Het is alweer bijna mei, de wereld wordt weer groen en in de oude havens van Rotterdam knokken de meerkoeten er weer flink op los. Ondertussen bouwen ze druk aan hun nieuwe nest. Het blijven Rotterdammers.
Tijd voor een nieuwe open discussie. Zoals altijd kunnen hier inhoudelijke discussies worden gevoerd (of voortgezet) over klimaat en klimaatwetenschap die geen betrekking hebben op specifieke blogstukken.
De afbeelding hierboven geeft voorbeelden van soorten waarvoor veranderingen in het leefgebied onder invloed van klimaatverandering zijn gedocumenteerd of worden voorspeld. De figuur is afkomstig uit een uitgebreid overzichtsartikel in Science: “Biodiversity redistribution under climate change: Impacts on ecosystems and human well-being” van Pecl et al.. Het artikel zit achter de betaalmuur van Science, maar de aanvullende informatie met een uitgebreide toelichting op de afbeelding is wel vrij toegankelijk. De video hieronder vat de hoofdpunten van dit artikel in een minuutje samen.
Klimaatverandering 
Vandaag in de hele wereld de People’s Climate March, inclusief vanaf 14.00 uur op het Museumplein in Amsterdam:
https://www.facebook.com/events/1337205619676916/
Voor een nationaal en internationaal klimaatbeleid dat sterk genoeg is om het doel uit het Parijsakkoord te realiseren: ruim onder de 2 graden blijven.
LikeLike
Mooie opening van nieuw seizoen Open discussie: de impacts van de opwarming op ecosystemen en menselijk welzijn. Zeer verhelderend vind ik de aanvullende info die bij het geciteerde artikel hoort.
In feite is dat info over adaptatie van non-humans aan de opwarming. En info over de gevolgen van die non-human adaptatie waar humans zich op hun beurt moeten aanpassen.
Adapt to adaption. Adaption rules.
LikeLike
Volgens de organisatie bijna 8000 deelnemers aan de klimaatmars in Amsterdam vanmiddag:
http://nos.nl/artikel/2170718-klimaatmars-amsterdam-trekt-duizenden-deelnemers.html
LikeLike
In Washington DC minstens 100.000 deelnemers aan Climate March, volgens Huffington Post (volgens organisatie waren het er 200.000):
http://www.huffingtonpost.com/entry/climate-march-2017_us_590371e1e4b0bb2d086e12ff
Veel mainstream media hebben het over “duizenden” of “tienduizenden”, zoals de NOS:
http://nos.nl/artikel/2170779-amerikanen-de-straat-op-tegen-trumps-klimaatplannen.html
Dus hoeveel waren het er: 20.000-40.000 of 100.000-200.000?
LikeLike
Hoi Lennart,
Nou, als er 100.00 of 200.000 deelnemers waren in Washington DC dan zijn het er toch ook “duizenden” of “tienduizenden”, zoals de NOS vannacht schreef? Het zijn er dan 100 of 200 maal deze “duizenden”. 😉
Ik kan daar niet zo mee zitten. De website van Nate Silver heeft leuke artikelen over de pogingen om het aantal bezoekers te tellen, bijvoorbeeld tijdens de Climate March van 2014:
https://fivethirtyeight.com/features/peoples-climate-march-attendance/
De Wall Street Journal hield het toen op “hundreds of thousands” wat formeel gezien ook correct en wel zo voorzichtig is:
Een dergelijke schatting gebruikt de dichtheid van het publiek in een bepaald gebied, over een bepaald tijdsinterval, als ‘maat’ voor het aantal bezoekers. Dat is ietwat discutabel. In mijn beleving telt iemand die met een passend vlaggetje of hoedje zwaait en niet verder komt dan bijv. het centraal station, ook wel mee. 🙂 Het is niet persé noodzakelijk om daarvoor tot de Dam door te lopen.
In het artikel van FiveThirtyEight wordt er ook gesproken over het wel of niet meetellen van mensen die op de “sidewalks and side streets” stonden. Daar is dan bijv. ook het winkelend publiek onder. Prof. Steven Doig geeft aan wat een manier zou zijn om te tellen:
LikeLike
Hoi Bob,
Ja dat tellen en schatten van mensenmassa’s is nog niet zo eenvoudig. Maar het zou toch mogelijk moeten zijn om in ieder geval de orde van grootte redelijk te schatten: ging het om duizenden, tienduizenden, honderdduizenden?
Van de mars in Amsterdam kunnen we obv dit filmpje misschien een redelijke schatting maken:
Het lijkt erop dat de hele mars hier gefilmd is: de eerste bijna 2 minuten aan het begin tot de kar met het klimaatkoor, en daarna op een andere plek nog ruim 20 minuten vanaf het klimaatkoor. In totaal duurde de passage van de hele stoet dus waarschijnlijk circa 22 minuten.
Het aantal passanten per minuut is nog best lastig te schatten, maar ik hou het op gemiddeld zo’n 200-300 per minuut. In totaal zouden er dan zo’n 4400-6600 deelnemers geweest zijn, met circa 5500 misschien als beste schatting? Wie een betere schatting heeft, mag het zeggen.
“Enkele duizenden” klinkt dan als nogal voorzichtige schatting, en “8000” als nogal hoge. Moeilijk te zeggen of dit veel uitmaakt voor de impact die de berichtgeving over het aantal deelnemers heeft op de publieke opinie, en die van de politiek, waar het uiteindelijk om te doen is.
Helemaal zonder betekenis lijkt het me echter ook niet. Dat zal ook wel de reden zijn dat er zo vaak gesteggeld wordt over het geschatte aantal deelnemers aan dit soort demonstraties, en dat sommige media eerder de hogere schattingen noemen, terwijl andere eerder de lagere schattingen geven.
LikeLike
We hadden het eerder over het risico op een kernoorlog tgv global warming stress. Een goede documentaire over het risico op kernoorlog is Countdown to Zero:
Dat is nog los van global warming stress, dus inclusief die stress zal het risico nog groter zijn/worden.
LikeLike
Hi Lennart,
Jullie bovenstaande conversatie doet me vooral denken aan de film Dr. Strangelove van Kubrick, met:
Kubrick vroeg zijn acteurs soms om een proef-take waarin zij hun rol zouden uitvergroten — overacting. Daarna zouden dan de echte opnames plaatsvinden. Uiteraard gebruikte hij in de montage vaak de meest uitzinnige ‘takes’. In dit fragmentje zie je dat de acteur die de Sovjet-ambassadeur speelt zijn lachen niet kan binnenhouden.
Zullen we weer terug naar de klimaatwetenschap? Er is een nieuw paper uit over het methaangas uit permafrost in de Oost-Siberische Zee:
http://www.biogeosciences.net/14/2283/2017/
LikeLike
Hi Bob,
Ik weet niet wat je precies bedoelt met je verwijzing naar Kubrick en Strangelove. Kun je dat iets uitgebreider toelichten?
Waar het mij om gaat: klimaatverandering kan wellicht het risico op militaire conflicten vergroten, inclusief nucleaire. Ik weet niet of het IPCC op dat mogelijke nucleaire risico expliciet ingaat, maar het lijkt me toch redelijk om dat risico goed te analyseren. Jou niet?
Ik heb nu even geen tijd, maar zal later nog even de waarschijnlijk meest relevante IPCC-hoofdstukken checken:
AR5 WG2 Hst.12:
Klik om toegang te krijgen tot WGIIAR5-Chap12_FINAL.pdf
AR5 WG2 Hst.19:
Klik om toegang te krijgen tot WGIIAR5-Chap19_FINAL.pdf
Als los daarvan het risico op nucleair conflict volgens sommigen onderschat wordt, dan lijkt me een nadere analyse daarvan ook nogal relevant. Jou niet? Of is dat niet geschikt voor de open discussie, of onvoldoende verbonden met klimaatwetenschap? Misschien is dat onderzoeksgebied nog in ontwikkeling? Ik weet het niet, maar hoor graag jouw idee hierover.
LikeLike
Hoi Lennart,
Jullie hadden het hierboven over ‘het einde van de wereld’. De zwarte komedie Dr. Strangelove (1964) van Stanley Kubrick bevat één van de meer plausibele scenario’s. Ik denk niet dat klimaatverandering – op zichzelf – dat voor elkaar zou kunnen krijgen.
Verder is elk excuus aan te grijpen om die film te noemen want het is een meesterwerk. 🙂 In 1989 is het door het US Library of Congress als nationaal erfgoed opgenomen in de National Film Registry.
“… dan lijkt me een nadere analyse daarvan ook nogal relevant.”
Ik vind het nogal speculatief hoewel de Open Discussie daar misschien ook wel voor bedoeld is. Er is inderdaad onderzoek dat wijst op een grotere kans op militaire conflicten – mogelijkerwijs ook nucleaire conflicten – als gevolg van onbeperkte klimaatverandering (‘onbeperkt’ in de zin van méér dan wat in Parijs is afgesproken).
LikeLike
Hoi Bob,
Er is ook onderzoek dat het geweld in Syrie mede wijt aan langdurige droogte door klimaatopwarming (ook al is moeilijk te bepalen in welke mate). Dat is dus nu al, en niet pas bij “onbeperkte” opwarming.
De vraag is dan bij welke opwarming conflicten tussen nucleaire gewapende staten of groepen mogelijk zo hoog oplopen dat een nucleaire escalatie kan volgen. Sommige experts schatten dat risico nu al vrij hoog in, dus los van (verdere) opwarming. Mijn idee is dat als opwarming zorgt voor meer kans op conflict en geweld, dan groeit ook de kans op nuclaire escalatie. Maar misschien is dat te simpel.
Een relevante vraag is verder hoe groot de kans is dat de opwarming beperkt blijft tot wat in Parijs is afgesproken. Hoe schat jij dat in? Ik zou zeggen: misschien 20%? Of is dat te optimistisch/pessimistisch?
LikeLike
Nou ja, als het geweld in Syrië mede te wijten is aan langdurige droogte door klimaatverandering… dan levert klimaatverandering logischerwijs nu al een bijdrage aan een toegenomen kans op nucleaire conflicten.
De oorlog in Syrië is immers één van de voornaamste ‘theatres’ geworden waar de VS en Rusland tegenover elkaar staan.
“Een relevante vraag is verder hoe groot de kans is dat de opwarming beperkt blijft tot wat in Parijs is afgesproken.”
Dat is geen kwestie van ‘kans’ maar van het bewust nemen en uitvoeren van maatschappelijke besluiten om de emissies (tijdig) te reduceren. Niet iets waar we een dobbelsteen over gooien, maar iets waar we zelf verantwoordelijk voor zijn. 🙂
LikeLike
“Dat is geen kwestie van ‘kans’ maar van het bewust nemen en uitvoeren van maatschappelijke besluiten om de emissies (tijdig) te reduceren. Niet iets waar we een dobbelsteen over gooien, maar iets waar we zelf verantwoordelijk voor zijn.”
Natuurlijk, maar het gaat m.i. ook om een besluit dat gebaseerd is op inschattingen van mogelijkheden, belangen, kosten en baten, waarvan een onderzoeker op Mars een inschatting zou kunnen proberen te maken met welke waarschijnlijkheid dat besluit ook werkelijk uitgevoerd zal worden. Toegegeven, het is een schatting met de natte vinger, maar je moet ergens beginnen…
LikeLike
Maar we zijn geen onderzoekers op Mars.
We zitten zélf aan de knoppen en cynische of optimistische inschattingen van een ‘kans’ zeggen alleen iets over de mate van cynisme of optimisme. Sterker: spreken in termen van ‘kans’ is een manier om de eigen verantwoordelijkheid te ontlopen.
De beroemde filosoof Yoda zou gezegd hebben: “Do. Or do not. There is no chance.”
Het gaat weer lekker met de favoriete filmfragmenten. 😉 Zoals je zeer goed weet voldoen de huidige toezeggingen (INDC’s) van de VS, EU, China etc. nog niet aan wat er nodig is om de Parijse afspraken te halen. Dat is in dit blogstuk besproken: Het klimaatakkoord van Parijs en zie ook:
http://www.pbl.nl/nieuws/nieuwsberichten/2016/internationale-klimaatplannen-schieten-tekort-voor-klimaatdoel-parijs
LikeLike
I like your spirit, Bob. Failure is not an option:
Alleen blijkt in de geschiedenis “failure” wel degelijk van tijd tot tijd voor te komen, ondanks besluiten en vastberaden voornemens en pogingen om die uit te voeren. Evenals andersom mensen successen geboekt hebben die anderen, en misschien zelfs zijzelf wel, voor zo goed als onmogelijk hielden.
In het Amerikaanse zomerkamp waar ik in 1989, 1990 en 1991 werkte zeiden ze altijd: “You’ve never failed, unless you’ve failed to try”. Dus zelfs als we bv maar 20% kans zouden hebben om ruim onder de 2 graden te blijven, dan moeten we proberen die kans te grijpen, en dat betekent inderdaad die nationale doelen en het beleid bijna overal aanscherpen.
LikeLike
Hoi, Hoe kijk je aan tegen de inschatting van de IPCC dat bij mogelijk iets meer opwarming er een nieuwe African Humid Period kan ontstaan van stabiele en langdurige precipatie in de Sahara en Sahel zoals we die kenden van 16kABP – 6kABP . En over die laatste periode: er wordt hier gewaarschuwd over een mogelijk catastrofale positive feedback als er Siberisch methaan vrij komt in de atmosfeer. Hoe zat dit gedurende warmere periodes tijdens het Eemien of meer recent het Holecene Climate Optimum en hoe komt het dat die toen niet leiden tot een zich versnellende opwarming van de Aarde zoals nu wel wordt voorspeld door “de modellen”? Verder… ben je het me eens dat er weinig bekend is over verleden temperatuurschommelingen zoals de zeer snelle (veel sneller dan nu) opwarming aan het einde van de jonge Dryas zoals blijkt uit b.v. de GIST data? Hoe weten we dat b.v. het effect van CO2 niet veel groter is dan we dachten en door relatieve afkoeling (b.v. verdieping van de Kleine IJstijd) wordt gedempt? De attributiemodellen zijn immers op waarnemingen (van een veel complexer dynamische werkelijkheid dan eenvoudig natuurkundig model of laboratorium experiment kan nabootsen) gebaseerd en kunnen daardoor mogelijk niet “verklarend adequaat” zijn?
LikeLike
@thijscobben
Nou Thijs, je gooit hier wel erg veel vragen op een hoop. Enkele verwijzingen + opmerkingen daarover:
– Over het AHP kun je hier het e.e.a. vinden:
https://klimaatverandering.wordpress.com/2016/12/04/ahp/
– Hier een prima stuk over het vrijkomen van methaan door koolstofcyclusexpert David Archer: http://www.realclimate.org/index.php/archives/2012/01/much-ado-about-methane/:
“Its the CO2, friend.”
– Lokaal kan aan het einde van de Younger Dryas de opwarming best sneller verlopen zijn dat nu mondiaal het geval is. Lokaal zijn de temperatuurschommelingen namelijk vaak groter dan mondiaal. In de mondiale temperatuurreconstructie van Shakun is een snellere opwarming dan de huidige niet aanwezig, maar de resolutie van de datapunten daarin is 100 jaar. Meer info daarover in:
https://skepticalscience.com/skakun-co2-temp-lag.html
Zie ook figuur 3 in:
https://klimaatverandering.wordpress.com/2013/03/17/de-twee-tijdperken-van-marcott/
– Bij de Kleine IJstijd speelt niet alleen een verandering in de zonneactiviteit een rol, maar ook vulkaanuitbarstingen en in enige mate ook veranderingen in de CO2-concentratie:
http://onlinelibrary.wiley.com/wol1/doi/10.1029/2011GL050168/abstract
http://www.nature.com/ngeo/journal/v9/n9/abs/ngeo2769.html
LikeLike
Beste Thijs,
Als aanvulling op wat Jos al zegt, het volgende:
“En over die laatste periode: er wordt hier gewaarschuwd over een mogelijk catastrofale positive feedback als er Siberisch methaan vrij komt in de atmosfeer.”
Nee, integendeel. Over dat onderwerp schrijven we: “Over de kans op het vrijkomen van grote hoeveelheden methaan is recent veel gesteggeld n.a.v. een publicatie van Whiteman et al.“, en:
“Anderen beweren dat het afsmelten van het zee-ijs een voorbode is van andere gevaarlijke kantelpunten zoals het vrijkomen van methaan uit permafrost en uit de oceaanbodem (Arctic Methane Emergency Group; Duarte et al., 2012). Een deel van de onenigheid lijkt terug te voeren te zijn op …”
Zie bijvoorbeeld het blogstuk: Klimaatjagers: op zoek naar kantelpunten (‘tipping points’) in het klimaatsysteem
Je aanname dat het Eemien en het Holocene Climate Optimum warmer zouden zijn geweest dan nu, is overigens discutabel. Volgens veel onderzoek was het Eemien slechts ca. 1 á 1,5 ℃ warmer dan onze pre-industriële temperaturen en we zijn nu ook al ruim 1 ℃ boven pre-industrieel.
Wezenlijker is dat het niet zal blijven bij de huidige +1 ℃ maar dat we — bij ongewijzigd beleid — op weg zijn naar 4 ℃ of 5 ℃ boven pre-industrieel gedurende de 22e eeuw. Dergelijke temperaturen liggen wel degelijk ver boven die tijdens het Eemien en de ‘rate of change’ is, mondiaal gezien, dan ook zonder precedent. Met andere woorden: kijk niet alleen naar de huidige temperatuur maar ook naar waar we op afstevenen in het geval van ‘business as usual’.
LikeLike
De European Marine Board verwijst naar een publicatie van vorig jaar in het tijdschrift Nature Climate Change. Die studie rekent de gevolgen in de komende 10.000 jaar door van vier CO2-uitstootscenario’s.
Al die scenario’s gaan ervan uit dat we het klimaatprobleem over maximaal enkele eeuwen hebben opgelost. Maar uit de doorrekeningen blijkt dat het kwaad dan al is geschied. De aarde merkt de gevolgen nog vele millennia lang.
Het zwartste scenario in die studie is het business as usual-scenario. De CO2-uitstoot stijgt daarin nog de hele 21ste eeuw mee met de bevolkings- en economische groei. Daarna beginnen we aan het oplossen van het klimaatprobleem, zodat de uitstoot afneemt tot 0 in het jaar 2300. Gevolg: de zeespiegel stijgt de komende 10.000 jaar met bijna 60 meter.
Het mildste scenario in de studie houdt in dat de wereldwijde CO2-uitstoot vanaf nu niet meer stijgt, en al over vijftig jaar gaat dalen. Ook de eerste afspraken die nu zijn gemaakt in het kader van ‘Parijs’ sturen aan op afvlakking. Maar zelfs in dat milde scenario is een grote zeespiegelstijging op de lange termijn onvermijdelijk: 25 meter over 10.000 jaar.
De European Marine Board roept daarom op tot strengere maatregelen tegen klimaatverandering. Of die een grote zeespiegelstijging op de lange termijn kunnen voorkomen, heeft de organisatie niet doorgerekend.
„Politici denken dat het met het Parijse klimaatakkoord wel ongeveer klaar is met het tegengaan van de opwarming van de aarde, maar we hebben veel drastischer maatregelen nodig”, zegt Jan de Leeuw, oud-directeur van het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ). Hij heeft het onderwerp bij de Europese zeeraad op de agenda gezet, nadat hij de publicatie in Nature Climate Change had gelezen.
Misleidende indruk
Ook de onderzoekers van die studie zijn kritisch over de eerdere prognoses van het VN-klimaatpanel IPCC, omdat die slechts tot het jaar 2100 lopen (ooit gekozen wegens beperkte computerrekenkracht). Het heeft bij het publiek de „misleidende indruk” gewekt dat klimaatverandering een probleem van de 21ste eeuw is.
Uit eerdere modelberekeningen was al duidelijk dat 20 tot 40 procent van de door de mens uitgestoten CO2 nog duizenden jaren in de atmosfeer blijft. Het opwarmend effect van het broeikasgas houdt minstens zo lang aan. Grootste zorg daarbij is het afsmelten van de ijskappen op Groenland en Antarctica, en de zeespiegelstijging die daarvan het gevolg is.
Het klimaat is een traag systeem, zegt Detlef van Vuuren, hoogleraar mondiale milieuproblemen aan de Universiteit Utrecht. Hij is niet bij de publicatie betrokken, net zomin als bij de noodkreet van de European Marine Board. „Er kunnen nu processen in gang gezet worden die heel lang duren, en onomkeerbaar zijn”, zegt hij.
Hij benadrukt dat er over die prognoses nog allerlei onzekerheden zijn. Maar dat is geen excuus om niks te doen. „Je gaat niet met 130 kilometer per uur naar een afgrond rijden in de hoop dat er onderweg misschien nog een betere rem uitgevonden wordt.”
Wel is hij sceptisch over de oproep van de European Marine Board om de huidige CO2-uitstoot in 20 tot 30 jaar tijd terug te brengen tot nul. „Dat lijkt me politiek en maatschappelijk onmogelijk.”
De kans dat er een nieuwe African Humid Period kan ontstaan van stabiele en langdurige precipatie in de Sahara en Sahel zoals we die kenden van 16kABP – 6kABP is nul, nul Thijs.
Lieuwe
LikeLike
Lieuwe ik hoe kom je bij je stelling dat de kans van terugkeer naar de AHP nul, nul is? Want ik lees op http://www.geo.vu.nl/~renh/AHP-term.htm “The IPCC expects a significant increase in precipitation in the Western Sahara/ Sahel region in the 21st century. ” en als je zijn artikel leest is dat ook best logisch eigenlijk? Verder biedt je in je hele daarboven gestelde, nogal onredelijk alarmistisch overkomende wegens zie hieronder, tekst geen enkele ondersteuning voor die stelling?
Waarom zou je je in een relatieve prioriteitenafweging zo ontzettend druk maken over 60m zeespiegelstijging en 5oC temperatuurstijging in de 22e eeuw of nog ver daarna als er veel grotere bedreigingen voor het voortbestaan van de mensheid zijn dan die? Het feitelijke, zelfs aan menselijke CO2 uitstoot onderliggende, probleem is de bevolkingsexplosie van de mensheid.
Bovendien stel je dat zelfs bij een accute 0 uitstoot (met een accute pandemie aan menselijke problematiek op gebied van voedselvoorziening, veiligheid en gezondheidskwesties tot gevolg) de zeespiegel en temperatuur toch al heel ver zullen stijgen. Misschien wordt het tijd op zoek te gaan naar damage control ipv prevention?
LikeLike
Hoi Bob,
Dank je wel voor je reactie!
Waarop baseer jij de uitspraak dat het in HCO en zelfs het Eemien niet kouder zou zijn dan nu? Heb je daar verwijzingen voor?
Als je hebt over “pre-industriele temperatuur waarden” welke referentieperiode bedoel je dan?
Als je zegt “the rate of change” dan wil ik je verzoeken naar b.v. de GIST data te kijken (jou vast bekend) en naar de temperatuurverschuivingen van 5oC in 1 eeuw tijd aan het einde van de jonge Dryas. Ook zijn er gebeurtenissen zoals o.a. het 8.2ky event die een zeer plotse dip in wereldtemperatuur blijken te hebben.
Hoe kijk je aan tegen deze historische temperatuur records?
– Snelle opwarming na LIA met sindsdien niet meer vertoonde hevige overstromingen ten gevolge van smeltend landijs in Praag http://en.muzeumprahy.cz/content/gallery/1580/detail/1430083126-1398767960-f-erban-povoden-1784-medirytina.jpg
– De St Luciavloed waardoor Friesland van Holland gescheiden is? http://www.digitaleetalages.nl/thema/water/overstromingen-in-nederland/sint-luciavloed.html
En zo kan je doorgaan met cataclystische gebeurtenissen ten gevolge van plotsklapse en ingrijpend veranderende weerpatronen.
Als iets ongebruikelijk lijkt in het huidige klimaat is het haar relatieve stabiliteit. Blijkt toch vooral ook uit de GIST data. Hoe kijk je daar tegenaan?
LikeLike
Hier boven is natuurlijk 5 graden celsius het is geen 0 maar een o (kleine o of graad symbool) tussen de 5 en de C, he?
LikeLike
https://en.wikipedia.org/wiki/Eemian#Global_temperatures
Over temperatuur in het Eemien: de beschrijvingen van loofbossen op Alaska en Finland en wouden tot boven de Poolcirkel vind ik veelzeggender dan de unsupported claim “het was ten zuiden van de Alpen kouder” en ook dan de manipulatieve (want niet op gaussiaans gefilterde c.q. op (overtrokken +5C in 2100) prognoses (2100) gebaseerde) rode punten (tov rode trendlijn ook zeer misleidend) in deze grafiek:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5f/All_palaeotemps.svg
Over data manipulatie wat eigenlijk ook opvalt zijn de volgende grafiekjes voor het HCO (NOAA heeft vergelijkbare grafiekjes voor het Eemien)
https://www.ncdc.noaa.gov/global-warming/mid-holocene-warm-period
er is namelijk een directe correlatie tussen “weinig” of zelfs “helemaal geen” datapunten en opmerkelijke afkoeling die dan weer in het straatje valt van de “narrative” ‘Het was niet zo warm in het HCO/Eemien, nee, de Modern Warm Period, die is pas echt warm!”
Want voor datamanipulatie en (visuele) misleiding uit het alarmistenkamp zijn we hopelijk allemaal wat alert geworden?
LikeLike
Thijs,
Onbewezen beschuldigingen en insinuaties van bijvoorbeeld manipulatie of misleiding zien we liever niet op dit blog. Gelieve deze in het vervolg achterwege te laten. Het zit een constructieve discussie alleen maar in de weg.
En discussies over temperatuurreconstructies en aanverwante zaken leiden tot niets als je geen onderscheid maakt tussen lokale gegevens en het mondiale gemiddelde. Lokale schommelingen kunnen aanzienlijk groter zijn (bijvoorbeeld door de arctische amplificatie) dan mondiale veranderingen, of soms zelfs helemaal de andere kant op gaan. Als je daar geen rekening mee houdt ligt het risico van “cherry picken” snel op de loer.
LikeLike
Beste Thijs Cobben,
“… dat het in HCO en zelfs het Eemien niet kouder zou zijn dan nu”
Huh? Dat schreef ik niet. Dat het Eemien warmer (!) geweest zou zijn dan ‘nu’ is wat jij hierboven zelf suggereert met: “Hoe zat dit gedurende warmere periodes tijdens het Eemien of meer recent het Holecene Climate Optimum en hoe komt het dat die toen niet leiden tot een zich versnellende opwarming van de Aarde zoals nu wel wordt voorspeld door “de modellen”?”
Het hangt er vanaf wat je precies met ‘nu’ bedoelt. De warmste periode van het Eemien (Marine Isotope Stage 5e) was mondiaal gemiddeld waarschijnlijk 1 á 2 ℃ warmer dan de pre-industriële temperaturen van vóór 1750.
James Hansen et al. geven in een recente wetenschappelijke publicatie een overzicht van het Eemien (zij vatten bijna al het onderzoek over die periode samen, met tientallen referenties). Ik kan je aanraden om het te lezen vanaf pagina 3, waar Hansen en collega’s schrijven:
Zie: http://www.atmos-chem-phys.net/16/3761/2016/acp-16-3761-2016.pdf
Het is belangrijk om te beseffen dat we bij de huidige CO2- en CH4-niveau’s nog ver verwijderd zijn van een evenwicht. Zelfs als deze concentraties nu niet meer toe zouden nemen (wat ze wel doen), hebben we nog aardig wat opwarming tegoed. De huidige CO2-concentratie is nu al ca. 40% hoger dan tijdens de warmste periode van het Eemien.
Hansen en collega’s:
Let wel: ‘peak’ Eemian temperature.
Wel was de verdeling van het zonlicht over de aardbol, tijdens de verschillende seizoenen, anders dan nu (‘orbital forcings’). Zo kwam de zon op hoge noordelijke breedtegraden in de zomer, hoger boven de horizon. M.i. kan je de situatie in het Eemien niet voor de volle 100% vergelijken met de huidige opwarming. Tegen het einde van de 21e eeuw zullen we de mondiaal gemiddelde temperaturen van het Eemien waarschijnlijk ruim overtreffen.
LikeLike
Nog een aanvulling: grote schommelingen in de (mondiaal gemiddelde) temperatuur in het verleden zouden, volgens natuurwetenschappelijke logica, wijzen op een grote gevoeligheid van het klimaat voor veranderingen in de energiebalans. Ofwel: op sterke positieve feedbacks in het klimaatsysteem. En die feedbacks zouden dan ook de menselijke invloed versterken.
Grote natuurlijke schommelingen wijzen dus eerder op veel menselijke invloed dan op het tegendeel. Als je de natuurwetenschappelijke logica consistent toepast.
LikeLike
“Misschien wordt het tijd op zoek te gaan naar damage control ipv prevention?”
Misschien is het tijd dat mensen beseffen dat het geen òf òf beslissing is, maar een èn èn.
Hier laat ik het maar bij, ik heb weinig behoefte aan verdere discussies met iemand die het maar over bedrog, leugens en manipulatie heeft.
LikeLike
Thijs,
Je hebt gelijk ik had het beter moeten verwoorden: Mijn laatste (eigen) zin had moeten eindigen met: is van nul, nul belang Thijs. Bovendien had ik duidelijk moeten maken dat de tekst daarboven niet van mij was maar van Marcel aan de Brugh (13 maart NRC).
https://www.nrc.nl/nieuws/2017/03/13/co2-uitstoot-kan-op-zondvloed-uitlopen-7357281-a1550117
Ik begrijp trouwens niet hoe jij met jouw lichtpuntje het hele probleem zou kunnen bagatelliseren van alle deltabewoners.
Lieuwe
LikeLike
Beste Albert,
In antwoord op je reactie hier:
“Ik heb nog nergens een artikel gezien waar een model beschreven wordt hoe de aarde warmer wordt door een beetje meer CO2, en dat dat model daarna bevestigd wordt met experimenten.”
Dan dien je een studieboek te gaan lezen zoals die op dit blog wel vaker aangehaald worden.
Het gaat hier overigens niet om een “model” in de zin van een computersimulatie of computermodel maar om de theorie van planetaire atmosferen en van het stralingsevenwicht. Die wordt bijvoorbeeld in de volgende linkjes beknopt samengevat:
http://www.atmos.washington.edu/2001Q1/211/notes_for_011001_lecture.html
https://www.acs.org/content/acs/en/climatescience/energybalance/predictedplanetarytemperatures.html
Zonder een broeikaseffect zou het op Aarde gemiddeld -18 ℃ zijn. In werkelijkheid is de gemiddelde temperatuur op Aarde ca. +15 ℃. Dit verschil wordt geheel-en-al veroorzaakt door het broeikaseffect (de ondoorzichtigheid v.d. dampkring voor de uitgaande langgolvige warmtestraling) door broeikasgassen zoals H2O, CO2 en CH4.
Indien het broeikaseffect de temperatuur op Aarde zo’n 33 ℃ boven de planetaire evenwichtstemperatuur doet zijn… is het niet zó verwonderlijk dat het verdubbelen van het CO2-gehalte de temperatuur op Aarde nog eens met enkele graden doet oplopen? Dat is het versterkte broeikaseffect.
Elk studieboek over klimaatwetenschap bevat een beschrijving van de theorie en van de observationele bevestigingen ervan. Lees bijvoorbeeld dit goed toegankelijke artikel:
Infrared radiation and planetary temperature
door Prof. Pierrehumbert, University of Chicago, in Physics Today.
LikeLike
In vervolg/aanvulling op mijn off-topic reactie hier aan Hans Labohm (over Nicholas Stern en de economie en ethiek van klimaatverandering):
https://klimaatverandering.wordpress.com/2017/06/01/klacht-climategate-groene-rekenkamer-nos-berichtgeving-klimaatverandering/#comment-19898
wijs ik graag nog op het tweede deel van Stern 2014, waarin hij o.a. ingaat op de grenzen van standaard-discouting, en waarvan de samenvatting luidt:
Klik om toegang te krijgen tot WP84b-Ethics-equity-and-the-economics-of-climate-change.-Paper-2.pdf
“Both intergenerational and intratemporal equity are central to the examination of policy towards climate change. However, many discussions of intergenerational issues have been marred by serious analytical errors, particularly in applying standard approaches to discounting; the errors arise, in part, from paying insufficient attention to the magnitude of potential damages, and is part from overlooking problems with market information. Some of the philosophical concepts and principles of Paper 1 are applied to the analytics and ethics of pure-time discounting and infinite-horizon models, providing helpful insights into orderings of welfare streams and obligations towards future generations. Such principles give little support for the idea of discrimination by date of birth. Intratemporal issues are central to problematic and slow-moving international discussions and are the second focus of this paper. A way forward is to cast the policy issues and analyses in a way that keeps equity issues central and embeds them in the challenge of fostering the dynamic transition to the low-carbon economy in both developed and developing countries. This avoids the trap of seeing issues primarily in terms of burden-sharing and zero-sum games – that leads to inaction and the most inequitable outcome of all.”
LikeLike
Voor wie nieuwsgierig is hoe het zeeijs ten noordwesten van Groenland er momenteel bij ligt vergeleken met vijf jaar geleden:
http://neven1.typepad.com/blog/2017/06/piomas-june-2017.html?cid=6a0133f03a1e37970b01bb09a32afb970d#comment-6a0133f03a1e37970b01bb09a32afb970d
Qua volume ligt er nu waarschijnlijk minder Arctisch zeeijs dan ooit (in de afgelopen paar duizend jaar) rond deze datum.
