten. Of de aanpassing lukt is niet te voorzien vanwege schommelende politieke beslissingen en complexe logistieke/finaciële kwesties.

     Biomassa stoken als energiebron (koken, huisverwarming) heeft -tigK jaren gefunctioneerd zonder de globale habitat te verstoren. Biomassa stoken is nooit een klimatologisch probleem op globale schaal geweest. Fossiel stoken daarentegen wel. Vergelijkingen tussen fossiel en biomassa gaan klimatologisch principieel mank. Fossiel is de dominant, biomassa was de dominant.

     LikeLike

177. evertkuiken | 30 juli 2020 om 20:36 |

     Math, wel eens gehoord van “je informeren”? Je hoeft niet alles zelf te weten, je kunt ook vertrouwen op mensen die er verstand van hebben. Zoals Leffert Oldenbroek. Zoals Johan Vollenbroek. Zoals Louise Vet. Dat dat mensen zijn die op dit forum minder aanhangers hebben, zegt veel over de onduidelijkheid die er nog steeds is. Volgens het ene onderzoek neemt de hoeveelheid vos toe, volgens de andere neemt deze af. Volgens de een is gedurende 50 jaar meer CO₂ uitstoten dan gas en dat daarna hopelijk weer goed maken een verstandige stap, volgens de ander niet. Maar volgens iedereen is uitstoten van meer stikstof niet verstandig. En biomassa scoort nu eenmaal op alle fronten slechter dan gas. Met 1 verschil: verbranden van gas brengt CO₂ in de lucht die anders in de grond zou blijven.

     Zullen we nu stoppen met de biomassa lobby en miljarden gaan stoppen in energiebesparing en duurzame oplossingen met een toekomst?

     LikeLike

178. Guido van der Werf | 30 juli 2020 om 22:40 |

     @Evert, Lennart kan je vertellen over bosbeheer, Louise over ecologie, Johan over het voeren van rechtszaken. Ik over de CO2 balans, bouwend op een berg literatuur. Die is vrij eenduidig; bij naleving voorwaarden is er CO2 winst t.o.v. fossiel. Als je vanuit ecologisch of luchtkwaliteit perspectief biomassa geen geschikte brandstofbron vindt en snel wil afbouwen dan respecteer ik dat, maar accepteer dat die keuze tot hogere CO2 en CH4 concentraties kan leiden.

     Tenzij je de insteek van Urgenda neemt. Als je de bosgebieden waar nu geoogst wordt met rust kan laten tot in eeuwigheid en binnen 10-20 jaar van fossiel af bent dan kan je ook claimen dat meestook niet meer nodig is. Minnesma heeft daar goed over nagedacht en zit beter in deze materie dan veel anderen. Bedenk echter ook: als we niet binnen 10-20 jaar van fossiel af kunnen zijn en niet de boseigenaren uitkopen dan is het een ander verhaal. Aan jou wat je realistisch vindt.

     @Lennart, ik denk juist dat de term productiebos erg nuttig is om het onderscheid te maken met natuurlijke bossen die we moeten beschermen en met rust moeten laten. Zie a.u.b. het eerste deel van dit stuk waar ik het deel van ons land dat we gebruiken voor bosbouw in perspectief heb proberen te plaatsen.

     LikeLike

179. evertkuiken | 31 juli 2020 om 12:11 |

     Guido, dank voor je open reactie. Ik ben het volgens mij met je eens. Ik accepteer in ieder geval jouw expertise op gebied van CO₂. Ik beschouw mezelf als een goed geïnformeerde leek op dit gebeid. Door gesprekken en discussies als deze, ook met partijen als Vattenfall, leer ik veel. Ik ben benieuwd wat je vindt van de studie die in Nature beschreven is. Op basis van satellietdata. Jouw expertise, begrijp ik.
     https://www.nature.com/articles/s41586-020-2438-y

     Er staan echter twee stukjes tekst in je reactie die naar mijn mening essentieel zijn. “bij naleving voorwaarden”. Die worden nu al slecht nageleefd en door rijkelijk met subsidie te strooien wordt de naleving alleen maar slechter. Hieronder een voorbeeld daarvan.

     Of de keuze om biomassa niet meer te subsidiëren op korte termijn leidt tot toename van CO₂ en CH4 vraag ik me af. Ik zie veel alternatieven die niet meer CO₂ uitstoot geven. Maar ik sta altijd open voor studies hierover.

     Zelf ben ik vooral voor het stimuleren van reductie van warmtevraag en stimuleren van duurzame bronnen als aardwarmte en toepassing van restwarmte. Ik had er zelf voor gekozen om de warmtevisies te combineren met de RES. Die twee (elektriciteit en warmte) gaan namelijk steeds meer samen en vragen een gecoördineerde transitie. In mijn woning had ik dat graag gedaan middels een warmtepomp en PVT panelen. Doordat beide nog niet erg goed bekend zijn, is de kennis bij installateurs nog gering en is toepassing daarvan een erg kostbare zaak, valt buiten veel subsidieregelingen en is daarmee voor mij buiten bereik. Ik kies daarom nu, na vele jaren onderzoek, alsnog voor vervanging van mijn 25 jaar oude zonneboiler door een nieuw exemplaar. En blijf dus gas stoken. Helaas. Ik heb getracht mijn gemeente en zelfs provincie en overheid in dit proces mee te nemen, heb lezingen georganiseerd. Het resulteert slechts in een gezamenlijke inkoopactie voor zonnepanelen en muurisolatie met gangbare oplossingen voor koopwoningen. De huurwoningen direct achter mij hebben onlangs nieuwe gasketels gekregen en 6 panelen. Ik vind dat zwaar teleurstellend. Maar altijd nog beter dan een hoge temperatuur warmtenet op biomassa.

     De case waaruit kan blijken dat subsidiëren van verbranden van houtige biomassa niet leidt tot wenselijke oplossingen is die van Meerlanden in Rijsenhout. Daar gaat men een 0,5 MW kachel vervangen door twee ketels van elk 3,5 MW en een “backup” gascentrale van 3,5 MW. Er wordt een drogerij gebouwd om de biomassa te drogen. Er wordt een hoge temperatuur warmtenet aangelegd. De CO₂ wordt mogelijk lokaal gebruikt. De vergunningen zijn afgegeven, terwijl er allerlei randvoorwaarden gesteld zijn, waaraan nog geen gevolg is gegeven. De lokale biomassa is niet NTA8080 gecertificeerd en zal niet verbrand worden want dan krijgt men de toegekende subsidie niet. Er wordt daarom “voorlopig” biomassa geïmporteerd. Of bedrijven aangesloten willen worden op het warmtenet is nog niet duidelijk. Het net ligt er ook nog niet. Of de CO₂ lokaal gebruikt gaat worden is ook nog niet duidelijk. Of er vraag naar is, is nog niet onderzocht. Van die lokale biomassa wordt nu compost gemaakt. Die biomassa wordt straks mogelijk verbrand. Dan zal de compost dus ergens anders vandaan moeten komen. Uit de veengebieden wellicht, waar men daar nu al niet blij is met dat doel. Het enige goede nieuws is dat de uitstoot van de oude ketel (ver boven diverse normen) stopt en die van de nieuwe ketels veel lager is. Dat is winst. Verder zie ik vooral minpunten. O, nog een winstpunt: de gemeente Diemen, fel tegen biomassa, profiteert financieel mee want is aandeelhouder van Meerlanden… Dat is de praktijk. Economisch gewin telt. Lobbyisten bepalen het beleid. En dat is fout.

     LikeLike

180. Math Geurts | 31 juli 2020 om 13:40 |

     Evert,

     Deze blog – in aansluiting op aanstaande beleidswijzigingen – gaat over de “CO2-balans bij gebruik van biomassa als energiebron” (met de nadruk op meestook).

     Veel van de bezwaren die jij nu aanvoert staan daar volledig buiten: de onwenselijkheid van hoge temperatuur warmtenetten, het niet lokaal gebruiken van CO2, het gebruiken van niet-lokale biomassa, het feit dat het warmtenet er nog niet ligt en niet duidelijk is of bedrijven er op aangesloten willen worden. Het gegeven dat er minder compost beschikbaar komt (hoe groot is de werkelijke vraag?). Het gegeven dat lobbies en subsidies bepalen hoe de energietranstie vorm krijgt (inkoopacties voor zonnepanelen -> economisch gewin voor installateurs en de betreffende burgers).

     Het is m.i. onjuist om zulke argumenten aan te voeren in deze discussie.

     LikeLike

181. evertkuiken | 31 juli 2020 om 14:42 |

     Ga dan vooral door met de theoretische discussie op een site die gaat over klimaatverandering. Ik had dan wel verwacht dat de aangekondigde moderatie had plaatsgevonden.

     LikeLike

182. G.J. Smeets | 31 juli 2020 om 19:19 |

     Everrt,
     “Ga dan vooral door met de theoretische discussie…”

     Tja, alles hier is theoretisch (ook wat jij inbrengt) daarvoor is het een blog met uitgebreide discussie-mogelijkheid. Ik sluit me aan bij het commentaar van Math dat je bezwaren niet relevant zijn voor het blokstuk waarvan je zelf zegt dat je het ermee eens bent. Je doet aan anti-biomassa lobbyisme op grond van (onder meer technologische) uitvoeringsproblemen. Dit discussie-draadje is daar niet de geëigende plek voor en voegt niks toe aan het thema van het blogstuk: CO2 balans bij gebruik van biomassa als energiebron.

     LikeLike

183. lieuwe hamburg | 1 augustus 2020 om 01:42 |

     Stelling Evert:

     “Biomassa scoort nu eenmaal op alle fronten slechter dan gas.(volgens iedereen)”

     CO2-balans bij gebruik van biomassa als energiebron

     “Sommigen stellen dat het beter is om in de transitie naar duurzame energievormen aardgas te gebruiken dan biomassa. Hoe ziet het PBL dit?”

     Antwoord Planbureau voor de Leefomgeving:

     ‘In onze biomassastudie hebben wij geen vergelijkingen gemaakt tussen biomassa en andere energievormen, maar het PBL rekent – zowel voor Nederland als voor de hele wereld – aan vele toekomstscenario’s waarin biomassa en aardgas beide een rol hebben. Daarbij wordt geen principieel standpunt ingenomen in hoeverre aardgas ‘beter’ is dan biomassa of andersom, maar wordt gekeken naar een optimale mix van duurzame energiebronnen om het door het kabinet beoogde doel van een koolstofneutrale economie in 2050 te bereiken. In dat eindbeeld heeft aardgas geen rol, tenzij de uitgestoten CO2 wordt afgevangen en ondergronds wordt opgeslagen (Carbon Capture and Storage of CCS).”

     https://www.pbl.nl/vragen-en-antwoorden-over-biomassa#vraag5

     Wat Evert in zijn reactie schrijft is niet waar. Niet iedereen concludeert dat biomassa slechter scoort dan gas.

     Hij schrijft in reactie op Guido van der Werf: “Lobbyisten bepalen het beleid. En dat is fout.” Om dat te voorkomen is er de SDE+++regeling.

     “Voor een deel is dit al verankerd in het Nederlands beleid omdat biomassa die in Nederland wordt gebruikt en gesubsidieerd onder de SDE++-regeling moet voldoen aan een vijftal biodiversiteitseisen die moeten garanderen dat de biodiversiteit in stand wordt gehouden en waar mogelijk versterkt.”

     https://www.pbl.nl/vragen-en-antwoorden-over-biomassa#vraag7

     LikeLike

184. Hans Erren | 17 augustus 2020 om 00:50 |

     Guido heeft op climategate mij gevraagd om hier te reageren op figuur 5, daaraan geef ik graag gehoor. Guido, je schrijft hierboven onder figuur 5:

     En het hout van mindere kwaliteit (dat dus nog steeds hele stammen kunnen zijn) zou in een centrale met Carbon Capture and Storage (CCS) verbrand kunnen worden, zogenaamde BECCS waar de BE voor bio-energy staat. Dat is een voorbeeld van het concept van negatieve emissies. Beide voorbeelden zorgen dus voor meer koolstofopslag dan een natuurlijk bos. Zeker als je beseft dat een natuurlijk bos eens in de zoveel tijd in brand zal staan en dus ook weer bij nul begint.

     En die redenering is fout! Namelijk het verbranden van resthout is energetisch zo ongunstig dat je met aardgas minder dan de helft aan koolstof nodig hebt voor dezelfde energieopbrengst. Als je dat resthout dus niet verbrandt maar bijvoorbeeld afzinkt in een zandgat, en fossiel aardgas gebruikt voor de energieopwekking, dan stoot je slechts de helft aan co2 uit, de andere helft aan hout die bijgroeit in je productiebos is dan zuivere nieuwe klimaatco2-vastlegging. Dus klimaatbosakkers is een heel goed idee, maar die klimaatbosakkers opstoken juist niet.

     LikeLike

185. Hans Custers | 17 augustus 2020 om 02:15 |

     Hans Erren,

     Zoals je al eerder eens is uitgelegd blijft hout dat je in een zandgat gooit niet eeuwig bewaard. Je hebt vast wel eens van de koolstofcyclus gehoord. Onderdeel daarvan is dat organisch materiaal in de loop der tijd ontbindt. Dat betekent dat het weer word omgezet in CO₂. Dat gebeurt ook met hout in een zandgat. Ik zou je aanraden je eerst eens in dit soort elementaire zaken te verdiepen, voor je probeert de deskundigen hierover, zoals Guido, de les te lezen.

     Met het herhalen van dit soort beginnersfouten zul je op dit blog in elk geval niemand overtuigen.

     LikeLike

186. Guido van der Werf | 17 augustus 2020 om 08:28 |

     @Hans Erren – fijn dat je hier reageert, bij climategate is een inhoudelijke discussie wat mij betreft onmogelijk omdat er heel veel stoorzenders rondlopen die nooit een discussie kunnen afmaken.

     Jouw redenatie lijkt voor mij een beetje op die van Urgenda. Zij stellen dat we biomassa niet nodig hebben als we binnen 10-20 jaar van fossiel af zijn EN tegelijk zorgen dat de bosgebieden waar nu geoogst wordt beschermd worden.

     Vanuit een broeikasgas perspectief vind ik dat interessant om over na te denken. Hoe ga je om met de methaanuitstoot van geïmporteerd aardgas? Hoe voorkom je een bosbrand als het bos niet meer managed? Maar vooral, hoe zorg je dat we binnen 10-20 jaar van fossiel af zijn? Ik denk overigens dat ze bij Urgenda moeite hebben om in te zien wat de animatie laat zien, namelijk dat je in een evenwichtssituatie geen carbon debt hebt. Zelfs als de CO2 uitstoot per opgewekte kWh 10 keer zo groot was als van gas zou dit niet relevant zijn zolang de cirkel rond is.

     Vanuit economisch perspectief zitten er nog meer haken en ogen aan. Ga je alle boseigenaren uitkopen? Gaan we stoppen met het gebruik van hout als bouwmateriaal? Etc.

     Een aantal van die vragen gelden ook voor jouw alternatief. Voor hout als brandstof kan je nog een businesscase maken (die uiteraard verschuift op het moment dat de subsidie er af gaat), voor het afzinken zie ik die toch minder. Tenzij je een uniforme CO2 tax invoert misschien?

     LikeLike

187. Bob Brand | 17 augustus 2020 om 10:52 |

     Het is apart dat een ‘klimaatscepticus’ zoals Hans Erren leentjebuur speelt bij misvattingen over biomassa, die al vele jaren leven bij o.a. Greenpeace en Urgenda. Vergeet niet dat de milieu-organisaties al decennia actie voeren tegen biomassa… blijkbaar willen klimaatsceptici daarop meeliften?

     Nu dit weer: “Als je dat resthout dus niet verbrandt maar bijvoorbeeld afzinkt in een zandgat …”

     Het blijft dan nog steeds onderdeel van de koolstofcyclus, het is verre van permanent. Dit in tegenstelling tot Carbon Capture & Storage met biomassa (BECCS), waar je het koolstof permanent onttrekt aan de koolstofcyclus — en zo effectief negatieve emissies bereikt.

     Zoals de animatie van Guido laat zien: je kan met *duurzame* bosbouw de stock aan bos gelijk houden (en daarmee de hoeveelheid koolstof die daarin opgeslagen is), terwijl je tegelijkertijd hout blijft oogsten. Het is een gesloten cyclus, wat telt is:

     — (de verandering in) de stock, het reservoir aan koolstof opgeslagen in bos;
     — en NIET de ‘out of pipe’ emissies (dan verwaarloos je de rest van de koolstofcyclus).

     Als je méér bos aan gaat leggen omdat de te verwachten vraag naar hout toeneemt… neemt de ‘stock’ toe en onttrek je zelfs koolstof aan de dampkring. De business case van duurzame bosbouw en bosbeheer *is* al succesvol en heeft gedurende de 20e en 21ste eeuw geleid tot een aanzienlijke toename aan bos in Europa.

     De toenemende vraag naar (duurzaam) hout heeft o.a. in Scandinavië, de Baltische landen en in Duitsland juist geleid tot veel meer bos. Dergelijke standaarden zouden breder ingevoerd kunnen worden.

     LikeLike

188. Leffert Oldenkamp | 17 augustus 2020 om 21:17 |

     Hoewel ik zwaar ontmoedigd werd om nog iets van me te laten horen, lijkt het me zinnig even de stemmingmakerij op ‘Klimaatverandering’ een betere koers te geven. Vergeet dat bossen als een landbouwgewas te beoordelen zouden zijn. De groei gaat over zulke lange perioden met wisselende interne en externe omstandigheden dat alleen al daarom voorzichtig conclusies getrokken moeten worden. De mens doet daar nog aan mee. De werkelijke groei van bossen kan slechts door meting worden bepaald, niet modelmatig.
     Aanwas fluctueert, waarmee Co2 kan worden vastgelegd. De voorraad neemt per ha weliswaar toe, maar dat is een teken dat er te weinig wordt beheerd op aanwas ( dunnig, verjonging). Dus toename voorraad en afname areaal zijn slechte tekenen voor het klimaatbeleid. Als er geen noodzaak zou zijn om minder co2 in de atmosfeer te bewerkstelligen dan zouden we in feite ook wel meer biomassa kunnen verbranden. Als we bossen willen voor biodiversiteit en voor houtverzorging ( beiden onmisbare sociale voorzieningen) dan kunnen we daar beter niet mee doorgaan.
     Co2 in hout dat achter blijft in bos is onmisbaar voor de humusvorming, Een groot deel van de C blijft daarmee in het bos achter ( afhankelijk van het type organische stof is de omzetting variabel, maar er blijft een aanzienlijk deel in het systeem, al dan niet cyclisch) en het is dus onzin om te veronderstellen dat het niet zou uitmaken of we plantaardige materialen verbranden of in de natuur achter laten. Daarbij komt nog dat de eenheid van tijd zeer verschillend is: met verbranden is alle C ineens weg. In een natuurlijk systeem is er een enorme vertraging waardoor er minder verhoging in de atmosfeer ontstaat.
     Pas als er voldoende duurzaam bosbeheer is en de Co2 concentratie niet meer als probleem wordt gezien, kan een gering deel van hout ook voor energie dienen.

     LikeLike

189. Hans Erren | 17 augustus 2020 om 21:18 |

     Beste guido ik zie dat je niet reageert op mijn stellingen. In principe wordt de biomassakwestie heel inzichtelijk zodra je brandstof en bosbouw loskoppelt.

     De taak van bosbouw voor het klimaat is permanente koolstofvastlegging maximaliseren, en dus op alle mogelijke manieren voorkomen dat het net met veel moeite vastgelegde koolstof in het bos weer snel terug keert in de atmosfeer. Dat kan met dunning, als je dat dunhout dan maar ook uit de atmosfeer houdt, een flinke koolstofwinst valt ook nog te halen in de verliezen die bij kap en verzagen optreden, volgens sommige bronnen kan dat wel oplopen tot 20%
     https://news.mongabay.com/2019/05/tall-and-old-or-dense-and-young-which-kind-of-forest-is-better-for-the-climate/
     De logging cyclus verlengen van 40 naar 80 jaar wordt aanbevolen om de efficiency te verhogen. Een goed klimaatbos (wat dus niet hetzelfde is als een ecologisch verantwoord bos) vergt óók onderhoud en beleid om de vastlegging te optimaliseren. De opbrengsten van klimaatbossen komen uit co2certificaten en houtproduktie voor bouwmaterialen en meubels.

     De klimaattaak voor energieopwekkers is ook om de emissies zo laag mogelijk te houden, dat doe je dus niet met biomassa, bruinkool of steenkool maar met aardgas (als je een carbon-based energieopwekker bent). Energieopwekkers moeten dan hun emissierechten kopen van klimaatbosbeheerders, en niet van biobrandstofverkopers.

     Ik ben het met Urgenda eens dat elke vorm van biomassastook leidt tot forse emissietoename op korte termijn, omdat dit een co2lening op de toekomst behelst. Die emissie moet zo laag mogelijk worden gemaakt bij de energieopwekking door middel van efficiënte verbranding en warmtekrachtkoppeling. Waar de koolstof vandaan komt, is niet relevant bij energieopwekking, wie de beste certificaten voor vastlegging kan geven, dáár gaat het om.

     Guido, Zou je willen bediscussiëren hoe een klimaatbos mee kan helpen met emissieverlaging en niet, zoals nu, emissieverhoging?

     LikeLike

190. Leffert Oldenkamp | 17 augustus 2020 om 22:10 |

     Hans, zie mijn reactie van zo juist. Als aanvulling op jouw inbreng kan ik aanreiken dat onderscheid tusssen klimaatbos, productiebos, natuurbos en meer van dergelijke begrippen , geen zin heeft. Elk bos verdient het om alle functies te vervullen, alleen niet steeds in de zelfde mate en niet steeds op dezelfde plek. Wil je betekenis voor klimaat extra beklemtonen dan moet je zorgen voor een stijgende lopende aanwas over het gehele bosareaal en behoud ( vermeerdering) van bosareaal). In alle gevallen is het zaak om de ecologische en economische functies in balans te houden. Anders valt het bos niet voor je doelen in stand te houden. Het gaat om veel langere termijnen dan in de discussie op deze site worden genoemd. Tijdens een bepaalde periode van de totale omloop kan oogst van bepaalde dimensies voor bepaalde bestemmingen aantrekkelijk zijn. Maar steeds met behoud van een frame van bomen voor oudere systemen.

     LikeLike

191. Guido van der Werf | 17 augustus 2020 om 22:12 |

     Hans, zoals ik hierboven al aangaf vind ik het een interessante gedachtengang en er zullen situaties zijn waarin je met goed bosbeheer de CO2 uitstoot van gas (inclusief bijbehorende CH4 uitstoot) kan compenseren, in ieder geval voor een bepaalde periode. Dan pleit je dus eigenlijk voor een CO2 tax waar ik zelf ook groot voorstander voor ben.

     Maar zoals ik hierboven ook aangaf is het wat mij betreft de vraag of er een business case is. Daar ga je niet op in. Tot nu heeft de vraag naar hout als materiaal en brandstof in veel gebieden voor meer bos gezorgd. Zie ook de bijdrages van Bob en Hans. Wat gaat er gebeuren met het bos als die vraag wegvalt? Hoeveel oppervlak / CO2 tax heb je nodig om het rendabel te krijgen? Of moeten overheden dit maar oppakken? Wat doe je om branden te voorkomen? Veel vragen en helaas heb ik de antwoorden niet. Wel zie ik genoeg CO2 compensatieprogramma’s waar veel mis mee is (https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/drie-kanttekeningen-bij-de-huidige-co2-compensatieprogramma-s~bef566b0/)

     Ik heb in het stuk vooral laten zien dat je met biomassa lagere netto CO2 uitstoot hebt dan met gas, onder voorwaarden (https://www.rvo.nl/subsidie-en-financieringswijzer/sde/biomassa/duurzaamheidseisen). Hierin komt ook een aantal van de kanttekeningen van Leffert aan bod. Met jouw opmerking over emissieverhoging ben ik het dan ook niet mee eens. Verder zeker eens dat het een brandstofbron met nadelen is.