LikeLike
Beste Boels,
Je reageerde (door Bob als off-topic verwijderd) in de draad over de brief van Labohm cs aan de NOS op mijn opmerking hier, met name waar ik zei:
https://klimaatverandering.wordpress.com/2017/06/01/klacht-climategate-groene-rekenkamer-nos-berichtgeving-klimaatverandering/#comment-19981
‘Zoals “klimaatalarmisten” bezorgd zijn om de mogelijke gevolgen van voortgaande klimaatopwarming, zo zijn “pseudo-sceptici” waarschijnlijk vooral bezorgd dat sterk klimaatbeleid leidt tot verlies van de levensstijl en sociale positie waaraan ze gehecht zijn, daarbij gevoed door een fossiele industrie die zich terecht existentieel bedreigd voelt.’
Als ik het goed begreep vroeg je of sterk klimaatbeleid volgens mij per definitie leidt tot verlies van een bepaalde levensstijl en sociale positie, of dat “pseudo-sceptici” daar vooral bezorgd om zijn, maar dat die bezorgdheid niet nodig is. Klopt dat?
Kort antwoord: obv de analyses die ik gezien heb, is mijn indruk dat bepaalde elementen van de huidige Westerse levensstijl niet duurzaam zijn en bij sterk klimaatbeleid opgegeven moeten worden (bv veel vliegen en veel vlees/zuivel consumeren, of algemener: onze cultuur van consumentisme en ons geloof in het dogma dat oneindige groei op een eindige planeet mogelijk en noodzakelijk is), maar dat het gemiddelde levenspeil ruimschoots genoeg zal zijn voor een goed leven voor iedereen, onder voorwaarde dat we de welvaart wat gelijker verdelen dan momenteel. Misschien wordt dat leven zelfs wel veel beter dan het nu is.
LikeLike
Systeemtherapeut Gerie Hermans schreef een uitgebreide impressie van het recente symposium Klimaatstemming:
Hopelijk gaan meer mensen uit de GGZ-sector hiermee aan de slag.
LikeLike
Af en toe is er al aanzienlijke oppervlaktesmelt op West-Antarctica:
https://www.washingtonpost.com/news/energy-environment/wp/2017/06/15/scientists-just-documented-a-massive-melt-event-on-the-surface-of-antarctica/?utm_term=.b22d3b233f5d
‘Scientists have documented a recent, massive melt event on the surface of highly vulnerable West Antarctica that, they fear, could be a harbinger of future events as the planet continues to warm.
In the Antarctic summer of 2016, the surface of the Ross Ice Shelf, the largest floating ice platform on Earth, developed a sheet of meltwater that lasted for as long as 15 days in some places. The total area affected by melt was 300,000 square miles, or larger than the state of Texas, the scientists report.
That’s bad news because surface melting could work hand in hand with an already documented trend of ocean-driven melting to compromise West Antarctica, which contains over 10 feet of potential sea level rise.
“It provides us with a possible glimpse of the future,” said David Bromwich, an Antarctic expert at Ohio State University and one of the study’s authors. The paper appeared in Nature Communications.
“You probably have read these analyses of West Antarctica, many people think it’s slowly disintegrating right now, and it’s mostly thought to be from the warm water eating away at the bottom of critical ice shelves,” Bromwich continued. “Well, that’s today. In the future, we could see action at the surface of these ice shelves as well from surface melting. So that makes them potentially much more unstable.”’
LikeLike
https://www.sciencedaily.com/releases/2016/09/160929143808.htm
Misschien kunnen zij ,die nog meer windenergie willen, dit ook eens wat meer in hun overweging meenemen.
LikeLike
peter.r,
Als je zo begaan bent met het lot van vogels kun je beter tegen katten ageren dan tegen windturbines. http://www.motherjones.com/politics/2013/01/chart-cats-vs-turbines/
LikeLike
…en gebouwen.
https://www.sciencenews.org/article/windows-may-kill-988-million-birds-year-united-states
LikeLike
Dat katten vogels doden is nog geen reden om een ieder toestemming te geven dit ook moedwillig te doen.
En een moderne samenleving kan niet functioneren zonder gebouwen met ramen(of vervoer ) ,maar wel zonder windenergie.
LikeLike
Trouwens peter r. moet blij zijn. Gieren mollen ook weleens vogels, nou da’s toch mooi eentje minder.
Intussen heeft GL/Klaver een uitmuntende strategische zet gedaan. Want vier jaar klimaatverandering kan de partij de grootste laten worden. GL kan alvast een beetje gaan praten over de ethniciteit die dit jaar de #2 der Middellandse Zee-vluchtelingen is: Bangladesh. Geheel conform verwachting één van de eerste grote pushers van klimaatvluchtelingen, naast vanzelfsprekend het uitdrogende MO en de uitdrogende Maghreb en Sahel.
LikeLike
“maar wel zonder windenergie”
Klik om toegang te krijgen tot SD_SCB_Bird_and_bat_mortalities.pdf
“The study estimates that wind farms and nuclear power stations are responsible each for between 0.3 and 0.4 fatalities per gigawatt-hour (GWh) of electricity while fossil-fueled power stations are responsible for about 5.2 fatalities per GWh.”
LikeLike
cRR kampen. Geen commentaar.
Marco.
Dank voor uw reactie.
Ik bedoel dat een samenleving uitstekend kan fuctioneren zonder windenergie,maar zal toch ingaan op uw link.
De tekortkoming in dit onderzoek is dat wbt de fossiele en nucleaire energie
de dode vogels worden meegeteld in de mijnen waar de grondstoffen worden gewonnen (upstream),en bij windenergie niet.
En er worden ook heel wat vogels gedood bij de winning van koper,wat in grote hoeveelheden nodig is bij windmolens
https://www.ecowatch.com/snow-geese-die-montana-2133506920.html
LikeLike
Beste Peter R.
Het is een beetje raar om tegen windenergie te protesteren vanwege de dode vogels… wanneer 1 GWh fossiel vervangen door 1 GWh windenergie nou juist 5.2 – 0.4 = 4.8 dode vogels uitspaart per GWh?
“De tekortkoming in dit onderzoek is dat wbt de fossiele en nucleaire energie de dode vogels worden meegeteld in de mijnen waar de grondstoffen worden gewonnen (upstream),en bij windenergie niet.”
Nou, van de bijna 5.2 fatalities/GWh voor fossiel is slechts 0.02 door ‘upstream’, lees ik in de tabel 3 van deze studie?
Je kan daarvoor corrigeren door de ‘upstream’ fatalities voor fossiel niet mee te tellen, net als bij windenergie. Dan is de verhouding 5.16 fatalities/GWh voor fossiel vs. 0.3 á 0.4 fatalities/GWh voor windenergie. Dus ruim 13 x meer dode vogels bij fossiele opwekking.
In werkelijkheid zit het grote verschil in de onderste regel van tabel 3 over fossiel: 4.98 fatalities/GWh door climate change. De andere posten in deze studie vallen daarbij in het niet.
Zie: http://www.biol.uw.edu.pl/pl/files/docs/st_dokt/SD_SCB_Bird_and_bat_mortalities.pdf
LikeLike
Tja dat vogel verhaaltje van ene Peter R. Is weer zo’n typische twijfelbrigadier dingbat.
Vogels zijn geen sufferds, ze leren snel lokale obstakels en gevaren te herkennen en ontwijken. Ze kunnen echter niet wennen aan vergiftiging en habitat-vernietiging. Windmolens zijn peanuts voor vogels. Zie http://www.biol.uw.edu.pl/pl/files/docs/st_dokt/SD_SCB_Bird_and_bat_mortalities.pdf
“Wind turbines seem to present a significant threat to birds because all of their negative external-
ities are concentrated in one place, while those from conventional and nuclear fuel cycles are spread across space and time. Avian mortality and wind energy has consequently received far more
attention and research than the avian deaths associated with coal, oil, natural gas, and nuclear power systems, even though this study suggests that wind energy may be the least harmful to birds.”
LikeLike
@Lennart van der Linde | juni 11, 2017 om 12:42 |
Mijn verwijderde reactie ging over het verlies van levensstijl en sociale positie van ““pseudo-sceptici”” als reden van het sceptisch zijn.
Ik wees er op dat het verlies twee kanten heeft en dat “alarmisten” nu genieten van een levensstijl en sociale positie die zonder de klimaatproblematiek en het ogenschijnlijk daarop berustende beleid onmogelijk lijkt.
M.a.w. als het mee zou vallen met de klimaatdreiging dan vermindert de huidige levenstijl en sociale positie van “alarmisten”.
Het klimaat is een verdienmodel.
“.. is mijn indruk dat bepaalde elementen van de huidige Westerse levensstijl niet duurzaam zijn en bij sterk klimaatbeleid opgegeven moeten worden ..”
Die levensstijl is kennelijk voor iedereen aantrekkelijk.
Ik weet niet goed wat ik mij voor de geest moet halen als je het hebt over een sterk klimaatbeleid; drastisch beperken van de CO2-uitstoot?
Dat lukt niet met het huidige symbolische klimaatbeleid: zonne- en windenergie zijn niet geschikt voor een bestendige energievoorziening en zullen bij een hogere penetratiegraad voor maatschappelijke onrust zorgen door brown- en black-outs en dus knagen aan de bereidheid tot gedogen van de burger.
Kreten als “het waait altijd wel ergens” en “de zon altijd wel ergens” komen uit een a-technische fabeltjeskrant; wil je aanliggende regio’s voorzien van elektriciteit dan dien je het eigen opgestelde vermogen en de transportcapaciteit tenminste te verdubbelen, tot het tienvoudige toe.
Eerlijker verdeling van de welvaart zou mooi zijn, pogingen daartoe met ontwikkelingshulp mochten niet baten (met oorspronkelijk goede bedoelingen red je het niet). Moet “eerlijker” nog wel goed gedefinieerd worden.
Voorwaarde van welstand is rust, vrede en goed bestuur.
LikeLike
Peter.R, nu kan je wel wijzen op de onzekerheden in de studie, maar het feit blijft dat jouw aanval op windenergie ivm dode vogels, an sich een dood vogeltje is gebleken.
Kunnen we als moderne samenleving zonder windenergie? Niet als het alternatief energie is die voor veel meer dode vogels zorgt (om maar even jouw argumentatie aan te nemen). Kunnen we zonder gebouwen? Nee, en ja, in de zin dat we best zonder al die lage gebouwen zouden kunnen, die klaarblijkelijk voor veel meer dode vogels zorgen dan de hoge gebouwen. We kunnen ook zonder (zoveel) katten – en ik zeg dat als ailurofiel – dus je focus on windturbines is gewoon volledig misplaatst.
LikeLike
“zonne- en windenergie zijn niet geschikt voor een bestendige energievoorziening en zullen bij een hogere penetratiegraad voor maatschappelijke onrust zorgen door brown- en black-outs en dus knagen aan de bereidheid tot gedogen van de burger.”
Denemarken verkrijgt over een jaar gerekend meer dan 35% van de electriciteitsvoorziening uit windturbines. Ook Spanje heeft een aanzienlijke hoeveelheid windenergie. En toch doen die twee landen het nog niet zo slecht als het gaat om brown- en black-outs:
https://www.cleanenergywire.org/factsheets/germanys-electricity-grid-stable-amid-energy-transition
Ofwel, dat alarmisme over maatschappelijke onrust…niet bepaald gegrond in de praktijkervaringen.
LikeLike
@Boels
Je hebt het hier over “alarmisten”. Dat zijn volgens mij mensen die denken dat de mainstream wetenschap de relatie tussen de temperatuur en broeikasgassen en de bijbehorende gevolgen onderschat. Een groep die zelden aan het woord komt, dit in tegenstelling tot hun tegenhangers in de klimaatdiscussie: de zogenaamde “sceptici”.
@Peter.R
Misschien dat je naast je zorgen over de vogels ook een keertje naar het grotere plaatje kunt kijken. Dus niet alleen naar het overlijden van een stel dieren, hoe triest ook, maar zelfs naar het verdwijnen van hele soorten. Iets waarbij de door mensen veroorzaakte klimaatverandering een rol speelt:
http://advances.sciencemag.org/content/1/5/e1400253
https://www.nature.com/nature/journal/v471/n7336/full/nature09678.html
Uit de laatste:
“Additional losses of species in the ‘endangered’ and ‘vulnerable’ categories could accomplish the sixth mass extinction in just a few centuries. It may be of particular concern that this extinction trajectory would play out under conditions that resemble the ‘perfect storm’ that coincided with past mass extinctions: multiple, atypical high-intensity ecological stressors, including rapid, unusual climate change and highly elevated atmospheric CO2.”.
LikeLike
Marco | juni 17, 2017 om 08:27 |
Had ik het niet over “een hogere penetratiegraad”?
Ik neem aan dat wij niet hoeven te steggelen over het wisselende aanbod van zonne- en windenergie.
Een wind- of zonnepark zou voorzien moeten zijn van een eigen back-up (in de vorm van accu’s) om de wisselingen op te vangen.
Inpassing in het bestaande netwerk levert dan geen of nauwelijks problemen op.
Helaas is de accu-industrie (nog?) niet in staat om eenheden van voldoende capaciteit (tot vele tientallen malen van het opgestelde vermogen) te leveren tegen een redelijke prijs.
Daarom is een “slim” netwerk in aanbouw of deels gereed; lokaal overschot wordt geëxporteerd, lokaal tekort wordt geïmporteerd.
In alle gevallen dient er per regio een backup-faciliteit te zijn die gebruik maakt van een andere energiedrager (gravitatie, fossiel of nucleair).
Omdat zowel vraag als aanbod wisselend is.
Zie b.v. https://energy-charts.de/power_de.htm?source=all-sources
(door te klikken op een energiebron vervalt de bijdrage daarvan)
Iets eenvoudiger wordt het als ik mijn persoonlijk verbruik aan elektriciteit (kwartiergegevens slimmemeter) koppel aan een denkbeeldige autonome elektriciteitsvoorziening met wind- en/of zon en een accupakket. Ik gebruik dan gegevens van De Bilt en een platform op de Noordzee. Voorlopige resultaten zijn voor “hernieuwbaar” nogal teleurstellend. Zodra de “apple reviewer” (de persoon heeft een Apple PC) mijn spreadsheet heeft gemarteld koppel ik terug.
LikeLike
Beste Boels,
Het ging om de vraag waarom pseudo-sceptici de klimaatwetenschap ontkennen. Misschien kan de factor gehechtheid aan hun huidige levensstijl en/of positie dat helpen verklaren.
Jij draait het om en stelt de vraag of “alarmisten” alarmist zijn omdat zij daaraan hun huidige levensstijl en/of sociale positie ontlenen. Impliceer je daarmee dat ze de conclusies van de klimaatwetenschap overdrijven of uit hun duim zuigen? Want dat zou je dan wel moeten onderbouwen, lijkt me.
Met sterk klimaatbeleid bedoel ik inderdaad een beleid dat de CO2-uitstoot zo snel reduceert, dat de in Parijs afgesproken doelen gehaald worden. Jij vraagt je af of dat uberhaupt mogelijk is, maar je laat niet (onderbouwd) zien waarom dat niet zou kunnen.
Zelf ga ik vooralsnog uit van wat studies zoals het Global Energy Assessment uit 2012 zeggen:
Klik om toegang te krijgen tot GEA-Summary-web.pdf
Dat concludeert in zijn eerste hoofdbevinding:
“Energy Systems can be Transformed to Support a Sustainable Future: the GEA analysis demonstrates that a sustainable future requires a transformation from today’s energy systems to those with: (i) radical improvements in energy efficiency, especially in end use, and (ii) greater shares of renewable energies and advanced energy systems with carbon capture and storage (CCS) for both fossil fuels and biomass. The analysis ascertained that there are many ways to transform energy systems and many energy portfolio options. Large, early, and sustained investments, combined with supporting policies, are needed to implement and finance change. Many of the investment resources can be found through forward-thinking domestic and local policies and institutional mechanisms that can also support their effective delivery. Some investments are already being made in these options, and should be strengthened and widely applied through new and innovative mechanisms to create a major energy system transformation by 2050.”
Maar misschien zijn er (inmiddels) betere bronnen. Hoe dan ook: niemand ontkent dat we voor een grote opgave staan. Maar hoe groter die opgave is, hoe meer reden om daar zo snel mogelijk mee te beginnen en het tempo van deze energietransitie zo snel mogelijk op te schroeven tot het tempo dat nodig is om de opwarming ruim onder de twee graden te houden. Het huidige beleid is inderdaad nog grotendeels symbolisch, dus je bent het er blijkbaar mee eens dat veel meer mogelijk is om de al enigszins ingezette transitie sterk te versnellen. En hoe ver we dan komen, zullen we in de praktijk gaan leren.
LikeLike
@Jos Hagelaars | juni 17, 2017 om 09:26 |
Semantiek.
Niet voor niets plaatste ik alarmisten tussen aanhalingstekens 😉
Het blijft op deze manier nogal moeilijk communiceren.
LikeLike
@Boels
Ja, lastig. Mensen zijn individuen en dat in-hokjes-plaatsen doet iedereen te kort denk ik. Ik kan ook niets goeds verzinnen voor de klimaatdiscussie, misschien: ‘sceptici’ – ‘mainstreamers’ – ‘alarmisten’?
LikeLike
@Lennart van der Linde | juni 17, 2017 om 09:42 |
“Jij draait het om en stelt de vraag of “alarmisten” alarmist zijn omdat zij daaraan hun huidige levensstijl en/of sociale positie ontlenen. Impliceer je daarmee dat ze de conclusies van de klimaatwetenschap overdrijven of uit hun duim zuigen? Want dat zou je dan wel moeten onderbouwen, lijkt me.”
Nee, de overheid stelt via het klimaatbeleid tientallen miljarden ter beschikking aan het bedrijfsleven en particulieren en die maken er gebruik van.
Dat komt ten goede aan levensstijl en sociale positie en logischerwijs ten koste van de levenstijl en sociale postie van anderen.
Ik kijk naar beleidvoornemens (in dit geval het KlimaatAkkoord), de mogelijkheden op basis van de huidige technologie, de keuzes die men maakt en de geboekte resultaten.
“En hoe ver we dan komen, zullen we in de praktijk gaan leren.”
Ik heb geen glazen bol, het is niet erg bemoedigend als er verkeerde keuzes worden gemaakt.
Isolatie van gebouwen zou veel meer aandacht verdienen qua energiebesparing (mager subsidiepotje van (dacht ik) €460 miljoen).
Zie: https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/energiezuinig-huis/isoleren-en-besparen/
Hoewel de besparingen in geld aanvechtbaar zijn omdat de leveringskosten van energie omhoog schieten als de kosten van de netaanpassingen worden doorberekend en niet toegevoegd worden aan de nationale schuld.
LikeLike
Beste Peter R. en Marco,
Even verder n.a.v. deze en deze reactie:
“En er worden ook heel wat vogels gedood bij de winning van koper,wat in grote hoeveelheden nodig is bij windmolens.”
In de studie van Sovacool waar het hier over gaat, wordt de winning van het koper voor alle drie de opwekkingsmethoden (ook fossiel) buiten beschouwing gelaten. Voor fossiel wordt er ‘upstream’ alléén de steenkool-winning meegenomen in de beoordeling van het aantal dode vogels per GWh.
Echter, ook fossiel en nucleair hebben koper nodig in grote hoeveelheden.
ELKE Joule die uit je stopcontact komt wordt opgewekt door koperen spoelen in een magneetveld rond te draaien (of andersom) en dit geldt ook voor de generatoren in een stoomturbine (na fossiele verbranding of na het verhitten van de stoom in een kernreactor).
Dus ook fossiel gebruikt koper en dat is in deze studie al evenmin meegeteld.
Hoeveel? Het voordeel van de generatoren in een stoomturbine is dat deze veel groter kunnen zijn dan in een windturbine. Echter, in een windturbine gebruikt men dikwijls extreem sterke magneten om het gewicht van de generator te beperken (die moet naar de kop van de windturbine gehesen worden). Dat maakt dat er kleinere spoelen gebruikt kunnen worden met minder windingen. Per saldo:
Fossiel gebruikt dus ook koper, maar windenergie ca. 4 x zoveel. Zie:
https://en.wikipedia.org/wiki/Copper_in_renewable_energy
Let op: het grote verschil van ruim 13 x méér dode vogels door fossiel, per GWh, komt in dit onderzoek bijna geheel door de factor ‘climate change’. Dat heeft weinig met ‘upstream’ van doen. Zie de tabellen in de studie.
LikeLike
Beste Boels,
Er staat weer een boel(s) aan verdachtmakingen en samenzwerings-denken in je reacties:
“ M.a.w. als het mee zou vallen met de klimaatdreiging dan vermindert de huidige levenstijl en sociale positie van “alarmisten”.”
Totale onzin. Als het ‘mee zou vallen’ dan zou dat zeer gunstig zijn voor mijn levensstijl (en die van mijn mede-bloggers) want dan spoelt mijn huis niet weg en heb ik nog lekker eten op mijn bord. Immers, dan kan ik nog steeds de gewassen kopen in de groentewinkel die, als het NIET meevalt, niet meer te verbouwen zijn.
Ik werk niet in de hernieuwbare energie, in het klimaatonderzoek of in energie- of milieubeleid maar heb juist veel voor Shell en elders in de industrie gewerkt (en rijksoverheid maar niet VROM of EZ etc.)
“Ik weet niet goed wat ik mij voor de geest moet halen als je het hebt over een sterk klimaatbeleid; drastisch beperken van de CO2-uitstoot? Dat lukt niet met het huidige symbolische klimaatbeleid: zonne- en windenergie zijn niet geschikt voor een bestendige energievoorziening”
Onzin. De EU is prima op weg met het reduceren van zijn CO2-uitstoot en gaat bijv. de gestelde doelen voor 2020 ruimschoots halen. Ca. 30% á 40% van de elektriciteitsvoorziening is ‘peak load’ en daar speelt ‘bestendigheid’ al helemaal niet.
Elke MWh die je nu hernieuwbaar opwekt bespaart exact 1 MWh aan fossiel en aan uitstoot. Pas wanneer je grootschalig ‘baseload’ zou gaan vervangen verandert dat, maar voorlopig gaat het in NL om uiteindelijk 16% v.d. elektriciteitsvoorziening. Pas boven de 30% hernieuwbaar gaat ‘intermittency’ een grote rol spelen.
“… zullen bij een hogere penetratiegraad voor maatschappelijke onrust zorgen door brown- en black-outs
Onzin. De meest betrouwbare elektriciteitsleverantie wereldwijd is nou juist in Denemarken, Duitsland, Zweden en Noorwegen (en Canada) waar juist veel windenergie gebruikt wordt.
“… wil je aanliggende regio’s voorzien van elektriciteit dan dien je het eigen opgestelde vermogen en de transportcapaciteit tenminste te verdubbelen”
Nou en? De komende decennia zullen überhaupt alle netten in Europa (en daarbuiten) verder worden ge-interconnecteerd, simpelweg omdat dit economisch efficiënter is. Je kan dan in gaan spelen op overschotten en lage prijzen elders. De extra interconnectiviteit maakt per saldo dat de prijzen dalen of minder stijgen. De tijd van één elektriciteitsnetje met één kolencentrale in het midden is voorbij en komt niet meer terug.
Gelukkig maar, want juist door de diversiteit van opwekking en interconnectie kan je Single Point Of Failure voorkomen. Als de kerncentrale in Belgiê uitvalt… dan wordt men gered met windstroom uit Duitsland.
LikeLike
Beste Boels, je zegt:
“de overheid stelt via het klimaatbeleid tientallen miljarden ter beschikking aan het bedrijfsleven en particulieren en die maken er gebruik van.
Dat komt ten goede aan levensstijl en sociale positie en logischerwijs ten koste van de levenstijl en sociale postie van anderen.”
Los van de precieze bedragen, geeft Bob al aan dat dit beleid in principe ten goede komt aan iedereen, in tegenstelling tot alle (impliciete) subsidies/belastingvoordelen voor de fossiele industrie. Daarbij heb je nog helemaal niet aangetoond dat jouw zogenoemde “alarmisten” overdrijven of dingen uit hun duim zuigen om sterk klimaatbeleid te rechtvaardigen. Het punt is dat pseudo-sceptici klimaatwetenschap ontkennen om daarmee uitstel van sterk klimaatbeleid te rechtvaardigen. Dat lijkt me toch wel een relevant verschil.
En voor de duidelijkheid: vind jij elk klimaatbeleid onzin, of vind je beleid gericht op de doelen van Parijs onzin, of iets anders?
LikeLike
@Bob Brand | juni 17, 2017 om 11:58 |
“Er staat een hele reeks aan verdachtmakingen en samenzwerings-denken in je reacties:..”
De klimaatadviesburo’s en die met “energieneutraal” in de missie schieten als paddenstoelen uit de grond; elke gemeente onderhoudt er connecties mee.
Die heb ik niet verzonnen, die ontstaan naar kennelijke behoefte.
Vervalt de behoefte, dan vervalt de status.
Dat zijn te controleren conclusies en geen verdachtmakingen, laat staan samenzweringstoestanden.
“Nou en? De komende decennia zullen überhaupt alle netten in Europa (en daarbuiten) verder worden ge-interconnecteerd, simpelweg omdat dit economisch efficiënter is.
Je kan dan in gaan spelen op overschotten en lage prijzen elders. De extra interconnectiviteit maakt per saldo dat de prijzen dalen of minder stijgen.”
Dat betreft verbruiksprijzen (prijs per kWh); het dalen van die prijs in de laatste jaren geeft aan dat er overcapaciteit is.
Mijn laatste elektriciteitsrekenening bestaat voor 40% uit belastingen en heffingen, 40% voor netbeheer en 20% voor verbruik.
Juist de aanpassingen van netbeheer door de voorrang aan zonne- en windenergie en het noodzakelijke vermeerderen van de capaciteit zorgen voor veel hogere vaste kosten. In welke economie is dat economisch?
Daarnaast, voor de afnemer is energiebesparing geen serieus motief meer.
Als ik mijn sluimerverbruik negeer dan scheelt dat nu per jaar hooguit €10. Daar kom ik echt mijn bed niet voor uit.
“De tijd van één elektriciteitsnetje met één kolencentrale in het midden is voorbij en komt niet meer terug.”
Nu praat je over situatie kort nu WWII, slaat nergens op.
Een mogelijke tendens is juist energieopwekking op wijkniveau.
Dat moet gaan lukken zodra de consument gewend is aan de hoge kosten van de nu uitrollende/komende energieproductie.
LikeLike
Beste Boels,
“De klimaatadviesburo’s en die met “energieneutraal” in de missie schieten als paddenstoelen uit de grond; …”
Er zijn nog véél meer ingenieursbureau’s die voor de olie- en gasindustrie en de mijnbouw werken en voor andere takken van de industrie. Maar dat is het punt niet, je suggereerde hierboven dat wij of althans zogenaamde “alarmisten”:
“M.a.w. als het mee zou vallen met de klimaatdreiging dan vermindert de huidige levenstijl en sociale positie van “alarmisten””
aan levensstijl in zouden boeten als de ‘klimaatdreiging meevalt’.
Dat is een samenzweringstheorie en een verdachtmaking. Het slaat nergens op want mijn broodwinning of die van Jos of Hans is in geen enkel opzicht gebaat bij klimaatdreiging. Voor Bart Verheggen geldt uiteindelijk hetzelfde want ook hij moet eten, wonen, voor zijn kinderen zorgen, etc.
Als het ‘meevalt’ met de klimaatdreiging, dan zou dat juist uitermate gunstig zijn voor mijn levensstijl en sociale positie!
“Dat betreft verbruiksprijzen (prijs per kWh); het dalen van die prijs in de laatste jaren geeft aan dat er overcapaciteit is …”
Ja, dankzij een groeiend aanbod aan allerlei energie-opties dalen de prijzen en dat is gunstig. De toename van interconnectie draagt daartoe bij omdat men daar kan inkopen waar het op dat moment het goedkoopst is. Een onvermijdelijke ontwikkeling. Nog meer onzin in je bovenstaande reacties:
“Een wind- of zonnepark zou voorzien moeten zijn van een eigen back-up (in de vorm van accu’s) om de wisselingen op te vangen.”
Welnee. Ik heb je al 100 x uitgelegd dat wind- en zonne-energie gebruikt worden in het segment PEAK LOAD en niet voor ‘baseload’.
De manier waarop men windenergie inpast in het netwerk is door, wanneer (!) er windenergie beschikbaar is, de pieklast en middellast gascentrales omlaag te regelen of uit te zetten. Die centrales staan er toch al en zijn snel moduleerbaar. Elke MWh die je dan krijgt via wind spaart één MWh aan gebruik van die gascentrales uit (en de bijbehorende uitstoot).
Dit gaat goed tot ruim 30% v.d. energievoorziening, want dat is namelijk het aandeel van de al bestaande, snel moduleerbare gascentrales (pieklast en middellast). Je hebt dus géén ‘back-up’ nodig tot je > 30% aan hernieuwbaar gaat gebruiken.
LikeLike
@Lennart van der Linde | juni 17, 2017 om 12:30 |
“En voor de duidelijkheid: vind jij elk klimaatbeleid onzin, of vind je beleid gericht op de doelen van Parijs onzin, of iets anders?”
Het klimaatbeleid is staand beleid, daar kan ik niets aan veranderen. Ook als kiezer niet.
Ik kan slechts aangeven dat het een slecht beleid is op basis van kosten vs baten.
Het klimaatbeleid stoelt op de bevindingen van de klimaatwetenschap.
Ook daar (de klimaatwetenschap) kan ik niet veel aan doen, behalve vragen stellen (meestal voor mijzelf) en de stelligheid van sommige/vele klimaatwetenschappers afzetten tegen de wetenschappelijke methode: lever keihard bewijs op basis van waarnemingen en extrapoleer niet tot in het oneindige.
Zijn statistische technieken wel (altijd) toepasbaar; lineaire trend van een niet-lineair fenomeen; werken met gemiddelden (de globale temperatuur kan decennia gelijkblijven als er een verschuiving van het klimaat zou optreden: koude streken worden warmer, warme streken worden kouder). Veel vragen waarvan ik de antwoorden niet terug vindt in de literatuur.
Maar gemiddeld ga ik nog niet dood, ik kan volgens die statistische techniek de hoop niet laten varen 😉
Parijs stelt niets voor, behalve als een feestje voor een paar honderd duizend activisten.
Het is niet bindend (zie Trump) en het gaat om geld van rijke landen naar armere landen die opdezelfde ineffectieve manier als met ontwikkelingshulp gaat worden verdeeld (als men de afspraken na zou komen).
Niemand vraagt zich af of de zonne- en windparken misschien niet beter in economisch onderontwikkelde gebieden geplaatst hadden kunnen worden. Meren en rivieren worden daar verkracht om elektriciteit te produceren, veilig, schoon drinkwater is er veelal niet.
LikeLike
Beste Boels,
“Een mogelijke tendens is juist energieopwekking op wijkniveau.”
Ja, als onderdeel van een variabele mix aan energie-opties en dan heb je juist de interconnectie nodig om ‘intermittency’ en storingen op wijkniveau op te kunnen vangen.
Het gaat dan dikwijls om warmtenetten of warmte-kracht koppeling waarbij er ‘afvalwarmte’ wordt ingezet om wijken te verwarmen. Ook kan je dicht bij de afnemer dan overtollige wind- of zonne-energie opslaan als laagwaardige warmte die dan voor verwarming gebruikt kan worden. Allemaal prima, want het spaart uitstoot uit.
Wees maar blij met de door jou zo verfoeide ingenieursbureau’s die nou juist deze opties ontwikkelen en op de markt proberen te brengen. 🙂
“Niemand vraagt zich af of de zonne- en windparken misschien niet beter in economisch onderontwikkelde gebieden geplaatst hadden kunnen worden.”
Jawel hoor. Spanje heeft al héél lang een beleid waar windparken in onderontwikkelde gebieden worden geplaatst.
Als jij dat wil, dan heb je JUIST die extra interconnectie nodig. Mede daarom wil men dat zo uitbreiden.
LikeLike
Boels, veel van je ‘vragen’ worden gewoon beantwoord in de literatuur. Je kunt hier beginnen:
Klik om toegang te krijgen tot AR5_SYR_FINAL_SPM.pdf
LikeLike
Bob Brand | juni 17, 2017 om 13:33 |
Waarom bijna verontschuldigend “Er zijn nog véél meer ingenieursbureau’s die ..”?
Daar gaat het niet om.
“”Pseudo-sceptici”” kregen aangewreven dat ze tegen zijn omdat hun levenstijl en sociale status in het geding is.”
Ondernemers met het klimaat als verdienmodel hebben hun levensstijl en sociale status aan dat verdienmodel te danken.
Dat is geen verwijt, zo werkt dat als een overheid met miljarden wappert.
Wetenschappers die zouden vasthouden aan bestaande bevindingen als overtuigende nieuwe onderzoeksresultaten zouden wijzen op minder dreigende klimaatrampen of zelfs een afkoeling inhouden, krijgen te maken met een verlies aan leefwijze en sociale status als het beleid daarop wordt aangepast.
Zo werkt dat.
En waarom neem jij aan dat ik het persoonlijk heb bedoeld?
Dan zou ik je toch echt bij naam hebben genoemd.
“Welnee. Ik heb je al 100 x uitgelegd dat wind- en zonne-energie gebruikt worden in het segment PEAK LOAD en niet voor ‘baseload’.”
Ja, en daarom moeten er miljarden verspild worden aan netaanpassingen.
De plannen van de EU/Brussel om een EU-bestendig netwerk te verkrijgen berusten op dezelfde filosofie: wind en zon moeten voorrang hebben en dat mag wat kosten.
De prijs van een kWh zou kunnen dalen (ten koste van meer subsidie aan wind en zon ten laste van de belastingbetaler) en de eindverbruiker betaalt meer en heeft geen prikkel om minder af te nemen.
LikeLike
Beste Boels,
“Er zijn nog véél meer ingenieursbureau’s die ..”? Daar gaat het niet om.”
Ja, daar gaat het wel om. Deze ingenieursbureau’s vullen een vraag in naar expertise op het gebied van een bruikbare en schone energievoorziening of dat nu met steenkool, olie en gas gebeurt en/of met wind, zon en andere opties. De vraag naar schone (!) energie is helder en de markt is er om te voldoen aan die menselijke behoefte.