     LikeLike

192. Bob Brand | 17 augustus 2020 om 23:29 |

     Beste Leffert,

     Je beweringen worden simpelweg niet geschraagd door de feiten. Zo zeg je:

     De voorraad neemt per ha weliswaar toe, maar dat is een teken dat er te weinig wordt beheerd op aanwas ( dunnig, verjonging). Dus toename voorraad en afname areaal zijn slechte tekenen voor het klimaatbeleid.

     In werkelijkheid neemt het areaal aan bos in Europa *toe* en niet af: zie hier. Dat blijkt ook uit het recente rapport The State of the World’s Forests 2020, zie bijvoorbeeld blz. 12:

     

     Dat betreft metingen, het is niet “modelmatig”. Wat betreft de humusvorming: daarbij gaat het om de mineralen in de bodem en niet om koolstof — het koolstof wordt bij fotosynthese immers uit de lucht gehaald.. Er is geen aanwijzing dat Europese bosbodems nu *tekort* zouden komen aan mineralen, er zijn eerder zorgen over overbemesting (!) van bosbodems: teveel mineralen door het stikstof dat mede uit de landbouw komt. Verder is dit onjuist:

     “Daarbij komt nog dat de eenheid van tijd zeer verschillend is: met verbranden is alle C ineens weg.”

     EERST wordt er juist extra C vastgelegd bij de groei van de (extra) biomassa. Dat gaat vooraf aan de oogst van het hout en ook vooraf aan de verbranding. Wat bepalend is, zijn NIET de directe emissies uit de schoorsteen…

     maar of de ‘stock’, de hoeveelheid koolstof opgeslagen in bos, gelijk blijft of toeneemt. Dát bepaalt of je netto CO2 aan de atmosfeer onttrekt (‘stock’ neemt toe) of CO2 toevoegt aan de atmosfeer (‘stock’ aan bos neemt af). Extra bos aanplanten ook t.b.v. biomassa doet de ‘stock’ toenemen.

     Fossiel C (aardgas, olie, steenkool) wordt juist toegevoegd aan de koolstofkringloop. C in biomassa bevindt zich al in de koolstofkringloop: hoe groter de ‘stock’ hoe minder daarvan zich in de dampkring bevindt als CO2.

     LikeLike

193. Bob Brand | 18 augustus 2020 om 00:10 |

     Beste Hans Erren,

     Er is recent gekeken naar mogelijkheden om:

     –> de fossiele emissies (aardgas, per kWh 50% zoveel CO2 als steenkool…. nog steeds véél), te compenseren door op grote schaal extra bos aan te planten. Dat is namelijk wat je voorstelt.

     We hebben er een blogstuk over: Zijn een biljoen bomen de oplossing voor klimaatverandering?. Het betreft de studie van Bastin et al 2019 in Science. Wetenschappers constateerden al snel dat de auteurs een belangrijk aspect van de koolstofcyclus over het hoofd hadden gezien.

     The new Nature piece on reforestation has resulted in quite a bit of confusion. They suggest a sequestration potential of 200 GtC, but (incorrectly) suggest it would represent two-thirds of all emissions from human activities so far. This is incorrect. https://t.co/JSgj0NUfjy

     — Zeke Hausfather (@hausfath) July 5, 2019

     Daar hield het niet mee op. Vervolgens zijn er meer rekenfouten aan het licht gekomen en bij Science staat er nu een rode ‘banner’ met de waarschuwing: This article has a correction. Please see: https://science.sciencemag.org/content/368/6494/eabc8905

     Je kan daar lezen dat er te weinig beschikbare & geschikte grond is, op Aarde, om zelfs maar bij benadering de fossiele emissies te kunnen compenseren met extra bos. De auteurs wijzen er nu op dat je extra bos NIET als vervanging van emissiereductie kan zien:

     They did not mean that tree restoration is more important than reducing greenhouse gas emissions or should replace it …

     Wel kan extra bos een belangrijke bijdrage leveren. Het schiet echter veruit tekort om hetgeen we tot dusver aan fossiel hebben verbrand — laat staan wat er nog meer gaat komen — te kunnen compenseren. Het is geen optie om gewoon door te gaan met aardgas stoken: daar valt niet tegenop te compenseren met extra bos.

     Lees s.v.p. de correctie in Science en het eerdere blogstuk.

     LikeLike

194. Hans Erren | 18 augustus 2020 om 21:30 |

     Guido, je bent het niet eens met mijn opmerking over emissieverhoging, laat ik je dan het volgende voorrekenen:
     In 2019 is er 16225 TJ aan vaste biomassa bijgestookt in elektriciteitscentrales (Statline CBS)
     Volgens de officiële emissiecijfers is dat 109.6 kgCO2/GJ
     https://www.rvo.nl/sites/default/files/2013/10/Vreuls%202005%20NL%20Energiedragerslijst.pdf
     Dat is dus in 2019 1778.26 MtCO2 uitgestoten door vaste biomassa in electriciteitscentrales. Als dit met steenkool zou zijn opgewekt was dit 1559 MtCO2 geweest (96.1 kgCO2/GJ)
     Als dit met aardgas was opgewekt was het slechts 910 MtCO2 geweest (56,1 kgCO2/GJ)
     Bij deze emissies is het altijd nog maar de vraag of ze weer terug vastgelegd zullen worden, immers biobrandstof geeft geen garantie voor de toekomst, enkel van het verleden, en dat is andermans kooldioxide die je terug de atmosfeer in stuurt. Daarom (áls je voor een carbon-based generatie kiest) heeft bijstook een averechts effect en kun je dus het beste aardgas gebruiken voor een zo laag mogelijke emissie. In 2019 had die aadgasstrategie maar liefst 868 MtCO2 emissie gescheeld. Emissie die je nu niet had hoeven aanplanten.

     LikeLike

195. Hans Custers | 18 augustus 2020 om 21:49 |

     Hans Erren,

     Van biomassa weet je misschien niet zeker of die teruggroeit, maar van aardgas weet je wel absoluut zeker dat het niet teruggroeit. Daar zit het cruciale verschil, zoals je in deze draad al zeker een keer of vijf is verteld. Fossiele brandstof voegt koolstof toe aan de koolstofcyclus, biomassa doet dat niet. Kun je dat niet begrijpen, wil je het niet begrijpen of heb je gewoon geen zin om daar op in te gaan?

     LikeLike

196. Guido van der Werf | 18 augustus 2020 om 21:53 |

     Hans, ik vind het een vreemde manier van redeneren. In het extreme geval dat een bosbouwer na een oogst denkt ‘Goh, dat was mooi geweest, ik ga lekker mijn best doen om de bomen NIET opnieuw aan te laten groeien want dan heb ik over een paar decennia lekker GEEN inkomen of is mijn bedrijf lekker NIKS meer waard’ heb je gelijk. De werkelijkheid is toch echt anders, kijk naar de dynamiek op de satellietdata zoals in het blog staat.

     LikeLike

197. lieuwe hamburg | 19 augustus 2020 om 00:30 |

     https://www.nev.nl/pages/publicaties/eb/nummers/2007/67-1-2/1.pdf

     Hans Erren,

     Spruitjes, sla en bijvoorbeeld spinazie eten is volgens uw hypothese alleen nog mogelijk als we uitademen in plastic zakjes en die opbergen onder de grond. Uw gelul kunnen we missen als kiespijn.

     LikeLike

198. Hans Erren | 19 augustus 2020 om 20:59 |

     Guido Die dynamiek in de satellietdata kon wel eens gezichtsbedrog zijn, meer recente waarnemingen wijzen op een enorme netto kaalslag als gevolg van de biomassadruk

     Abrupt increase in harvested forest area over Europe after 2015
     https://www.nature.com/articles/s41586-020-2438-y

     En ook in Wageningen is al geconstateerd dat het bosaeraal in nederland afneemt
     https://www.wur.nl/nl/nieuws/Ook-in-Nederland-vindt-ontbossing-plaats.htm

     Maar mijn fundamentele stelling is dat houtige biomassa precies hetzelfde materiaal is als bruinkool, en dat niemand het in zijn hoofd zou halen om voor te stellen om bruinkool te gaan stoken in plaats van aardgas of zelfs steenkool.

     LikeLike

199. Hans Custers | 19 augustus 2020 om 21:55 |

     Erren demonstreert weer eens hoe pseudosceptische desinformatie werkt.

     Uit zijn eerste link:

     “The increase in the rate of forest harvest is the result of the recent expansion of wood markets, as suggested by econometric indicators on forestry, wood-based bioenergy and international trade.”

     Dus daar wordt biomassa als één van de mogelijke factoren genoemd. Maar “enorme netto kaalslag als gevolg van biomassadruk” is lachwekkend kort door de bocht.

     In de tweede link wordt de vraag naar biomassa al helemaal niet genoemd bij de verklaringen:

     “Voor de netto afname van het bosoppervlak zijn verschillende verklaringen. Zo wordt er sinds een jaar of tien bos omgevormd om ruimte te bieden aan andere vormen van natuur, zoals heidecorridors en zandverstuivingen. Verder blijken er opvallend veel relatief grote percelen bos in de provincies Drenthe en Groningen te verdwijnen. Dit lijkt een effect van subsidieregelingen uit de jaren ‘80 voor het aanplanten van tijdelijk bos op landbouwpercelen met snelgroeiende soorten om enerzijds te voorzien in de indertijd verwachte tekorten aan hout en anderzijds om grond uit landbouwproductie te nemen en zo overproductie in de landbouw te beperken. Veel van deze tijdelijke bossen hebben het einde van de subsidieperiode bereikt en worden nu geoogst en weer in gebruik genomen als landbouwgrond. Verder is in een land als Nederland omzetting naar bebouwd gebied en infrastructuur een belangrijke ontbossingsfactor. In de regel moeten deze oppervlakten echter wel gecompenseerd worden met de aanleg van nieuw bos elders.”

     Wat Hans Erren maar blijft bewijzen is dat hij het zo druk heeft met zijn gelijk te halen dat er geen tijd meer overblijft om ook nog naar de feiten te kijken. Laat staan naar nuances. En dat hij simpelweg niet openstaat voor een serieuze, constructieve en inhoudelijke discussie.

     Dus ik zou nu nog wel een keer kunnen herhalen dat niemand hier ontkent dat het complexe materie is en dat er veel mis kan gaan en dat er ongetwijfeld ook het een en ander mis zal gaan. En dat dat nog geen reden hoeft te zijn om alle nuances uit het oog te verliezen. Het zal zinloos zijn. Want ondertussen blijft Erren ook keihard het fundamentele verschil tussen biomassa en fossiele brandstof, hoe vaak hij daar ook op is gewezen: fossiele brandstof voegt koolstof toe aan de koolstofcyclus, biomassa niet. Ik kan met niet voorstellen dat hij te dom is om dat te kunnen begrijpen. En dus moet de conclusie zijn dat hij het simpelweg weigert te begrijpen.

     LikeLike

200. lieuwe hamburg | 20 augustus 2020 om 03:21 |

     “Bij de huidige schatting van 3036 ha bruto ontbossing per jaar neemt
     het Nederlandse bos als geheel nog steeds CO2 op,
     maar bij 4000 ha slaat de balans om”

     https://edepot.wur.nl/423687

     We komen dus dicht in de buurt bij een belangrijk omschakelingspunt. Iets om rekening mee te houden.

     https://demonitor.kro-ncrv.nl/artikelen/bomen-kappen-voor-bio-energie-doen-we-dat-in-nederland

     Volgens mij begint dat besef wel door te dringen.