“ > “Welnee. Ik heb je al 100 x uitgelegd dat wind- en zonne-energie gebruikt worden in het segment PEAK LOAD en niet voor ‘baseload’.” Ja, en daarom moeten er miljarden verspild worden aan netaanpassingen.”
Nee, de netaanpassingen zijn hoe dan ook nodig om in te kunnen spelen op goedkopere prijzen elders. In het segment PEAK LOAD gebruikt men windenergie vooral om het lokale gebruik v.d. al bestaande gascentrales te reduceren. Dat bespaart brandstof en uitstoot.
“Pseudo-sceptici”” kregen aangewreven dat ze tegen zijn omdat hun levenstijl en sociale status in het geding is.”
Dat is althans wat Lennart te berde bracht. In een aantal gevallen zal dat meespelen omdat: (1) velen van hen in economisch of ideologisch opzicht hun lot verbonden hebben of hadden aan de fossiele sector; (2) sommigen schijnen te denken dat met meer ‘hernieuwbaar’ het socialistische paradijs aanstaande is, en dat spreekt hen niet aan; (3) sommigen zich blijkbaar emotioneel verbonden voelen met hun vroegere werkkring en de sector waarin zij vroeger werkzaam waren; (4) veranderingen in de richting van méér hernieuwbare energie en duurzaamheid de bestaande machtsverhoudingen in de maatschappij onder druk zetten.
Die veranderingen kunnen gevolgen hebben voor de levensstijl van degenen die nu nog hun pensioengeld danken aan bijv. ‘Koninklijke olie’s’, de gangbare pensioenbelegging in de jaren ’60 t/m ’80.
Dat wil ik echter wel wat nuanceren, omdat JUIST MIJN levensstijl eronder gaat lijden indien we méér aan hernieuwbaar gaan doen: huisisolatie; energiebesparing; mijn diesel-auto (nog) minder gebruiken of alleen nog openbaar vervoer; geen vliegreizen meer etc. Daar ben ik me van bewust en het zal me niet tegenhouden om vóór meer hernieuwbaar te kiezen.
“Wetenschappers die zouden vasthouden aan bestaande bevindingen als overtuigende nieuwe onderzoeksresultaten zouden wijzen op minder dreigende klimaatrampen of zelfs een afkoeling inhouden, krijgen te maken met een verlies aan leefwijze en sociale status als het beleid daarop wordt aangepast.”
Nee. Als wetenschappers aan zouden kunnen tonen dat “het allemaal meevalt” dan vallen hen Nobelprijzen, eindeloze subsidies uit de fossiele sector en eeuwige roem ten deel. Die takken van onderzoek zouden dan een enorme stroom aan gelden tegemoet kunnen zien.
Het klimaatbeleid dat er gevoerd wordt heeft vooral impact op de sectoren energie-voorziening, wonen, industrie, vervoer.
Het wetenschappelijk onderzoek is een afzonderlijke sector en daar zou de ‘leefwijze’ en ‘sociale status’ van onderzoekers nou juist aanzienlijk opgewaardeerd worden ALS zij aan zouden (kunnen) tonen dat het “allemaal meevalt”.
LikeLike
@Bob Brand | juni 17, 2017 om 14:49 |
“Nee, de netaanpassingen zijn hoe dan ook nodig om in te kunnen spelen op goedkopere prijzen elders.”
Omdat de handelsprijs elders ook gesubsidieerd is, tel je subsidies er bij op dan is er geen prijsconcurrentie.
Soms krijgt NL “gratis” overtollige elektricteit uit de BRD; gratis voor ons, niet voor de Duitse belastingbetaler.
Wind en zon krijgen subsidie voor geproduceerde kWh’s; die hebben de netbeheerders af te nemen, nodig of niet.
“Die veranderingen kunnen gevolgen hebben voor de levensstijl van degenen die nu nog hun pensioengeld danken aan bijv. ‘Koninklijke olie’s’, de gangbare pensioenbelegging in de jaren ’60 t/m ’80.”
Of aan het ABP.
Die wil groen beleggen als het wat oplevert qua rendement.
Vergeten wordt dat een deel van het rendement wordt opgehoest door de ABP-klanten (werkend of gepensioneerd).
Dan kijkt men naar een onjuist rendementscijfer en zet daarmee de klanten op een achterstand.
Ik denk dat bezitters van olie-aandelen het beste een beter investeringsklimaat kunnen afwachten; fossiele olie blijft onmisbaar.
“Nee. Als wetenschappers aan zouden kunnen tonen dat “het allemaal meevalt” dan vallen hen Nobelprijzen, eindeloze subsidies uit de fossiele sector en eeuwige roem ten deel.”
En ik had het over de status van “wetenschappers die zouden vasthouden aan bestaande bevindingen ..”
Ik heb het dan niet eens over NGO’s en ZBO’s die volkomen voor schut komen te staan.
Hopen op een betere wereld.
LikeLike
Beste Boels,
“Omdat de handelsprijs elders ook gesubsidieerd is, tel je subsidies er bij op dan is er geen prijsconcurrentie.”
Pardon? Er is voortdurende prijsconcurrentie omdat de energie-leveranciers van uur-tot-uur dáár inkopen waar de MWh’s het goedkoopste zijn:
“Of aan het ABP. Die wil groen beleggen als het wat oplevert qua rendement. Vergeten wordt dat een deel van het rendement wordt opgehoest door de ABP-klanten (werkend of gepensioneerd).”
Het ABP wil meer duurzame investeringen omdat: (1) zij haar maatschappelijke verantwoording neemt; (2) duurzaam niet het risico loopt door de ‘carbon bubble’ snel waardeloos te worden, zoals steenkool, olie en gas; (3) naast geringer risico er een hoger rendement mogelijk is.
Ook het rendement op olie en gas en vooral steenkool wordt letterlijk opgehoest door ‘ABP klanten’:
WHO – 7 million premature deaths annually linked to air pollution
“Hopen op een betere wereld.”
Vooral doen. Met inhoudelijke argumenten en klimaatwetenschap hebben je reacties inmiddels niets meer van doen, dus ik ga nog ’s even lekker op een terrasje van het kortgolvig zonlicht < 4 μm genieten. 😎
LikeLike
Marco 8.17
kunnen we zonder windenergie?jawel,nuclair.
En we kunnen idd ook zonder katten,alleen worden die niet met mijn belastinggeld gesubsidieert
Bob Brand.21.45 en 11.14
Dank voor uw reacties.
Wat u zegt is geheel waar,alleen ben ik ook geen voorstander van fossiele stroom,maar van nucleaire,en deze zie ik in uw rijtje niet terug,.
Ik zal volgende week proberen uit te vinden hoeveel meer koper je voor windenergie nodig hebt tov nucleair.,want aangezien het delven van gronstof voor nucleair wordt meegewogen, lijkt het mij dat ook dit meegewogen had moeten worden in dit onderzoek..
LikeLike
Zoals al gedacht, het gaat allemaal om je belastingcentjes – de vogels waren gewoon een afleidingsmanouvre.
Je weet dat nucleaire energie een *heleboel* belastingcentjes kost? Er is namelijk vrijwel geen enkele private financier die daar geld in wil stoppen. Duurt veel te lang om daar geld mee te verdienen. En dus moet de overheid dat subsidiëren. Zo heeft het VK onlangs 20 miljard(!) subsidie gegeven voor de bouw van twee kerncentrales. In Finland probeerden ze het met wat minder, en daar staat de bouwer ettelijke miljarden in de min.
LikeLike
@Bob Brand | juni 17, 2017 om 17:28 |
“Met inhoudelijke argumenten en klimaatwetenschap hebben je reacties inmiddels niets meer van doen, dus …”
Je gebruikt een subsidiefilter en dan ziet het er allemaal heel verstandig uit.
Fossiele brandstoffen (zelfs steenkool bij verstandig gebruik) zijn de komende decennia onmisbaar.
De link van het WMO slaat in dit verband nergens op. Juist biomateriaal is wereldwijd de grote boosdoenner. In NL zou men de scooters en bromfietsen moeten aanpakken.
LikeLike
@Bob Brand | juni 17, 2017 om 17:28 |
Wilde deze link nog delen over de spotprijzen:
https://www.energy-charts.de/price_de.htm
LikeLike
Marco
De toekomst zal uitwijzen of nucleair belangrijker wordt of niet.
Hier de cijfers over het gebruik van koper in wind en nucleair.
In windturbines op land wordt 2 tot 5 maal zoveel koper gebruikt,In offshore ligt het nog hoger
.http://copperalliance.org/wordpress/wp-content/uploads/2017/03/Projected-wind-solar-copper-demand-1.pdf
Ook de hoeveelheid aluminium en ijzer zijn beduidend hoger.
Het lijkt mij dus gerechtvaardigd om te zeggen dat nucleaire stroom minder dode vogels tot gevolg heeft,
LikeLike
Beste Boels,
“Je gebruikt een subsidiefilter”
Nee hoor, fossiele brandstoffen zoals diesel, stookolie en ook steenkool dragen in aanzienlijke mate bij aan de WMO cijfers: 7 miljoen slachtoffers van luchtvervuiling per jaar.
“Fossiele brandstoffen (zelfs steenkool bij verstandig gebruik) zijn de komende decennia onmisbaar”
Dat is een stropop. De kunst is om geleidelijk het aandeel fossiele brandstoffen — v.z.v. de verbrandingsgassen in de dampkring gedumpt worden, dus zonder CO2-opslag — terug te dringen. Niemand beweert dat we 0% fossiel in de energiemix gaan bereiken al binnen “de komende decennia”.
Het Akkoord van Parijs wil zeggen dat er (in veel kleinere hoeveelheden dan nu) ook nog fossiele brandstoffen NA 2050 gebruikt worden:
Het gaat om emissiereductie, Boels. Het gaat niet om 0% fossiel in de komende decennia. 😀
LikeLike
Beste Peter R.
“In windturbines op land wordt 2 tot 5 maal zoveel koper gebruikt.”
Dat is eigenlijk niet zo’n groot verschil. De volgende pagina houdt het op een factor 4 (generatoren in de stoomturbines van kerncentrales zullen net zoveel koper gebruiken als diezelfde stoomturbines bij fossiel):
https://en.wikipedia.org/wiki/Copper_in_renewable_energy
“Het lijkt mij dus gerechtvaardigd om te zeggen dat nucleaire stroom minder dode vogels tot gevolg heeft”
Je hebt de hoeveelheid koper op geen enkele wijze omgerekend naar het aantal dode vogels per GWh. In de studie van Sovacool kan je lezen (tabel 5):
Wind energy: 0.296 bird fatalities/GWh
Nuclear power: 0.416 bird fatalities/GWh
Of het extra koper zo’n grote impact heeft dat dit opweegt tegen de 55% méér dode vogels door nucleair, in deze studie? Daarvoor moet je om te beginnen cijfers hebben van:
– het aantal bird fatalities per ton koper;
– het aantal ton koper per GWh wind (of nucleair).
Als we die kunnen vinden, kunnen we dat uitrekenen. 🙂
LikeLike
Beste Boels,
Je gaat niet in op mijn punt dat je nog helemaal niet aangetoond hebt dat jouw zogenoemde “alarmisten” overdrijven of dingen uit hun duim zuigen om sterk klimaatbeleid te rechtvaardigen, terwijl pseudo-sceptici klimaatwetenschap ontkennen om daarmee uitstel van sterk klimaatbeleid te rechtvaardigen. Dat lijkt me toch wel een relevant verschil.
LikeLike
Dank je, Bob. Zonder twijfel zal Peter.R. wel weer wat anders vinden om over te klagen…
LikeLike
@Bob Brand | juni 17, 2017 om 22:19 |
Het Akkoord van Parijs zegt mij niets, helemaal niets.
Het EnergieAkkoord evenmin.
Maar ze bestaan.
Het gaat mij er om of met het klimaatbeleid de doelstellingen gehaald kunnen worden op een volwassen technologische en economische wijze.
Ik heb vrijwel niets tegen zonne- en windenergie als het ontkoppeld is van het netwerk; want dan bespaar je tientallen miljarden aan aanpassingen die nodig zijn om het wisselend aanbod aan te kunnen.
Steek €100 miljard in veilig nucleair en binnen 20 jaar is de elektriciteitsvoorziening virtueel CO2-vrij.
Goedkoop? Nee, maar je bereikt met 2 vingers in de neus het doel.
Gaat het gebeuren? Nee, want over nucleair is een groene fatwah uitgesproken.
Verwijzen naar een EU-netwerk, zonder de dan nodige lokale capaciteitsvergrotingen is kortzichtig.
Het bestaande netwerk waarbij geldstromen tegen de wetten van de natuur in zuidwaarts gaan lijkt mij een aardige analogie, het is een eenrichtigsverkeer.
Hier laat ik het maar bij.
Geniet van het mooie weer!
LikeLike
“Het Akkoord van Parijs zegt mij niets, helemaal niets. Het EnergieAkkoord evenmin. Maar ze bestaan.”
Inderdaad, Boels, ze bestaan als maatschappelijke en politieke realiteit. Wen er maar aan, aan die realiteit.
Wen er ook maar aan dat ‘veilig nucleair’ niet bestaat al was het maar vanwege het nucleaire afval – kwestie van natuurkunde en niet van ‘groene fatwah.’ En wen er vooral aan dat het grote bedrijfsleven massaal achter de energietransitie staat om economische en ecologische redenen. Welbegrepen eigenbelang. Je vecht in de achterhoede tegen de bierkaai.
LikeLike
Bob Brand.
Dank u voor de reactie,echter,als de studie van savacool het aantal dode vogels bij het delven van uranium wel meeneemt en van koper (of aluminium) niet,dan krijgt men een verkeerd beeld.
Ik kreeg het aantal bird fatalities/gwh echter niet gevonden(ik zal nog een poging wagen als het wat kouder is)
Bovendien neem ik dan nog de produktiefactor van ca 35% van windenergie niet eens mee.
LikeLike
@Lennart van der Linde | juni 17, 2017 om 23:13 |
Ik denk dat je in alle nuchterheid kunt constateren dat de levenstijl en sociale status van degenen met klimaat als verdienmodel er op vooruit gegaan is.
Dat zijn de ondernemers die tientallen miljarden in de schoot geworpen krijgen.
Die verwijt ik niets, gebruik maken van de mogelijkheden, enz.
Ook maken ze reclame met klimaatdreigingen; niets nieuws, “witter dan wit”, enz.
Ook de levenstijl en de sociale status van politieke klimaatactivisten is er op vooruit gegaan (“Ma, ik ben op de TV”).
Minnesma zag ik laatst op TV en ze leek sprekend op de oud-adelijke dame die mij steevast koninklijk ontvangt bij mijn kledingadviseur 😉
Van haar en de haren mag je natuurlijk geen enkele objectiviteit verwachten; de geplande klimaatdreiging is gewoon een politiek vehikel en die wordt terzijde geschoven als er een beter werkend alternatief is.
Hetzelfde valt te zeggen van milieu-NGO’s; die knijpen een oogje dicht zolang de subsidiekraan maar open staat.
(In Flevoland wordt de asbestverwijdering een paar maanden opgeschort vanwege één al dan niet drachtige vleermuis. De enige tientallen vogelslachtoffers van windturbines worden genegeerd).
En als klap op de vuurpijl de hollebollegijs in toezichtjes en nu als Bewaker van het EnergieAkkoord. Ooit liberaal en levend bewijs dat dat een pose was.
Het klimaatbeleid staat vast, vaster dan de stand van de klimaatwetenschap.
Mocht het laatste leiden tot verhogen of verlagen van de urgentie, dan hebben we pech.
Terugdraaien kan niet en opschroeven ook niet gezien de voorkeur voor wind en zon.
Dan de klimaatwetenschapontkenners.
Niemand WEET of de veranderingen van de laatste decennia wel of geen deel uitmaken van natuurlijke cycli.
De effecten van het CO2-gehalte onder laboratoriumomstandigheden zijn bekend en ik denk niet dat er iemand is die ze bestrijdt.
Dat CO2 in het “open veld” precies zo werkt als onder geconditioneerde omstandigheden is een aanname, veronderstelling, hypothese.
Een directe relatie tussen CO2-ppm en oppervlaktetemperatuur is niet gemeten (d.w.z. simultaan gemeten, niet afgeleid).
Ruimte genoeg voor gezonde twijfel; het klimaat is geen natuurconstante, je ziet het veranderen.
Heb ik nu die twijfel omdat ik “teugen groen” ben en wind en zon niet ziet zitten?
Nee, met groen valt te moedernatuurbidden, niet te praten
En “hernieuwbaar” wordt als oplossing getolereerd omdat groen niets anders wil.
Politiek, noodzakelijk en toch soms gewoon verwerpelijk met dubbele bodem.
LikeLike
Lennart van der Linde | juni 17, 2017 om 23:13 |
Beste Boels,
Je gaat niet in op mijn punt dat je nog helemaal niet aangetoond hebt dat jouw zogenoemde “alarmisten” overdrijven of dingen uit hun duim zuigen om sterk klimaatbeleid te rechtvaardigen
Een voorbeeld:
Het paradijs op aarde is binnen 15 jaar haalbaar. Een wereld waarin duurzaamheid voorop staat, niemand honger heeft en energie gratis is, is volgens Ruud Koornstra, ondernemer en Energiecommissaris van Nederland dichterbij dan gedacht
En bij de zgn ,ontkenners,kom ik evenveel onzin tegen.
LikeLike
@peter.r | juni 18, 2017 om 10:55
Zie:
“Stilstandsvoorziening windturbines Eemshaven
Mogelijkheden en consequenties”
Klik om toegang te krijgen tot BW_rapport_stilstandsvoorziening_Eemshaven_def_161208.pdf
LikeLike
Beste Peter R.
“Dank u voor de reactie,echter,als de studie van savacool het aantal dode vogels bij het delven van uranium wel meeneemt en van koper (of aluminium) niet,dan krijgt men een verkeerd beeld.”
Nee, ZOWEL voor kernenergie, fossiel als wind neemt deze studie het delven van koper niet mee. Deze drie energievormen worden dus gelijk behandeld in deze studie. Niet voor elk onderdeel v.d. keten zijn er bruikbare en enigszins betrouwbare gegevens beschikbaar.
Sovacool claimt niet dat hij elk onderdeel dat een rol kan spelen volledig meeneemt. Het gaat erom dat het zinnig is om de energievormen PER GWH te vergelijken en dan zoveel mogelijk:
— over de gehele ‘life cycle’
— en incl. effecten op de langere duur
Als je even uitzoomt naar ‘het grote plaatje’ dan zijn de voornaamste conclusies:
1) er is een GIGANTISCH verschil in het voordeel van wind/nucleair t.o.v. fossiel;
2) elke GWh fossiel veroorzaakt (op den duur) ca. 13 x zoveel vogelsterfte als hetzij nucleair of wind:
Wind: 0.269 dode vogels/GWh
Nucleair: 0.416 dode vogels/GWh
Fossiel: 5.18 dode vogels/GWh
Het punt dat ‘koper niet meegenomen wordt’ (voor alle energievormen!) is in feite een afleidingsmanoeuvre wanneer je je realiseert dat van de 5.18 voor fossiel maar liefst 4.98 veroorzaakt wordt door klimaatverandering. Die post is zó groot (controleer de tabellen maar) dat deze schade aan de vogelstand de overige factoren met 1 of 2 ordes van grootte overtreft. Zie de tabellen:
Klik om toegang te krijgen tot SD_SCB_Bird_and_bat_mortalities.pdf
LikeLike
“Ruimte genoeg voor gezonde twijfel; het klimaat is geen natuurconstante, je ziet het veranderen.”
Boels (juni 18, 2017 om 11:06), laat de klimatologie maar beter buiten je beschouwingen want van de methodologie en de bijbehorende wetenschapstheoretische basics snap jij helemaal niets. Je tekst over klimaatwetenschap is intellectueel achterlijk. Lees eens een degelijk handboek wetenschapstheorie als je het op je oude dag nog opgebracht krijgt, doe ik ook regelmatig. Echt, het helpt om domme opmerkingen te voorkomen.
Jij en ik zijn van ongeveer dezelfde leeftijd, beiden heel veel dichter bij het stervensuur dan bij het geboorte-uur. Sinds onze studietijd heeft een onomkeerbare verandering plaatsgevonden. In de decennia na W.O. II werd ons de habitat voorgespiegeld als een functie van homo economicus. Anno 2017 is het wel duidelijk dat die vlieger niet opgaat en dat de economie een functie is van onze relatie met de habitat. De habitat maakt de dienst uit, niet wij. Dat is de betekenis van de energietransitie.
Over onze fundamentele afhankelijkheid van de habitat hoor ik je nooit. Maar dan ook nooit. Terwijl dat de basis is, ook van jou en van je kleinkinderen.
LikeLike
Beste Boels, je vraagt:
‘Heb ik nu die twijfel omdat ik “teugen groen” ben en wind en zon niet ziet zitten?’
Ik vind je twijfel aan de klimaatwetenschap nogal mager onderbouwd (nm: niet), evenals je twijfel aan de mogelijkheden van een versnelde energietransitie. Het zou kunnen dat mensen als Minnesma en Koornstra die mogelijkheden overschatten, maar nogmaals, dat is geen reden voor minder, maar juist voor meer beleid gericht op versnelling, gelet op de risico’s van te trage CO2-reductie waar de klimaatwetenschap op wijst.
Mijn indruk is dat de conclusies van de klimaatwetenschap en de daaruit voortvloeiende breed gedragen wens tot snelle energietransitie jou om een of andere reden niet goed uitkomen, en daarom zoek je allerlei redenen om aan die conclusies en de mogelijkheid van snelle energietransitie te kunnen twijfelen.
Gelukkig heeft de rechter geoordeeld dat dit soort twijfel voor de Nederlandse staat niet langer geoorloofd is, omdat de wetenschap zo duidelijk de maatschappelijke risico’s van slap klimaatbeleid laat zien, evenals de mogelijkheden van versnelde energietransitie. Als overheid en samenleving jouw soort slecht/niet onderbouwde twijfel zouden volgen, zou dat neerkomen op gevaarzetting, het door nalatigheid in gevaar brengen van je medeburgers.
Misschien te vergelijken met wat deze week in Londen gebeurd bleek te zijn: door niet voldoende brandwerend materiaal te gebruiken zijn bij de brand in die flat waarschijnlijk veel meer slachtoffers gevallen dan nodig was geweest. Die brand had natuurlijk niet uit hoeven breken, maar dat risico bestaat altijd, daarom is een brandverzekering in NL ook verplicht (als je een hypotheek wilt afsluiten):
https://www.promovendum.nl/blog/verplichte-verzekeringen-in-nederland-waarom-eigenlijk
Sterk klimaatbeleid is in feite een brandverzekering tegen oververhitting van ons klimaat. Want stel dat jij je vergist en de klimaatrisico’s toch veel groter blijken dan jij wilt geloven, en stel dat de energietransitie toch een stuk sneller mogelijk blijkt dan jij voor mogelijk houdt, dan zou het toch jammer zijn dat we die mogelijkheid niet in de praktijk gebracht hadden. Mochten de klimaatrisico’s uiteindelijk mee blijken te vallen, des te beter. En mocht de energietransitie moeilijker blijken dan gehoopt, des te beter dat we daar dan maximaal op ingezet hebben.
LikeLike
@Lennart van der Linde | juni 18, 2017 om 17:06 |
“En mocht de energietransitie moeilijker blijken dan gehoopt, des te beter dat we daar dan maximaal op ingezet hebben.”
Daar zit het probleem: jij DENKT dat er maximaal KAN worden ingezet met wind en zon.
Dat lijkt mij nogal fatalistisch.
Als de CO2-uitstoot urgent terug gebracht moet worden dan bouw je desnoods voorlopig kerncentrales van het type Tsjernobyl (een tiental van dat type draait naar volle tevredenheid in oostelijke EU-landen).
En dan steek je tientallen miljarden in nucleaire research in plaats van in de zakken van ondernemers met klimaat als verdienmodel.
Dat is pas een maximale inzet.
Ik zie nergens de echte urgentie en dan zijn vragen of ik de bevindingen van de klimaatwetenschap wel serieus neem wel een beetje vreemd
Ik kaats maar terug: neemt men hier de klimaatwetenschap wel serieus als men wind en zon onder de noemer van “maximale inzet” plaatst?
LikeLike
En dan steek je tientallen miljarden in nucleaire research in plaats van in de zakken van ondernemers met klimaat als verdienmodel.
Nou nee, Inzitten op één enkele technologie is absoluut niet verstandig. Of dat nou zon, wind of nucleair is.
En mijn idee van een verstandig beleid is: ervoor zorgen dat marktpartijen (“ondernemers met een verdienmodel” dus) investeren in innovatie. Is dan niet veel verstandiger dan als maatschappij helemaal op één paard wedden, Boels?
LikeLike
Bob Brand 13.09
Marco
Toch nog snel kunnen vinden.
Sovacool’s oft-cited 2009 paper Contextualizing avian mortality: A preliminary appraisal of bird and bat fatalities from wind, fossil-fuel, and nuclear electricity[9] concluded that fossil fuel energy and nuclear energy causes 10 times more bird deaths per GWh generated than does wind energy. This paper has the unusual distinction of having a direct rebuttal (Willis et al. 2010[10]) published against its conclusions in the same journal (a blemish accrued by less than 2% of peer-reviewed papers). Further studies by Sovacool in 2012[11] and 2013[12] reached conclusions similar to the 2009 paper. At that point, Sovacool was sticking to his guns.
But in early 2013 Sovacool’s studies were reported in the press, which led to them actually being read by people. Thus they attracted strong criticism in the blogosphere[13][14][15][16], particularly regarding Sovacool’s sloppy methodology (assigning deaths from fossil-fuel plants to nuclear power, assigning deaths from copper mining to uranium, and assuming unusual accidents are common occurrances). To his credit in Sovacool’s response[17] to some of these criticisms he has admitted many errors which, if corrected, would have significantly changed his conclusions.
Perhaps the most notable failing of these papers is that Sovacool considers lifecycle bird deaths for nuclear, while omitting them for wind. Thus, the fact that wind uses 10 times more steel than nuclear and 700 times more copper than nuclear per MWh generated[18], would have reversed Sovacool’s conclusions even if that were the only error in these papers.
http://rationalwiki.org/wiki/Benjamin_K._Sovacool
LikeLike
Boels 11.46
Dank u voor deze link.
33 dode vogels per turbine per jaar isl erg veel,maar het doet mij goed dat er toch mensen serieus mee bezig zijn om dit naar beneden te brengen.
LikeLike
Beste Boels, je vraagt:
‘neemt men hier de klimaatwetenschap wel serieus als men wind en zon onder de noemer van “maximale inzet” plaatst?’
Volgens mij praat op dit blog niemand alleen over wind en zon. Zelf heb ik hierboven gewezen op bv de Global Energy Assessment uit 2012:
Klik om toegang te krijgen tot GEA-Summary-web.pdf
Dat lijkt me een goed begin voor een discussie over energietransitiebeleid gericht op beperking van de opwarming tot ruim onder twee graden. Daarin wordt zeker niet alleen over wind en zon gesproken. Het gaat o.a. over energiebesparing, elektrificatie, duurzame warmte en biomassa, energieopslag, smart grids, beprijzing, regulering, (technologisch-economische en sociaal-culturele) innovatie, kostenreductie door opschaling, verschuiving van fossiele subsidies naar hernieuwbare energiebronnen, etc. Ook CCS en kernenergie worden besproken. Maar bovenal benadrukken ze:
“Strong policies, including effective pricing of greenhouse gas emissions, will be needed to fundamentally change the fossil energy system… pricing or regulating GHG emissions and/or GHG-emitting technologies and fuels can help support the initial deployment of new energy systems”
Een discussie over hoe dit beleid verder precies in te vullen kan en moet volgens mij gevoerd worden, maar daarvoor is het niet nodig om steeds maar weer met drogargumenten de klimaatwetenschap in twijfel te trekken.
LikeLike
Overigens gaat de GEA nog uit van een 50% kans op 2 graden:
“The climate change mitigation goal is to contain the global mean temperature increase to less than 2°C above the preindustrial level, with a success probability of at least 50%. This implies global CO 2 emissions reductions from energy and industry to 30–70% of 2000 levels by 2050, and approaching almost zero or net negative emissions in the second half of the century”
Het Paris Agreement wil de opwarming beperken tot “ruim onder 2 graden”, als het even kan tot 1,5 graad. Dit betekent dat de energietransitie in principe nog een stuk sneller zal moeten gaan dan in de GEA onderzocht is. Hoeveel sneller hangt dan mede af van de (politieke) interpretatie van het Paris Agreement: ga je bv uit van 66% kans op twee graden, of 50% kans op 1,5 graad, en met hoeveel negatieve emissies hou je rekening?
LikeLike
Beste Boels,
Ik denk nou niet direct dat je de Nederlandse bevolking overtuigt van de voordelen van kernenergie, met:
“Als de CO2-uitstoot urgent terug gebracht moet worden dan bouw je desnoods voorlopig kerncentrales van het type Tsjernobyl (een tiental van dat type draait naar volle tevredenheid in oostelijke EU-landen).”
Tien Tsjernobyl rampen op ons beperkte landoppervlak en heel Nederland verandert in één groot ‘Radioecological Reserve’:
https://en.wikipedia.org/wiki/Polesie_State_Radioecological_Reserve
Dat is vast wel goed voor de vogels want die geven dan ook licht in het donker? Ja, nu plaag ik wel een beetje maar de wervende kracht van je uitspraken lijkt me toch ietwat beperkt. 😉
“En dan steek je tientallen miljarden in nucleaire research”
Dat gebeurt al decennialang, zowel door de VS, de Europese Unie als de afzonderlijke staten:
https://en.wikipedia.org/wiki/CERN#Member_states_and_budget
https://www.nikhef.nl
https://en.wikipedia.org/wiki/ITER#Funding
https://www.aaas.org/fy16budget/federal-rd-fy-2016-budget-overview
http://www.sciencemag.org/news/2016/06/giant-us-fusion-laser-might-never-achieve-goal-report-concludes
Er is echter geen enkele garantie dat dit op den duur tot commercieel inzetbare, betaalbare en voldoende snel uit te rollen opties zal gaan leiden. Voor de goede orde: ik ben een warm voorstander van dit onderzoek, maar alles op één kaart zetten is uitermate onverstandig als het heel goed mogelijk is dat dit nooit tot commercieel relevante oplossingen gaat leiden. Risico’s en dus de onderzoeks-inspanningen spreiden is dan verstandiger.
LikeLike
Naast de GEA is volgens mij dit verhaal van Kevin Anderson van 9 maart jl. een tweede nuttig uitgangspunt voor een discussie over energietransitiebeleid:
Volgens hem dienen Westerse landen hun CO2-uitstoot van energie en industrie al rond 2035 tot nul gereduceerd te hebben als we het Paris Agreement serieus nemen en niet uitgaan van een grote hoeveelheid negatieve emissies. Zie zijn toelichting vanaf circa 22 minuten.
LikeLike
Ter overweging:
De energietransitie komt neer op het creëren van een energiebronnen-mix: fossiel, wind, zon, waterkracht, warmtewisseling en nucleair. Het is een infrastructurele revolutie met politieke haken en technologische ogen. Revoluties zijn nooit zachtzinnig want structuurbreuken doen onvermijdelijk pijn. En revoluties herbergen altijd dilemma’s. Van alle onderdelen in de energiemix springt ‘nucleair’ er wat dat betreft uit: wat doe we met nucleair afval? In Finland is een ‘oplossing’ in de maak die het dilemma duidelijk maakt. Journalist Franssen van dagblad Trouw heeft er een stuk aan gewijd:
https://www.trouw.nl/groen/de-finnen-geven-hun-kernafval-een-permanente-rustplek-onder-de-grond~ad578dac/
LikeLike
Directeur van de GEA was Nebojsa Nakicenovic. Ook hij benadrukt het risico van (te veel) vertrouwen op negatieve emissies in deze presentatie van eind september 2015 (vanaf circa 20 minuten):
Desalniettemin gaat hij in zijn 2-graden scenario’s wel uit van een substantieel deel negatieve emissies.
LikeLike
Een documentaire over die Finse “oplossing”, Into Eternity, uit 2010:
Hier wat meer info:
https://en.wikipedia.org/wiki/Into_Eternity_(film)
LikeLike
Zonder twijfel zullen Marco en Bob wel weer wat anders vinden om hun ongelijk niet toe te geven…….
LikeLike
Hi Peter R,,
Ongelijk? 😅 Ik wacht nog op het aantal ‘bird fatalities’ per ton koper, waar ik eerder naar vroeg:
https://klimaatverandering.wordpress.com/2017/04/28/open-discussie-voorjaar-2017/#comment-20189
Pas dan kan je een onderbouwde berekening maken waar je enigszins ziet hoeveel dit bijdraagt t.o.v. vogelsterfte door fossiel, nucleair etc. Over de: “700 times more copper than nuclear per MWh generated[18]“, dat komt uit een publicatie van iemand die zijn ontwerp voor een kernreactor tracht te promoten, de referentie nr. 18: Weißbach et al 2013.
Op zijn beurt is de publicatie van Weißbach ook zwaar aangevallen.
Eén ding lijkt me inderdaad waar: windenergie vergt aanzienlijk meer koper dan fossiel of nucleair. Of je alleen dááruit af kan leiden dat de vogelsterfte groter is? Daarvoor zal je moeten rekenen.