     LikeLike

201. Leffert Oldenkamp | 20 augustus 2020 om 22:38 |

     toch even een berichtje voor meerdere inzenders van reacties:
     1.Er wordt met biomassa meer Co2 aan de atmosfeer toegevoegd dan nodig omdat andere (fossiele) bronnen minder uitstoten per opgewekte eenheid energie (warmte). Dat het beter is om Co2 in fossiel te laten zitten geldt pas als we beneden een (afgesproken) waarde van CO2 concentratie in de atmosfeer zitten. Want dat is volgens een IPCC aanname de dreiging voor het klimaat. Er bestaat geen relatie tussen koolstof in de bodem en broeikas effect. Als we energietransitie loskoppelen van de klimaatproblematiek wordt het een ander verhaal.
     2. Netto verdwijnt jaarlijks wereldwijd ruim 7 miljoen ha bos. Varieert uiteraard omdat daar ook bosbranden voor verantwoordelijk kunnen zijn. Ik schat in dat het verlies weer stijgende is. Op de balans staat dan ook de bosoppervlakte die erbij komt ( vergroening, plantages als herbebossing of bebossing). De gemiddelde jaarlijkse houtaanwas is daarbij dalende. Met beter beheer kan over tientallen jaren de houtaanwas wel weer stijgen, maar met de huidige intenties zal dat een utopie blijken. Alleen jaarlijkse aanwas telt voor vastlegging van CO2.
     3. Veel bossen die voor oogst van chips worden kaalgeslagen zijn relatief jong en zouden dus eigenlijk selectief moeten worden gedund voor oudere, goed groeiende systemen. Dat gebeurt niet, Zelfs de oogst van takken gebeurt met bosvernieling. Na kap zou er een begroeiing moeten resteren die beter en gevarieerder gaat groeien. In de biomassa verdienmodellen kan dat niet uit.
     4. In de meeste bossen gaat een daling van de (lopende) jaarlijkse aanwas gepaard met toename van de voorraad ( zie eerdere informatie van mij). Om de aanwas op peil te krijgen of te houden moet er dan extra in de voorraad worden ingegrepen. Jullie verwarren regelmatig aanwas en voorraad. Je kunt bos niet vergelijken met een landbouwgewas. Noch aanwas noch voorraad zijn overigens vaste gegevens. Ze schommelen door allerlei oorzaken en door interne bosecologische processen.
     Graag gedaan

     LikeLike

202. lieuwe hamburg | 21 augustus 2020 om 00:33 |

     Leffert,

     “Alle huidige bossen in Nederland zijn aangeplant. Het laatste ‘oerbos’, het Beekbergerwoud, werd tussen 1869 en 1871 gekapt. Desalniettemin neemt het bosareaal in Nederland al 250 jaar lang voortdurend toe. De situatie bevond zich midden 18e eeuw op een dieptepunt. Destijds was in wat nu Nederland is nog 50.000 hectare bos over.” (staat ergens op Wikipedia)

     Sinds een paar jaar neemt het aantal ha bos in Nederland af iets af. Hierboven is de oorzaak al uitgelegd (zie oa.Hans Custers.) Er staat nu weer ongeveer 360.000 ha. Ik herhaal de volgende zin uit: Mart-Jan Schelhaas, Eric Arets, Henk Kramer (Wageningen Environmental Research)
     nog even:” Bij de huidige schatting van 3036 ha bruto ontbossing per jaar neemt het Nederlandse bos als geheel nog steeds CO2 op, maar bij 4000 ha slaat de balans om.

     Nog even ter verduidelijking: de afname van ha bos in Nederland heeft niets te maken met het verstoken van biomassa.

     LikeLike

203. Guido van der Werf | 21 augustus 2020 om 08:24 |

     Hans Erren, in navolging van Hans Custers, besef a.u.b. dat de studie die je aanhaalt van precies dezelfde data gebruik maakt als in Figuur 4. Dat jij “netto” zegt stoort daarbij enorm, de afname is bruto data. Is je dat echt niet duidelijk of veeg je dat onder de tafel omdat het je niet uitkomt? Als ik jouw manier van redeneren doortrek dan zou er geen bos meer zijn, de werkelijkheid is in met name bosbouwgebieden vaak andersom.

     Als analogie: de wereldbevolking groeit en er is dus meer vraag naar landbouwproducten. Volgens jouw manier van redeneren zou er nu geen landbouwgrond meer zijn. Ga daar a.u.b. eens op in. Dat geeft ook aan dat je vergelijking met bruinkool misleidend is.

     @Leffert, over je punt 2 gaat een groot deel van het blog, waar jij overigens ook netto en bruto door elkaar haalt. Een bosbrand is geen netto verlies van bos, tenzij brand in het ontbossingsproces wordt gebruikt en het gebied wordt omgezet in landbouwgrond. Dat zal een vergissing van je zijn lijkt me aangezien je het ook over hergroei hebt. Maar dat maakt je verhaal ook weer inconsequent aangezien ook jij zegt dat je meer CO2 aan de atmosfeer toevoegt dan bij fossiel. Dat is netto dus niet het geval, zelfs niet als je de rotatiesnelheid (enigszins) verhoogt. Puur vanuit CO2 perspectief, that is.

     LikeLike

204. Leffert Oldenkamp | 21 augustus 2020 om 09:50 |

     Lieuwe / Guido,
     Aangezien de Co2 problematiek in de discussie overheersend is geworden ga ik daar in mee. Het gaat mij om een beter bosbeheer. Om allerlei maatschappelijke redenen. Het beleid ten aanzien van het stoken van biomassa (plantaardig materiaal in het algemeen) werkt averechts ten aanzien van zowel het vaak zwaar overtrokken effect op steeds wisselende onaantrekkelijke parameters van het weer (klimaat) maar ook ten aanzien van het ontwikkelen van bossen met een brede maatschappelijke betekenis. In het vakblad Bos Natuur landschap heb ik jaren geleden een verhandeling geschreven over bossen en klimaat. Er is veel meer dan CO2 waarmee de wisselingen in weer en klimaat kunnen worden verklaard. Dit zal voor jullie geen nieuws zijn. Het IPCC noemt veel van die factoren wel, maar verwerkt dat niet in de modellen. Is ook moeilijk, dus geen verwijt. De bosontwikkeling is daarnaast van veel dominantere invloeden afhankelijk dan van de factor Co2. Onlangs bevestigden enkele hydrologen (symposium Tropenbos/VTB) nog mijn ervaringen dat veel effecten die aan klimaat worden toegeschreven in feite primair de gevolgen zijn van slechts bodem- en bosbeheer. Uit eigen praktijk kan ik voorbeelden geven.
     Mijn toelichting van gisteren was vooral ingegeven door de wereldwijde druk op de bossen. Zowel de oppervlakte als de kwaliteit van het beheer. Dat hier en daar wel goed bosbeheer plaats vindt maakt voor het klimaat weinig uit. Co2 is overal en het gaat om de gemiddelde toestand van het bos , waarbij de lopende aanwas de indicator is. Ook in slecht beheerd bos wordt altijd nog heel veel Co2 opgenomen en vastgelegd. Maar zo lang de lopende aanwas van het totale bosareaal niet stijgt wordt de dalende trend van steeds minder vastlegging van CO2 door bos voortgezet. Dus bos blijft van belang, maar steeds minder en de hoge concentraties die nu worden gemeten worden al helemaal niet aangepakt. Voor een stijgende lopende aanwas is heel veel nodig. Dat lukt binnen afzienbare tijd niet.
     Namens het landelijk netwerk tegen overmatige bomenkap is dit bij de discussie over een nieuwe bossenstrategie ingebracht. De toestand van het huidige bos moet eerst in beeld komen alvorens je een beleid kunt uitstippelen. Geen respons. Dat terwijl de vorige bosinventarisatie (2012-2013) al duidelijk de afname van de lopende aanwas liet zien en het afmaken van de nieuwe inventarisatie (2023) gemakkelijk kan worden gedaan. Dan zou dit dramatische beeld versterkt worden. De nadelen van
     biomassa oogst is in de eerste plaats een gevolge van (wereldwijd) slechte oogsttechnieken. Het overblijvende bos gaat niet beter groeien. In Nederland komt daar bij dat er grote oppervlakten bos zijn omgevormd in het kader van Natura 2000, maar in feite vanwege het verdienmodel met biomassa. Er wordt door terreinbeheerders dubbel verdiend met subsidie voor natuurontwikkeling (bosvernieling) en biomassa (SDE+). Het gaat echt om relatief grote arealen. Zie ook de documentaire die Zembla heeft gemaakt. Odoorn, Appelscha, Kootwijk, Leende,Schoorl,Sallandse heuvelrug, Veluwezoom etc.etc…
     Een evaluatie van Natura 2000 is nodig, maar wordt tegen gehouden.
     Heb nu weinig tijd meer. Het is geen volledige reactie op jullie punten, maar ik ben uiterst bezorgd over de bostoestanden. De biomassa hoax maakt dat erger. Ook in bosbouw vakkringen wordt veel onzin uitgekraamd. In het Duitse AFZ verschijnt af en toe een Leserbrief die dat bevestigt…

     LikeLike

205. Math Geurts | 21 augustus 2020 om 10:15 |

     @Leffert Oldenkamp,

     “In Nederland komt daar bij dat er grote oppervlakten bos zijn omgevormd in het kader van Natura 2000, maar in feite vanwege het verdienmodel met biomassa”

     Ik heb niet heel veel inzicht in het Nederlandse natuur/bos beleid. Dat nogal wat oppervlakten bos zijn omgevormd meen ik ook te kunnen constateren. Dat zulks in feite gebeurd zou zijn vanwege ‘het verdienmodel met biomassa” komt mij nogal suggestief over. Kun je dat op de een of andere manier hard maken?

     LikeLike

206. Bob Brand | 21 augustus 2020 om 11:22 |

     Beste Leffert Oldenkamp,

     In de pagina van Eric Arets (2017, Wageningen) die eerder aangehaald werd, staat:

     — helemaal NERGENS het woord ‘biomassa’;
     — dat het Natura 2000 beleid een belangrijke oorzaak is, waardoor er SOMMIGE bosarealen recent verdwenen zijn:

     “Voor de omvorming van bos naar andere natuur verlenen provincies op basis van de nieuwe Wet Natuurbescherming waarschijnlijk grotendeels vrijstelling van de herplantplicht. Deze ontheffing kan worden gegeven in het kader van instandhouding van Natura 2000, maar ook bij een aantal infrastructurele activiteiten.”

     Natura 2000 is erop gericht om bijzondere natuur/cultuur-landschappen zoals heide, veen, duinen en ook stuifzand-gebieden te behouden. Daar valt bijv. de heide op de Veluwe onder met bijzondere planten- en diersoorten die alleen in die habitat kunnen voortbestaan: Natura2000 en bos.

     Het betekent dat soms wel ’s recent gegroeid bos plaats moet maken voor de meer oorspronkelijke begroeiing. De Natura 2000 doelen zijn grotendeels behaald en dan stopt die ‘ontbossing’ (die elders gecompenseerd kan worden, zoals Eric Arets ook schrijft). In het kader van hetzelfde Natura2000 zijn er recent plannen voor méér bos, elders.

     Dat heeft geen ene sikkepit met biomassa van doen.

     LikeLike

207. Hans Erren | 23 augustus 2020 om 00:31 |

     Guido, het stoort je dat ik netto schrijf, waarom? Wat in het Nature artikel staat is dat de houtoogst significant is toegenomen. Er is verschil tussen een bos en wat er op groeit. Het oppervlakte gedefinieerd bos mag dan wel de afgelopen jaren in Europa zijn toegenomen, het oppervlak fysiek staand hout is echter dramatisch afgenomen door de grote biomassavraag, en dat is het netto houtverhaal.
     Waar kun je houtige biomassastook het beste toepassen? Niet als bijstook van steenkool, noch als vervanging van aardgas, dan ben je namelijk bezig om de directe co2-emissie significant te laten toenemen. Om dat houtige biomassa dezelfde emissiefactor als bruinkool heeft, is de enige zinvolle toepassing de vervanging van bruinkool in de bruinkoolcentrales bij Mönchen-Gladbach. Het is immers saillant ge noemen dat er nog steeds dorpen worden gesloopt en snelwegen worden omgelegd ten behoeve van de uitbreiding van de bruinkoolgroeves. Terwijl kerncentrales in Duitsland gesloten worden. In Duitsland werd in 2019 nog 1170 PJ aan bruinkool verstookt vergelijk dit met de bijstook in Nederland van houtige biomassa (HB) van 16,2 PJ. HBstook zou dus een werkbare methode zijn om de bruinkoolmijnbouw in Duitsland te verminderen. De bruinkoolcentrales hoeven er niet eens voor te worden aangepast. https://de.statista.com/statistik/daten/studie/166215/umfrage/primaerenergieverbrauch-von-braunkohle-in-deutschland-seit-1990/

     Maar zou dat effect hebben op de emissies? Helaas geen enkel, omdat de co2-inhoud van HB precies gelijk is aan bruinkool, dus op korte termijn heeft het geen enkel effect op het klimaat omdat de CO2-emissie niet afneemt. HBstook is een TOEKOMSTCOMPENSATIE, iedereen die met HBstook als oplossing komt, heeft het over de compensatie die deze stook heeft door aangroei van toekomstige bomen. Een manier van echte emissiereductie in de bruinkoolcentrales is de HB is de bruinkoolgroeves begraven en de centrales ombouwen tot aardgascentrales, dat halveert de emissie. Een andere methode voor duurzame houtopslag is door Peter van Beurden voorgesteld in de vorm van blokhutbouw om de huidige woningnood voor starters aan te pakken. Zo zijn blokhutten goed voor het klimaat én voor de woningnood.

     Voor die personen due denken “daar heb je klimaatontkenner Erren weer”, moet ik toch even corrigeren dat ik al achttien jaar een luke-warmer ben en sinds enkele jaren eco-modernist, en daar passen blokhutten uitstekend in, net als transitie-aardgas en kernenergie.

     LikeLike

208. Guido van der Werf | 24 augustus 2020 om 12:56 |

     Hans, de Nature studie neemt alleen oogst mee en geen hergroei. Daarom is het geen netto resultaat.

     Het is onzinnig om alleen de nadruk te leggen op wat er nu gebeurt terwijl bosbouw en bijstook een continu proces is. Tien jaar geleden is er ook geoogst en bijgestookt. Die uitstoot is deels gecompenseerd. Over tien jaar is de huidige uitstoot ook weer deels gecompenseerd. Etc. Lukt je niet met bruinkool, vandaar het een onzinnige vergelijking is. Idem voor gas.

     LikeLike

209. Hans Custers | 24 augustus 2020 om 15:17 |

     @Guido,

     Als ik het goed begrijp is er in die studie ook geen onderzoek gedaan naar de onderliggende oorzaken van een toename van de oogst. Ze vermoeden dat de vraag naar biomassa een factor is, maar meer ook niet. De stellige conclusie die Erren eraan verbindt “het oppervlak fysiek staand hout is echter dramatisch afgenomen door de grote biomassavraag” is dan ook niet die van het onderzoek.

     @Hans Erren

     Dat je jezelf om de paar jaar een ander labeltje opplakt zegt me niks, zeker niet omdat je gedrag er niet op verandert. Dat is nog steeds hetzelfde: structureel tegenargumenten negeren en de inhoud van wetenschappelijke bronnen verdraaien.

     LikeLike

210. Hans Erren | 24 augustus 2020 om 21:46 |

     Guido Vooropgesteld: Het verbranden van houtige biomassa (HB) is altijd instantaan emissieverhogend indien het als vervanging van een lager emissieproces wordt ingezet zoals aardgas of zelfs steenkool. Er is géén instantane emissieverhoging als HBverbranding wordt ingezet als vervanging van bruinkoolverbranding.

     Maar wat is dan de terugverdientijd? Wanneer is er sprake van emissieverláging bij bruinkoolvervanging? Dat is volledig afhankelijk van de soort houtige biomassa die gebruikt wordt. Wordt er bijvoorbeeld wilgenhout gebruikt, dan is de afschrijftijd twee tot drie jaar. Is het dunhout: 5 tot twintig jaar, is het een volgroeid gerooid perceel met bomen van 80 jaar: dan is de afschrijftijd óók 80 jaar.

     Kortom: de co2-afschrijftijd van een houtpellet is gelijk aan de ouderdom van die houtpellet. De CO2-emissie van een houtpellet is gewoon het dubbele van aardgas. Als deze grondbeginselen gehanteerd worden voer je een eerlijke biomassa CO2-boekhouding.

     Grootschalig rooien van hele percelen, zoals nu in Finland gebeurt, leidt dus, in het beste geval bij bruinkoolvervanging, tot een emissie die pas over 80 jaar is afgeschreven, of in het slechtste geval bij aardgasvervanging, tot een emissieverhóging die pas over 80 jaar volledig is afgeschreven.

     LikeLike

211. lieuwe hamburg | 25 augustus 2020 om 02:43 |

     Hans Erren,

     “Dat is een veel kortere cyclus dan de huidige koolstofcyclus verbonden aan het verbruik van fossiele brandstoffen. Het heeft tientallen miljoenen jaren geduurd om koolstofdioxide om te zetten in planten die afzonken in moerassen en vervolgens tot steenkool werden omgezet in de hoeveelheden die er nu zijn. Omgekeerd kost het de natuur ook weer tientallen miljoenen jaren om de voorraad steenkool en olie die we de afgelopen 200 jaar hebben verbruikt weer vanuit koolstofdioxide aan te vullen, mits er geschikte moerassen zijn. Het gebruik van wilgenhout voor energievoorziening is klimaatneutraal, het gebruik van steenkool is dat niet.”

     Voor aardgas is dat anders?

     https://www.biobasedeconomy.nl/wp-content/uploads/2019/05/190425-Biomassa-voor-de-circulaire-economie.pdf

     LikeLike

212. Guido van der Werf | 25 augustus 2020 om 10:43 |

     @Hans Custers – er valt heel veel over die studie te zeggen. Inderdaad gaan ze niet diep in op oorzaken en het blijft een bruto verhaal. Daarnaast is de tijdserie die ze gebruiken niet geschikt voor tijdserie analyses (verschillende satellieten, verschillende algoritmes). Een promovendus bij me heeft zijn hele artikel moeten herschrijven nadat hij hier achter kwam. Maar er zit m.i. wel een kern van waarheid in in de zin dat er meer dynamiek is in de bosbouw in Europa, dat zie je in veel rapporten terug.

     @Hans Erren – blij dat we het eens zijn dat onder voorwaarden biomassa tot minder CO2 uitstoot leidt dan fossiel. En gelukkig is de satellietdata ook redelijk helder dat naast de percelen die gerooid worden (altijd al, nu meer) er hergroei is. Dat is bedrijfsmatig ook vrij logisch. Dit zijn twee essentiële zaken die mensen die vooral wijzen op nadelen (die er zijn) vaak niet benoemen en voor mij de hoofdreden dit blog te schrijven.

     LikeLike

213. Hans Erren | 26 augustus 2020 om 07:13 |

     Guido, ik geef je een vinger en jij grijpt gelijk de hele hand. Houtige Biomassa is alleen gunstig bij jong hout als bruinkoolvervanger. Ik heb hierboven uitgelegd dat de leeftlijd van de pellet ertoe doet, en dat je nooit alle pellets over één kam kunt scheren zoals nu wel gebeurt. Gevolg is dat hout als aardgasvervanger wordt verstookt terwijl dit emissieverhogend werkt, en in het beste geval als je hout als bruinkoolvervanger gebruikt dit pas ná de leeftijd van de pellet emissieverlagend begint te worden, in het geval van oud veertigjarig bos dus pas ná veertig jaar, dan ben je dus gewoon met fossiele brandstof bezig.

     LikeLike

214. Hans Custers | 26 augustus 2020 om 14:33 |

     Hans Erren,

     Waarom is die “terugverdientijd” voor jou wel een zwaarwegend criterium voor biomassa en helemaal niet voor fossiele brandstoffen? Of, om de vraag anders te stellen: waarom meet je zo opzichtig met twee maten?

     LikeLike

215. Hans Custers | 26 augustus 2020 om 17:30 |

     Interessant artikel in de Groene over veranderende prioriteiten in het natuurbeleid in Nederland. Volgens dit artikel is zo’n tien jaar geleden een politiek-ideologische keuze gemaakt waarin het ecologische belang van natuur (met name bos) minder zwaar is gaan wegen ten opzichte van het ecologische belang.

     Wil je het bos beschermen, dan ben je er niet met simpelweg een verbod op het gebruik van hout als brandstof. Dan zul je de onderliggende keuze terug moeten draaien en weer meer waarde moeten hechten aan de intrinsieke, ecologische waarde van bos. Een afnemend aanbod van houtige biomassa zou natuurlijk wel een gevolg van zo’n besluit kunnen zijn.

     Ik weet onvoldoende van het onderwerp om te kunnen beoordelen of het artikel in De Groene een goed beeld schetst van de Nederlandse situatie. Maar het illustreert in elk geval wel dat biomassa maar een stukje van het geheel is. Voor mij is het evident dat het zinloos is om je alleen op dat ene stukje te concentreren. Wil je het bos beschermen, begin dan met meer prioriteit geven aan natuurwaarden op zich. Als daardoor minder biomassa beschikbaar komt voor energie zal dat opgelost moeten worden. Dat lijkt me de lijn die je zou moeten volgen.

     LikeLike

216. lieuwe hamburg | 30 augustus 2020 om 00:49 |

     MATTHÉ VAN HOUT schrijft een ingezonden brief in de Touw:
     https://krant.trouw.nl/titles/trouw/8321/publications/1034/articles/1199533/27/1
     Het is een GEPENSIONEERD MEDEWERKER BOSBOUW BIJ LANDBOUW, NATUUR EN VISSERIJ. Elke boswachter, boer, en visser heeft verstand van het eigen vakgebied. De boswachter weet iets van bomen, een veeboer iets van koeien en een visser waarschijnlijk iets van het onderwaterleven. MATTHÉ heeft weinig verstand van CO2-balans bij gebruik van biomassa als energiebron

     LikeLike

217. lieuwe hamburg | 6 september 2020 om 01:21 |

     Mijn vorige reactie was dus niet naar aanleiding van een ingezonden brief maar een opinie in de krant. Afgelopen zaterdag kwam de reactie van Martin Junginger en Gert-Jan Nabuurs:

     https://www.trouw.nl/opinie/bio-energie-is-beter-voor-het-klimaat-dan-aardgas~b3f6b874/

     Hoe moet de gemiddelde krantenlezer, die geïnteresseerd is in het onderwerp, verder? Zal hij of zij misschien denken dat de waarheid in het midden ligt of denken dat iedereen in het duister tast?
     https://www.trouw.nl/search?query=biomassa

     LikeLike

218. Bart Verheggen | 6 september 2020 om 08:22 |

     Goed artikel, Lieuwe (die van Junginger en Nabuurs)!

     LikeLike

219. Bob Brand | 6 september 2020 om 10:49 |

     Eens met de nuance van Martin Junginger en Nabuurs:

     Industriële houtproductie heeft nog een ander voordeel. Inkomsten uit verkoop van houtresten vloeien naar de boseigenaar. Die zorgt dat het bos op landschapsniveau actief beheerd en herbebost wordt. En dat goed beheerd bos neemt meer CO2 op dan een bos dat niet actief beheerd wordt. Daarbij komt dat hout als bouwmateriaal grote klimaatvoordelen heeft ten opzichte van ­andere materialen zoals beton.

     De bijstook zou na 2024 en zeker rond 2030 al geen onderdeel meer uitmaken van biomassa in elektriciteitscentrales. In die sector blijft volgens de NEV-2017 een betrekkelijk klein aandeel biomassa over:

     

     Veel van het bos in de Baltische staten is er juist *dankzij* de commerciële vraag, zoals Junginger en Nabuurs ook aangeven in hun artikel.

     Wat pas echt triest is, is dat sommige actiegroepen die zich inzetten tégen het gebruik van biomassa… zo onbewust voor het karretje van de ‘klimaatsceptici’ gespannen worden. Laatstgenoemden willen op deze manier de gehele energietransitie beentje lichten — en gebruiken daartoe de actievoerders tegen biomassa als hun ‘tool’.

     LikeLike

220. evertkuiken | 6 september 2020 om 11:35 |

     Zullen we vage verdachtmakingen uit deze discussie houden? “… sommige actiegroepen die zich inzetten tégen het gebruik van biomassa… zo onbewust voor het karretje van de ‘klimaatsceptici’ gespannen worden. Laatstgenoemden willen op deze manier de gehele energietransitie beentje lichten — en gebruiken daartoe de actievoerders tegen biomassa als hun ‘tool’.”
     Of heb je daar bewijzen voor en kun je man en paard noemen?

     LikeLike

221. Bob Brand | 6 september 2020 om 18:50 |

     Beste Evert,

     Je hebt het woord “onbewust” gemist in mijn reactie.