LikeLike
Hallo Raymond,
Dezelfde vraag over ‘waste heat’ had je al eens eerder gesteld, zie:
https://klimaatverandering.wordpress.com/2015/11/26/open-discussie-winter-2015-2016/#comment-15269
en lees s.v.p. ook:
https://klimaatverandering.wordpress.com/2014/04/07/kerry-emanuel-over-staartrisico-en-alarmisme/#comment-8308
https://klimaatverandering.wordpress.com/2013/01/26/open-discussie-jan-feb-2013/#comment-3214
De totale menselijke energieproductie is nu mondiaal gemiddeld bijna 0,03 Watt/m^2 terwijl een verdubbeling van het CO2-gehalte van de dampkring ongeveer 3,7 Watt/m^2 bijdraagt, ruim een factor 100 meer. Het is bepaald geen ‘aanname’ maar de uitkomst van gegevens over de mondiale energieproductie. Voor wetenschappelijke publicaties, zie:
http://www.cgd.ucar.edu/tss/ahf/
LikeLike
@G.J. Smeets | juni 19, 2017 om 14:01 |
“.. wat doe we met nucleair afval?”
Nooit van de thoriumtechologie gehoord?
Levert geen “weapons grade” bijproduct en dat is de reden dat het in de jaren 60 op een zijspoor is geraakt.
Bestaand nucleair afval kan gerecycled worden.
@Bob Brand | juni 19, 2017 om 12:19 |
[Kernfusie]
“Er is echter geen enkele garantie dat dit op den duur tot commercieel inzetbare, betaalbare en voldoende snel uit te rollen opties zal gaan leiden.”
Klopt, geen garantie.
Merkwaardig is dan wel dat men zonder garantie vol inzet op zon en wind.
Wisselend aanbod (voor zonne-energie redelijk te voorspellen) persen op een vraaggestuurd netwerk is gewoon gekkenwerk.
Tenzij men af wil van een vraaggestuurd netwerk en men de energieverbruiker wil voorschijven wanneer er een eitje gebakken kan worden of nog erger er van de smartphone gebruikgemaakt mag worden.
“Tien Tsjernobyl rampen op ons beperkte landoppervlak en heel Nederland verandert in één groot ‘Radioecological Reserve’:”
Er was maar 1 Tsjernobyl waar het mis ging omdat de veiligheidsvoorschriften door politieke sukkels werden “over ruled”.
In Frankrijk wordt ~90% van de elektricteit opgewekt m.b.v. kernenergie.
Jij vindt kennelijk dat de dreiging van klimaatverandering minder groot is dan die van het gebruik van nucleaire energie?
Niets mis mee.
Maar dan begrijp ik de urgentie niet waarmee zon en wind doorgedrukt wordt waarvan men eenvoudig kan vaststellen dat het zonder grote maatschappelijke en politieke veranderingen niet kan werken.
Energie op de bon?
Groene politie aan de schakelaars zie ik niet erg zitten.
LikeLike
Boels,
Je mist nog steeds de kern van de zaak. Als “we”, zoals jij zou willen, volledig inzetten op nucleair, dan zou dat dus betekenen dat de overheid (want wie zou die keuze anders moeten maken) volledig inzet op één energiebron. Waarom zou de overheid die keuze moeten maken? Is het niet veel verstandiger als de overheid marktpartijen laat bepalen welke technologie ze willen ontwikkelen en gebruiken? En is het niet bijzonder riskant je volledig afhankelijk te maken van één enkel type technologie?
LikeLike
Bob brand 15.45
Als zelfs Savacool toegeeft dat zijn conclusie fout is ,lijkt me dat voldoende.
To his credit in Sovacool’s response[17] to some of these criticisms he has admitted many errors which, if corrected, would have significantly changed his conclusions
LikeLike
Boels juni 19, 2017 om 16:46,
je liegt en je weet het. Thorium is technisch onuitvoerbaar. En nucleair afval kan niet worden gerecycled – de Finnen zijn niet achterlijk.
Blijft staan mij kritiek juni 18, 2017 om 13:52 aan jouw adres dat je nooit ingaat op waar het allemaal om draait: onze afhankelijkheid van de habitat en je achterlijke (intellectueel achterlijke) opvatting van economie. Komt er nog wat van?
LikeLike
@G.J. Smeets | juni 19, 2017 om 18:20 |
Matig je toon,zo ben je geen gesprekspartner.
LikeLike
@Hans Custers | juni 19, 2017 om 16:59 |
“.. Waarom zou de overheid die keuze moeten maken? Is het niet veel verstandiger als de overheid marktpartijen laat bepalen welke technologie ze willen ontwikkelen en gebruiken? En is het niet bijzonder riskant je volledig afhankelijk te maken van één enkel type technologie?”
Het beleidsplan van de overheid stuurt richting wind en zon met tientallen miljarden; R&D verandert niets aan het karakter van het wisselende aanbod dat in het netwerk geperst moet worden.
Dit bezwaar vervalt als men creatief te werk zou gaan door ter plekke de wind en zonne-energie te gebruiken voor de productie van iets zinnigs (waterstof, bij voorbeeld of de productie van drinkwater in technisch minder ontwikkelde landen).
Dan zijn de kosten van de “aanlandplicht” overbodig en komt er geld vrij voor andere zaken.
LikeLike
“Matig je toon,zo ben je geen gesprekspartner.”
Dat maken de moderators uit, Boels, niet jij.
Komt er nog wat van of blijf je in je hok?
LikeLike
Een vraagje. Ik werk met een energiebalans en hier heb ik 2 dingen nodig die ik maar moeilijk kan vinden. De 2 dingen zijn de emissiviteit van het aardoppervlak. Ik vul nu de waarde in van 1 maar dit kan alleen voor een blackbody. Het andere is de emissiviteit van de atmosfeer naar het oppervlak. Ook hier gebruik ik bij gebrek aan beter de waarde van 1. Wat zijn de meest betrouwbare schattingen van deze waarden.
LikeLike
Boels
Misschien een interessant artikel voor U.
https://www.dailykos.com/story/2013/07/08/1221552/-GETTING-TO-ZERO-Is-renewable-energy-economically-viable
LikeLike
Bob Brand.
de discussie nav het door Marco aangehaalde onderzoek is erg interessant,echter komen zij er ook niet uit wbt de vogels.
Het blijkt wel dat vleermuizen niet mee zijn genomen hoewel deze veel door windturbines worden gedood.
https://atomicinsights.com/sovacool-vs-lorenzini/
LikeLike
Hallo Raymond,
“De 2 dingen zijn de emissiviteit van het aardoppervlak. Ik vul nu de waarde in van 1 maar dit kan alleen voor een blackbody. Het andere is de emissiviteit van de atmosfeer naar het oppervlak.”
Volgens de wet van Kirchhoff is de emissivity van het aardoppervlak ε = ( 1 – α) waar de albedo α gemiddeld ca. 0.29 is. De albedo van het aardoppervlak varieert echter tussen tropen en poolijs, oceaan en land:
https://nsidc.org/cryosphere/seaice/processes/albedo.html
De atmosfeer is een gas met golflengte-afhankelijke absorptieve en emissieve eigenschappen (broeikasgassen) en dus geen ideaal ‘black body’ of ‘grey body’. De emissivity bedraagt ruwweg 0.88 en dan in beide richtingen dus omlaag + omhoog samen. Dit schema geeft het vereenvoudigd weer:
De American Chemical Society heeft een prima pagina waar een ‘single layer model’ wordt beschreven:
https://www.acs.org/content/acs/en/climatescience/atmosphericwarming/singlelayermodel.html
Het grafiekje onderaan de pagina geeft de opwaartse emissivity van de atmosfeer, je ziet hoe het verschilt van een blackbody spectrum.
LikeLike
‘… echter komen zij er ook niet uit wbt de vogels.’ – Niet projecteren. Mooi stukje volkomen grijsgedraaide concern trolling verder.
LikeLike
Crr Kampen.
Eerst lezen,,dan reageren,niet andersom.
LikeLike
@Boels | juni 18, 2017 om 11:06,
|
“Minnesma zag ik laatst op TV en ze leek sprekend op de oud-adelijke dame die mij steevast koninklijk ontvangt bij mijn kledingadviseur.”
Wij hebben last van dezelfde kwaal. Het zal vast ergens wetenschappelijk verklaard zijn. Waarschijnlijk heeft het te maken met vooroordelen, iemands uiterlijk of naam is al voldoende om een mening te vormen. Ik lees bijvoorbeeld altijd Weird Duck (ik hoor het zelfs), als er een artikel geschreven is door Wierd Duk. Toch blijft het moeilijker gaten te schieten in http://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2043231-historische-uitspraak-over-klimaatbeleid.html dan in de uitspraken van Trump:
https://www.demorgen.be/buitenland/klimaatverandering-chinese-hoax-peking-geeft-trump-lesje-geschiedenis-b02d90b3/
Maar het kan natuurlijk ook zijn te lange stropdas zijn waarom ik hem niet vertrouw.
LikeLike
Peter.R., dank je wel voor de links. Misschien is nucleair dus beter voor de vogels dan windenergie. Voor mij geen probleem. Alleen is het financieel wèl een probleem om die nucleaire reactoren neer te zetten. Een investering van meer dan 40 miljard, bijvoorbeeld (Hinkley Point C in het VK), haal je niet zomaar even op, zeker als het dan nog eens een 10 jaar duurt voordat de boel eindelijk stroom gaat leveren, en de ROI nog eens vele tientallen jaren verder in de toekomst ligt. Dan ben je afhankelijk van een zeer select groepje van grote bedrijven die dit soort investeringen op de lange termijn kunnen dragen, èn een aanzienlijke bijdrage van de overheid.
LikeLike
“Hundreds of people across the UK are likely to be killed by a natural disaster this week, but their deaths will not be the subject of ministerial statements or newspaper reports, even though a failure of government policy is partly responsible.
The heatwave conditions are causing preventable deaths partly because large swaths of the population wrongly believe that extremely hot days are becoming less common.”
Dus: vervolging instellen. Nu.
(https://www.theguardian.com/environment/2017/jun/21/heatwaves-national-emergency-public-need-to-know)
De vijfde natuurramp van de wereld in het jaar 2006 vond plaats in Nederland. Dankzij de klimaatrevisionisten weet haast niemand dit. Vervolging instellen. Nu.
LikeLike
Beste Bob,
Bedankt voor de uitleg over emissiviteit en het one-layer model. Hier kan ik weer even mee verder.
LikeLike
http://www.duurzaambedrijfsleven.nl/energie/23579/zonne-energie-in-nederland-verbreekt-alle-records
Heugelijk nieuws: afgelopen dag werd er door zonne energie alleen al meer geproduceerd dan 3 gascentrales: 2.500 megawatt! Het was de langste dag van het jaar en zeer zonnig maar omdat het amper waaide bleven alle centrales gewoon doordraaien en CO2 uitstoten. Stroom is nu duur (weinig wind) en dus loont het om met gascentrales geld te verdienen.
Als het gister ook nog een beetje had gewaaid in Nederland waren er meer records gebroken! Het zal nog een lange weg zijn maar we veranderen langzaam in de goede richting.
Lieuwe.
LikeLike
@hamburg3 | juni 22, 2017 om 01:46 |
Wel jammer dat men bij “duurzaambedrijfsleven” en Eneco niemand in dienst heeft die onderscheidt kan maken tussen (opgesteld) vermogen (eenheid: W) en productie (eenheid: Wh).
LikeLike
Bob Brand | juni 21, 2017 om 22:49
Overigens is “het biomassaverhaal” wel degelijk gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek
U moet niet de boel gaan verdraaien,het gaat over,,DIT biomassaverhaal,,
En dat is het verhaal dat er bossen in de VS worden gekapt,naar nederland wordt verscheept en daar in centrales wordt verbrand als zijnde co2 neutrale duurzame energie
Over andere biomassa is niet gesproken
Als u mij nu werkelijk wilt doen geloven dat dit op wetenschappelijk onderzoek is gebaseerd ,dan probeert u dus dezelfde onzin te verspeiden als Mr Smeets.
LikeLike
@ Boels,
1. Als er eens een foutje met een eenheid wordt gemaakt in een persbericht is dat slordig, maar meer ook niet. Beetje flauw om daar een punt van te maken.
2. Volgens mij is er in dit geval helemaal geen sprake van een foutje en gaat het gewoon om (opgewekt, dus niet opgesteld) vermogen.
3. Onderscheid schrijf je niet met dt. (Beetje flauw om daar een punt van te maken, ik weet het…)
LikeLike
Beste Peter R.,
“Overigens is “het biomassaverhaal” wel degelijk gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek
U moet niet de boel gaan verdraaien,het gaat over,,DIT biomassaverhaal,,”
Het Nederlandse beleid om o.a. biomassa bij te stoken in bestaande kolencentrales, is gebaseerd op: wetenschappelijk onderzoek + waarden-afwegingen —> beleid
Dáár gaat het om. Een van die politieke waarden-afwegingen is dat sommigen niet bereid zijn om méér te investeren in meer structurele oplossingen, juist vanwege jouw:
“… het draagvlak onder de gewone burger die alles moet betalen.”
In bestaande kolencentrales biomassa bijstoken is dan relatief goedkoop en het reikt degenen die deze centrales open willen houden, een additioneel argument aan. DAAROM wordt er biomassa bijgestookt.
Verder wil JIJ je eigen ‘biomassaverhaal’ adverteren, zoals je zelf zegt. Het geeft onvoldoende weer hoe biomassa ook ingezet kan worden:
1. grootschalig nieuw bos aanplanten;
2. nadat dit volgroeid is en dus netto geen CO2 meer opneemt;
3. stapsgewijs kappen en verstoken;
4. de verbrandingsgassen afvangen en opslaan in lege gas- of olievelden (de CCS van BECCS);
5. de gekapte percelen opnieuw aanplanten, ga naar stap 1.
Zo is het bedoeld. Dat sommigen (!) in de VS daar misbruik van maken door al bestaande bossen eenmalig om te kappen zonder daar verantwoord bosbouw (nieuwe aanplant etc.) mee te plegen is een kwestie van politiek: beter reguleren.
Overigens is er juist veel wetenschappelijk onderzoek naar de mogelijkheden én naar de grenzen van dergelijke ‘negative emissions’.
LikeLike
Beste Boels,
Wat Hans Custers al zegt.
Overigens is jouw interpretatie van wat Eneco daar zegt nogal discutabel. Er staat: “Momenteel wekken alle zonnepanelen in Nederland in totaal zo’n 2.400 tot 2.500 megawatt op”
Let op het woordje: momenteel. Het gaat daar dus wel degelijk over vermogen in Watt en niet energie in Wattuur (Wh).
Jouw suggestie dat energiemaatschappijen als Eneco het verschil tussen Watt en watturen niet zouden kennen is een bespottelijke verdachtmaking, lees hun persbericht:
https://nieuws.enecogroep.nl/productie-nederlandse-zonnepanelen-naar-recordhoogte-niveau-ruim-drie-energiecentrales/
Het gaat hier over piekvraag, dus vermogen.
LikeLike
Bob Brand | juni 22, 2017 om 14:43
U blijft maar om de hete brij heendraaien,waarom is het zo moeilijk om toe te geven dat dit specifieke geval volksverlakkerij is,net zoals Marco dat ook al zei:
Marco | juni 21, 2017 om 11:25
En dat er mensen zijn die de boel verlakken door oorspronkelijke bossen te kappen en die hier als duurzame energie te verkopen is geen reden om dan maar de klimaatwetenschap in twijfel te trekken.
Smeets heeft daar schijnbaar nog meer moeite mee,want die heeft het alleen nog maar over trollen,zodat hij geen antwoord meer hoeft te geven.
Het is gewoon onmogelijk dat bomen die hier per schip komen uit de VS,co2 neutrale energie leveren,hoelang u het ook blijft ontkennen
U beticht mij wel van door-emmeren,maar u doet het zelf ook ,alleen schijnt het dan weer discussieren te heten.
Bart Verheggen.
Zeer bedankt,het was mij een doorn in het oog.
Afz. Peter van de twijfelbrigade.
René Descartes
Twijfel is het begin van wijsheid
LikeLike
Beste Peter R.,
“U blijft maar om de hete brij heendraaien,waarom is het zo moeilijk om toe te geven dat dit specifieke geval volksverlakkerij is …”
Biomassa is helemaal geen volksverlakkerij. Het is een prima mogelijkheid om *iets* aan emissies uit te sparen en zelfs *iets* aan negatieve emissies te bewerkstelligen:
1. grootschalig nieuw bos aanplanten;
2. nadat dit volgroeid is en dus netto geen CO2 meer opneemt;
3. stapsgewijs kappen en verstoken;
4. de verbrandingsgassen afvangen en opslaan in lege gas- of olievelden (de CCS van BECCS);
5. de gekapte percelen opnieuw aanplanten, ga naar stap 1.
Verder zei ik al: “Dat sommigen (!) in de VS daar misbruik van maken door al bestaande bossen eenmalig om te kappen zonder daar verantwoord bosbouw (nieuwe aanplant etc.) mee te plegen is een kwestie van politiek: beter reguleren.”
“Het is gewoon onmogelijk dat bomen die hier per schip komen uit de VS,co2 neutrale energie leveren”
Dat is prima mogelijk als de verbrandingsgassen daarvan ondergronds opgeslagen worden (BECCS). Overigens staat er nergens dat je biomassa uit de VS hoeft te betrekken. Er is veel landbouw-afval en houtafval in Nederland en West-Europa dat nog niet ingezameld wordt. Daarnaast kan je (nog) meer bosbouw in West- en Noord-Europa doen.
De oorzaak dat men onvoldoende reguleert en (soms) eenmalig ‘oorspronkelijke bossen’ opstookt, is nou juist dat men op een koopje uit is, dus jouw:
“… gewone burger die alles moet betalen.”
LikeLike
Vraag:,waarom is het zo moeilijk om toe te geven dat dit specifieke geval volksverlakkerij is …”
Antwoord:Biomassa is helemaal geen volksverlakkerij.
Ziet u het verschil??
Bob Brand
Dat is prima mogelijk als de verbrandingsgassen daarvan ondergronds opgeslagen worden (BECCS).
ALS!!
Hout voor elektriciteitscentrales De EU ziet hout en houtafval als een belangrijke vorm van duurzame brandstof. Dankzij de subsidie hierop neemt in Nederlandse kolencentrales het gebruik toe van hout uit de V.S. en Canada. Naarmate de vraag stijgt zullen meer bossen worden gerooid. Dat produceert veel broeikasgas, want hout produceert minstens evenveel CO2 als steenkool. Nieuw geplante bomen kunnen deze CO2 opnemen, maar ook als voor elke gerooide boom een nieuwe wordt aangeplant duurt het 20 tot 100 jaar tot de uitgestoten CO2 weer is vastgelegd. Meestook van hout leidt niet tot innovatie en de bijdrage aan de vermindering van CO2-uitstoot is onzeker
https://www.knaw.nl/nl/actueel/publicaties/visiedocument-biobrandstof
Subsidie 3,5 miljard
De oorzaak dat men onvoldoende reguleert en (soms) eenmalig ‘oorspronkelijke bossen’ opstookt, is nou juist dat men op een koopje uit is, dus jouw:
“… gewone burger die alles moet betalen.”
Met kopieren en plakken kun je mensen alles laten zeggen
LikeLike
Marco | juni 21, 2017 om 07:55
Moeilijk idd,maar schijnbaar toch nodig
https://www.climatecentral.org/news/nuclear-power-needs-to-double-to-meet-warming-goal-18610
LikeLike
Beste Peter R,
JIJ bent degene die klaagt over: “… gewone burger die alles moet betalen.”
CO2-neutraal of zelfs CO2-negatief met biomassa is prima mogelijk als de verbrandingsgassen daarvan ondergronds opgeslagen worden (BECCS), en als er eerst nieuw bos wordt aangeplant.
Wat zei ik? Dit: “De oorzaak dat men onvoldoende reguleert …”
Wat concludeert het KNAW? “Dit document is ook geen overzicht van de totale energieproblematiek of van toekomstige ontwikkelingen. Het bespreekt alleen welk effect de regelgeving voor hout als brandstof voor kolencentrales en voor biobrandstoffen voor transport heeft …”
Precies hetzelfde.
LikeLike
Beste Bob(is dat ok?)
Dit was de zin in een antwoord op Bart Verheggen waar u dat uit haalt:
En ook wetenschappers moeten zich realiseren dat alles uiteindelijk afhangt van het draagvlak onder de gewone burger die alles moet betalen.
Vind u het nu werkelijk een goede manier om hier alleen de laatste 6 woorden uit te halen en vervolgens in een geheel andere discussie te gebruiken of ik dat apart gezegd zou hebben?
CO2-neutraal of zelfs CO2-negatief met biomassa is prima mogelijk als de verbrandingsgassen daarvan ondergronds opgeslagen worden (BECCS), en als er eerst nieuw bos wordt aangeplant
Precies Bob ,ALS en ALS,maar dat is nu niet het geval,dus worden we op dit moment bedot,en dit enkel en alleen door de druk van het energieakkoord.
https://fd.nl/economie-politiek/1132056/pvda-subsidie-voor-bijstook-biomassa-is-geld-over-de-balk-smijten
Het kabinet trekt komend jaar €8 mrd uit voor de regeling Subsidie Duurzame Energieopwekking (SDE+). Een groot deel daarvan gaat naar de financiering van de bijstook van biomassa. Tot en met 2023 zal die volgens Kamp circa €3 mrd bedragen. De minister houdt vast aan de subsidie, omdat alleen daarmee het aandeel duurzame energie van het Energieakkoord gehaald kan worden.
LikeLike
Beste Peter R,
Urgenda publiceerde gister op hun 10e verjaardag een update van het rapport Nederland 100% Duurzame Energie in 2030:
Klik om toegang te krijgen tot Urgenda%20-%20Rapport%20Duurzame%20Energie%20in%202030%20-%20v2%20-%202017.pdf
Wat vind je van de voorstellen daarin?
LikeLike
Beste Peter R.,
Het illustreert dat jij, in een discussie die gaat over de ideologisch gedreven misvattingen over klimaatwetenschap van Marijn Poels, als argument aanvoert:
“En ook wetenschappers moeten zich realiseren dat alles uiteindelijk afhangt van het draagvlak onder de gewone burger die alles moet betalen.”
Of je wel of geen zin hebt om de maatregelen te betalen, heeft geen relevantie voor de wetenschappelijke juistheid van de klimaatwetenschap. Het heeft echter wél invloed op het klimaatbeleid. Daarom wijst de KNAW op het belang van betere regelgeving:
Verder adviseert de KNAW in het rapport dat JIJ aanhaalt:
– Verhoog de kosten voor het uitstoten van broeikasgas;
– Bevorder dat biomassa wordt gebruikt als grondstof voor hoogwaardige materialen;
– Bevorder energie-efficiëntie en brandstofbesparing;
– Bevorder innovaties in het directe gebruik van zonne-energie.
Oké.
“Tot en met 2023 zal die volgens Kamp circa €3 mrd bedragen.”
Dat is het totaal over de looptijd van SDE+ over 2011 t/m 2023. Het is een betrekkelijk klein deel v.d. in totaal € 70,9 miljard die er over deze periode gebudgetteerd is voor SDE+.
Je kan ook de kolencentrales sluiten vóór 2020. Geen bijstook meer en dan kan deze €3 mrd bijv. besteed worden aan energiebesparing in de gebouwde omgeving en/of extra windparken.
LikeLike
http://reneweconomy.com.au/australias-new-citizenship-test-swear-allegiance-to-queen-and-coal-73448/
Volgende stap is natuurlijk dat je in een heropvoedingskamp wordt gestopt als je, nou, als je bijvoorbeeld een blog als dit beheert.
LikeLike
Lennart van der Linde | juni 22, 2017 om 21:01
Dank voor de link,geeft u mij een weekje ofzo en dan zal ik er op terugkomen.
Bob Brand | juni 22, 2017 om 22:06
Ik denk niet dat we het eens worden ,maar toch bedankt voor uw tijd.
LikeLike
Lennart
Ik ken dit niet en kon er weinig over vinden,behalve dit:
Wat is koolstofheffing en dividend?
Koolstofheffing en dividend bestaat uit drie delen.
1.Geleidelijk stijgende heffing op CO2 aan de bron (mijn, haven; daar waar het de economie binnenkomt)
2.Koolstofdividend waarmee 100% van de opbrengst evenredig aan ieder huishouden wordt teruggegeven
3.Importheffing op producten uit landen zonder koolstofheffing en een exportbijdrage, zodat bedrijven worden ontmoedigd om naar het buitenland te vertrekken en andere landen gemotiveerd worden om ook een heffing in te stellen.
Het is mij niet geheel duidelijk wat precies met,,de bron,, bedoeld wordt,maar ik ga er ,met het risico ernaast te zitten,vanuit dat dat voornamelijk de producenten(van producten)zullen zijn.
Dan kun je er vanuit gaan dat zij deze heffing gewoon gaan doorberekenen aan de consument.
In dat geval pomp je alleen maar geld rond en daar zitten we beide niet op te wachten,denk ik
LikeLike
Beste Peter,
Het is niet rondpompen van geld, maar beprijzen van vervuiling, waarbij de opbrengst vervolgens gelijk verdeeld wordt over de belastingbetalers. Die worden daardoor aan de ene kant geprikkeld tot duurzamere consumptie, terwijl producenten geprikkeld worden tot duurzamere productie.
Aan de andere kant krijgen juist de laagste inkomens, die gemiddeld het minste bijdragen aan de vervuiling, relatief de grootste compensatie voor de gestegen lasten, terwijl de hoogste inkomens/vervuilers het meeste bijdragen.
Deze link laat zien dat volgens onderzoek van Thomas Piketty circa 10% van de wereldbevolking circa 45% van de CO2-uitstoot veroorzaakt:
http://www.ecoequity.org/2015/11/thomas-piketty-on-climate-equity/
De armste 50% veroorzaakt slechts 13% van de uitstoot, terwijl zij juist vaak degenen zijn die het eerst en hardst getroffen (dreigen te) worden door de gevolgen van klimaatopwarming. Het lijkt dus alleszins redelijk dat de rijkste en grootste uitstoters ook het meeste bijdragen aan beperking van de uitstoot.
Of zie je dat anders?
LikeLike
Beste lennart
Dan zijn we het oneens over dit plan,maar dat vind ik geen probleem.
Het lijkt dus alleszins redelijk dat de rijkste en grootste uitstoters ook het meeste bijdragen aan beperking van de uitstoot.
Op nationaal niveau ben ik dit met u eens
Globaal wordt dit echter een geheel andere en moeilijke discussie,waarbij onze ideeen hierover waarschijnlijk ver uit elkaar liggen.
LikeLike
Beste Peter,
Geen probleem; maar waarom ben je het op nationaal niveau er wel mee eens, maar niet op mondiaal niveau?
LikeLike
Beste Lennart.
Het probleem met mondiaal is:
Aan wie moet de heffing of boete betaald worden,en wat wordt ermee gedaan.
En als het een staatsbedrijf is,wat doe je dan? niet alle landen zijn vriendelijk dus dat kan een probleem opleveren,
Wie onderzoekt of de heffingen / boetes niet simpel op de consument worden afgeschoven en welke maatregelen neem je dan l,want in dat geval schiet je je doel voorbij.(dit is in mijn ogen ook nationaal een probleem)
LikeLike
Lennart van der Linde | juni 22, 2017 om 21:01
Beste Lennart.
Ik heb me door de belangrijkste punten van het rapport kunnen worstelen
Ik vind het een te ambitieus en niet realistisch plan,waarvan ik zelfs betwijfel of het technisch haalbaar is.
Ook de kosten zijn niet op te brengen:
De totale kosten zullen in het 100% duurzame scenario met de meest conservatieve aannames (geen innovaties) met zo’n 47,5% stijgen, van circa € 27 miljard in 2013 naar € 40,3 miljard in 2030.
Wat betreft het aantal elektrische auto,s lijkt het me gewoon onmogelijk , en ook over de back-up zijn ze(terecht) allesbehalve zeker:
Tekorten kunnen deels worden opgevangen door teruglevering uit batterijen en auto’s. Als dit niet genoeg effect heeft, worden back-up-centrales ingezet.
Wbt de windmolens houden ze geen enkele rekening met de weerstand hiertegen onder de bevolking en zie ik niet of ze rekening houden met de produktiefaktor,maar misschien heb ik het gemist.
Ik zie in dit rapport van CPB BPL een meer realistischer scenario.
https://www.cpb.nl/publicatie/toekomstverkenning-welvaart-en-leefomgeving-wlo-2015
waarbij het aandeel hernieuwbare energie in 2030 25% is en in 2050 tussen de 35%(scenario laag) en 50 % (scenario hoog).
LikeLike
Beste Peter, je zegt:
“De totale kosten zullen in het 100% duurzame scenario met de meest conservatieve aannames (geen innovaties) met zo’n 47,5% stijgen, van circa € 27 miljard in 2013 naar € 40,3 miljard in 2030.”
Ja, dat klopt, alleen zonder energietransitie zouden die kosten volgens het Urgenda-rapport stijgen tot 43,7 miljard/jr, dus nog meer dan in het 100% duurzame scenario.
In de WLO-scenario’s van CPB-PBL is de CO2-reductie in 2030 slechts 30-40% en in 2050 slechts 45-65%, dus veel te weinig om ruim onder de twee graden te kunnen blijven.
LikeLike
Beste Peter, je zegt:
“Het probleem met mondiaal is: Aan wie moet de heffing of boete betaald worden,en wat wordt ermee gedaan. En als het een staatsbedrijf is, wat doe je dan? niet alle landen zijn vriendelijk dus dat kan een probleem opleveren. Wie onderzoekt of de heffingen/boetes niet simpel op de consument worden afgeschoven en welke maatregelen neem je dan, want in dat geval schiet je je doel voorbij. (dit is in mijn ogen ook nationaal een probleem)”
Ik ben het met je eens dat het nog niet zo eenvoudig is om een mondiale CO2-heffing in te voeren. Begrijp ik goed dat je vooral praktische bezwaren ziet, maar niet principieel tegen een CO2-heffing die vooral betaald wordt door degenen die de meeste CO2 uitstoten (gemiddeld de rijken) en ten goede komt aan degenen die het minste uitstoten (gemiddeld de armen)? Dat is dus juist geen afschuiven, maar de vervuiler laten betalen.
Piketty en zijn collega Chancel doen hun voorstel voor een CO2-heffing ten behoeve van een adaptatiefonds, dus (nog?) niet met een dividend-deel:
Klik om toegang te krijgen tot ChancelPiketty2015.pdf
Maar wat niet is kan nog komen. Praktisch zien ze een rol voor staten om te beginnen met zo’n heffing en die af te dragen aan een internationale organisatie die het adaptatiefonds beheert. Als alternatief denken ze aan een heffing op vliegtickets, die dan ook afgedragen moet worden aan zo’n internationale organisatie. Je kunt ook regionaal beginnen, en dan later de diverse regionale systemen aan elkaar koppelen/harmoniseren. In de huidige mondiale politieke situatie is dit inderdaad nu nog niet haalbaar, maar vroeg of laat zal het waarschijnlijk die kant opgaan.
Zo niet, dan schuiven we het klimaatprobleem af op de meest kwetsbaren, inclusief toekomstige generaties.
LikeLike
Beste Lennart
Ik had dat ook gelezen,maar dat kwam mij vreemd voor.
Daarom heb ik gezocht naar meer informatie hierover en lijkt toch dat het extra kosten met zich meebrengt,dus boven op het basispad dan komt het zo tussen de 3,5 en 5,5 miljard per jaar.
zelfde bron!
http://www.pbl.nl/publicaties/nationale-kosten-energietransitie-in-2030
https://fd.nl/economie-politiek/1195389/energietransitie-gaat-nederland-in-2030-tot-5-5-mrd-extra-per-jaar-kosten
En de WLO-scenario.s ,wat men er ook van vind,zijn in mijn ogen het maximaal haalbare zonder een revolte.
Ik zou zelf graag zien dat men kernenergie in zou passen,u kunt zien in het fd artikel dat het goedkoper is,maar daar ga ik helaas niet over.
LikeLike
Beste Peter,
De vergelijking van het Urgenda-rapport met de PBL-analyse lijkt me een goed uitgangspunt voor verdere discussie. Voorzover ik zo snel kan zien baseert Urgenda zich voor hun business-as-usual scenario op IEA-cijfers. Ik heb nog niet kunnen checken of dat voor het PBL ook geldt.
Een belangrijk verschil zit waarschijnlijk in de investeringen in energiebesparing: die zullen bij Urgenda een stuk groter zijn dan bij PBL, evenals de investeringen in duurzame opwekking. De totale investeringen zijn bij Urgenda dus waarschijnlijk fors hoger dan bij het PBL, waardoor de jaarlijkse exploitatiekosten in 2030 waarschijnlijk lager zijn dan die bij PBL.
De vraag is dan van hoeveel extra investeringen PBL en Urgenda uitgaan. Bij Urgenda lijkt dat om circa 10 miljard/jr extra te gaan. Bij PBL kan ik dat zo snel niet vinden, of het zou die 3,5-5,5 miljard/jr extra moeten zijn die jij noemt. Maar de vraag is dan of we geen appels met peren vergelijken.
Voordat we conclusies trekken zullen we dus moeten checken of we appels met appels en peren met peren vergelijken. En we zullen ook de baten van de diverse scenario’s met elkaar moeten vergelijken: bv de baten van vermeden CO2-uitstoot, maar ook van bv schonere lucht, en daarbij zullen we ook moeten afwegen wat het ons waard is ons te verzekeren tegen mogelijk heel hoge kosten van klimaatopwarming als de klimaatgevoeligheid tegen blijkt te vallen. En hoe we de kosten van zo’n verzekeringspremie op een eerlijke manier kunnen verdelen.
We hebben dus nog wat huiswerk te doen 🙂
LikeLike
Beste Peter,
Over de CO2-heffing met dividend zegt het Urgenda-rapport:
“Aan de bron, waar fossiele brandstoffen de economie binnenkomen (de mijn, haven of pijpleiding), wordt CO2-belasting geheven. Bedrijven berekenen de heffing door in de prijzen van producten en diensten die fossiele brandstoffen verbruiken. De opbrengsten worden vervolgens in de vorm van dividend eerlijk verdeeld over alle burgers. Het effect is nivellerend: degenen die veel CO2-intensieve producten en diensten consumeren, betalen meer dan ze terugkrijgen, en mensen die energiezuinig leven en vooral ‘schone’ producten kopen, krijgen meer terug dan ze betalen. Dit past bij ‘de vervuiler betaalt’ en het voorkomt dat de transitie de kleinste beurzen het hardst treft. Om te verhinderen dat bedrijven naar het buitenland gaan, wordt aan de grens gecorrigeerd voor importen uit en exporten naar landen waar dit systeem nog niet bestaat.”
Dit systeem kan dus per land ingevoerd worden, aangevuld met import- en exportcorrecties voor die landen die nog geen eigen heffing hebben. Dat zal het in eerste instantie wel wat minder doelmatig maken, maar dat is dan de investering die nodig is om uiteindelijk tot een zo doelmatig mogelijk mondiaal systeem te komen.
LikeLike
Beste Peter,
De PBL-studie zegt:
“De in deze studie gerapporteerde kosten betreffen meerkosten t.o.v. het vastgesteld en voorgenomen beleid uit de Nationale Energieverkenning 2016 (NEV; scenario met vastgesteld en voorgenomen beleid). De nationale kosten worden weergegeven als jaarlijkse kosten voor het jaar 2030. Deze kosten betreffen kosten voor de Nederlandse samenleving als geheel, ongeacht bij wie deze kosten neerslaan (bij de overheid, burgers of bedrijven). De nationale kosten omvatten onder andere investeringskosten (geannuïseerd over de afschrijvingstermijn van de investeringen), brandstofkosten en operationele kosten (of juist besparingen op deze kosten).”
Onderliggende aannames moeten dus te vinden zijn in de Nationale Energieverkenning.
Het Urgenda-rapport zegt:
“Op dit moment geven we aan energiekosten in Nederland al ruim € 27 miljard per jaar uit. Dit zijn de kosten van de energiegrondstoffen (met name olie, gas en kolen) en de afschrijvingen van de bijbehorende elektriciteit- en warmteproducerende apparaten en het elektriciteits- en gasnetwerk. De kosten in het scenario 100% duurzame energie in 2030 en de kosten in een scenario zonder de overgang naar een duurzame energievoorziening (ter vergelijking) zijn voor een aantal belangrijke kostenposten de kosten genomen uit het rapport World Energy Outlook (WEO) van het IEA uit hun scenario ‘450’… Voor het BAU-scenario gebruiken we aannames over economische groei en andere kosten die ook zijn gebruikt bij de doorrekening van het energieakkoord uit 2013.”
Achterliggende aannames moeten hier dus te vinden zijn in de WEO van het IEA en in de doorrekening van het Energieakkoord. De vraag is dan in hoeverre die overeenkomen of verschillen met die uit de Nationale Energieverkenning.
Huiswerk, huiswerk…
LikeLike
Doorrekening Energieakkoord:
http://www.pbl.nl/publicaties/het-energieakkoord-wat-gaat-het-betekenen
Nationale Energieverkenning:
http://www.pbl.nl/publicaties/nationale-energieverkenning-2016
World Energy Outlook 2016, samenvatting:
Klik om toegang te krijgen tot WorldEnergyOutlook2016ExecutiveSummaryEnglish.pdf
De vraag is nu waarschijnlijk vooral in hoeverre de baseline van de Energieverkenning overeenkomt met die van Energieakkoord en WEO.
LikeLike
Het Urgenda-rapport zegt ook nog over het door hen gebruikte EnergieTransitieModel:
“Het ETM gebruikt de kosten (en niet de prijs) in euro’s uit 2013 en rekent daarom zonder belastingen, subsidies en inflatie. Subsidies en inflatie worden niet meegenomen, ondanks hun relevantie op de korte termijn, omdat ze op lange termijn alleen het zicht op een economisch optimale uitkomst verstoren.”
Een andere vraag is dus of de PBL-analyse ook op deze manier rekent.
LikeLike
Lennart van der Linde | juni 25, 2017 om 08:30 |
Beste Lennart.
Over de CO2-heffing met dividend ben ik nog steeds niet enthousiast.
In theorie is het al bijna onmogelijk om alles uit te sluiten,maar in de praktijk is het een onmogelijke operatie.
De opbrengsten moeten namelijk eerst betaald worden ,en daar heeft natuurlijk niemand zin in.
Vervolgens moet het geld aan burgers betaald worden,maar de geschiedenis leert ons dat ,,politiek en burgers terugbetalen,,meestal slecht samengaan,en dat is niet alleen in nederland
Ik hoop niet dat u denkt dat u tegen een muur praat die toch niet van mening verandert,want het tegendeel is waar:enkele maanden geleden dacht ik nog dat co2 niet verantwoordelijk was voor de opwarming omdat er geen correlatie zou zijn,nu weet ik dat die er wel is.
Over de klimaatwetenschap hoeven wij het dan ook niet te hebben,laten we dat een gepasseerd station noemen.
Ik zal me vandaag verder verdiepen in ons andere onderwerp,want het lijkt idd of we appels met peren vergelijken
LikeLike
Beste Peter,
Discussie over klimaatwetenschap is ook wat mij betreft een gepasseerd station. Over die appels en peren:
Urgenda gaat uit van een 11% hogere CO2-uitstoot in 2013 t.o.v. 1990 en bij business-as-usual een bijna 23% hogere uitstoot in 2030 t.o.v. 1990. Obv IEA gaan ze uit van een 124% hogere olieprijs in 2030 t.o.v. nu.
PBL gaat obv de Energieverkenning uit van een circa 9% lagere uitstoot van broeikasgassen (dus niet alleen CO2) in 2013 t.o.v. 1990 en bij vastgesteld en voorgenomen beleid 24% minder uitstoot in 2030 t.o.v. 1990. Daarbij gaan ze uit van een olieprijs van 52 dollar/vat in 2015 en 94 dollar/vat in 2030, en van een CO2-prijs van 8 euro/ton in 2015 en 26 euro/ton in 2030.
Dat zijn volgens mij al genoeg belangrijke verschillen om te spreken van appels en peren, dus om appels met appels en peren met peren te vergelijken zullen we meer gegevens over de diverse analyses nodig hebben, die misschien ook niet direct beschikbaar zijn. Maar ik zal kijken of ik nog wat meer kan vinden en er dan op terugkomen.
LikeLike
Het IEA gaat in hun WEO 2016 uit van een olieprijs van 51 dollar/vat in 2015 en 127 dollar/vat in 2030 bij business-as-usual. Hun CO2-prijs is bij business-as-usual 30 dollar/ton in 2030:
Klik om toegang te krijgen tot WEO2016Chapter1.pdf
PBL en ECN gingen bij doorrekening van het Energieakkoord uit van 135 dollar/vat en 15 euro/ton in 2030 voor hun referentiescenario. Het Urgenda-rapport baseert zich zowel op IEA als PBL/ECN, maar geeft niet precies aan welke cijfers van welke instantie ze voor welke kostenpost gebruiken.
In de Energieverkenning gaan PBL/ECN uit van 3144 PJ primair energiegebruik in 2015 en voor het referentiescenario circa 3000 PJ in 2030. Hoeveel energiebesparing zij aannemen in hun scenario’s voor 43% en 49% CO2-reductie in 2030 is me nog niet duidelijk.
Urgenda gaat voor business-as-usual uit van een stijging van het energiegebruik van 11% in 2030 t.o.v. 2013 (tot afgerond circa 3800 PJ) en bijna 59% reductie in 2030 in het 100% duurzaam scenario (tot afgerond circa 1400 PJ). Onduidelijk is waarom hun cijfer voor 2013 (blijkbaar circa 3400 PJ) wat hoger is dan dat van PBL/ECN voor 2015. Het CBS geeft voor 2013 een primair gebruik van circa 3200 PJ. In 2010 was het nog bijna 3500 PJ.
Hoe dan ook: de verschillende aannames maken de twee analyses van Urgenda en PBL moeilijk vergelijkbaar (in ieder geval voor mij). Het zou helpen als zij samen die vergelijking mogelijk zouden maken, zodat hun conclusies in de maatschappelijke discussies beter gewogen kunnen worden.
LikeLike
Nog even over de Energieverkenning: die gaat bij voorgenomen beleid uit van een groei van de investeringen in energiebesparing en -exploitatie van 14 miljard/jr in 2014 tot 17 miljard/jr in 2020. Als aandeel in het BBP groeien de uitgaven voor energie-exploitatie van circa 3% (21 miljard) in 2014 tot circa 4,5% in 2030 (vergelijkbaar met het percentage in 2012-2013). De investeringen van 14 miljard in 2014 vormen circa 2% van het BBP, dus de totale energieuitgaven beslaan circa 5% van het BBP in 2014.
Volgens de PBL-analyse van april dit jaar zijn voor 49% CO2-reductie in 2030 (ipv 24% in het referentiescenario) zo’n 4-5 miljard/jr extra investeringen in het energiesysteem nodig. Als we die voor het gemak mogen optellen bij de 17 miljard/jr in 2020, dan zouden de totale investeringen dus stijgen tot circa 21 miljard/jr van 2020-2030.
Urgenda gaat uit van 10 miljard/jr extra investeringen tot 2030, dus gerekend vanaf 2014 zou je dan obv het PBL-cijfer voor dat jaar uitkomen op circa 24 miljard/jr, dus nog circa 3 miljard/jr extra vergeleken met het PBL 49%-reductiescenario. Wat dit zou opleveren aan hogere of lagere exploitatiekosten vergeleken met het PBL-scenario is onduidelijk.
LikeLike
Die 10 miljard/jr extra is niet vanaf 2014, maar vanaf 2017. Volgens de Energieverkenning wordt dan ook circa 14 miljard geinvesteerd in het energiesysteem, dus voor het totaal van 24 miljard/jr maakt dat geen verschil.
LikeLike
De vraag is dus overigens nog wel hoeveel volgens Urgenda bij business-as-usual in het energiesysteem geinvesteerd zou worden, want dat zijn niet dezelfde investeringen als waar de Energieverkenning vanuit gaat. Afhankelijk van of dat meer of minder dan 14 miljard/jr is, zal de 24 miljard/jr hoger of lager worden. Voor wat het waard is, gezien de grote onzekerheden over prijsontwikkelingen etc.
LikeLike
Lennart van der Linde | juni 25, 2017 om 18:37
Beste Lennart,op pagina 15 staat onder de tabel,,niets doen,dus ga ik er vanuit dat er ook geen investering meer is.
LikeLike
Beste Peter,
Bedoel je de business-as-usual kolom in de tabel op p.15 van het Urgenda-rapport? Ook in BAU, of welk baseline/referentie-scenario dan ook, worden nog investeringen gedaan. Het gaat om de extra investeringen die in een duurzamer scenario gedaan worden.
LikeLike
Beste Lennart.
Ja ik bedoel de tabel in het Urgenda -rapport. wat daar in de kleine letters onder staat.
In het Urgenda-rapport staat ook :
Het BAU-scenario toont ook een grote afhankelijkheid van de import van energie (73,2%), omdat ons aardgas opraakt.
Echter er is nog genoeg aardgas tot 2025 en met de winning van schaliegas erbij tot 2030.
https://www.businessinsider.nl/hoe-lang-heeft-nederland-nog-eigen-gas-6-grafieken-464594/
LikeLike
[In vervolg op: https://klimaatverandering.wordpress.com/2017/06/19/klimaatdebat-wordt-niet-geholpen-door-het-herhalen-van-misvattingen/#comment-20473 want onze ‘is/ought’ discussie dreigt de reacties onder de andere blogstukken te verstoppen. Daarom s.v.p. alleen hier in de Open Discussie]
Hallo Lennart,
Je dwaalt af, met dat citaat, van wat ik zei:
1) Er is een onderscheid tussen ‘IS’ en ‘OUGHT’;
2) Volgens Putnam worden wetenschappelijke ‘IS’ statements geproduceerd o.b.v. epistemische waarden en ‘OUGHTs’ o.b.v. niet-epistemische waarden;
3) Er is volgens Putnam ‘a world of empirical facts’ en ‘a world of value facts’. Dat is het hetzelfde onderscheid tussen IS en OUGHT dat Hume maakt en beide komen tot stand op basis van waarden, maar dat zijn dan wel verschillende waarden (epistemisch of juist niet-epistemisch).
Wat ik verder uit het fragment begrijp is dat Putnam van mening is dat ‘value facts’ niet geheel-en-al subjectief zijn maar dat hun ‘ethical inquiry’ tot op zekere hoogte objectief kan zijn. Hij neemt daar afstand van een ‘anything goes’ relativisme binnen de ethiek waarin ieders waarden noodzakelijkerwijs ‘as good’ zijn:
Dat roept dan de vraag op hoe je bepaalt welk ‘ideal of human flourishing’ beter is dan een ander? De enige procedure die ik kan verzinnen is van democratische aard: verkiezingen welk geheel van idealen de meerderheid het meeste aanspreekt. Ik zie helaas niet hoe je anders kan bepalen welk ideaal er ‘het beste’ is (‘not as good as every other, but better’)?
LikeLike
Hoi Bob, je zegt:
“Dat roept dan de vraag op hoe je bepaalt welk ‘ideal of human flourishing’ beter is dan een ander? De enige procedure die ik kan verzinnen is van democratische aard: verkiezingen welk geheel van idealen de meerderheid het meeste aanspreekt. Ik zie helaas niet hoe je anders kan bepalen welk ideaal er ‘het beste’ is (‘not as good as every other, but better’)?”
Volgens mij gaat het om minimaal twee vragen:
1. Hoe kun je de onderbouwing van een bepaald ideaal beoordelen (obv welke ethische criteria)?
2. Hoe kun je collectief bepalen welk ideaal je als samenleving het beste vindt?
Als antwoord op vraag 1 denk ik bv aan criteria als (een ethicus kan er vast veel meer verzinnen):
– is de onderbouwing logisch consistent?
– is die gebaseerd op wetenschappelijke kennis/feiten, o.a. over wat mensen nodig hebben om te ‘bloeien’ en wat ‘flourishing’ belemmert?
Daaraan vooraf gaat dan waarschijnlijk nog de vraag: is ‘human flourishing’ noodzakelijkerwijs het doel van morele besluitvorming? Zo niet, welke andere doelen zou het om kunnen gaan? Bv alleen om het eigen individuele welzijn, of dat van de eigen groep, of van alle mensen, of van alle dieren, of van alle levende wezens? Of niet zozeer om welzijn, maar in eerste instantie puur overleven? En hoe is het welzijn van de een verbonden met dat van anderen? Zijn dat alleen of vooral ethische vragen, of ook/vooral empirische?
Los van de precieze antwoorden op zulke vragen, denk ik dat Putnam wel een punt heeft dat niet elk antwoord op zulke vragen even redelijk onderbouwd of intern consistent zal zijn. Zijn jou of anderen in de klimaatdiscussie bv zorgvuldig onderbouwde en consistente argumenten bekend voor het ideaal “na ons de zondvloed”? Iemand als Nicholas Stern heeft daar langer over nagedacht dan ik en denkt dat die argumenten er niet zijn:
Klik om toegang te krijgen tot Stern_Ethics_Equity_paper1.pdf
Is dat puur zijn subjectieve mening, of is die conclusie meer objectief van aard?
Dat neemt niet weg dat veel mensen (kunnen) denken dat (snelle) CO2-reductie onwenselijk of onnodig is. Om collectief te bepalen wat het beste is, hebben we (als antwoord op vraag 2) inderdaad het ideaal van democratische besluitvorming ontwikkeld. De vraag is dan hoe democratisch die besluitvorming is of kan zijn als het om een mondiaal probleem en toekomstige generaties gaat, waarbij niet alle betrokkenen een (even zware) stem hebben? En kan democratische besluitvorming ingaan tegen minimale rechten van degenen die door die besluitvorming geraakt (kunnen) worden? Ofwel is er dan een recht op burgerlijke ongehoorzaamheid?
Een absoluut ethisch relativisme is volgens mij redelijkerwijs niet houdbaar. Tegelijkertijd is een volledig redelijke ethische onderbouwing van idealen praktisch (meestal?) niet haalbaar. Dus tussen die twee uitersten proberen we er waarschijnlijk het beste van te maken?
LikeLike
Ciao Bob,
Putnam is o.m. bekend om zijn meedogenloze kritiek op het onderscheid fact / value. Zijn onderscheid (je verwijst daarnaar) tussen world of empirical facts / world of value facts is geen vertaling van Hume’s is / ought onderscheid, die vertaling is van jou.
Met dat alles dwalen we af van wat ik heb aangekaart: dat empirische (productie van) feiten en (productie van) waardeoordelen onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden. Zie de wetenschapshistorie en -sociologie. En nogmaals: ik bedoel daarmee niet zoiets onnozels dat uit een klimatologische studie over mogelijke zeespiegelstijging, bij voorbeeld, daar politieke gevolgtrekkingen uit volgen. Wat ik ermee bedoel is dat dergelijke studie inherent waarde geladen is en dus politieke relevantie heeft. Als ik Putnam goed heb gelezen, en dat denk ik echt wel, is dat wat Putnam bedoelt. Los van Putnam, het is wat ik bedoel en ik bevind me in wetenschappelijk betrouwbaar gezelschap. Frans de Waal (primatoloog), Urie Bronfenbrenner (ontwikkelingspsycholoog), Francisco Varela (bioloog) Bruno Latour (wetenschapsfilosoof / socioloog), Gregory Bateson (epistemoloog), om er een paar te noemen.
Overigens: de democratische procedure (jij kunt net als ik niks beters verzinnen) om het ‘ideal of human flourishing’ te bepalen heeft na -tig decennia geleid tot waar we nu zijn: plus 1°C en nog 1°C in de pijplijn. Wicked problem. En het enige antwoord dat ik kan verzinnen is efficiënte en effectieve ’wetenschapscommunicatie.’
Vandaar mijn vraag: welk belang probeer je als blogger te beschermen met te doen alsof fact en value gescheiden werelden zijn terwijl het evident verweven werelden zijn. Ik heb een idee en dat leg ik je voor, je hoeft er niet op te reageren maar het zou wel welkom zijn.
Ik vermoed dat je koste wat kost de indruk wilt vermijden dat je dezelfde fout maakt als twijfelbrigadiers die jou almaar bestoken met waarde-geladen verdraaiing van feiten. Relax, jouw feiten zijn 100% waarde geladen maar daarmee nog niet verdraaid : )
LikeLike
Goff,
Je stelt de vraag aan Bob, maar ik ben zo vrij om er ook antwoord op de geven. Voor mij, pragmatische klimaatblogger, is het bij het schrijven van een stuk nog nooit een probleem geweest om het inhoudelijke wetenschappelijke debat (IS) en het maatschappelijke debat (OUGHT) van elkaar te scheiden. En ik vind het van belang om die twee zo goed mogelijk van elkaar te scheiden, juist vanwege alle pogingen die er worden gedaan om het maatschappelijk debat te saboteren met pseudowetenschappelijke en anti-wetenschappelijke retoriek.
Het is best goed om te beseffen dat wetenschap niet 100% waardenvrij is, maar desondanks vind ik het belangrijk om feiten en waarden zo goed mogelijk van elkaar te scheiden. Volgens mij lukt dat in onze dagelijkse blogpraktijk ook prima. Mede omdat het de klimaatwetenschap over het algemeen ook prima lukt. En dat komt dan weer omdat kennis van het klimaatsysteem enerzijds en consequenties en risico’s van menselijk gedrag anderzijds best makkelijk uit elkaar zijn te houden.
LikeLike
“Het is best goed om te beseffen dat wetenschap niet 100% waardenvrij is, maar desondanks vind ik het belangrijk om feiten en waarden zo goed mogelijk van elkaar te scheiden.”
Hans, daar gaat het me, met Putnam et al, precies om: fact en value zijn niet te scheiden. Een kwalitatieve eenheid is niet in kwantitatieve termen (“niet 100% waardevrij”) te scheiden. Mijn punt is dat je fact en value maar het best kunt benoemen in hun verwevenheid. En niet doen alsof die twee met percentages tegen elkaar zijn af te wegen.
LikeLike
fact en value zijn niet te scheiden
Goff, daar mee suggereer je dat feiten en waarden altijd en overal een onontwarbare kluwen vormen. En dat bestrijd ik. Want in de dagelijkse praktijk van het klmaatbloggen kost het me geen enkele moeite om feiten (over de werking van het klimaatsysteem) en waarden (die de grondslag vormen bij de afweging van risico’s) uit elkaar te houden.
Misschien kan het in bepaalde gevallen zinvol zijn om de verwevenheid van feiten en waarden te benoemen, maar in de discussies over het klimaat die we meestal voeren is het onderscheid glashelder. Laten we dat vooral zo houden. Want ik zie geen enkele reden om de discussie, of de wetenschapscommunicatie, ingewikkelder te maken dan strikt noodzakelijk is.
LikeLike
“Want in de dagelijkse praktijk van het klimaatbloggen…” – over het klimaat van Jupiter? Waaruit blijkt dat selectie van feiten alvast op waarden berust.
“Want in de dagelijkse praktijk van het klmaatbloggen kost het me geen enkele moeite om feiten (over de werking van het klimaatsysteem) en waarden (die de grondslag vormen bij de afweging van risico’s) uit elkaar te houden.”
Mij ooit ook niet. Tot ik in de loopgraven van het klimaat’debat’ bleek gestapt zijn als ik eenvoudig een interessant meteorologisch verschijnsel beschreef.
LikeLike
“Waaruit blijkt dat selectie van feiten alvast op waarden berust. ”
Inderdaad. Glashelder. Ik denk niet dat iemand van ons ooit het tegendeel heeft beweerd. Ik heb dan ook nergens beweerd dat de dagelijkse praktijk van het klimaatbloggen helemaal waardenvrij is.
LikeLike
“Goff, daar mee suggereer je dat feiten en waarden altijd en overal een onontwarbare kluwen vormen.”
Nee Hans, ik suggereer niks. Ik stel expliciet dat het een kluwen is en dat je de verwarring in de kluwen kunt en moet benoemen. Is dat nou zo moeilijk te volgen?
LikeLike
Goff,
En ik stel expliciet dat die kluwen in de praktijk best goed te ontwarren is. En dat er dan hoogstens zo hier en daar nog een knoopje overblijft. Het is prima om dan knoopje te benoemen, maar doe niet net alsof het een ontzettend onoverzichtelijke warboel is. Dat is het namelijk niet.
LikeLike
“En ik stel expliciet dat die kluwen in de praktijk best goed te ontwarren is.”
Dat ben ik met je eens. Maar wat ik aankaart is dat fact en value in het onderzoek onlosmakelijk verbonden zijn, niet of je ze in de blogpraktijk kunt onderscheiden. Twee werelden.
LikeLike
Goff,
Ik denk dat de kluwen ook in de (klimaat)wetenschappelijke praktijk behoorlijk goed te ontwarren is.
Overigens meen ik dat deze discussie begon omdat jij bezwaar maakte tegen het onderscheid tussen “is” en “ought” dat Bart maakte in zijn tekst over zijn radiodebat met Marijn Poels. Volgens mij is het glashelder wat er met dat onderscheid bedoeld wordt en is er dus ook niks mis mee om dat zo te benoemen in een discussie over klimaat.
LikeLike
Hans,
Ik snap wat je bedoelt, de (klimaat)wetenschappelijke methode is behoorlijk foolproof.
Wat ik bedoel is dat met name klimaatrevisionisten als ze het over klimatologie hebben is / ought op ideologische gronden door elkaar halen en dat je die framing als wetenschapper (communicator) maar beter niet over neemt met de suggestie dat in het wetenschappelijke bedrijf fact en value gescheiden zijn. Dat zijn ze niet.
Overigens blijf ik erbij dat klimatologische ‘is’ een maatschappelijk ‘Vught’ impliceert. Wetenschappers en de wetenschap functioneren niet in een maatschappelijk vacuüm. En daarmee bedoel ik niet dat wetenschappers politieke keuzes zouden moeten voorschrijven.
LikeLike
“Ik vermoed dat je koste wat kost de indruk wilt vermijden dat je dezelfde fout maakt als twijfelbrigadiers die jou almaar bestoken met waarde-geladen verdraaiing van feiten. Relax, jouw feiten zijn 100% waarde geladen maar daarmee nog niet verdraaid.”
De spijker op zijn kop, vermoed ik. Het opmerkelijke is ook dat ondanks het veelgemaakte is/ought-onderscheid, tegenstanders van (sterk) klimaatbeleid zelden of nooit volmondig de klimaatwetenschap erkennen om vervolgens te beargumenteren waarom (sterk) klimaatbeleid volgens hen niet nodig of wenselijk is. Blijkbaar zien zij die argumentatie als moeilijker te verkopen dan te beargumenteren waarom de klimaatwetenschap niet zou kloppen.
Ik kan me dan ook nog steeds goed vinden in:
“Overigens blijf ik erbij dat klimatologische ‘is’ een maatschappelijk ‘ought’ impliceert. Wetenschappers en de wetenschap functioneren niet in een maatschappelijk vacuüm. En daarmee bedoel ik niet dat wetenschappers politieke keuzes zouden moeten voorschrijven.”
LikeLike
Hallo Goff en Lennart,
Mijns inziens begrijpen jullie eenvoudigweg niet wat Putnam bedoelt. Dat heb ik hierboven al precies uiteen gezet en ik ben niet van plan om dat te gaan herhalen:
https://klimaatverandering.wordpress.com/2017/04/28/open-discussie-voorjaar-2017/#comment-20480
LikeLike
Hi Bob,
Ik zal nog ‘ns proberen te begrijpen wat Putnam bedoelt:
En dan bij jou checken of jij hem ook zo begrijpt.
LikeLike
Hoi Lennart,
Putnam zegt: “Not just that there is A DIFFERENCE between factual judgments and so-called value judgments …“, en: “Sure there is a difference, although not one difference.” zegt Putnam. En dat zeg ik nou ook:
1) Er is een onderscheid tussen ‘IS’ en ‘OUGHT’;
Let op het woordje EEN. Volgens Putnam zijn er zelfs meerdere verschillen.
Het is daarmee niet gezegd dat IS statements geheel-en-al ‘waardevrij’ tot stand zouden komen. Daarop zijn immers epistemische waarden van toepassing, zoals: reproduceerbaarheid door middel van metingen en berekeningen, empirische toetsbaarheid/falsificeerbaarheid en interne consistentie.
Dat zijn echter waarden die te onderscheiden zijn van de niet-epistemische ‘value judgments’.
LikeLike
Het vervolg van Putnam’s betoog richt zich dan op de kant van de ethische en morele ‘value judgments’ (en niet meer op de eerstgenoemde ‘factual judgments’):
“The thesis that values are subjective.”
In dat vervolg stelt Putnam dat deze ‘value judgments’ niet geheel-en-al subjectief hoeven te zijn maar deels wel objectief kunnen zijn. Dat vatte ik hierboven samen als:
“Wat ik verder uit het fragment begrijp is dat Putnam van mening is dat ‘value facts’ niet geheel-en-al subjectief zijn maar dat hun ‘ethical inquiry’ tot op zekere hoogte objectief kan zijn. Hij neemt daar afstand van een ‘anything goes’ relativisme binnen de ethiek waarin ieders waarden noodzakelijkerwijs ‘as good’ zijn: …
Dat is wat Putnam zegt, toch?
LikeLike
Putnam wijst dan op de ‘ethical inquiry’ zoals Dewey die voorstaat:
https://plato.stanford.edu/entries/dewey-moral/
Nu weet ik bijna helemaal niks van ethiek, maar Dewey stelde dat je de pragmatische juistheid of ‘waarheid’ van ethische waarden af kan lezen aan de uitkomst van hun toepassing:
“Value judgments are tools for enabling the satisfactory redirection of conduct when habit no longer suffices to direct it. As tools, they can be evaluated instrumentally, in terms of their success in guiding conduct. We test our value judgments by putting them into practice and seeing whether the results are satisfactory — whether they solve the problems they were designed to solve, whether we find their consequences acceptable, whether they enable successful responses to novel problems, whether living in accordance with alternative value judgments yields more satisfactory results.”
Maar… ‘satisfactory results’ voor de één, kunnen weer ‘unsatisfactory’ zijn voor een andere sociale groep?
LikeLike
Even geen tijd voor een reactie, behalve een misschien wat andere invalshoek:
Ik kom er graag op terug zodra ik gelegenheid heb. Intussen hier nog een link naar Putnams boek uit 1981 waaruit ik eerder citeerde:
Klik om toegang te krijgen tot PutnamHilary-ReasonTruthAndHistory.pdf
LikeLike
Bob,
nee, ik luister met een ander oor naar Putnam. Hij is er heel duidelijk over, ook in het filmpje:
– fact judgements en value judgements vormen geen “dichotomie” maar een kluwen.
– filosofie gaat o.m. over die kluwen en dat heeft *alleen maar* zin als het relevant is in het betreffende tijdsgewricht. In ons geval volgens Putnam: het ‘democratische vertrouwen’ van Dewey dat de context is van diens ethical inquiry. (Dewey’s eigen inquiry, het ethische consequentialisme, daar verwijs je naar, wordt overigens door welhaast geen enkele ethicus anno 2017 nog gevolgd om reden die je zelf aan aangeeft: satisfactory for whom?).
– value judgements (in epistemische en niet epistemische zin) zijn geen subjectief ding en precies daarom kan er een ethical inquiry op worden losgelaten.
Nogmaals: je vertaalt Putnam in termen van Hume. Dat is filosofisch revisionisme. Putnam zelf zegt in het filmpje dat hij (“met dank aan Dewey”) een stap verder gaat dan de 17e eeuwse denkers en waarvan Hume er dus 1 is. Jouw is / ought onderscheid is volgens Putnam, en mij trouwens, filosofisch achterhaald. En het is ook wetenschapshistorisch en – sociologisch achterhaald.
Ik ben groot fan van deze site wat betreft de klimatologische up to date info. Gezien de feiten [1°C plus 1°C in de pijplijn en het gestaag toenemend extreem gedrag van de elementen] mag het echter wat minder wat betreft het 17e eeuwse onderscheid is / ought. Er is anno 2017 ander soort onderscheid op epidemische en niet-epistemische gronden mogelijk.
Overigens blijf ik erbij dat persistente leugenaars over wetenschappelijke feiten een intellectuele maffia vormen. Witte boorden criminelen, maffia, doorgedrongen tot docu-makers als Poels. ‘Kretologie’ noemde je dat in een paralel draadje. Ben benieuwd hoeveel (en waar!) weersextremen er nodig zijn om je uit de 17e eeuwse is / ought droom te halen.
LikeLike
Hi Goff,
“– fact judgements en value judgements vormen geen “dichotomie” maar een kluwen.”
Putnam zegt helemaal nergens dat het “een kluwen” zou zijn. Nergens.
Wat ik doe is Putnam letterlijk citeren en dan zegt hij: “Not just that there is A DIFFERENCE between factual judgments and so-called value judgments …“, en: “Sure there is a difference, although not one difference.” zegt Putnam. Dat zeg ik nou ook: een onderscheid.
Een totale en absolute ‘fact – value dichotomy’ verwerpt Putnam maar tegelijkertijd zegt hij dat er wel degelijk A DIFFERENCE is. Zoals ik al zei: een onderscheid.
Putnam probeert vervolgens om OUGHTs, de ‘value judgments’, dichter bij het domein van de ‘factual judgments’ te positioneren.
Dat doet hij NIET door de objectiviteit van ‘factual judgments’ aan te vechten maar juist door een enigszins vergelijkbare objectiviteit te claimen voor sommige ‘value judgments’! Volgens Putnam kan je criteria van ‘succes’ aanleggen á la Dewey om te bepalen welke waarde-oordelen méér waar zouden zijn dan andere.
Daar zitten haken-en-ogen aan. Ten eerste is het lastig om empirisch — in een laboratorium-situatie — één waarde-oordeel te vergelijken met een alternatief en dan het succes ervan te meten. Mensen, organisaties en culturen verschillen doorgaans op meerdere punten van elkaar en niet slechts m.b.t. tot één waarde-oordeel. Een tweede probleem: er bestaat geen eenduidige ‘metric’ om te bepalen wat ‘succes’ dan precies inhoudt.
Ten derde: het succes voor de één kan juist het falen van dat ‘value judgment’ voor een ander betekenen? De maatschappij is weliswaar geen ‘zero-sum game’ maar vaak is het zo dat een sociale groep profiteert ten koste van een andere groep of groepen. Overeenstemming bereiken over wat dan precies het ’succes’ van een waarde-oordeel (een OUGHT) inhoudt, is daarom lastig.
Hoe sympathiek het programma van Putnam en Dewey dan ook mag zijn — op zijn best positioneert het sommige value judgments (OUGHTs) ietsje dichter bij de mate van objectiviteit van ‘factual judgments’.
Maar “een onderscheid” is er nog steeds, zelfs volgens Putnam. 🙂
LikeLike
G.J. Smeets | juni 28, 2017 om 00:10
Overigens blijf ik erbij dat persistente leugenaars over wetenschappelijke feiten een intellectuele maffia vormen. Witte boorden criminelen, maffia, doorgedrongen tot docu-makers als Poels.
Doelt u dan ook op Al Gore?
http://drsircus.com/world-news/the-nine-lies-of-al-gore-2/
Of zijn dat ,,goede leugens,,?
LikeLike
Peter,
Heb je een woordenboek? Zo ja, zoek dan de betekenis van “leugen” eens op. Bij mij staat er “onjuiste weergave van de feiten die bedoeld is om te misleiden.”
Gore heeft in film gemaakt waarin honderden feiten en feitjes worden genoemd. Negen van die honderden feiten en feitjes blijken niet helemaal te kloppen, of alleen maar een beetje slordig te zijn verwoord. Zouden dat misschien vergissingen kunnen zijn, of slordigheidjes, in plaats van bewuste misleiding? Bij mijn weten heeft Gore die onjuiste of slordige beweringen nooit meer herhaald nadat hij op die fouten was gewezen.