     De facto (!) bedienen deze actiegroepen hiermee de agenda van de klimaatsceptici, de “laatstgenoemden” in mijn reactie. Dat is niet een bewust gewild effect van de actiegroepen tegen biomassa, maar wel een onbedoeld gevolg van hun acties.

     Voor de ‘klimaatsceptici’ is dit wél een bewust doordachte tactiek. Je ziet het gedemonstreerd door Hans Erren:

     1) hij heeft zich al vele jaren met hand-en-tand verzet tegen het idee dat extra CO2 ernstige schade aanricht;

     2) maar gaat nu uitgebreid jeremiëren juist over (veronderstelde) extra CO2 door biomassa!

     Punt 1 en 2 rijmen niet met elkaar. Klimaatsceptici die zich druk maken over ‘extra CO2’ door biomassa…. flessen de boel.

     LikeLike

222. Hans Erren | 6 september 2020 om 22:09 |

     Bij biomassagebruik dient aan één belangrijke voorwaarde te worden voldaan: er moet een garantie van aanplant en hergroei zijn. Als er ontbossing plaatsvindt zonder hergroei dan is biomassagebruik precies hetzelfde als bruinkoolgebruik. De theorie van cyclische biomassa is prachtig, maar sluit nog lang niet aan aan de huidige praktijk van roofbouw, die de documentaire van Zembla aan het licht bracht. Gecertificeerde herplantbiomassa is schaars, zó schaars dat ENECO zelfs van het gebruik van primaire biomassa afziet.
     https://www.eneco.nl/over-ons/wat-we-doen/onze-bronnen/uitgangspunten/

     Bomen planten is dus veel belangrijker om emissiegroei te verlagen dan bomen kappen en verbranden.

     Dus om de vraag van Hans Custers te beantwoorden: als een fossiele brandstof wordt vervangen door een alternatief met een hogere emissie dan ben je dus niet emissieverlagend bezig,

     LikeLike

223. Hans Custers | 6 september 2020 om 23:34 |

     Hans Erren,

     Ten eerste: dat is helemaal geen antwoord op mijn vraag.

     Ten tweede: wat denk je aan deze draad toe te voegen met het intrappen van wat open deuren?

     LikeLike

224. lieuwe hamburg | 7 september 2020 om 01:41 |

     @Hans jij schrijft dat er aan één belangrijke voorwaarde voldaan moet worden: er moet een garantie van aanplant en hergroei zijn. Daar zijn afspraken over gemaakt:

     *Bestaande bossen mogen niet in gevaar komen door gebruik van biomassa uit de bosbouw. Het kappen van oerbossen is niet toegestaan. De kwaliteit en de gezondheid van bossen moeten in stand worden gehouden of verbeterd. Het gaat dan onder meer over de bodem en verbetering van grond- en oppervlaktewater. En na de kap van hout moeten producenten weer jonge bomen aanplanten.
     *Gebruik van biomassa moet de uitstoot van broeikasgassen verminderen. Energiebedrijven moeten aantonen dat deze vermindering minimaal 70% is vergeleken met uitstoot van fossiele brandstoffen.

     https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/duurzame-energie/bio-energie

     Kennelijk heb jij een groot vertrouwen in een energie bedrijf wat volgens eigen zeggen nog iets strengere eisen stelt. Bottom line is dat ook Eneco biomassa ziet als een duurzaam alternatief voor fossiel maar niet voor de eeuwigheid.

     “Wij richten ons primair op biomassa uit reststromen omdat daarmee de kans groter is dat deze voldoen aan de door ons gestelde duurzaamheidscriteria.”
     (Eneco)

     https://www.eneco.nl/over-ons/wat-we-doen/duurzame-bronnen/Bio%20Golden%20Raand/Meer%20over%20biomassa/

     “Dus om de vraag van Hans Custers te beantwoorden: als een fossiele brandstof wordt vervangen door een alternatief met een hogere emissie dan ben je dus niet emissieverlagend bezig.” (Hans Erren)

     Hans, misschien moet je zelf even aan Eneco uitleggen dat het verstoken van aardgas veel beter is voor het klimaat. Bel meteen daarna ook de andere energiebedrijven om je “wetenschappelijke” inzichten te delen…

     LikeLike

225. Hans Erren | 7 september 2020 om 21:18 |

     Aks ecomodernist beweer ik, en dat ondersteun ik met rekenvoorbeelden, dat een aardgascentrale gecombineerd met bosaanplant een lagere co2emissie geeft dan biomassa gecombineerd met bosaanplant, en dat aardgas dus zowel ecologische als klimaattechnische voordelen heeft boven biomassa.
     In het biomassageval is het dubbele herplantplantareaal nodig als bij aardgas. Bovendien zit je bij biomassastook ook met as als reststroom.

     Dan is er nog het probleem: met welke aanplant ga je de verstookte biomassa certificeren? Over welke periode schrijf je een co2-emissie af? Tweejarige wilg? Veertigjarige spar? Honderdjarige beuk?

     Krijg ik nog een inhoudelijke reactie?

     LikeLike

226. Hans Custers | 7 september 2020 om 23:23 |

     Erren,

     Jij durft. Je negeert al wekenlang structureel alle inhoudelijke antwoorden die je hier krijgt. En dan besluit je dezelfde retoriek nog maar eens te herhalen en op hoge poten een inhoudelijke reactie te eisen. Ik ga er geen tijd meer aan verdoen.

     LikeLike

227. lieuwe hamburg | 8 september 2020 om 00:37 |

     Idem.

     LikeLike

228. Wessel | 8 september 2020 om 21:19 |

     Beste Hans Erren,

     Ik vertel een eenvoudige verhaal om het principe van biomassastook uit een te zetten. Ik heb een voortuintje met een oppervlak van 15m2. Daar staan houtachtige struiken in. Die wil ik ongeveer op 1 meter hoogte laten staan. Dus paar keer per groeiseizoen snoei ik ze een 30-40 cm. Dat gft-afval zal zeer waarschijnlijk compost worden. Maar neem even aan dat het wordt verbrand in een stookoven. Die tuin heb ik zo al een 18 jaar. De Co2 (stock) opgeslagen in mij tuintje blijft dan ongeveer constant. Maar het verbranden heeft wel na elke snoeibeurt energie opgeleverd.

     LikeLike

229. Sjouke Kingma | 10 oktober 2020 om 15:57 |

     Vandaag een nieuw pamflet tegen biomassastook in Trouw, door 35 wetenschappers onder aanvoering van Louise Vet en Martijn Katan. Met de bekende argumenten over lange terugverdientijd, maar zonder de nuancering over CO2-balans die in het stuk van Guido van der Werf worden benoemd.
     https://www.trouw.nl/opinie/tien-redenen-om-geen-biomassa-te-verbranden~bc634523/

     LikeLike

230. Bob Brand | 10 oktober 2020 om 17:31 |

     Hoi Sjouke,

     Het is niet zozeer een “nuancering” maar eerder de kern van de zaak: het is de omvang van de ‘stock’ aan biomassa die ertoe doet. Een zogenaamde terugverdientijd slaat de plank mis, doordat aan het terugverdienen juist de teelt van de extra biomassa voorafgaat.

     Uiteindelijk is het de toe- of afname van de hoeveelheid biomassa die hier bepalend is en niet de ‘out of pipe emissions’. Dat is de essentie van wat Guido van der Werf hierboven laat zien.

     LikeLike

231. Hans Erren | 10 oktober 2020 om 17:56 |

     Nooit gedacht dat ik het ooit met Vellinga eens zou zijn. Bij CO2 uitstoot gaat het om de certificering van de emissie, niet om de brandstof. Je wil de emissie zo laag mogelijk hebben, dus een zo efficiënt mogelijk verbrandingsproces, en die emissie vervolgens zo snel mogelijk weer vastleggen. Dat betekent dus in de praktijk aardgas verbranden dat gecertificeerd wordt met hoogproductiehout dat niet verbrandt wordt.

     LikeLike

232. Bob Brand | 10 oktober 2020 om 18:13 |

     Beste Hans Erren,

     Zoals hierboven al vele malen uitgelegd en zoals je in het blogstuk van Guido van der Werf kan lezen, dient het te gaan om de toe- of afname van de stock aan biomassa en niet om de ‘out of pipe’ emissies.

     Het vastleggen gaat bij biomassa overigens vooraf aan het verbranden ervan.

     Verder is er geen ‘business case’ voor (meer) hoogproductie-hout indien er geen markt is voor dat hout. Als men aardgas wil (blijven) verstoken en de CO2-emissies hiervan wil compenseren door extra biomassa aan te leggen, is daar immens veel bos voor nodig en wel op korte termijn. Zie het eerdere blogstuk:

     Zijn een biljoen bomen de oplossing voor klimaatverandering?

     Compensatie-schema’s zijn bijvoorbeeld in de luchtvaart amper een succes gebleken. Eén van de redenen is dat er dan in het buitenland goedkope emissie-certificaten gekocht worden die daar ten koste gaan van landbouwgrond (indien er al echt, bona fide, bos voor zou worden aangeplant).

     LikeLike

233. Hans Custers | 10 oktober 2020 om 20:47 |

     Erren,

     Ik geloof er niks van dat je te dom bent om te kunnen begrijpen wat je in deze discussie al meermaals is uitgelegd. De conclusie is dan dus dat je simpelweg weigert om het te begrijpen. Dat moet je helemaal zelf weten, maar je zou iedereen hier en vooral jezelf een dienst bewijzen door dat niet zo nadrukkelijk te blijven demonstreren.

     LikeLike

234. lieuwe hamburg | 2 november 2020 om 04:03 |

     “Daarin ontzenuwt hij de hooggestemde verwachtingen die rond bossen bestaan, zoals dat we met bos het klimaat kunnen redden. In alle Nederlandse bossen ligt 200 megaton CO2 opgeslagen, becijfert Klingen.” ‘Dat is evenveel als de jáárlijkse uitstoot van verkeer, industrie en landbouw.’
     (Simon Klingen)

     https://www.volkskrant.nl/wetenschap/hoe-je-een-bos-mooi-maakt-en-houdt-volgens-bosman-simon-klingen~be1a888f/

     Om 10 procent van de Nederlandse CO2-uitstoot te compenseren zou je 2,3 miljoen hectare nieuw bos moeten aanplanten: meer dan de helft van het land. ‘En dan nog moet je vijftien jaar wachten voordat die bossen iets voorstellen. Dat klinkt ontnuchterend, geef ik toe. Maar ik ben geen evangelist. Ik argumenteer graag op grond van feiten.’ (Simon Klingen)

     Het is na het lezen van het artikel en blogstuk ontnuchterend en ergerlijk om in sommige reacties te lezen dat het verbranden van resthout de uitstoot van doet CO2 toenemen. Het neemt juist af maar we moeten wel realistisch zijn, het zijn hele kleine stapjes op weg naar minder CO2 uitstoot.

     https://energieopwek.nl/#Energieproductie-getallen

     LikeLike

235. Pingback: Met druk op biomassa groeit ook druk op klimaatdoelen – EnergieBericht

236. Bart Verheggen | 6 mei 2021 om 12:30 |

     Op klimaathelpdesk staat een vrij uitgebreide reflectie op de discussie over biomassa, als antwoord op de vraag “Welke rol kan biomassa spelen in de energietransitie?”
     https://www.klimaathelpdesk.org/answers/welke-rol-kan-biomassa-spelen-in-de-energietransitie/

     LikeLike

237. Bart Verheggen | 2 juli 2022 om 13:35 |

     En een korter antwoord op (min of meer) dezelfde vraag, in hoeverre biomassa tot een verlaging vd CO2-uitstoot leidt:
     https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5318359/bespaart-het-gebruik-van-biomassa-als-energiebron-wel-co2
     Hoe goed of slecht het is voor klimaatverandering hangt er helemaal van af hoe en waar de biomassa geproduceerd wordt. Cruciaal daarbij is de mate waarin de koolstofvoorraden in de planten en bodem op hetzelfde niveau blijven.