Vergelijk dat nu eens met pseudosceptici. Die blijven steeds maar weer dezelfde beweringen herhalen, hoe vaak ze er ook op worden gewezen dat die beweringen aantoonbaar onjuist zijn, of misleidend, of drogredenen. Dan komt er ergens wel een moment dat je van liegen mag spreken, vind je niet?
LikeLike
IN THE PRECEDING CHAPTERS I criticized the arguments for the fact/value dichotomy. I showed, first, that both historically and conceptually those arguments originated in an impoverished empiricist
(and later an equally impoverished logical positivist) conception of fact, and second, that if we do not see that facts and values are deeply “entangled” we shall misunderstand the nature of fact…
Hilary Putnam, http://www.iwp.jku.at/Born/mpwfst/05/0503Putnam_fact.pdf
Bob, daar staat ‘deeply entangled.’ Het is een kluwen. Dat je filosofisch onderscheid kunt en moet maken is nogal wiedes en dat benadrukt Putnam dan ook. Maar dat heeft helemaal niets met Hume’s 17e eeuwse ’is /ought’ te maken waar jij je nog altijd op beroept.
Peter.r
Nee, ik doel niet op Al Gore want ik ken zijn (film)werk niet en ben ook niet van plan me erin te verdiepen. Ik doel op persistente leugenaars, zoals onder meer docu-maker Poels en diens adviseurs waarover het in een paralel draadje uitgebreid is gegaan. En waarover de laatste vier (!) blogstukken van deze site gaan.
LikeLike
Goff, Bob, Lennart,
Mag ik vragen om met de discussie in de buurt te blijven van het onderwerp van ons blog: klimaatverandering?
Want alle filosofische finesses ten spijt is het voor mij nog steeds geen enkel probleem om de volgende dingen te onderscheiden:
1. De werking van het klimaatsysteem.
2. De gevolgen en risico’s van menselijke broeikasemissies.
3. De maatschappelijke afweging van die risico’s en de consequenties die we aan die afweging verbinden.
En voor mij is het ook nog steeds duidelijk dat we de punten 1 en 2 “is” zouden kunnen noemen en punt 3 “ought”. (Al is er ook iets voor te zeggen om er nog een “should” aan toe te voegen, voor de consequenties die we aan “ought” vebinden.)
Als er vanuit de filosofie goede redenen om niet van “is” of “ought” te spreken, dan sta ik open voor suggesties voor betere termen. Maar dat doet niets af aan de constatering waar ik mee begon: de punten 1, 2 en 3 zijn (vrijwel?) altijd goed van elkaar te onderscheiden. En er is geen enkele reden om ze te vermengen, omdat dat alleen maar tot onnodige verwarring leidt.
LikeLike
Hi Hans,
Eens, ik kan me dan ook helemaal vinden in de passage van Bart in het meest recente blogstuk:
De wijze waarop verschillende mensen de risico’s onder je punt 3 wegen, loopt uiteen. De morele of ethische ‘valuatie’ (het waarde-oordeel) van de risico’s verschilt o.a. doordat risico’s voor anderen ver weg in ruimte en tijd minder zwaar tellen dan risico’s voor jezelf of directe naasten.
@Goff: Ja, het is waar dat Putnam daar ‘entangled’ schreef. Tegelijkertijd zei hij zelf in het bovenstaande fragment: “Not just that there is A DIFFERENCE between factual judgments and so-called value judgments …“, en: “Sure there is a difference, although not one difference.” Dus is er nog steeds een onderscheid.
Verder heb ik hierboven al aangegeven dat Putnam een beroep doet op Dewey’s ‘ethical empiricism’ en hoe moeilijk het dan is om tot een eenduidige ‘waardering’ (value-ation) van de maatschappelijke uitkomsten te komen. Dat ga ik niet herhalen.
LikeLike
Hans Custers | juni 28, 2017 om 15:08
De definitie van een leugen mr Custers is niet relevant,het zijn beide documentaires over het klimaat en beide bevatten onwaarheden ,dus het lijkt mij niet meer dan normaal beide makers op dezelfde wijze te beoordelen ,maar ook te veroordelen.
Voor de adviseurs van beide makers geldt exact hetzelfde.
LikeLike
Peter,
Als jij iemand van leugens beschuldigt is de definitie van leugens niet relevant? Dan houdt het wel een beetje op.
En voor mij zijn enkele slordigheden of onjuistheden in details niet hetzelfde als een onjuiste weergave van de wetenschap op hoofdlijnen. Waarmee ik overigens, laat dat ook duidelijk zeg, niet zeg dat Gore niet wat zorgvuldiger had moeten zijn.
LikeLike
Hans
De definitie van een leugen is niet relevant,omdat die voor iedereen anders is ,zoals al blijkt uit uw reactie,u noemt het slordigheden of onjuistheden in detail,ik noem het leugens.
In dit geval ,om geen discussie over het woord leugen te krijgen,noemde ik het van beide onwaarheden.
En inderdaad, beiden hadden zorgvuldiger moeten zijn
G.J.Smeets.
In dat geval valt er niets te vergelijken.
LikeLike
Peter,
Volgens mij wordt communicatie zinloos als iedereen zomaar zijn eigen betekenis gaat verzinnen voor een woord. Daarom vroeg ik of je een woordenboek had.
Ik noem de de slordigheden en fouten op details in de film van Gore slordigheden en fouten op details omdat het slordigheden en fouten op details zijn. Ze doen namelijk op geen enkele manier afbreuk aan de hoofdlijn van het verhaal dat Gore vertelt.
LikeLike
Er is nogal een verschil tussen hier en daar wat kort door de bocht gaan wat betreft de wetenschap (Al Gore) en fallikante onwaarheden, complottheorieen en misleidingen pontificaal naar voren schuiven (Marijn Poels).
Om dat aan elkaar gelijk te stellen is een vorm van ‘false equivalence’.
LikeLike
Peter.R., zie:
https://en.wikipedia.org/wiki/Dimmock_v_Secretary_of_State_for_Education_and_Skills
Dat is een nogal ander beeld dan de link die jij geeft.
Pas je wel op met de links die je opzoekt? Deze kwam van “Dr. Mark Sircus, Ac., OMD, DM (P) (acupuncturist, doctor of oriental and pastoral medicine)”.
Die denkt onder andere dat je met natrium bicarbonaat kanker kunt genezen…
LikeLike
Marco.
In de link kun een pdf dl met de beslissing van de rechtbank.
Die heb ik gelezen en die wilde ik hier posten,helaas was het de verkeerde link. mijn excuses hiervoor.
Hans
Ik noem de de slordigheden en fouten op details in de film van Gore slordigheden en fouten op details omdat het slordigheden en fouten op details zijn. Ze doen namelijk op geen enkele manier afbreuk aan de hoofdlijn van het verhaal dat Gore vertelt
En Bart
Om dat aan elkaar gelijk te stellen is een vorm van ‘false equivalence’
Daar hebben jullie zeker een punt,hier wil ik echter tegenover stellen dat de docu van Poels slechts door een klein aantal kijkers in nederland wordt gezien terwijl de docu van Gore over de hele wereld is verspreid en ook op scholen als lesmateriaal wordt gebruikt.
LikeLike
Beste Herman Veerkamp,
Aangezien Habibabibullo Abdussamatov dezelfde mislukte ‘voorspelling’ al in 2008 deed — waarna 2014, 2015 en 2016 alle warmterecords braken — hoeft u zich weinig zorgen te maken over een ‘kleine ijstijd’. Lees om te beginnen eens:
Recordwarmte op de aarde ondanks een koude zon
“De capaciteit van het net, in NL het aardgasnet of het elektriciteitsnet zoals in andere landen, zal simpelweg onvoldoende zijn.”
De opslag- en transportcapaciteit van het Nederlandse aardgasnet is nu groter dan die ooit eerder geweest is:
http://nlog.nl/opslag
Het is eerder zo dat we wel zuinig dienen om te gaan met het resterende Nederlandse aardgas, anders moet het elders ingekocht gaan worden. In hartje winter helpen zonnepanelen overigens niet veel. Wel spaart zonne-energie gedurende de zomer een deel van het opstoken van aardgas in gascentrales uit (dus doen we langer met het resterende aardgas).
LikeLike
Beste Peter,
Klimaatwetenschapper Rob van Dorland schreef in 2006 namens het KNMI over de film van Gore:
https://knmi.nl/over-het-knmi/nieuws/an-inconvenient-truth
“Soms wordt de suggestie gewekt dat extreme weersverschijnselen als overstromingen, droogtes, epidemieën en langdurige hittegolven direct verband hebben met het versterkte broeikaseffect. Hier zou enige nuance wel op zijn plaats zijn, maar in het algemeen wordt de klimaatproblematiek op een wetenschappelijk verantwoorde wijze uitgedragen.”
Over de film van Poels schreven onlangs drie klimaatwetenschappers:
https://klimaatverandering.wordpress.com/2017/06/19/klimaatdebat-wordt-niet-geholpen-door-het-herhalen-van-misvattingen/
“hoe Poels denkt: het traditionele boerenleven is onder druk komen te staan door o.a. gesubsidieerde windmolens. Die onvrede over klimaatbeleid blijkt de motivatie voor een zoektocht waarin Poels zich sterk eenzijdig laten beïnvloeden door een handjevol wetenschappers die de conclusies van de klimaatwetenschap niet accepteren. Maar na decennialang internationaal onderzoek door duizenden wetenschappers weten we met grote zekerheid dat het klimaat verandert door de uitstoot van broeikasgassen door menselijk handelen. Dit blijkt eveneens uit meerdere enquêtes onder (klimaat)wetenschappers en literatuuronderzoeken waarvan de overgrote meerderheid (90-100%) deze conclusie onderschrijft.”
Natuurlijk werd en wordt de film van Gore op allerlei blogs aangevallen, maar dat heeft niks met klimaatwetenschap te makken en alles met de boodschap van zijn film die sommigen/velen slecht uitkomt, zoals de naam al zegt: een ongemakkelijke waarheid.
LikeLike
Hans,
er zijn wel degelijk heel goede epistemologische reden om goed in de gaten houden dat ‘fact judgements are deeply entangled with value judgements. En dat die value judgements niet jouw punt 3 is dat politieke / beleidkeuzes betreft en van een andere logische (discours)orde is. Verwarring van die logische niveau’s is trouwens de kern van de framing van de twijfelbrigadier. Niet dat frame overnemen, lijkt me zo; en ook niet doen alsof de feiten niet deeply entangled zijn met intrinsiek ecologische waarden.
Bob,
Over dat onderscheid heb ik het gehad, het is er. Kijk, je kunt onderscheidingen maken in de a priori deep entanglement, maar dat zijn a posteriori onderscheidingen. Het is zaak om ons taalgebruik goed te onderscheiden van de taal-onafhankelijke werkelijkheid – wordt ongetwijfeld nog een keer vervolgd want in dat besef schort het bij jou c..s. nogal en ik laat het niet los. Verder is de ethische positie van Putnam hier helemaal niet relevant. Het gaat erom dat hij (met Dewey) afscheid heeft genomen van Hume, zoals hij in het filmpje benadrukt. Fact judgements zijn *deeply* entangled (m.n. en vooral met intrinsiek ecologische) value judgements. Heeft niet te maken met ‘ought’ in ethische of beleidsmatige/politieke zin.
De dingen hangen samen.
Wat jullie doen is de intrinsieke ecologische value judgements (die met de fact judgements deeply entangled zijn) wegplaatsen naar het beleidsmatige/politieke discours en dat rechtvaardigen met Hume’s term dat value judgements ‘ought’ is. Twijfelbrigadiers hebben het enkel over beleidsmatige oughts die ze niet zien zitten terwijl ze verdomd goed beseffen dat de klimatologisch fact judgements helemaal verweven zijn met value judgements, maar dat besef welbewust en angstvallig verzwijgen. Dat is de kern: jullie trappen in die framing, hebben het over oughts en verzwijgen welbewust (ja welbewust want ik heb het er al drie jaar over) en angstvallig dat klimatologische feiten intrinsiek ecologische waarden hebben.
Dat is de reden dat wetenschapscommunicators anno 2017 zich niet dienen te beroepen op een 17e eeuws idee (de is / ougt dichotomie) dat wetenschapstheoretisch achterhaald en misleidend is en dat verhindert dat je het hebt waar het uiteraard om gaat: dat de fact judgement ‘CO2-gerelateerde 1°C plus 1°C houdt enorme (door inquiry gekwalificeerde) risico’s in’, ontontwarbaar een geheel vormt met het ‘value judgement’ dat we dat niet moeten willen, los van beleidsmatige ‘oughts’. In dat verband is
In onze huidige maatschappelijke context is persistent liegen over de (oorzaken van) klimaatverandering gewoon witte boord-crimineel gedrag dat als zodanig benoemd dient te worden. Jullie laten dat na, dus doe ik het af en toe ter info van de forumbezoekers. Ik mag aannemen dat als persistente leugenaars hier ruim baan krijgen, het mij is toegestaan te zeggen dat soort van liegen echt helemaal fout en dus crimineel gedag is.
LikeLike
Goff, je gaat helemaal niet in op wat ik schrijf.
LikeLike
@Lennart van der Linde | juni 28, 2017 om 22:37,
Uit jouw link blijkt ook weer duidelijk het spiegelen van de werkelijkheid door de sceptici: draai alles 180 graden en ineens is “duidelijk” wie echt monddood gemaakt word. KNMI zou er trouwens goed aan doen om Jim te veranderen in James (slordigheidje?).
“Censuur in de klimaatvoorlichting
Al Gore verwijt de Amerikaanse regering invloed uit te oefenen op publicaties over klimaatverandering. De vice president kan wat dat betreft uit eigen ervaring putten: toen een van de meest vooraanstaande klimaatdeskundigen, Jim Hansen, gehoord werd door de Amerikaanse senaat. Al Gore vroeg hem naar de laatste paragraaf uit zijn rapport, die in tegenspraak leek te zijn met de essentie van het document. Jim Hansen antwoordde dat die paragraaf later door een hoge ambtenaar zonder verstand van zaken, maar met politiek gevoel, was toegevoegd. Het toont de wijzigingen die regeringsfunctionarissen in het document zouden hebben aangebracht en laat zien hoe Amerikaanse wetenschappers monddood gemaakt worden. De censuur door de Amerikaanse regering is onlangs door het wetenschappelijke tijdschrift Nature opnieuw onder de aandacht gebracht in verband met de berichtgeving over hurricane Katrina. “De Amerikaanse regering zou de publicatie tegenhouden van een rapport waarin wordt beschreven dat er een relatie bestaat tussen klimaatverandering en de toename en de kracht van orkanen”, meldt NRC Handelsblad op 27 september.”
LikeLike
Lennart van der Linde | juni 28, 2017 om 22:37 |
Beste Lennart.
Ik blijf toch bij mijn conclusie dat beiden zorgvuldiger hadden moeten zijn.
Gore had geen onwaarheden moeten vertellen om het erger te maken en Poels had geen onwaarheden moeten vertellen om de klimaatwetenschap in twijfel te trekken,waarbij de meeste hier gelijk hebben als ze concluderen dat dat laatste vele malen kwalijker is.
LikeLike
Hi Goff,
“Over dat onderscheid heb ik het gehad, het is er.”
Dat is waar het om draait: er is wel degelijk een onderscheid tussen ‘is’ en ‘ought’ zoals Bart al vermeldde in het blogstuk:
Of je de maatschappij wel/geen algemeen rookverbod oplegt, is een ethische en morele afweging tussen de gezondheidswinst enerzijds vs. de beperking van individuele vrijheid anderzijds. Of je de maatschappij een klimaatbeleid (en dan wélk klimaatbeleid) oplegt… is een ethische en morele afweging tussen reductie klimaatschade vs. bijvoorbeeld meer ouderenzorg, onderwijs en de bestedingsruimte van burgers en overheid.
Keuzes die gemaakt worden op basis van de waarde-oordelen (‘value-judgments’) van mensen die uiteenlopende waarden onderschrijven.
LikeLike
“met het ‘value judgement’ dat we dat niet moeten willen …”
Was het maar zo simpel. De realiteit is dat men voortdurend afwegingen moet maken tussen uiteenlopende waarden en belangen: extra ouderenzorg nu vs. minder opwarming later? Alleen al de verschillende belangen van ouderen vs. jongeren spelen dan mee.
Dergelijke afwegingen worden wél geïnformeerd door het ‘is’ — door de medische wetenschap over de gezondheidsschade v. roken dan wel door de klimaatwetenschap — maar de morele en ethische afwegingen berusten op waarde-oordelen die kunnen verschillen. Deze afwegingen over ‘what one OUGHT to do’ zijn punt 3 van Hans:
1. De werking van het klimaatsysteem.
2. De gevolgen en risico’s van menselijke broeikasemissies.
3. De maatschappelijke afweging van die risico’s en de consequenties die we aan die afweging verbinden.
LikeLike
Al Gore, ‘onwaarheden’? Die waren er niet.
Overigens is het nonsens om nu nog aan die film te herinneren. We zijn tien jaar verder en ook die film blijkt op alle fronten de klimaatverandering en gevolgen te hebben onderschat.
LikeLike
Gore vindt zelf ook dat hij de risico’s onderschat heeft. Mede daarom komt er een nieuwe film aan:
LikeLike
Hans
“Maar dat doet niets af aan de constatering waar ik mee begon: de punten 1, 2 en 3 zijn (vrijwel?) altijd goed van elkaar te onderscheiden. “
Huh?
Het hele punt is nu juist dat het hoe, het feitelijke gedrag van het klimaatsysteem (jouw punt 1) onduidelijk is door de gevolgen van humane CO2 emissie (jouw punt 2). Het enige wat duidelijk is, is dat de opwarming een ecologische disruptie is. Risico-afweging (jouw punt 3) wordt mede bepaald door wat klimatologen beroepshalve zeggen en politiek correct verzwijgen.
“Als er vanuit de filosofie goede redenen zijn om niet van “is” of “ought” te spreken, dan sta ik open voor suggesties voor betere termen.”
Die termen zijn ‘wetenschappelijke consensus’ resp. ‘maak je keuze’.
LikeLike
Bob,
Het is een powergame op de wereld en het is tijd dat je ophoudt te doen alsof je een neutrale value free wetenschapper bent. Je bent wetenschapperscommunicator die verdomd goed weet wat er op het spel staat. Maak je keus als communicator op grond van de wetenschappelijke consensus.
LikeLike
“Of je de maatschappij een klimaatbeleid (en dan wélk klimaatbeleid) oplegt… is een ethische en morele afweging tussen reductie klimaatschade vs. bijvoorbeeld meer ouderenzorg, onderwijs en de bestedingsruimte van burgers en overheid.”
Ok, en als mensen die afweging maken is er dan een logisch consistente, coherente, redelijk onderbouwde argumentatie voorstelbaar voor de keuze geen klimaatbeleid te willen voeren? En als zo’n argumentatie voorstelbaar is, is die dan moreel of ethisch te noemen?
Misschien hangt dat ook af van de betekenis die we de begrippen moraal en ethiek geven. Een eerste verkenning laat zien dat moraalfilosofen daar allerlei gedachten over (gehad) hebben, waarmee we op het eerste gezicht vele kanten op kunnen:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Ethiek
Desondanks vraag ik me af of onder al die ethische stromingen een stroming te vinden is die gelet op de klimaatwetenschap en overige relevante factoren een sterke argumentatie kan geven voor het afzien van klimaatbeleid. Misschien of waarschijnlijk zal er discussie mogelijk zijn over de uitwerking en ambitie van dat klimaatbeleid, maar dat het moreel of ethisch te onderbouwen is om geen CO2-reductie na te streven, vraag ik me af. Zo’n onderbouwing heb ik in elk geval nog niet gezien, maar misschien heb ik hem gemist. En iemand als Nicholas Stern concludeert dat de meeste ethische stromingen eerder tot een ambitieuzer dan een minder ambitieus klimaatbeleid lijken te voeren.
In die zin interpreteer ik ook Putnams stelling dat vaak/soms (maar zeker niet altijd) redelijk objectief is vast te stellen of de ene ethische argumentatie beter/sterker/overtuigender is dan de andere. Tegelijkertijd betekent dat niet dat je met zo’n argumentatie iedereen altijd kunt of zult overtuigen. En ook niet dat iedereen die argumentatie ook in de praktijk zal (willen) navolgen. En ook niet dat je daarmee op zichzelf per se voldoende macht zal kunnen ontwikkelen om (immorele) machten die zich tegen die argumentatie verzetten te kunnen dwingen. Maar zo’n argumentatie kan aan zo’n machtsontwikkeling misschien wel bijdragen?
Putnam zegt aan het einde van zijn Renewing Philosophy (1992, p.186) over het ethisch pragmatisme van Dewey, met instemming:
“Dewey believes that even if we cannot reduce the scientific method to an algorithm, we have learned something about how to conduct inquiry in general, and that what applies to intelligently conducted inquiry in general applies to ethical inquiry in particular.”
Even verder zegt hij dan (p.189):
Dewey’s view is that we don’t know what our interests and needs are or what we are capable of until we actually engage in politics. A corollary of this view is that there can be no final answer to the question of how we should live, and therefore we should always leave it open to further discussion and experimentation. That is precisely why we need democracy. At the same time, we do know that certain things stunt our nature and capacities… there is simply no doubt that inequality, on the scale that exists today, stunts our nature and capacities, and thus leads to unfreedom on a massice scale.”
The waarde die veel/alle (?) ethische stromingen toekennen aan gelijkwaardigheid en rechtvaardigheid is waarschijnlijk de reden dat “na ons de zondvloed” of “might is right” doorgaans als immoreel gezien worden, en toegepast op de klimaatkwestie op grond van de beschikbare klimaatkennis doorgaans leidt tot de conclusie dat (snelle) CO2-reductie niet alleen wenselijk, maar noodzakelijk is, omdat er zoveel op het spel staat voor zoveel mensen, geboren en nog ongeboren. Die conclusie lijkt alleen te vermijden als op onhoudbare gronden en met oneigenlijke middelen de klimaatwetenschap in twijfel getrokken wordt.
Overigens schijnt Putnam zijn opvattingen in de loop der tijd nogal eens bijgesteld te hebben, dus in hoeverre hij zich in het voorgaande had kunnen vinden, als hij hij nog zou leven, zal wel een open vraag blijven:
https://www.prospectmagazine.co.uk/arts-and-books/hilary-putnam-philosophy-in-the-age-of-science-kant-wittgenstein
Hoe dan ook kan zijn werk misschien helpen, voorzover nodig, bij het verdiepen en/of verbreden van onze individuele en collectieve klimaatethiek. Of wellicht zijn er andere denkers die daar nog beter bij kunnen helpen?
LikeLike
Lennart van der Linde | juni 29, 2017 om 21:43 |
maar dat het moreel of ethisch te onderbouwen is om geen CO2-reductie na te streven, vraag ik me af. Zo’n onderbouwing heb ik in elk geval nog niet gezien
Het ontbreken van nageslacht op hogere leeftijd is in mijn ogen een goede onderbouwing
LikeLike
Nog een kleine aanvulling uit Putnam’s Reason, Truth and History (1981), p.149:
“Respect for persons as autonomous moral agents requires that we accord them the right to choose a moral standpoint for themselves, however repulsive we may find their choice. According to the philosophy of political liberalism, it also requires that we also insist the government not preempt individual moral choices by setting up a state religion or a state morality. But diehard opposition to all forms of political and moral authoritarianism should not commit one to moral relativism or moral scepticism. The reason that it is wrong for the government to dictate a morality to the individual citizen is not that there is no fact of the matter about what forms of life are fulfilling and what forms of life are not fulfilling, or morally wrong in some other way. If there were no such thing as moral wrong, then it would not be wrong for the government to impose moral choices. The fact that many people fear that if they concede any set of moral objectivity out loud then they will find some government shoving its notion of moral objectivity down their throats is without question one of the reasons why so many people subscribe to a moral subjectivism to which they give no real assent.”
En praktisch gezien zou het waarschijnlijk ook wel erg veel tijd en moeite kosten om bij elk moreel/ethisch verschil van mening/inzicht een uitputtende analyse daarvan te maken om tot een zo zorgvuldig mogelijk afgewogen oordeel te kunnen komen. Dus vandaar misschien de houding van leven en laten leven, zolang er niet al te veel op het spel staat.
Hoe meer er echter op het spel staat, hoe uitputtender toch de analyse, zoals bv IPCC en Nicholas Stern demonstreren als het over klimaat gaat. En zoals ook in de rest van de samenleving waarschijnlijk meer en meer het geval zal zijn, inclusief en niet in de laatste plaats op dit blog?
Een begin van zo’n analyse is inmiddels ook te vinden op de speciale themapagina van Stichting Filosofie en Psychiatrie n.a.v. hun recente symposium Klimaatstemming, met links naar de diverse bijdragen en enkele verslagen/impressies:
http://www.psychiatrieenfilosofie.nl/klimaatgeesten.html
Food for thought? En dat allemaal op basis van de bevindingen van de klimaatwetenschap…
LikeLike
“Het ontbreken van nageslacht op hogere leeftijd is in mijn ogen een goede onderbouwing”
Bedoel je dat als 1 persoon op de wereld geen nageslacht heeft, dat een goede onderbouwing is voor die persoon om niet te hoeven bijdragen aan CO2-reductie ten behoeve van het nageslacht van anderen? Of stel dat 25% van de mensen op de wereld geen nageslacht hebben: zou dat dan onderbouwen dat zij niet hoeven bijdragen aan CO2-reductie, ook als hun voortgaande CO2-uitstoot het nageslacht van de andere 75% in gevaar brengt?
Ofwel: waarom vind je het ontbreken van nageslacht precies een goede onderbouwing?
LikeLike
Beste Lennart.
Laten we eerst vaststellen dat mensen met kinderen de oorzaak zijn en mensen zonder kinderen de oplossing,want de enige echte oorzaak van alles is niet de mens an sich,maar de hoeveelheid mensen.
En als iemand zonder kinderen dan ziet dat er in de klimaatakkoorden niet wordt gesproken over geboortebeperking en zelfs de partijen die het klimaat hoog in het vaandel hebben staan hier ook niets aan doen,(ik durf hier zelfs van hypocriet te spreken),dan is de gedachte,dan moet de vervuiler ook maar betalen,op zijn plaats
http://www.volkskrant.nl/opinie/opinie-op-zondag-klimaat-redden-betekent-geboortes-beperken~a4492776/
In principe is het ook gewoon makkelijk uitvoerbaar:een co2 heffing op kinderen of de kinderbijslag geleidelijk afschaffen,dit had m.i al lang geleden moeten gebeuren.
LikeLike
Beste Peter R.,
“Het ontbreken van nageslacht op hogere leeftijd is in mijn ogen een goede onderbouwing.”
Vanuit een strikt egocentrische wereldbeschouwing zou dat inderdaad een goede onderbouwing kunnen zijn, in de trant van:
Alleen, dan lap je elke morele betrokkenheid bij het bredere menselijke project op aarde aan je laars. De toekomstige kwaliteit van leven in de samenleving over 20, 50 of 100 jaar kan je dan niets schelen: de ecologische omstandigheden, voedselsituatie, democratisch gehalte van de samenleving, mensenrechten… het interesseert je niks, althans niet meer wanneer je er niet meer bent.
Het illustreert dat wat we ‘zouden moeten doen’ (de OUGHT) afhankelijk is van je wereldbeschouwing en je morele waarden.
Daarmee zeg ik niet, Peter R., dat ik het persoonlijk met jouw wereldbeschouwing eens ben. Het laat alleen maar zien dat die waarden een belangrijke ingrediënt zijn bij het bepalen van je ‘OUGHTs’.
LikeLike
Bob Brand | juni 30, 2017 om 11:16
dan lap je elke morele betrokkenheid bij het bredere menselijke project op aarde aan je laars
U mag dat van mij gerust zo stellen als u wilt.
Ik vind echter dat mensen die kinderen op de wereld zetten en vervolgens gaan claimen dat we alles moeten doen om het klimaat te redden ongeloofwaardig zijn,daar zij zelf het probleem (mede)veroorzaken.
En zijn het juist deze mensen die elke morele betrokkenheid aan hun laars lappen.
LikeLike
Beste Peter R., Lennart en Goff,
Dit illustreert perfect wat ik hierboven zei over de rol van waarden en wereldbeschouwing bij het bepalen van wat we ‘zouden moeten doen’ (de OUGHTs):
“U mag dat van mij gerust zo stellen als u wilt.”
Duidelijk.
“Ik vind echter dat mensen die kinderen op de wereld zetten en vervolgens gaan claimen dat we alles moeten doen om het klimaat te redden ongeloofwaardig zijn,daar zij zelf het probleem (mede)veroorzaken.”
Hmm. Er ontbreekt een belangrijke factor — eigenlijk een reeks factoren — in het betoog van Geerten Waling waardoor de onderbouwing buitengewoon rammelt:
1) Per persoon draagt een Somaliër slechts een minieme fractie bij aan de CO2-uitstoot en de klimaatverandering, in vergelijking met 1 persoon in Nederland. Eén Nederlander stoot ruim 40 x zoveel CO2 uit als één Somaliër.
2) Breidt je het uit tot de historische optelsom van de CO2-emissies, dan wordt dit verschil tussen één Somaliër en één Nederlander nog groter. Het zijn immers niet de momentane emissies nu, maar de cumulatieve optelsom v.d. emissies (sinds begin industriële tijdperk), die de toename van de CO2-concentratie in de dampkring veroorzaken.
3) De bevolkingsdichtheid is in Nederland vele malen groter dan in Somalië. Dit komt o.a. doordat in NL de bevolkingsgroei al sinds de 17e eeuw is ingezet terwijl die in Somalië pas na WOII is begonnen.
4) Dus… in Nederland zijn zowel de bevolkingsdichtheid, als de individuele carbon-footprint per persoon als de cumulatieve emissies per inwoner vele malen groter dan in Somalië. Denk bij dat laatste aan vele 10-tallen of zelfs 100-en keren.
Bezien vanuit de relatieve bijdrage aan het klimaatprobleem is het dan ook lastig om een Somaliër de les te lezen. Een westerling of Nederlander heeft vele tientallen malen meer boter op het hoofd.
LikeLike
Beste Peter,
Wat mij betreft is het tegengaan van bevolkingsgroei zeker een belangrijk punt in het tegengaan van klimaatopwarming. Maar zoals Bob al opmerkt: niet alleen het aantal mensen, ook hun uitstoot per persoon, en dat van hun voorouders, zijn belangrijke oorzaken voor die opwarming. Waling onderkent dat volgens mij ook tot op zekere hoogte als het zegt:
“Elk klimaatakkoord is, hoe loffelijk ook, een druppel op de gloeiende plaat zolang de mens zich in dit tempo blijft voortplanten.”
En sommige/veel klimaatactivisten, zoals de door hem genoemde Tinkebell, kiezen er ook voor om geen kinderen te krijgen, of maximaal een of twee. De vraag is denk ik vooral: hoe kun je verdere bevolkingsgroei het beste voorkomen? Door een verbod zoals China dat in de jaren ’70 (?) invoerde? Of door ontwikkeling en emancipatie van vrouwen te bevorderen? Of door verhandelbare quota? Een combinatie van deze opties?
Wat me in jouw stelling nog niet duidelijk is: vind je dat mensen helemaal geen kinderen meer zouden moeten krijgen, of bv maximaal een of twee?
LikeLike
Hoi Bob,
Wereldbeschouwingen en waarden kunnen per persoon verschillen, denk ook ik. Volgens mij gaat het er echter om dat we die beschouwingen ook kunnen onderzoeken op hun achtergronden, interne consistentie, feitelijke uitgangspunten en/of misvattingen, onuitgesproken motivaties, etc. Obv zo’n meer of minder diepgaand onderzoek kunnen we dan misschien een voorlopig en min of meer objectief oordeel vellen over hun morele/ethische redelijkheid en rechtvaardigheid, eventueel zelfs bekeken vanuit diverse ethische stromingen. En misschien luidt dat oordeel dat het een goed onderbouwde levensbeschouwing of morele positie is, of juist niet, of dat er van alles voor te zeggen is, maar ook veel tegen, of dat er simpelweg sprake is van een moreel dilemma dat niet makkelijk ‘opgelost’ kan worden of door verschillende mensen verschillend ‘opgelost’ kan worden. Mijn vraag is hoe dit voor de klimaatkwestie ligt. Dat wil ik graag onderzoeken, waarbij ik vooralsnog de indruk heb dat een redelijke argumentatie tegen CO2-reductie moeilijk voorstelbaar is. Argumentaties daartegen in overvloed, maar in hoeverre kun je die redelijk noemen? En wat zijn (redelijke) criteria voor ‘redelijkheid’? Daar heeft bv ene Putnam het een en ander over geschreven, maar dat hoeft natuurlijk niet het laatste woord te zijn.
LikeLike
Marcel Crok wees via Twitter op een stuk in het FD waarin de haalbaarheid betwijfeld wordt van het plan van Urgenda voor een 100% duurzaam Nederland in 2030:
https://fd.nl/opinie/1207710/realistisch-energiescenario-helpt-transitie-meer-dan-idealistisch-wensdenken
Een fragment:
“Nederland zal in 2030 allesbehalve energieneutraal zijn, simpelweg omdat het fysiek niet mogelijk is de hele gebouwde omgeving in dertien jaar tijd energieneutraal te maken. Om de 4,25 miljoen particuliere woningen in Nederland aan te pakken, moeten er de komende dertien jaar elke dag, 365 dagen per jaar, bijna 900 woningen compleet worden verbouwd. Die installatiecapaciteit is er simpelweg niet, nog los van het feit dat miljoenen huiseigenaren eerst een financiële regeling zullen moeten treffen om de tienduizenden euro’s op te hoesten, als ze dat überhaupt al willen doen.
En gezien het beperkte aanbod van elektrische auto’s is de oproep om over dertien jaar alle 8 miljoen auto’s in Nederland elektrisch te laten zijn zo mogelijk nog onrealistischer. Er staan op dit moment ruim 13.000 volledig elektrische auto’s geregistreerd in Nederland en ongeveer 100.000 hybrides. Urgenda wil dat er in 2020 al 1 miljoen elektrische auto’s zijn, maar vorig jaar werden er in Nederland in totaal 385.000 nieuwe auto’s verkocht. Dus zelfs als elke verkochte nieuwe auto vanaf nu een elektrische is, worden de doelstellingen nog niet gehaald.”
Als de autocijfers kloppen, zou je dus vanaf nu alleen nog elektrische auto’s mogen aanschaffen om in 2020 op 1 miljoen uit te komen. Misschien niet waarschijnlijk, maar ook niet per se onmogelijk, als we het zouden willen. De vraag is dus: willen we het?
En waarop is de stelling gebaseerd dat 900 woningen per dag verbouwen niet kan door gebrek aan installatiecapaciteit? Misschien klopt die stelling, maar om dat te beoordelen moeten we de onderbouwing kunnen beoordelen. Of misschien kunnen we die installatiecapaciteit binnen een paar jaar flink vergroten, als we dat zouden willen?
LikeLike
Bob Brand | juni 30, 2017 om 12:30 |
Beste Bob ,we praten langs elkaar heen.
De uitspraak over kinderen op de wereld zetten is van mij,dat is dus enkel mijn mening,ik haalde dit artikel enkel aan om te laten zien dat er meerdere mensen zo over denken.
Het is mij om het even waar de kinderen geboren worden of al geboren zijn,daar we tegenwoordig toch niet weten waar ze uiteindelijk gaan wonen.
Ik zou het op prijs stellen als u uw mening ook geeft over het feit dat de mensen die kinderen krijgen het probleem veroorzaken of verergeren,en het feit dat daar in de akkoorden of politieke partijen zelfs niet over wordt gesproken.
LikeLike
Lennart van der Linde | juni 30, 2017 om 12:58 |
Wat me in jouw stelling nog niet duidelijk is: vind je dat mensen helemaal geen kinderen meer zouden moeten krijgen, of bv maximaal een of twee
Beste Lennart
De manier om de bevolkingsgroei te stoppen heb ik aangegeven voor de westerse wereld,maar ook voor de rest zijn wel oplossingen te bedenken.
Naar mijn mening zouden mensen helemaal geen kinderen meer moeten krijgen de komende decennia,maar ik snap wel dat dat niet gaat gebeuren,echter helemaal niets hieraan doen , terwijl men elke dag schrijft en spreekt over de toestand van het klimaat kan ik met geen ander woord beschrijven dan hypocriet.
LikeLike
Goff,
Je verdraait mijn woorden. Mijn punt 1 was niet “het feitelijke gedrag”, maar “de werking” van het klimaatsysteem. Kennis van de werking van het klimaatsysteem kan het feitelijke gedrag van het klimaat verklaren, maar ook inzicht geven in hoe het klimaat zich gedraagt in hypothetische omstandigheden. En ik blijf erbij dat die kennis heel goed te scheiden is van de maatschappelijke risico-afweging. En dat vermenging van de twee het maatschappelijk debat alleen maar nodeloos ingewikkeld maakt.
LikeLike
Beste Peter,
In de EU krijgen vrouwen gemiddeld nog maar 1,6 kind/vrouw:
Helemaal geen kinderen meer krijgen komt neer op uitsterving van de mensheid, dus dat kan inderdaad maar beter niet gebeuren.
LikeLike
Beste Lennart.
Van enkele decennia geen kinderen sterft de mens niet uit.
LikeLike
Beste Peter,
Je voorstel is nogal extreem, dus ik trok het meteen maar even extreem door. Maar je doelt dus serieus op zeg twee tot vier decennia geen kinderen meer? Bij vier decennia is het maar de vraag hoeveel kinderen er daarna nog weer geboren gaan worden. Maar goed, de vraag is waarschijnlijk tot welke omvang je de wereldbevolking of die van afzonderlijke delen van de wereld wilt laten dalen: bv vijf miljard, drie miljard, een miljard?
LikeLike
Beste Lennart
Het gaat niet om de cijfers hoe groot de bevolking moet zijn ,het gaat erom dat de werkelijke oorzaak van de AGW niet wordt aangepakt,er wordt zelfs niet over gesproken in akkoorden of politieke partijen.
Alles wordt erbij gehaald en niemand is veilig,maar de olifant in de kamer ziet men zogezegd niet
Net zoals bij Bob zou ik daar graag je oprechte mening over horen,niet over bijzaken
LikeLike
Hi Lennart,
“Wereldbeschouwingen en waarden kunnen per persoon verschillen, denk ook ik. Volgens mij gaat het er echter om dat we die beschouwingen ook kunnen onderzoeken op hun achtergronden, interne consistentie, feitelijke uitgangspunten en/of misvattingen, onuitgesproken motivaties, etc.”
Alleen al de bereidheid om de eigen waarden en wereldbeschouwing expliciet te maken, kritisch te bekijken en vooral… om die waarden vervolgens te veranderen is een hele opgave.
ALS je kijk op de wereld inhoudt dat je anderen — al helemaal in een ver land en decennia in de toekomst — niets verschuldigd bent en dat het erom draait om voor jezelf het maximum aan consumptie en vermogen in de wacht te slepen, ongeacht of bij voorkeur zelfs ten koste van anderen… dan betwijfel ik of dat samengaat met die bereidheid?
“En wat zijn (redelijke) criteria voor ‘redelijkheid’?”
Aan de basis ligt een erkenning dat er zoiets bestaat als ‘collectief welzijn’ en dat het individu daar een bepaalde bijdrage aan zou horen te leveren.
Als die erkenning ontbreekt, is het moeilijk om een beroep te doen op ‘redelijkheid’. Laat staan van iemand te verlangen dat die bereid is de eigen waarden ‘te onderzoeken’.
LikeLike
Beste Peter R.,
“De uitspraak over kinderen op de wereld zetten is van mij,dat is dus enkel mijn mening,ik haalde dit artikel enkel aan om te laten zien dat er meerdere mensen zo over denken.”
Dat artikel bevat ernstige denkfouten. Elke Nederlander die er geboren wordt levert een minstens 40 x zo grote bijdrage aan de klimaatverandering als een Somalisch kind. Die factor is nog veel groter als je naar de cumulatieve uitstoot per inwoner kijkt.
Tegelijkertijd is de bevolkingsdichtheid in Somalië slechts 1/30e van die in Nederland. Men is daar nog maar nét begonnen met dezelfde bevolkingsgroei die in Nederland al in de 17e en 18e eeuw begon.
“Wat me in jouw stelling nog niet duidelijk is: vind je dat mensen helemaal geen kinderen meer zouden moeten krijgen, of bv maximaal een of twee,”
Peter, eerst even het volgende:
• besef je dat wat ‘men’ zou ‘moeten’ afhankelijk is van wat je nastreeft, van het doel of van de ideale toekomst (de SOLL-situatie of utopie) die je voor de mensheid en voor individuele mensen binnen de samenleving voor ogen hebt?
Anders is het lastig om te bepalen wat er ‘het beste’ zou zijn voor ‘de mensheid’. Er ligt een toekomstvisie aan ten grondslag. Verder:
• er is dan een pad tussen de huidige IST-situatie en de SOLL-situatie, en omdat de huidige uitgangspositie aanzienlijk verschilt tussen Nederlanders en Somaliërs, zal dat pad ook aanzienlijk verschillen. Eens?
LikeLike
Beste Peter, je zegt:
“Het gaat niet om de cijfers hoe groot de bevolking moet zijn, het gaat erom dat de werkelijke oorzaak van de AGW niet wordt aangepakt, er wordt zelfs niet over gesproken in akkoorden of politieke partijen. Alles wordt erbij gehaald en niemand is veilig,maar de olifant in de kamer ziet men zogezegd niet”
Als jij pleit voor een geboorteverbod, dan is voor de onderbouwing toch wel relevant waarom je voor een verbod pleit en hoeveel mensen de aarde dan volgens jou duurzaam kan dragen. Want bij een geboorteverbod zal de bevolking toch vrij snel dalen en zal de leeftijdsopbouw van de samenleving nogal uit evenwicht raken. Of is dat voor jou helemaal niet relevant?
Zoals ik hierboven al opmerkte: de werkelijke oorzaak van AGW is ons aller CO2-uitstoot, waarbij de een wat (veel) meer uitstoot dan de ander, en historisch bv ons land veel meer heeft uitgestoten dan bv Somalie, zoals Bob al aangaf. Dat bevolkingsgroei het probleem groter maakt staat volgens mij niet ter discussie. Wel in hoeverre en op welke manier verdere bevolkingsgroei voorkomen kan worden. Wikipedia bv zegt over overbevolking:
https://en.wikipedia.org/wiki/Human_overpopulation
“There are several solutions and mitigation measures that have the potential to reduce overpopulation. Some solutions are to be applied on a global planetary level (e.g., via UN resolutions), some to be applied on a local government, state, city, or other organization level, and some are to be applied on a family or an individual level. Some of the mitigations are ways to implement social norms. Overpopulation is an issue that threatens the state of the environment and therefore societies must make a change in order to reverse some of the environmental effects brought on by current social norms.”
Zoals ik al aangaf krijgen vrouwen in de EU gemiddeld nog maar 1,6 kind per vrouw, dus zonder immigratie krimpt de bevolking. China heeft met een strikt beleid zijn bevolkingsgroei al fors beperkt. In andere landen daalt de vruchtbaarheid over het algemeen, maar nog niet snel genoeg om verdere groei geheel te stoppen. Beleid daarvoor is wenselijk, vind ik. Welk beleid rechtvaardig is, daar heb ik nog geen uitgesproken mening over. Maar ook als die groei stopt, zullen we vooral in de rijke landen die veel CO2 uitstoten die uitstoot nog altijd fors en snel moeten verminderen. Volgens mij is dat de olifant die jij liever niet wil zien?
LikeLike
Beste Peter R.,
Dan n.a.v. je vraag: “vind je dat mensen helemaal geen kinderen meer zouden moeten krijgen …”
Nee.
Peter, bedenk dat als jij oud en hulpbehoevend bent en nog maar met moeite kan lopen, niet meer kan werken en géén voedsel meer kan verbouwen… geen medicijnen meer kan halen en zelfs niet je eigen maaltijd bereiden, er andere, jongere mensen dienen te zijn met de bereidheid om:
— voor jou te zorgen, je eten te koken en je in en uit bed te helpen;
— voedsel te verbouwen, te werken;
— de maatschappij te doen draaien.
Er dient een bepaalde verdeling in de bevolkingsopbouw te zijn, een verhouding tussen hulpbehoevende ouderen, productieve mensen van middelbare en jongere leeftijd en kinderen die óók afhankelijk zijn van zorg en hulp. Als de bevolkingspiramide al te zeer scheef groeit is dat een groot probleem voor de leefbaarheid v.d samenleving.
LikeLike
Beste Peter R.,
Nog even dit, je zei: “de werkelijke oorzaak van de AGW niet wordt aangepakt ..”
Je vergist je. De totale uitstoot is:
aantal mensen x CO2-emissies/persoon
Als die laatste factor ruim 40 x kleiner zou kunnen (zoals in Somalië), dan is een grote toename van het aantal mensen helemaal geen probleem meer.
Die laatste factor verschilt zó extreem tussen enerzijds bijv. de VS en anderzijds bijv. Somalië dat het nogal hypocriet is om dan bevolkingsgroei als DE “werkelijke” oorzaak aan te wijzen.
De werkelijke oorzaak is vooral die laatste factor, de CO2-emissie/persoon, die zo sterk is gestegen en omlaag zal moeten. Historisch gezien zijn het vooral westerse landen (sinds een jaar of 15 ook China) die cumulatief per inwoner véél meer uitgestoten hebben.
Meer hierover: https://en.wikipedia.org/wiki/Kaya_identity
LikeLike
Beste Bob en Lennart.
Jullie omzeilen de simpele vraag die ik had ,dus nogmaals:
Ik zou het op prijs stellen als u uw mening ook geeft over het feit dat de mensen die kinderen krijgen het probleem veroorzaken of verergeren,en het feit dat daar in de akkoorden of politieke partijen zelfs niet over wordt gesproken.
in 2050 zijn er bijna 10 miljard mensen
https://esa.un.org/unpd/wpp/
En Bob, het doel en wat we nastreven was toch de co2 uitstoot verminderen? dan lijkt het mij het beste om bij de hoofdoorzaak te beginnen,het enorm aantal mensen,en waar die zich bevinden is niet zo belangrijk,immers,als in een welvarend land een tekort ontstaat wordt het aangevuld vanuit arme overbevolkte landen.
Lennart,
Ik heb duidelijk onderbouwd waarom ik zo een verbod zou willen,maar ik zal het nog een keer doen; de enige echte oorzaak van de AGW is de hoeveelheid mensen.
Hoeveel mensen de aarde duurzaam kan dragen ? in ieder geval veel minder dan nu.
En ik heb nergens gezegd dat de co2 uitstoot niet moet worden verminderd,dus dat is voor mij geen olifant in de kamer
LikeLike
Beste Bob
Als u nu werkelijk wilt gaan beweren dat de bevolkingsgroei niet de oorzaak is dan houdt het op.
Dus als er in nederland nog net zoveel mensen waren als in 1850 dan was de uitstoot hetzelfde?
LikeLike
Peter,
Over hoe bevolkingsgroei klimaatverandering beinvloed schreef ik eerder dit: https://ourchangingclimate.wordpress.com/2010/08/23/what-does-population-have-to-do-with-climate-change/
Het is een belangrijke factor, maar in mijn ogen niet “the driving factor”.
LikeLike
Peter,
Wat ik me afvraag: probeer je een serieuze oplossing voor klimaatverandering voor te stellen of ben je vooral geïnteresseerd in het aanwijzen van schuldigen?
En als je meent dat een wereldwijd geboorteverbod een realistische oplossing is, zou je dan antwoord kunnen geven op de volgende vragen:
1. Hoe zou je zo’n wereldwijd geboorteverbod moeten realiseren? Via afspraken in de VN?
2. Hoe zou je het moeten handhaven?
3. Is het wel humaan om een hele generatie mensen te verbieden om kinderen te krijgen?
LikeLike
Beste Peter,
Volgens dit recente artikel van Figueres e.a. kunnen we mondiaal nog circa 600 Gigaton CO2 uitstoten om de opwarming tot ruim onder de twee graden te beperken, zoals eind 2015 in Parijs afgesproken:
https://www.nature.com/news/three-years-to-safeguard-our-climate-1.22201
Volgens Chancel & Piketty 2015 stoot de rijkste 10% van de wereldbevolking circa 45% van alle CO2 uit en de armste 50% stoot circa 13% daarvan uit:
http://www.ecoequity.org/2015/11/thomas-piketty-on-climate-equity/
Als je vanaf nu nieuwe geboorten zou verbieden zouden de nu al levende mensen misschien tien jaar (?) meer tijd hebben om hun uitstoot tot nul te reduceren. Als je een preciezere schatting hebt, hoor ik die graag. De vraag is of die winst opweegt tegen de nadelen: een drastische verandering in de leeftijdsopbouw van de bevolking en een draconisch ingrijpen in het recht van mensen om zich voort te planten. Jij vindt blijkbaar van wel, maar ik vraag me af of je daar goed over nagedacht hebt, want je onderbouwing vind ik nog wat mager.
Tegelijkertijd is overbevolking ook los van klimaat een probleem gezien de overige ecologische grenzen van de planeet en toenemende schaarste aan hulpbronnen:
https://en.wikipedia.org/wiki/Planetary_boundaries
Dus nogmaals: snellere beperking van bevolkingsgroei vind ik gewenst. Ik denk dat een quotum, al of niet verhandelbaar misschien wel nodig en te verdedigen is. Hoe groot dat quotum dan zou moeten zijn, hangt waarschijnlijk af van welke opbouw van de bevolkingspiramide je nog acceptabel vindt. Ik heb daar te weinig zicht op om daar nu iets zinnigs over te kunnen zeggen. Maar misschien heb jij daar wel een idee over? Dan hoor ik dat graag, want tot nu toe ben je niet ingegaan op het argument van die bevolkingspiramide die in jouw voorstel wel erg wankel zou worden.
LikeLike
O ja, Peter, nog een vraag: als je vindt dat ook de nu levende mensen hun uitstoot moeten reduceren, hoe snel zou dat volgens jou dan moeten? Geen uitstoot meer in 2050, eerder, later, wanneer (ongeveer)?
LikeLike
Hoi Bob, je zegt:
“ALS je kijk op de wereld inhoudt dat je anderen — al helemaal in een ver land en decennia in de toekomst — niets verschuldigd bent en dat het erom draait om voor jezelf het maximum aan consumptie en vermogen in de wacht te slepen, ongeacht of bij voorkeur zelfs ten koste van anderen… dan betwijfel ik of dat samengaat met die bereidheid?”
Ik denk dat zo’n kijk bij sommigen bestaat, in ieder geval in gedrag, maar misschien ook expliciet uitgedrukt. De vraag is dan waarschijnlijk: op welke aannames en/of gevoelens is zo’n kijk en/of zulk gedrag gebaseerd? En misschien ook: door welke instituties wordt zo’n kijk en/of zulk gedrag gestimuleerd? En hoe kan zo’n kijk en/of zulk gedrag ethisch redelijk onderbouwd worden?
Het kan natuurlijk zijn dat sommige mensen niet zoveel waarde hechten aan redelijkheid, hoe ook precies gedefinieerd. Maar dat zal hun argumentatie niet sterker maken, als uberhaupt al van een argumentatie sprake is. Ik vermoed dat we dan eerder zouden concluderen dat we met psychopaten te maken hebben, die een gevaar voor de samenleving vormen. Dat gevaar zouden we dan denk ik graag willen beperken.
Wat betreft criteria voor redelijkheid zeg je:
“Aan de basis ligt een erkenning dat er zoiets bestaat als ‘collectief welzijn’ en dat het individu daar een bepaalde bijdrage aan zou horen te leveren. Als die erkenning ontbreekt, is het moeilijk om een beroep te doen op ‘redelijkheid’. Laat staan van iemand te verlangen dat die bereid is de eigen waarden ‘te onderzoeken’.”
Het kan inderdaad zo zijn dat sommige mensen ontkennen dat er zoiets bestaat als ‘collectief welzijn’ en dat een individu daar een bepaalde bijdrage aan zou horen te leveren. Maar op welke gronden of argumentatie? Ze hebben misschien de vrijheid of macht om zoiets te ontkennen, en zijn misschien niet gevoelig voor redelijke argumenten of gevoelens van empathie, maar zouden we dat als moreel of ethisch te verantwoorden kunnen beschouwen? En zo niet, zouden we dan niet proberen de schade van het waarschijnlijk nogal anti-sociale gedrag van zulke mensen zoveel mogelijk te beperken? Of dat zou lukken is een tweede, maar ik schat dat de mensen die wel zoiets als collectief welzijn en ethische redelijkheid erkennen het wel de moeite waard zouden vinden om het in ieder geval te proberen.
Zoals ooit de slavernij is afgeschaft (hoewel nog altijd niet overal, of niet in de praktijk), zo proberen we nu mondiaal in meerderheid ook onze verslaving aan fossiele brandstoffen af te schaffen, althans op papier. Of en wanneer dat gaat lukken is de vraag, maar het lijkt niet bij voorbaat onmogelijk om dat rond 2050 voor elkaar te hebben, als we het echt willen en proberen. Ook hier is de vraag dus weer: willen we het echt?
LikeLike
Hans Custers | juli 1, 2017 om 00:53
En als je meent dat een wereldwijd geboorteverbod een realistische oplossing is, zou je dan antwoord kunnen geven op de volgende vragen:
Het is erg kwalijk dat Bob mijn uitspraak wederom uit zijn context ,in stukken snijdt en doet alsof ik dat gezegd zou hebben,en het is even kwalijk dat u dit overneemt zonder het te lezen
Dit is wat Bob zegt:
Beste Peter R.,
Dan n.a.v. je vraag: “vind je dat mensen helemaal geen kinderen meer zouden moeten krijgen …”
En dit is mijn uitspraak:
Naar mijn mening zouden mensen helemaal geen kinderen meer moeten krijgen de komende decennia,maar ik snap wel dat dat niet gaat gebeuren,echter helemaal niets hieraan doen , terwijl men elke dag schrijft en spreekt over de toestand van het klimaat kan ik met geen ander woord beschrijven dan hypocriet`
Ziet u het verschil?
Uw vragen zijn dus overbodig,want bovendien had ik al geschreven hoe je de populatie kan verminderen
peter.r | juni 30, 2017 om 11:41 |
In principe is het ook gewoon makkelijk uitvoerbaar:een co2 heffing op kinderen of de kinderbijslag geleidelijk afschaffen,dit had m.i al lang geleden moeten gebeuren
LikeLike
Lennart van der Linde | juli 1, 2017 om 01:06 |
O ja, Peter, nog een vraag: als je vindt dat ook de nu levende mensen hun uitstoot moeten reduceren, hoe snel zou dat volgens jou dan moeten? Geen uitstoot meer in 2050, eerder, later, wanneer (ongeveer)?
Beste Lennart
Hier kan ik een simpel antwoord op geven.
De westerse wereld moet de uitstoot in zo een tempo reduceren dat het overgrote deel van de bevolking hierin meegaat en enthousiast blijft,want als men de bevolking hierin tegen krijgt schiet men het doel voorbij.
En ,Lennart,u zegt:
Dus nogmaals: snellere beperking van bevolkingsgroei vind ik gewenst. Ik denk dat een quotum, al of niet verhandelbaar misschien wel nodig en te verdedigen is. Hoe groot dat quotum dan zou moeten zijn, hangt waarschijnlijk af van welke opbouw van de bevolkingspiramide je nog acceptabel vindt. Ik heb daar te weinig zicht op om daar nu iets zinnigs over te kunnen zeggen
Dan zijn we het daar over eens,maar blijft mijn vraag:waarom heeft geen enkele partij ,die het klimaat hoog op de agenda heeft staan,het over deze oplossing en wat vindt u daarvan?
LikeLike
Bart Verheggen | juni 30, 2017 om 23:23
IK ga dit en de reacties later vandaag lezen en zal ik er op terugkomen
LikeLike
Beste Peter, je vraagt:
“Waarom heeft geen enkele partij, die het klimaat hoog op de agenda heeft staan, het over deze oplossing en wat vindt u daarvan?”
Ik denk dat het klopt dat ook groene partijen dit nog niet in hun programma hebben staan. Volgens mij wordt er intern wel over gesproken, maar is er blijkbaar nog onvoldoende steun voor meer verplichtende maatregelen. Zo worden geboortequota of -credits in deze notitie van de werkgroep Mondiale Voetafdruk, met sterke banden met GroenLinks en de Partij voor de Dieren (nog?) niet genoemd:
http://www.voetafdruk.eu/onzevoetafdruk/discussienota/index.html
Die maatregel wordt echter al sinds de jaren ’60-70 voorgesteld door ecologisch economen als Kenneth Boulding en Herman Daly:
https://en.wikipedia.org/wiki/Birth_credit
In dit recente artikel wordt gewezen op onderzoek van Bradshaw en Brook en gepleit voor een 1-kind-beleid:
http://nieuws.tpo.nl/2017/06/24/om-rampen-te-voorkomen-moeten-we-echt-werken-aan-een-serieuze-bevolkingspolitiek/
Een opvallend fragment:
“Opmerkelijk zijn de bevindingen van Bradshaw en Brook inzake vergrijzing. Zij spreken van ‘afhankelijken’ in de samenleving, dat wil zeggen mensen die voor hun levensonderhoud afhankelijk zijn van het werk en inkomen van anderen. Die groep afhankelijken bestaat niet alleen uit vijfenzestigplussers (of aan het eind van de eeuw wellicht uit vijfenzeventigplussers), maar ook uit kinderen van onder de vijftien. Bij een laag geboortecijfer blijkt een groeiend aantal ouderen in evenwicht te worden gehouden door een dalend aantal jongeren. Met andere woorden: de verhouding tussen het aantal afhankelijken en het aantal werkenden is in alle onderzochte scenario’s opvallend constant. Een overschot aan ouderen wordt gecompenseerd door een geringer aantal kinderen.”
Overigens stellen Bradshaw en Brook in PNAS dat zelfs zo’n 1-kind-politiek geen panacee is:
http://www.pnas.org/content/111/46/16610.abstract
“Even one-child policies imposed worldwide and catastrophic mortality events would still likely result in 5–10 billion people by 2100. Because of this demographic momentum, there are no easy ways to change the broad trends of human population size this century.”
Vanwege het sterk gevoelde recht op voortplanting en de beperkte bijdrage van zelfs draconisch beleid zijn partijen waarschijnlijk huiverig om hier een groot punt van te maken. Ze streven vooralsnog liever naar vrijwillige geboortebeperking en voldoende CO2-reductie per persoon, wat sowieso nodig is, en zien verplichte geboortebeperking waarschijnlijk als een uiterste middel dat ze liever niet inzetten, behalve misschien als het echt niet anders meer kan.
LikeLike
Voor bevolkingsplanners:
denken jullie eraan dat afname van het kindertal van moeders wereldwijd leidt tot wat genetici en epidemologen ‘genetic meltdown’ noemen. Dat wil zeggen: de gene pool wordt kleiner en kort door de bocht gezegd: er valt evolutionair steeds minder te selecteren en op ‘fitness’ te testen. Dat is geen risico, het is realiteit. Met genetische manipulatie kan daar wel wat aan gedaan worden maar daar zitten dan weer forse haken en ogen aan.
Ook op dit niveau: wicked problem.
Zie: https://www.edge.org/response-detail/26714
LikeLike
@Peter
Ik neem niks over zonder te lezen, ik stelde je vragen. Het klopt wel dat ik dat antwoord dat je aan Bob gaf blijkbaar niet zorgvuldig heb gelezen. En daarom vroeg ik je of je voor een wereldwijd geboorteverbod was. Blijkbaar is dat niet zo, maar je lijkt wel voor een wereldwijde geboortebeperking te zijn. En dan gaat het lijstje vragen dat ik stelde net zo goed op. Want je noemt het een oplossing, en dat wekt nogal sterk de indruk dat je vindt dat het iets is dat aan de wereldbevolking opgelegd zou moeten worden. Of zie ik dat verkeerd?
LikeLike
Lennart van der Linde | juli 1, 2017 om 11:08
Beste Lennart
Dank voor deze opbouwende reactie.
Ik kan me helemaal vinden in de notitie van de werkgroep Mondiale Voetafdruk, vooral het diagram in bijlage 6 is erg verhelderend en ook de aangedragen mogelijke oplossingen:
Voor de EU lezen we uit deze tabel af dat duurzaamheid bereikt kan worden door:
– een krimp van de bevolking van 492 tot 186 miljoen, of
– een daling van de voetafdruk p.p. van 5 naar 1,9 mha, of
– een gelijktijdige krimp van de bevolking naar 303 miljoen en een daling van de voetafdruk p.p. naar 3,1 mha.
Voor Nederland kan duurzaamheid bereikt worden door onder meer:
– een krimp van de bevolking van 16,5 tot 2,3 miljoen, of
– een daling van de voetafdruk p.p van 6,2 naar 0,9 mha, of
– een gelijktijdige krimp van de bevolking tot 6,2 miljoen en een daling van de voetafdruk p.p. tot 2,3 mha.
In de notitie kan ik lezen dat 1975 het jaar was dat we wereldwijd in een situatie van overshoot kwamen,dus had er voordien ingegrepen moeten worden mbt de bevolkingstoename.Helaas is dat niet gebeurd
Zoals je aangeeft geven de partijen de voorkeur aan vrijwillige geboortebeperking,maar kinderbijslag werkt dan natuurlijk contraproductief
LikeLike
Beste Hans
Ik vind bevolkingsafname inderdaad een oplossing,en dwang is hierbij m.i niet nodig,je zou het met heffingen of belasting zo duur kunnen maken dat
voor de meeste mensen onmogelijk wordt om nog kinderen te krijgen.
LikeLike
Kinderen als luxeproduct, dus. Blijft de vraag: hoe dat op wereldschaal te realiseren?
LikeLike
@Bart
Ik heb je artikel en de reacties gelezen(volgens mij was Jeff van de amerikaanse twijfelbrigade!!)
Helaas ging het na slechts enkele reacties al niet meer veel over de bevolkingstoename.
Ik heb wel meer begrip gekregen voor uw en Bobs redenering dat de CO2-emissie/persoon belangrijker is dan de bevolkingsgroei,maar het blijft toch zo dat als de persoon niet geboren wordt ,hij/zij ook geen co2 kan uitstoten
Een beetje als het kip/ei verhaal.
LikeLike
Even praktisch.
Als er steeds minder kinderen worden geboren, wie gaat dan de ouderen verzorgen ? Iets wat trouwens nu al een steeds groter probleem gaat worden.
LikeLike
Hans juni 30, 2017 om 14:09
verdraaiing was niet mijn bedoeling, ik las wat er staat: ’de werking’. Kennelijk bedoel je daarmee de structuur-componenten van het systeem en hun onderling gekoppelde functies.
Wat ik bedoel is dat de observaties (hoeveelheid ijssmelt, verandering van oceaanwarmte-transport, etc.) laten zien dat de structuurcomponenten en dus hun onderling functioneren in transitie zijn. De ‘werking’ is niet meer wat ze was en onderzoekers hebben geen mogelijkheid om wat ze observeren te verklaren in termen van kantelende structuur-componenten en hun gekoppelde functies. Ook hier: wicked problem. Een goede illustratie daarvan is je blogstuk https://klimaatverandering.wordpress.com/2017/03/27/draagt-interne-variabiliteit-van-het-klimaat-bij-aan-het-smelten-van-arctisch-zee-ijs/
Om die reden stelde en stel ik dat jouw punten 1 en 2 onontwarbaar zijn – deeply entangled, om met Hilary Putnam te spreken. De gevolgen van CO2 emissies (opwarming, jouw punt 2) zijn oorzaak van de verschuivende ‘werking’ van het klimaatsysteem. While we speak.
LikeLike
Beste Peter R.,
“Ik heb wel meer begrip gekregen voor uw en Bobs redenering dat de CO2-emissie/persoon belangrijker is dan de bevolkingsgroei,maar het blijft toch zo dat als de persoon niet geboren wordt ,hij/zij ook geen co2 kan uitstoten.”
Als er een factor 40 (of meer) verschil zit tussen de CO2-emissies/
persoon dan maakt, relatief gezien, de bevolkingsgroei niet veel meer uit. Anders gezegd, de wereldbevolking zou 40 x zo groot moeten worden (van 7 miljard naar 280 miljard) om hetzelfde effect te hebben op de CO2-emissies als:
consumptiepatroon Somalisch kind –> consumptiepatroon Nederlands kind.
Dit alles wil nog niet zeggen dat Lennart, Bart of ik TEGEN geboortebeperking en gezinsplanning zouden zijn. Integendeel. Zowel in het dichtbevolkte West-Europa als het véél dunner bevolkte Afrika zou het op den duur wenselijk zijn om het aantal kinderen te beperken tot (even beneden) het vervangingsniveau.
Echter: ondanks de bevolkingsgroei in Afrikaanse landen zijn deze landen veel minder dicht bevolkt dan bijv. Nederland. Het zou dus heel hypocriet zijn om van Afrikanen te eisen dat zij géén kinderen meer krijgen… opdat Nederlanders maximaal kunnen consumeren en maximaal CO2 uit kunnen stoten?
LikeLike
Goff,
Laat ik het proberen te verduidelijken met een analogie. De werking van een automotor is te begrijpen vanuit de techniek. Ofwel de fysica. De feitelijke toestand van een motor (aan, uit, veel toeren, weinig toeren, kapot) kan in belangrijke mate beïnvloed worden door het gedrag van de bestuurder. Vanuit de kennis van de werking van de motor is te verklaren hoe het gedrag van de bestuurder de feitelijke toestand beïnvloedt. Maar de kennis van de werking van een automotor op zich staat helemaal los van die bestuurder.
Kennis van de werking van het klimaatsysteem staat ook los van de “bestuurder”. Het verklaart de afwisseling van glacialen en interglacialen, de invloed van de zon, interne variabiliteit en de menselijke invloed. Aan de hand van kennis op het gebied van thermodynamica, stromingsleer en chemie, bijvoorbeeld.
LikeLike
Hi Pieter,
“Als er steeds minder kinderen worden geboren, wie gaat dan de ouderen verzorgen ? Iets wat trouwens nu al een steeds groter probleem gaat worden.”
Precies. Dat is een v.d. voornaamste redenen waarom je niet *plotsklaps* het aantal geboren kinderen / 1000 inwoners omlaag kan halen zonder in grote maatschappelijke problemen te komen.
Op nog bescheiden schaal hebben we dat probleem in Nederland: een grote geboortegolf na WO II — babyboomers geboren tussen 1945 en 1965 — die nu met pensioen gaan en de komende decennia steeds meer verzorging nodig gaan hebben. Tegelijkertijd een veel kleiner aantal jonge mensen die voor hen moeten zorgen en de maatschappij/economie draaiende moeten houden.
Kern van de zaak: in een land als Somalië zijn er helemaal geen oudedagsvoorzieningen. Nul. De enige optie daar is véél kinderen krijgen zodat die – op JOUW oude dag – de boerderij draaiende kunnen houden, genoeg gewassen verbouwen en jou kunnen verzorgen.
Pas wanneer er daar bestaanszekerheid óók voor ouden-van-dagen is, willen mensen er genoegen nemen met minder kinderen, idealiter inderdaad (iets minder dan) ca. 2 per vrouw.
Welvaartsgroei is de oorzaak van geboortebeperking. Armoede en gebrek aan bestaanszekerheid veroorzaken juist bevolkingsexplosie.