     LikeLike

238. Bert | 3 juli 2022 om 21:20 |

     Uit het artikel:
     “Het antwoord op de vraag is kortom complex, maar, zoals ook expert Van der Werf zegt: “Bij naleving van duurzaamheidscriteria stoot biomassa netto minder CO2 uit dan fossiele brandstoffen.”

     De eerste decennia is de uitstoot van houtachtige biomassa wel degelijk hoger dan van fossiel.

     Using a lifecycle analysis model, Sterman and his colleagues calculated the payback time for forests in the eastern US – which supply a large share of the pellets used in the UK – and compared this figure to the emissions from burning coal. Under the best-case scenario, when all harvested land is allowed to regrow as forest, the researchers found that burning wood pellets creates a carbon debt, with a payback time of between 44 and 104 years (Environ. Res. Lett. 13 015007).

     https://physicsworld.com/a/biomass-energy-green-or-dirty/

     LikeLike

239. Bob Brand | 3 juli 2022 om 22:05 |

     Beste Bert,

     “De eerste decennia is de uitstoot van houtachtige biomassa wel degelijk hoger dan van fossiel.

     Using a lifecycle analysis model, Sterman and his colleagues calculated the payback time for forests in the eastern US …”

     Dit hangt af van de aannames. Een aanname van Sherman & collega’s is dat er hout gebuikt wordt uit ‘natuurbos‘: al aanwezige ‘stocks’ die NIET eerst nieuw aangeplant worden om later te gaan oogsten. Deze aanname gaat niet op voor verreweg de meeste biomassa die er in Europa gebruikt wordt.

     Daarom benadrukt Guido van der Werf: ““Bij naleving van duurzaamheidscriteria stoot biomassa netto minder CO2 uit dan fossiele brandstoffen.” Onderdeel van deze criteria is uiteraard dat je geen ‘oerbos’ gaat omhakken (dat in Europa amper nog bestaat), maar dat je EERST nieuw bos aanlegt of gaat herbebossen, en dit pas later gaat oogsten.

     In de studie van Sherman gaat het precies andersom: eerst omhakken, dan herbeplanten.

     LikeLike

240. Math Geurts | 3 juli 2022 om 22:41 |

     Deze bijdrage onderbouwt, onder welke voorwaarden, energetische benutting van biomassa weldegelijk een bijdrage levert aan de beperking van klimaatverandering. Bijdragen die belijden dat omhakken van bomen hoe dan ook niet mag, dat er een voorkeur hoort te zijn voor zonne- of windenergie of dat aardgas ‘beter’ is zijn off-topic.

     LikeLike

241. Bert | 4 juli 2022 om 06:16 |

     Beste Bob
     Zoals iedereen begrijpt begint een bedrijf wat houtpellets verkoopt niet met aanplanten om vervolgens 40 jaar te wachten, maar begint met oogsten van bossen.
     Veel van wat nu wordt verbrand kan men zo in de bouw of meubelindustie gebruiken waar de co2 voor langere tijd wordt vastgelegd.
     https://www.telegraaf.nl/nieuws/2092852027/rapport-prikt-belofte-timmermans-door-complete-bomen-gebruikt-voor-biomassa

     Er zijn tientallen wetenschappelijke artikelen die allemaal aangeven dat er bij biomassa de eerste decennia eerst een verhoging is van de co2 uitstoot, als je die wilt zien, laat maar weten.
     Gewoon de emissies meten waar ze (het merendeel) worden uitgestoten, net zoals bij fossiel, bij de verbranding dus!

     https://www.theguardian.com/business/2021/oct/19/drax-dropped-from-index-of-green-energy-firms-amid-biomass-doubts

     LikeLike

242. Bob Brand | 4 juli 2022 om 12:33 |

     Beste Bert,

     “Zoals iedereen begrijpt begint een bedrijf wat houtpellets verkoopt niet met aanplanten om vervolgens 40 jaar te wachten, maar begint met oogsten van bossen.”

     Nee, het is precies andersom.

     in Europa (!) is het al heel lang zo, dat de bosbouw anticipeert op de TOEKOMSTIGE vraag. Zij doen dit door aan te planten en/of te herbebossen lang VOOR de oogst plaats kan vinden. Dit is de basis van het voortbestaan van deze bedrijfstak. Zo werkt het al sinds eind 19e eeuw in Scandinaviê, de Baltische staten, in de meeste Europese landen en overigens ook in Canada. Een belangrijk onderdeel van deze toekomstige vraag, is ook het gebruik van houtige biomassa.

     Het is van belang om te beseffen dat er, in Europa, al heel lang GEEN ‘oorspronkelijk bos’ meer bestaat: geen oerbos en geen (louter) natuurbos. Al het bos in Europa is door de mens aangeplant en/of beheerd. Het bestaat DANKZIJ de bosbouw en dankzij (staats-) bosbeheer: het anticiperen op de toekomstige vraag.

     Daardoor (!) is de hoeveelheid bos in Europa juist TOEgenomen over de afgelopen decennia, zie:

     

     LikeLike

243. Bob Brand | 4 juli 2022 om 12:46 |

     De essentiële denkfout is dus, dat er in Europa zoiets zou bestaan als een ‘oorspronkelijke’ hoeveelheid bos, waar er éérst van wordt ‘afgenomen’ om dit *later* dan te gaan herplanten etc. Dit is onjuist.

     Praktisch al het bos in Europa wordt aangelegd en/of beheerd om later aan een toekomstige vraag naar hout te kunnen voldoen. Dit is de voornaamste raison d’être van de Europese bossen. Dankzij deze sector neemt de hoeveelheid bos in Europa *toe* en niet af.

     Elders, in Zuid-Amerika, Afrika en sommige delen van ZO-Azië is het anders. Daar bestaat er nog een oorspronkelijke hoeveelheid bos waar, op onverantwoorde wijze, van wordt afgenomen om later (wel of niet) te herbeplanten. Dit is ook na te lezen in het gezaghebbende rapport ‘The State of the World’s Forest 2020′, van de VN en de FAO:

     http://www.fao.org/state-of-forests/2020/en/

     Je ziet daar, dat in Europa (!) het bos juist toeneemt:

     

     Overigens is dit in het bovenstaande blogstuk ook beschreven. Zie s.v.p. de Figuur 6 en de tekst daar, waar prof. Guido van der Werf uiteenzet hoe in de praktijk zo’n 40-jarige cyclus in een ‘plot’ beheerd bos eruit ziet.

     LikeLike

244. Bart Verheggen | 4 juli 2022 om 18:45 |

     Bert,

     Sterman et al schrijven: “Biofuels can only reduce atmospheric CO2 over time through post-harvest increases in net primary production (NPP).”

     Als je dat over tijd heen bekijkt, lijkt dat bijv het geval in Scandinavie:
     “we find that despite significant increases in timber and pulp wood harvests, the growth of the forest C stock accelerated.
     Our results suggest that the important effects of management on forest growth allows the forest C stock and timber harvests to increase
     simultaneously.”
     https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0378112722001803#:~:text=Better%20management%20of%20existing%20forests,2%2Demission%2Dintensive%20materials.

     Sterman (die uitstekend werk heeft gedaan op het gebied van complexe systemen) heeft het dus niet mis, maar de conclusie is alleen geldig onder de aannamen die hij heeft gedaan. Die aannamen lijken inn ieder geval voor Noord-Europa niet op te gaan.

     Zie ook de Nederlandse Emissieautoriteit (NEa):
     “De NEa heeft geen aanwijzingen gevonden dat er in Estland structurele tekortkomingen in duurzaam bosbeheer zijn volgens de geldende duurzaamheidsnormen.”
     https://www.emissieautoriteit.nl/actueel/nieuws/2022/06/22/biomassa-uit-estland-voldoet-aan-duurzaamheidseisen#:~:text=De%20Nederlandse%20Emissieautoriteit%20(NEa)%20heeft,zijn%20volgens%20de%20geldende%20duurzaamheidsnormen

     LikeLike

245. Bert | 4 juli 2022 om 19:23 |

     Beste Bob

     Je schrijft: “in Europa (!) is het al heel lang zo, dat de bosbouw anticipeert op de TOEKOMSTIGE vraag. Zij doen dit door aan te planten en/of te herbebossen lang VOOR de oogst plaats kan vinden. Dit is de basis van het voortbestaan van deze bedrijfstak. Zo werkt het al sinds eind 19e eeuw in Scandinaviê, de Baltische staten, in de meeste Europese landen en overigens ook in Canada.

     Ja, Bob, maar dat werd aangeplant voor bouw en meubelindustrie, papier en een deel voor inlands biomassa gebruik
     Dat werd dus niet aangeplant om wereldwijd pellets te leveren.
     En dat de Europese bossen nog steeds groeien, daar waren we het vorige keer al over eens, maar ook dat die groei af is genomen,(artikel in Nature) mede door de gigantische pellethandel.

     Daar is ook geen discussie over, net zoals er geen discussie is over het feit dat de co2 uitstoot na decennia weer is opgenomen ( als de nieuwe aanplant het overleeft)
     Het probleem is dat bij biomassaverbranding enorme hoeveelheden co2 de lucht ingaan die de opwarming versnellen op een cruciaal moment
     De beleidsmakers weigeren die uitstoot bij verbranding mee te rekenen, terwijl die er gewoonweg WEL is, daardoor komt biomassa in aanmerking voor miljardensubsidies en is het een gigantische industrie geworden.
     En dan kan men wel blijven roepen dat die co2 eerst uit de lucht is gehaald door die bomen, maar dat is geen argument, omdat men die co2 niet terug de lucht in hoeft te blazen als men het in de bouw of meubelindustrie gebruikt zodat het voor langere tijd blijft opgeslagen.
     Alle bomen hebben co2 opgenomen, maar dat is nog geen reden om ze allemaal maar te verbranden.

     LikeLike

246. Bert | 4 juli 2022 om 20:03 |

     Beste Bart
     Ik zag je reactie te laat.
     Ik ben me ervan bewust dat er ook wetenschappelijke studies zijn die biomassa wel zien als goed alternatief, maar het probleem van de “carbon debt” of “payback time” blijft gewoon bestaan

     LikeLike

247. Hans Custers | 4 juli 2022 om 20:52 |

     Bert,

     Wat Bart je duidelijk probeert te maken is dat dat probleem niet afhangt van hoe wetenschappelijke studies het zien, maar juist van de echte omstandigheden in de echte wereld.
     Als er aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan kan het op een verantwoorde manier. De vraag is dan hoe je kunt garanderen dat er ook werkelijk aan die voorwaarden wordt voldaan. Ik denk dat iedereen het er wel over eens is dat dat nog niet zo eenvoudig is. Maar toch zou het de moeite waard kunnen zijn om daaraan te werken. Omdat anders misschien het kind met het badwater wordt weggegooid.

     LikeGeliked door 1 persoon

248. Bert | 5 juli 2022 om 06:20 |

     Beste Hans

     Sorry hoor, Hans, maar ben ik niet juist degene die de echte omstandigheden in de echte wereld gebruik als ik zeg dat er enorme hoeveelheden co2 bij de verbranding van biomassa vrijkomen?
     En dat beleidsmakers selectief in wetenschappelijke studies shoppen om te doen alsof dat niet zo is?
     Dat het niet eenvoudig is, daar zijn we het allemaal wel over eens en dat we zoveel mogelijk moeten doen om de opwarming te stoppen ook, maar ik verlang dat de beleidsmakers zich ook gewoon aan te feiten houden en geen boekhoudkundig trucje gebruiken.

     LikeLike

249. Hans Custers | 5 juli 2022 om 13:10 |

     Bert,

     Blijkbaar ben je niet bereid een serieus gesprek te voeren. Niemand heeft hier ontkend dat er CO2 vrijkomt bij het verbranden van biomassa. Sterker nog, dat is de insteek waar het verhaal van Guido mee begint.
     Ik stel voor om het hier maar bij te laten. Jij bent tegen het gebruik van biomassa. Dat mag en dat heb je voldoende duidelijk gemaakt. Die mening hoef je niet keer op keer te blijven herhalen, zeker niet als je daarbij de argumenten van anderen negeert.

     LikeLike

250. G.J. Smeets | 5 juli 2022 om 19:19 |

     Als ik me niet vergis zit 1,5°C onafwendbaar in de fysische pijplijn en is bij de huidige geopolitieke verhoudingen verdere GHG uitstoot tot +2°C zeer waarschijnlijk.
     In dat perspectief begrijp ik het thema ‘wel/niet biomassa in de energiemix’ fysisch gezien als een voetnoot, een dingetje in de marge van mitigatie-inspanngen. Het blogstuk van Guido van der Werf laat daarover geen twijfel bestaan.

     Biomassa ja/nee in de energiemix is een politiek/logistiek ding in de energietransitie. Het lijkt me wel wat om het ook zo te behandelen. Voor afwending van +1.5°C en +2°C is biomassa ja/nee irrelevant. Steek dat in je zak Bert en Math en kom niet terug met variaties op “ja maar…” Biomassa-stook is een politiek/logistiek ding. Bij GHG-opeenhoping in de atmosfeer is het een voetnootje. Duidelijk zo?

     LikeLike

251. Math Geurts | 5 juli 2022 om 20:35 |

     De basisvraag is of energetische benutting van biomassa al dan niet bijdraagt aan beperking van klimaatverandering. Het antwoord op die vraag is: ja.

     LikeLike

252. Bert | 6 juli 2022 om 06:32 |

     Al die peer reviewed wetenschappelijke artikelen proberen van tafel te vegen met een gastblog.
     Precies datgene waar men hier altijd terecht tegen ageert als anderen het doen.
     En dan roepen dat iedereen met kritiek geen serieus gesprek wil voeren.
     Dan is het inderdaad beter om het hier bij te laten

     LikeLike

253. G.J. Smeets | 6 juli 2022 om 13:38 |

     @ Math,

     “De basisvraag is of energetische benutting van biomassa al dan niet bijdraagt aan beperking van klimaatverandering. Het antwoord op die vraag is: ja.”

     Sorry maar de basisvraag van het blogstuk is een andere, namelijk of biomassa in de energiemix al dan niet bedraagt aan beperking van CO2-emissies. Het blogstuk van Guido van der Werf laat zien dat biomassa als component in de mix inderdaad daaraan kan bijdragen. Over beperking van klimaatverandering gaat het blogstuk niet.

     ‘Beperking van klimaatverandering’ (jouw woorden) is overigens onmogelijk. Regionale klimaatverandering is reeds ingezet o.i.v. toegenomen globale T. Verandering in eeuwenoude neerslagpatronen, toenemende temperatuur-extremen, instabiele zee- en grondwaterspiegels, etc. etc.. En dan hebben we anno 2022 globaal nog niet eens +1,5° aangetikt dat op korte termijn in de pijplijn zit te dringen. Laat staan +2°C dat in de fysische pijplijn zit bij de huidige (geo)politieke verhoudingen. Bij wijze van spreken: de weergoden zijn onverbiddelijk.

     @ Bert
     “Al die peer reviewed wetenschappelijke artikelen proberen van tafel te vegen met een gastblog.”

     Nee hoor, het blogstuk van Guido van der Werf veegt niks van tafel. In tegendeel, het legt heel veel op tafel. En daarop ben je bij herhaling gewezen in de discussiedraad. Ik snap wel dat je het er nu bij laat, zou ik ook doen als ik in je schoenen stond.

     LikeLike

254. Math Geurts | 6 juli 2022 om 14:16 |

     @G.J.Smeets,

     Je hebt gelijk waar je stelt dat Guido van de Werf het heeft over “beperken van CO2-emissies”. Daarmee voorkomt hij in dit verband onvruchtbare herhaling van discussie. Aan jou mijn vraag: waarom zou je CO2-emissie willen beperken als het niet is om klimaatverandering te beperken. Hoe weinig ook.

     LikeLike

255. G.J. Smeets | 6 juli 2022 om 16:42 |

     Math,

     O.k. over de insteek van Guido van der Werfs blogstuk zijn we het kennelijk eens. Je vraagt me vervolgens “waarom zou je CO2-emissie willen beperken als het niet is om klimaatverandering te beperken. Hoe weinig ook.”

     Antwoord: nou gewoon voor herziening van ‘onze’ functie in de ecologie van planeet aarde.

     LikeLike

256. Math Geurts | 6 juli 2022 om 20:14 |

     G.J..Smeets,

     Jouw argumentatie begint nu een religieus karakter te krijgen. Dan haak ik af al is het alleen maar omdat ik mij meen te herinneren wel eens gelezen te hebben dat ook zonder ‘ons’ de planeet aarde 1000 ppm CO2 heeft meegemaakt..

     LikeLike

257. G.J. Smeets | 7 juli 2022 om 13:04 |

     Math, ik heb de vraag beantwoord die jij me stelde. En vervolgens tik je me op religieuze vingers die ik niet heb maar die jij er kennelijk bijdenkt.
     Dus nogmaals mijn antwoord op je vraag: beperking van GHG-emissies (via de energietransitie waarin biomassa een rol speelt) heeft wat mij betreft als motief: herziening van onze ecologische functie op de planeet.

     Ik begrijp ‘onze’ toenemende GHG-emissie als habitueel spugen in de bron waaruit ‘we’ drinken. Het is dat spugen dat me tegen de borst stuit en ik begrijp de energietransitie als een poging om die gewoonte te doorbreken, niet om klimaatverandering te voorkomen. Klimaatverandering is reeds ingezet ook al hebben we niet eens +1,5°C aangetikt.

     LikeLike

258. Hans Custers | 7 juli 2022 om 13:26 |

     Goff,

     Terugdringen van de CO₂ uitstoot is wel degelijk bedoeld om klimaatverandering te beperken. Niet om die volledig te voorkomen, want dat is inderdaad onmogelijk. Maar beperken en voorkomen zijn niet hetzelfde.

     LikeLike

259. G.J. Smeets | 7 juli 2022 om 19:26 |

     Hans,

     “Terugdringen van de CO2 uitstoot is wel degelijk bedoeld om klimaatverandering te beperken..”

     Dank je de koekoek. Ik heb het daarom niet over CO2-uitstoot maar over GHG-emissies. De globale CO2-gerelateerde opwarming impliceert onder veel meer structurele afbreuk van permafrost. Hevelwerking etc. Daar ligt een ecologische bom: methaan, vele malen krachtiger GHG dan CO2.
     En er liggen nog andere bommen in de ecologische berm. Wat denk je, is de energietransitie snel genoeg om alleen al smelt van permafrost te voorkomen?

     LikeLike

260. Hans Custers | 7 juli 2022 om 21:44 |

     Goff,

     Wat ik zei over CO₂ geldt net zo goed voor andere broeikasgassen.
     En de energietransitie is niet snel genoeg om de smelt van permafrost helemaal te voorkomen, maar hopelijk wel om die te beperken. Je maakt met de opmerking daarover dus weer precies de fout waar ik je op wees.

     LikeLike

261. G.J. Smeets | 9 juli 2022 om 16:16 |

     Hans,

     Ik heb me niet duidelijk uitgedrukt, besef ik. Mijn aandachtspunt is dit: beperken van opwarming is iets anders dan beperken van klimaatverandering.

     Ik snap ook wel dat in de volksmond de frase ‘beperking van klimaatverandering’ heeft postgevat maar het is klimatologisch een zinledig concept. Hoe wil je de reeds ingezette klimaatverandering beperken als je niet weet of weten kunt hoe de warmtedistributie in de biosfeer zich komende decennia zal ontwikkelen. En dan laat ik potentiële geopolitieke en/of klimatologische ‘tipping points’ maar buiten beschouwing. Ik zie niet wat aan die ontwikkeling-in-wording te beperken is. Bij de huidige +1,2°C zijn er in diverse klimaatzones al forse verschuivingen in neerslagpatronen, in seizoensdynamiek, in frequentie van metereologische extremen, etc. Tel daarbij op dat +1,5°C met enige vertraging al onafwendbaar in de pijplijn zit. Plus de huidige stand van zaken anno 2022 dat de accumulatie van GHG in de atmosfeer nog altijd toeneemt.

     Effe technisch:
     Globale opwarming t.g.v. GHG concentratie is thermodynamisch calculeerbaar. Verandering van warmte/energie distributie in geografische zones is klimatologische terra incognita. IntuItief is dat goed te volgen neem ik aan. Epistemologisch gezien hebben we het over causale hiërarchie en je kunt niet van analyse niveau 1 (geconstateerde globale opwarming) overstappen naar niveau 2 (klimaatverandering) zonder arbitraire aannames over de relatie tussen die twee. Ik begrijp de GHG emissie-scenario’s van IPCC als een palet van arbitraire aannames. Arbitrair omdat IPCC aanvankelijk +2°C als acceptabele max. opwarming beschouwde, en het later afschaalde tot +1,5°C. Intussen gaan er stemmen van experts op dat onder de omstandigheden anno 2022 >2,3°C in de pijplijn zit, maar dat terzijde.

     Dus nee, ik zie niks in de frase ‘beperking van klimaatverandering’. Neemt niet weg dat ik wat zie in temperen van de globale T-toename. De reden is die ik hierboven al aangaf aan Math Geurts en waarop hij niet gereageerd heeft: herziening van ‘onze’ ecologische functie in de biosfeer van planeet aarde.

     LikeLike

262. G.J. Smeets | 14 juli 2022 om 18:15 |

     Hans,
     Je gaat niet in op mijn reactie hierboven waarin ik mijn gedachten voor je gepreciseerd heb. What’s up?

     LikeLike

263. Hans Custers | 14 juli 2022 om 22:44 |

     Goff,

     Soms kies ik ervoor om maar niet meer te reageren. Om de zoveelste oeverloze discussie te vermijden.

     LikeLike

264. Bert | 24 juli 2022 om 14:13 |

     De wetenschap heeft ook Brussel kunnen overtuigen.

     For the first time, a major EU regulatory body has concluded that one of the EU’s most climate-wrecking policies of the last decade – incentivising the burning of forests in the name of renewable energy – has to stop.

     On May 16, the European Parliament’s (EP) Environment Committee voted on revisions to the Renewable Energy Directive (RED) and the Land Use, Land-Use Change and Forestry (LULUCF) (see story below). But the vote must still be confirmed in plenary, expected in September.

     The MEPs’ opinion was crystal clear: primary woody biomass – essentially unprocessed wood – should no longer count towards Member States’ renewable energy targets, or be eligible for RED incentives. With a few important caveats and exceptions, this means no more direct public financial support, no more carbon dioxide emissions from burning it counted as zero, and no more access to new “green” finance under the EU Taxonomy for the energy produced out of primary woody biomass.

     https://www.fern.org/publications-insight/historic-vote-on-no-longer-burning-trees-for-energy-needs-to-be-defended-2513/

     LikeLike

265. Hans Custers | 24 juli 2022 om 16:31 |

     Bert,

     ‘The vote can be seen as the result of two different sets of concerns: the indisputable climate damage and biodiversity destruction caused by the unchecked growth of forest bioenergy, and the increasing protests of other wood-using sectors, who have suffered from inflated wood prices caused by biomass subsidies. This latter point is reflected in wording around the cascading principle which aims to ensure “the highest possible material use” of woody biomass and keeping burning it as a last resort.‘

     Dat lijkt me redelijk in overeenstemming met wat wij in deze discussie al meermaals hebben gezegd. Het lijkt er vooral op dat dergelijke nuances steeds weer aan jouw aandacht ontsnappen.

     LikeLike

266. Bert | 25 juli 2022 om 17:21 |

     Beste Hans

     Ik had geen enkele illusie dat ik hier iemand op andere gedachten zou kunnen brengen, maar dat je censuur zou toepassen omdat je je ongelijk niet toe wilt geven had ik ook niet verwacht.
     Jij en anderen vonden dat men de uitstoot bij verbranding niet mee hoefde te rekenen, ik vond van wel,en met goede reden, want dat is wat men in Brussel dus ook gaat doen, omdat ze de wetenschap niet langer konden negeren
     Biomassa dus uit de taxonomie, waar het nooit thuis hoorde.

     LikeLike

267. Hans Custers | 25 juli 2022 om 18:03 |

     Bert,

     Zie onze huisregels:

     ‘Geen eindeloze herhalingen van hetzelfde punt‘

     LikeLike

268. Pingback: Nuttige warmtepomp of onzinnige dwangpomp? | Klimaatverandering