Peter R. schrijft: “Uw vragen zijn dus overbodig,want bovendien had ik al geschreven hoe je de populatie kan verminderen” en dat was: “Naar mijn mening zouden mensen helemaal geen kinderen meer moeten krijgen de komende decennia.”
Dat is onmogelijk, dan kan de samenleving niet in stand blijven. Er zijn dan extreem weinig jongeren die voor een relatief grote groep ouderen zouden moeten zorgen.
De manier waarop je geboortecijfers omlaag kan krijgen is armoede-bestrijding en bestaanszekerheid waarna men van voorbehoeds-middelen gebruik gaat maken. Op den duur daalt het aantal kinderen beneden het vervangingsniveau. In Nederland is het geboorte-aantal per 1000 gehalveerd sinds 1960:
http://data.worldbank.org/share/widget?indicators=SP.DYN.CBRT.IN&locations=NL
LikeLike
Bob Brand.
En wederom,voor de 3de maal op rij ,is Bob erg creatief met plakken en knippen.
Ditmaal heeft u dit weer in elkaar geknutseld:
Peter R. schrijft: “Uw vragen zijn dus overbodig,want bovendien had ik al geschreven hoe je de populatie kan verminderen” en dat was: “Naar mijn mening zouden mensen helemaal geen kinderen meer moeten krijgen de komende decennia.”
Terwijl dit mijn antwoord was:
peter.r | juni 30, 2017 om 11:41 |
In principe is het ook gewoon makkelijk uitvoerbaar:een co2 heffing op kinderen of de kinderbijslag geleidelijk afschaffen,dit had m.i al lang geleden moeten gebeuren.
Als dit uw enige manier is om argumenten te produceren dan is verder dicussieren zinloos.
LikeLike
Hi Bob,
Bradhaw en Brook 2014 zeggen:
http://www.pnas.org/content/111/46/16610.abstract
“The socio-political argument for encouraging high fertility rates to offset aging populations that would otherwise put a strain on the productive (working) component of the population is demonstrably weak. This is because focusing solely on the growing aged component of a population ignores the concomitant reduction in the proportion of young dependants as the affluence level and fertility rates of women shift to older primiparity and fewer children. Thus, our projections show that even an aging population maintains an approximately constant number of dependants per working-age person, even under scenarios or in regions of relatively rapid projected decline.”
Zolang een daling van de bevolking niet te abrupt is, hoeft verzorging van ouderen dus waarschijnlijk geen (groot) probleem te zijn? Of ken jij studies die laten zien dat dan wel problemen ontstaan?
LikeLike
Beste Peter,
Mooi dat je je zo goed kunt vinden in de notitie van de werkgroep Mondiale Voetafdruk:
http://www.voetafdruk.eu/onzevoetafdruk/discussienota/index.html
Je zegt obv hun tabel op p.5, met mondiale cijfers uit 2007:
“Voor Nederland kan duurzaamheid bereikt worden door onder meer… een gelijktijdige krimp van de bevolking tot 6,2 miljoen en een daling van de voetafdruk p.p. tot 2,3 mha.”
Dat lijkt me best een aantrekkelijk perspectief. In 2016 was het vruchtbaarheidscijfer in Nederland gemiddeld 1,66 kind/vrouw:
http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLNL&PA=37201&D1=6-14&D2=0-16&D3=l&HDR=T&STB=G1,G2&VW=T
Hoe lang zou het met dat cijfer en de huidige bevolkingsopbouw duren voordat we terug zijn op 6,2 miljoen mensen, even afgezien van migratiecijfers en van de bevolkingsgroei sinds 2007? Misschien 150 jaar? De vraag is dan of dat snel genoeg is in combinatie met afname van de voetafdruk tot 2,3 mha/persoon in die periode. Dus misschien moet het vruchtbaarheidscijfers liever nog een stuk naar beneden, bv tot gemiddeld 1 kind/vrouw.
LikeLike
Overigens is in een land als Portugal het vruchtbaarheidscijfers al een paar jaar circa 1,3 kind/vrouw:
LikeLike
Hans juli 1, 2017 om 16:00,
je auto-analogie is een fysisch/materiële doorsnede van het klimaatsysteem. Je kunt ook een systeemtheoretische doorsnede maken. En dan is de factor ‘mens’ systeem-intern, een structuurcomponent naast en met andere componenten.
De klimatologie is een multi-disciplinair research project inzake de natuurlijke habitat waarin fysicus en ecoloog nauw – deeply entangled – samenwerken. Fysica levert de data die door de ecologie worden geïnterpreteerd. Fysisch geziene is de Arctische ijssmelt een feit, ecologisch is het een vraagstuk: hoe komt het en waartoe leidt het.
Wetenschap is altijd gebaseerd op ‘unquestioned presumptions about reality’ die de kern vormen van een wetenschappelijke paradigma (Thomas Kuhn). Paradigma’s sneuvelen wanneer ze geen antwoord geven op nieuwe, voor het tijdsgewricht dringende vraagstukken. Er is anno 2017 zo’n vraagstuk: hoe komt het dat homo sapiens zichzelf in (de studie van) zijn relatie tot de habitat als systeem-extern positioneert?
Ik heb de indruk dat we ons anno 2017 in een paradigmshift bevinden.
LikeLike
Goff,
Natuurlijk is de factor mens systeem-intern. Maar dat heeft helemaal niks te maken met het onderscheid dat ik maakte. Om de (fysische) werking van het klimaatsysteem te begrijpen is de factor mens niet nodig. Daarvoor volstaat het begrip “forcering”. Het punt is dus net dat de mens gewoon maar een forcering is als je er zo naar kijkt. Niet wezenlijk anders dan andere forceringen. En dus een heel gewoon onderdeel van het systeem. Als je zegt dat er een paradigma-shift nodig zou zijn plaats je de mens juist buiten het systeem, alsof we plotseling anders naar een fysisch systeem zouden moeten kijken omdat het door de mens wordt beïnvloed. Daar is simpelweg geen sprake van.
Voor de feitelijke toestand van het klimaatsysteem en de te verwachten toekomstige ontwikkeling is dat natuurlijk anders. Daar speelt de mens een grote rol. Maar dat is toch echt wat anders dan het inzicht in hoe het (fysische) systeem werkt.
LikeLike
Beste Peter R.,
Ik heb je gewoon letterlijk geciteerd. Dit zei je: “Naar mijn mening zouden mensen helemaal geen kinderen meer moeten krijgen de komende decennia.” In deze reactie, lees maar na:
https://klimaatverandering.wordpress.com/2017/04/28/open-discussie-voorjaar-2017/#comment-20599
Dat was immers jouw mening? Nogmaals hier:
Het is overigens onjuist dat men “helemaal niets” doet aan de bevolkingsgroei. Er zijn al decennialang programma’s van o.a. de Verenigde Naties waarbij er voorlichting wordt gegeven, voorbehoedsmiddelen worden uitgelegd en uitgereikt, (vrijwillige) sterilisatieprogramma’s gepromoot en bekostigd, etc. Enkele voorbeelden:
Family planning UNFPA – United Nations Population Fund
FERTILITY, CONTRACEPTION AND POPULATION POLICIES
The Birth Control Solution, zie:
Ik denk ook dat het (nog) meer aandacht verdient. Maar dat er “helemaal niets” zou gebeuren is gewoon onwaar.
LikeLike
Hi Lennart,
Bradshaw & Brook 2014 concluderen: “Even one-child policies imposed worldwide and catastrophic mortality events would still likely result in 5–10 billion people by 2100”, en: “there are no easy policy levers to change the size of the human population substantially over coming decades, short of extreme and rapid reductions in female fertility; it will take centuries, and the long-term target remains unclear.”
Zelfs een mondiale één-kind politiek zou nog altijd tot 5 á 10 miljard mensen in 2100 leiden. Uiteraard zou dat al wel beter zijn dan de 12 á 15 miljard die er anders op de agenda staan. De titel van hun publicatie luidt dan ook:
Human population reduction is not a quick fix for environmental problems
Klik om toegang te krijgen tot 16610.full.pdf
LikeLike
Hoi Bob,
Je reactie is dezelfde die ik gaf richting Peter. Ik vroeg je echter iets anders:
“Zolang een daling van de bevolking niet te abrupt is, hoeft verzorging van ouderen dus waarschijnlijk geen (groot) probleem te zijn? Of ken jij studies die laten zien dat dan wel problemen ontstaan?”
Dit n.a.v. Bradshaw & Brook, die zeggen:
“focusing solely on the growing aged component of a population ignores the concomitant reduction in the proportion of young dependants as the affluence level and fertility rates of women shift to older primiparity and fewer children. Thus, our projections show that even an aging population maintains an approximately constant number of dependants per working-age person, even under scenarios or in regions of relatively rapid projected decline.”
LikeLike
Hallo Lennart,
“Zolang een daling van de bevolking niet te abrupt is, hoeft verzorging van ouderen dus waarschijnlijk geen (groot) probleem te zijn? Of ken jij studies die laten zien dat dan wel problemen ontstaan?”
Die suggestie van Bradshaw & Brook is zeker interessant. Het roept wel een aantal vragen op:
— zij groeperen ‘the aged’ en ‘young dependants’ in één categorie, en zeggen dan dat de verhouding tussen die categorie en de ‘working-age persons’ ongeveer gelijk blijft bij een ‘relatively rapid projected decline’;
— echter, kan je de zorg voor ‘the aged’ en ‘young dependants’ zomaar als één pot nat beschouwen: economisch, sociaal, qua tijd etc.? Dat is nog maar de vraag.
In Nederland is er bijvoorbeeld een trend om slechts één kind te krijgen. Is het dan zo dat 1 kind opvoeden inderdaad 1/5e van de tijd kost om een gezin met 5 kinderen te onderhouden? Dat is namelijk impliciet wél de aanname van Bradshaw & Brook:
— dat te spenderen tijd lineair schaalt met het aantal ‘young dependants’;
— en dat je dan 1-op-1 de zorg voor één ‘young dependant’ minder in kan wisselen voor de zorg voor één ‘aged’.
Gebeurt dat laatste werkelijk in onze maatschappij? Zijn er veel mensen die zeggen: “ik neem één kind ipv drie. En in de plaats van die 2 kinderen minder ga ik dan dezelfde tijd besteden aan 2 ouderen ergens in mijn omgeving“? Dat is dan alleen nog maar vanuit het zorgaanbod geredeneerd. Je kan je daarnaast ook nog eens afvragen of de zorgvraag van 1 kind gelijk is aan die van 1 oudere.
Het is mijn onderwerp totaal niet.
Maar dat zijn al enkele vragen die deze rekenkundige gelijkstelling van Bradshaw & Brook meteen oproepen.
LikeLike
Hi Bob,
Het is mijn onderwerp ook niet, dus ik ga voorlopig maar even uit van wat Bradshaw & Brook zeggen. Zelf heb ik 1 kind, een dochter. Die gaat naar school, zwemles, kinderopvang, muziekles, dansles, probeert diverse sporten uit, moet eens in de zoveel tijd naar de tandarts, huisarts, heeft steeds grotere kleren nodig, etc. Kortom, ik kan me op het eerste gezicht best voorstellen dat kinderen per saldo voor evenveel werkgelegenheid zorgen als ouderen, maar ik heb het niet onderzocht en ken er ook geen onderzoek over, dus wie weet ligt het anders. Jouw vragen lijken me een goed begin voor nader onderzoek, maar voor mij heeft dat even geen prioriteit 🙂
LikeLike
Hans,
“Voor de feitelijke toestand van het klimaatsysteem en de te verwachten toekomstige ontwikkeling is dat natuurlijk anders. Daar speelt de mens een grote rol.”
Duidelijk.
LikeLike
Hi Lennart,
“Zelf heb ik 1 kind, een dochter. Die gaat naar school, zwemles, kinderopvang, muziekles, dansles, probeert diverse sporten uit, moet eens in de zoveel tijd naar de tandarts, huisarts, heeft steeds grotere kleren nodig, etc.”
De vraag is eerder of een 2e en 3e kind dan dezelfde hoeveelheid extra tijd zou vragen. Ik vermoed van niet, want je combineert die zorgtaken en de trips naar muziekles etc. zoveel mogelijk.
Door het 2e en 3e kind niet te krijgen bespaar je dus wel *iets*, maar per saldo neemt de tijd die je besteed aan zorgtaken dan maar weinig af. Daar tegenover staat dat je, volgens die ene categorie van Bradshaw & Brook, daar dan wel de zorg voor 1 of 2 ouderen voor in de plaats krijgt.
Althans, dat impliceert de uitwisselbaarheid volgens Bradshaw & Brook. Je zei:
“Zolang een daling van de bevolking niet te abrupt is, hoeft verzorging van ouderen dus waarschijnlijk geen (groot) probleem te zijn?”
Het lijkt me dat je die conclusie niet (zonder meer) uit Bradshaw & Brook kan trekken. Daar zijn additionele aannames voor nodig — bijv. dat voor elk kind minder (terwijl je nog steeds 1 kind hebt) er precies één extra oudere bijkomt die je verzorgt. 🙂
LikeLike
Hoi Bob,
Jij concentreert je op de hoeveelheid tijd die ouders besteden aan zorg voor hun jonge kinderen en die volwassen kinderen besteden aan zorg voor hun bejaarde ouders. Daar kun je best een punt hebben, maar dat lijkt me maar een beperkt deel van het verhaal. Er werken heel veel mensen in onderwijs, kinderopvang, jeugd(gezondheids)zorg, kinderkledingwinkels, etc. Als er minder kinderen zijn, zal naar dat soort werk ook minder vraag zijn. In de ouderenzorg juist weer meer. Of dat evenveel werk is, of meer of minder, geen idee. Maar misschien is in een vergrijzende samenleving de extra vraag naar ouderenzorg redelijk op te vangen door een verminderde vraag naar zorg voor kinderen. Volgens mij is dit op dit moment echter een bijzaak, dus we hoeven dat denk ik ook niet helemaal uit te gaan zoeken. Voor mij is versterking van CO2-reductiebeleid de hoofdzaak.
LikeLike
Hi Lennart,
“Er werken heel veel mensen in onderwijs, kinderopvang, jeugd(gezondheids)zorg, kinderkledingwinkels, etc.”
Zeker. Maar of je 1-op-1 de tijd (waar voornamelijk voor betaald wordt, in onderwijs en zorg) die er bespaard wordt door één kind minder, gelijk kan stellen aan de tijd die je besteedt aan één oudere meer?
Dat is niet automatisch zo, Bradshaw & Brook zeggen er ook niets over.
Ik weet bijna niets van sociologie en pedagogiek. Wat je weleens leest is dat er in één-kind gezinnen niet zoveel tijd en inspanning uitgespaard wordt, maar dat deze tijd effectief extra aan het ene kind wordt besteed (en dus niet wordt ge-heralloceerd aan ouderenzorg).
“… dus we hoeven dat denk ik ook niet helemaal uit te gaan zoeken.”
Eens, overigens lijkt me dit een zaak van extra onderzoek doen.
LikeLike
“overigens lijkt me dit een zaak van extra onderzoek doen”
Ook eens.
LikeLike
De almaar groeiende populatie stuit ook op een praktisch probleem: ruimte.
http://www.bbc.com/future/story/20170628-how-to-best-manage-earths-land?ocid=ww.social.link.email
LikeLike
Een uitstekende en eenvoudige Friendly Guide to Climate Change:
Wie nog meer details wil, kan natuurlijk op dit blog terecht of bij:
http://www.climatechange2013.org/report/full-report/
LikeLike
Een aardige vergelijking door Rahmstorf van de 2016 El Niño piek met die van 1998 (0,4 ºC en 18 jaar eerder):
LikeLike
Het artikel van Hansen et al over negatieve emissies is inmiddels gepubliceerd in Earth System Dynamics:
https://www.earth-syst-dynam.net/8/577/2017/esd-8-577-2017.html
“Abstract. Global temperature is a fundamental climate metric highly correlated with sea level, which implies that keeping shorelines near their present location requires keeping global temperature within or close to its preindustrial Holocene range. However, global temperature excluding short-term variability now exceeds +1 °C relative to the 1880–1920 mean and annual 2016 global temperature was almost +1.3 °C. We show that global temperature has risen well out of the Holocene range and Earth is now as warm as it was during the prior (Eemian) interglacial period, when sea level reached 6–9 m higher than today. Further, Earth is out of energy balance with present atmospheric composition, implying that more warming is in the pipeline, and we show that the growth rate of greenhouse gas climate forcing has accelerated markedly in the past decade. The rapidity of ice sheet and sea level response to global temperature is difficult to predict, but is dependent on the magnitude of warming. Targets for limiting global warming thus, at minimum, should aim to avoid leaving global temperature at Eemian or higher levels for centuries. Such targets now require negative emissions, i.e., extraction of CO2 from the air. If phasedown of fossil fuel emissions begins soon, improved agricultural and forestry practices, including reforestation and steps to improve soil fertility and increase its carbon content, may provide much of the necessary CO2 extraction. In that case, the magnitude and duration of global temperature excursion above the natural range of the current interglacial (Holocene) could be limited and irreversible climate impacts could be minimized. In contrast, continued high fossil fuel emissions today place a burden on young people to undertake massive technological CO2 extraction if they are to limit climate change and its consequences. Proposed methods of extraction such as bioenergy with carbon capture and storage (BECCS) or air capture of CO2 have minimal estimated costs of USD 89–535 trillion this century and also have large risks and uncertain feasibility. Continued high fossil fuel emissions unarguably sentences young people to either a massive, implausible cleanup or growing deleterious climate impacts or both.”
LikeLike
Samenvatting: too late.
LikeLike
Correctie cRR: too late to stop now.
LikeLike
Bedoelt cRR niet: too late to start now?
LikeLike
Liska et al 2017:
http://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/00139157.2017.1325300
“existing and increasing nuclear threats will be further impacted by fossil-fueled anthropogenic climate change, which will increase the probability of future conflicts. Over the long term, potential sea-level rise by 4 to >6 meters by 2100 could result in more than a billion migrants, which could also exacerbate global conflicts. Escalation of conflicts to limited nuclear confrontations could result from any or all of these factors, especially given enough time for such events to occur.”
LikeLike
Lennart,
ergens in de jaren ’70 vorige eeuw las ik een journalistiek vraaggesprek met James Baldwin. Ik meen dat het destijds in Vrij Nederland is gepubliceerd. Hij stelde toen al dat mensen van het Afrikaanse vasteland om economische redenen massaal naar Europa zouden emigreren. En dat die massa-migratie voor Europeanen geen pretje zou zijn. Baldwin had destijds geen sjoege van klimaatverandering. Net zo min als huidige Europeanen (Brussel, Den Haag, Berlijn, Parijs, Londen, laat staan Warschau) sjoege hebben van de gevolgen in Afrika van de klimaatverandering.
De nucleaire bom is geen koude oorlog ding meer, zoveel maakt het artikel van Liska et al 2017 dat je aanhaalt wel duidelijk.
LikeLike
Hi Goff,
Heb je de recente documentaire I Am Not Your Negro over Baldwin gezien? Geeft een mooi beeld van (een deel van) zijn denken en zijn positie t.o.v. onder meer Martin Luther King en Malcolm X (ik moet bekennen dat ik Baldwin pas via deze documentaire heb leren kennen):
https://en.wikipedia.org/wiki/I_Am_Not_Your_Negro
Liska et al zeggen ook:
“As a source of energy for development and to mitigate anthropogenic climate change, the global expansion of nuclear energy is recognized by many observers to also increase the probability of future nuclear weapons events.”
Misschien moet Herman van Veen een update maken van zijn lied De Bom Valt Nooit:
Tot die tijd is Doe Maar nog redelijk actueel met hun Voordat De Bom Valt:
http://www.degeschiedenisles.com/geschiedenis-tips/muziektips/doe-maar-de-bom
Ik vraag me af in hoeverre mensen over dit soort dreigingen bewust nadenken en in hoeverre ze er onbewust mee bezig zijn. Daarover een volgende keer misschien meer. Vandaag gaan we van Plovdiv in Bulgarije (waar mijn schoonouders wonen) door de Rodopi richting Athos in Noord-Griekenland.
LikeLike
Goeie reis, Lennart. Als je via Thessaloniki doorsteekt naar Korfu, dan zwaai ik aan de overkant ergens bij Brindisi naar je : )
LikeLike
Kees van der Leun wijst op Twitter op de opvallende stijging van de broeikasgas-concentraties over het afgelopen jaar. Hierbij de grafieken van het NOAA (even aanklikken voor grotere weergave):
Het enige goede nieuws: de toename van CFC’s in de dampkring is afgevlakt en deze concentraties dalen nu zelfs geleidelijk. Dit is een (zijdelings) resultaat van het Montreal-protocol uit 1989, waar de productie van CFC’s verboden is om de ozonlaag niet verder aan te tasten:
https://en.wikipedia.org/wiki/Montreal_Protocol
Gevolg is wel dat de vervangende HCFC’s in de dampkring zijn gaan toenemen. Deze tasten de ozonlaag NIET aan maar hebben wel een vergelijkbaar broeikaseffect als de CFC’s die zij vervangen. Recent is er internationaal afgesproken om ook de productie van HCFC’s aan banden te leggen:
https://www.theguardian.com/environment/2016/oct/15/climate-change-environmentalists-hail-deal-to-limit-use-of-hydrofluorocarbons
LikeLike
‘Bedoelt cRR niet: too late to start now?’ – ik bedoel eigenlijk ongeveer dat de wal het schip zal stoppen en wat anders niet meer. Ongeveer zoals het schip Syrie is gestopt.
LikeLike
“Goeie reis, Lennart. Als je via Thessaloniki doorsteekt naar Korfu, dan zwaai ik aan de overkant ergens bij Brindisi naar je”
Dank je, Goff. We waren een weekje in Ouranopolis, aan het begin van het schiereiland Athos, dat vol orthodoxe kloosters staat en niet publiek toegankelijk is. Korfu hebben we niet bereikt. Wel Stagira, de geboorteplaats van Aristoteles, iets ten noorden van Ouranopolis. Samen met Hippocrates kan hij gezien worden als de grondlegger van de (antieke) meteorologie en klimatologie.
Inmiddels zijn we terug in Bulgarije, een paar dagen in Zlatograd, in de Rodopi tegen de Griekse grens. Daar las ik zojuist deze voordracht van Sally Weintrobe:
http://www.sallyweintrobe.com/29-nov-2014-the-culture-of-uncare-bob-gosling-memorial-lecture/
Zij zegt onder meer:
if the Earth is treated with uncare ecocide will result. The big story less told is that if people are treated with uncare it will significantly damage their hearts and minds. This big story is less told than the big environmental story… The problem with telling the big story about the climate is it is by now so much harder to hear and to bear. In my view the most tragic outcome of inaction on climate change – its true cost – is emotional overload. Climate news is now trauma inducing news and feeling traumatized can drive disavowal and psychological regression, both of which make things worse.
It is traumatic to register we are not cared about at the level of our survival. Also, to be offered so little scope within current existing political structures to exercise our collective care. People have a deep need to feel cared about and a deep need to be able to exercise their care, not just individually but as citizens. This makes us human.
Another source of trauma is guilt stirred when we realise we are all implicated in the rising damage we can now see. People by nature are bad at managing their guilt. We can tend to bounce quickly and defensively away from feeling ‘it’s all my fault’ to feeling ‘it’s nothing whatever to do with me’, and can find it difficult to think with a sense of proportion.’
Time for carbon mitigation has now almost run out, and this raises survival anxiety. When people feel their survival threatened they tend to regress and turn to leaders as ‘saviours’ in a more passive and helpless kind of way; even leaders who will in reality aggravate problems and not address them in genuine ways. They also tend to become more focused on their own immediate survival, wanting to consume and hoard even more, erect barriers and push others out. We are already starting to see these tragic consequences of the previous inaction. We see the cumulative effects of policies put in place 50 years ago.
I believe if we want to address climate change in a genuine way we need to recognise that we are part of a culture of uncare and caught up with the uncaring mindset it promotes. It is not easy to recognise uncare in the self, as when dominated by uncare the problem of our uncare does not really touch us. As Segal (1987) put it, the damage we do can only be modified when we can visualize the consequences to others and to ourselves of our actions. She also added that powerful defences operate against such insights…
One reason it is so hard to break free of the uncaring mindset is that in a collective psychic retreat of disavowal blame can feel to be diluted through being shared and passed around, and then we may feel assaulted at any suggestion of having it land back home to be owned by us individually. To absorb that we are individually signed up to and immersed in a damaging culture is liable to be felt as harsh and to be unwelcome, jolting and shocking. I think this is one reason for the collusive silence our social groups maintain about climate change, a silence that is starting to give way to climate conversations now.
We are at the point of beginning to find the collective courage to emerge from the retreat and face the shock. I say collective courage, as I believe we need to help and support each other to do this. Robert Jay Lifton (2014) I think put his finger on what it takes to emerge from the culture of uncare and why we need to help and support each other. Noting the recent swerve towards a general and widespread deepening of awareness of climate reality, he saw this swerve as a shift from what he called fragmentary to what he called more formed awareness. He made a crucial point that formed awareness, unlike fragmentary awareness, has an ethical component. “People … are coming to an awareness that it is deeply wrong … to destroy our habitat and create a legacy of suffering for our children and grandchildren”.
Dus de vraag is volgens Weintrobe of het behoud van onze natuurlijke habitat ons meer kan schelen dan dat van onze (huidige) culturele habitat. Ofwel: in hoeverre willen en kunnen we onze culturele habitat veranderen om onze natuurlijke habitat (nog zoveel mogelijk) te behouden?
LikeLike
Aanvulling op Marco: niet alleen zijn het geen aanbevelingen om de planeet te koelen zoals in dat WSJ-stuk wordt beweerd, het zijn niet eens aanbevelingen. Ze staan in een kolom in een tabel die als kop heeft: “Examples”.
Er staan nog wel meer stropoppen en versimpelingen in dat stuk, maar wat mij nog het meest opvalt is het gegoochel met onzekerheid. Eerst klagen ze dat de economische schade van klimaatverandering zo onzeker is, maar verderop doen ze net alsof allerlei adaptatiemaatregelen probleemloos decennia vooruit te plannen zijn.
Kortom: het is dan misschien geen rabiate wetenschapsontkenning, maar een bijzonder doordachte bijdrage aan het debat over klimaatbeleid is het ook zeker niet.
LikeLike
Een vraag n.a.v. een opmerkelijke metereologische ervaring.
Er heerst hier (provincie Brindisi, Ita.) momenteel weliswaar de warmste en langstdurende hittegolf in zestig jaar [40°C afgelopen 7 dagen en nog eens 7 dagen te gaan] maar het volgende is wel erg opmerkelijk:
Ik zit op mijn vaste stek op het strand uit te rusten van het zwemmen en voel een gloeiend hete lucht over me heen komen. Zo heet dat ik hals over kop m’n kleren ter bescherming aantrek en maak dat ik wegkom, iedereen op het strand doet hetzelfde. Het is bizar. Als ik in de auto op weg naar huis af en toe mijn arm sonderend uit het raam steek is het dezelfde hetelucht-oven, het voelt als verbrandingspijn. Een drietal kilometer verderop ben ik kennelijk uit de extreem hete luchtbel. Ik ben bekend met de föhn Sirocco die hier ’s zomers vanuit Afrika waait en lucht van 40° C aanvoert. Maar dit was echt meer dan 40° C en bovendien een lokale luchtbel.
Heeft iemand een (mogelijke) verklaring?
Overigens: behalve dat het extreem lang extreem heet is, is het ook uitzonderlijk lang uitzonderlijk droog. Sinds mei heeft het 1x geregend. Van januari t/m mei heeft het normaal frequent geregend maar in abnormaal geringe hoeveelheden.
LikeLike
Hoi Goff,
Lijkt me een heel onaangename ervaring!
Ik heb werkelijk geen idee over een mogelijke verklaring. Welke dag/tijdstip was het precies en op welke lokatie aan de kust? Je kan de weerstations bekijken voor die dag, o.a. hier:
https://www.wunderground.com/personal-weather-station/dashboard?ID=IPGBRIND4#history/s20170805/e20170805/mdaily
http://magicseaweed.com/Brindisi-Weather-Station/67098/
Afgelopen zaterdag temperatuurmaxima tot 37 °C en sterk wisselende luchtvochtigheid (dauwpunt). Ook soms bijna geen wind, einde van de middag noordenwind.
LikeLike
Inderdaad Bob, bepaald geen pretje. Behalve de fysiek zeer onaangename gewaarwording een pre-mentaal alarm dat afgaat: “Wegwezen.” Het heeft iets van des-oriëntatie en paniek. Overigens maakte dit extreem me duidelijk dat bij overmatige hitte geen *individuele* adaptatie mogelijk is. Bij extreme kou kun je je kleding aanpassen, bij extreme hitte helpt geen kleding.
Wat betreft de verklaring van die hete luchtbel, op betreffend uur en dag was er nauwelijks wind en de lokatie ligt tussen twee metereologische stations. Ik heb het er met een van de redacteuren van de lokale metereoligische dienst over gehad. Hij kon evenmin een meteorologische verklaring verzinnen. Hij opperde de mogelijkheid dat een van de bosbranden in de regio die op dat moment woedde een hete luchtbel heeft gecreëerd.
LikeLike
Ben ik weer met m’n hete luchtbel-raadsel. Genoemde redacteur zat het niet lekker, heeft collega’s geraadpleegd en me het resultaat laten weten:
Op betreffende dag en uur was het in het binnenland (plateau +400m t.o.v. zeespiegel) 40°C met 25% luchtvochtigheid. Aan de kust was het vier, vijf graden koeler vanwege een zeebriesje maar met 80% luchtvochtigheid. De binnenlandse lucht bewoog zeewaarts en *hoogstwaarschijnlijk* is het zeebriesje een tijdje minuten gaan liggen, genoeg om de binnenlandse lucht vrij spel te geven. Bewegende lucht van 40°C is bij 80% luchtvochtigheid onverdraaglijk.
LikeLike
http://climategate.nl/2011/08/02/antropoceen-we-leven-in-het-herboceen/
Aldus Rypke Zeilmaker. Hij is een gesjeesde student biologie en krijgt in een artikel in de trouw slechts één alinea. Goed nieuws! Toch wordt hij beschouwd als een wetenschapsjournalist. Ik hoop geen neuroot te zijn maar het uitsterven van mammoeten, mastodonten, knaagdieren zo groot als beren, kuddes paarden, en kamelen en bovenmaatse leeuwen in Amerika is het gevolg van een rechtop lopende aap en diezelfde aap is nu de atmosfeer aan het beïnvloeden.
Benieuwd wat Marianne Zwagerman op maandag 11 sep, 20.00 te melden heeft.
LikeLike
Hallo Goff,
Je schrijft hier dat:
Het IPCC maakt een onderscheid tussen ‘human-induced’ oorzaken:
— (door de mens veroorzaakte) toename van broeikasgassen;
— (door de mens veroorzaakte) aërosolen;
— landgebruik door de mens;
en niet-antropogene oorzaken:
— zonnesterkte;
— vulkanische erupties;
— El Niño/La Niña en PDO, AMO, etc.
omdat de eerstgenoemde drie factoren door de mens en door ‘policy’ (beleid) te beïnvloeden zijn terwijl dat niet geldt voor de zonnesterkte etc. Dat is NIET omdat de mens op de een-of-andere manier als ‘buiten de natuur’ of ‘onnatuurlijk’ beschouwd wordt, maar om de pragmatische reden dat politieke keuzes invloed (kunnen) hebben op broeikasgas-emissies… en NIET op vulkanische erupties e.d.
Het is immers de opdracht aan het IPCC om ‘policy relevant’ te zijn. Dan is het nuttig om een onderscheid te maken tussen factoren waar ‘policy’ invloed op heeft of niet.
Zie het “… relevant to understanding the scientific basis of risk of human-induced climate change, its potential impacts and options for adaptation and mitigation” in de opdracht aan het IPCC:
Klik om toegang te krijgen tot ipcc-principles.pdf
LikeLike
Nog even over deze Principles Governing IPCC Work.
Bij oppervlakkige lezing zou je kunnen denken dat het IPCC alléén naar ‘human-induced climate change’ kijkt of zelfs dat het IPCC per definitie alle klimaatverandering als ‘human induced’ zou beschouwen.
Dat is volslagen onjuist.
De sleutel zit ‘m uiteraard in het “… relevant to understanding the scientific basis of risk of …“, en dat is waarom het IPCC zorgvuldig een onderscheid maakt tussen de niet-antropogene (‘natuurlijke’) oorzaken en de factoren die wél ‘policy relevant’ zijn.
Goff, e.e.a. hangt wel samen met de semantische betekenis die je toekent aan het woordje ‘natuurlijk’. In de context van de IPCC rapporten verstaat men het in de zin van de ‘non-anthropogenic natural factors’, maar dat is wel een beetje lang om elke keer zo uit te gaan schrijven.
LikeLike
Bob,
je toelichting is helder. Ik doe er ter overweging een paar opmerkingen bij.
Het tweede IPCC principe dateert uit 1989 en is toekomstgericht:
“….understanding the scientific basis of risk of human-induced climate change, its potential impacts and options for adaptation and mitigation. ”
De risico’s van 1989 zijn anno 2017 dagelijkse praxis waaraan mensen en zeedieren wereldwijd geen andere keuze hebben dan zich aan te passen: massale migratie (ook in de oceanen), preventieve infra-structurele ingrepen, ontmoedigen / verbieden van fossiele verbrandingsmotors in oververhitte grootstedelijke regio’s, toenemende reddingsacties bij overstromingen & bosbranden, etc..
Inmiddels staat vast dat vanwege de ‘traagheid’ +1,5°C onafwendbaar in de pijplijn zit. Ook staat vast dat +1°C waar we nu op zitten een loodzwaarwegende factor is in toenemende weersextremen in landelijke regio’s wereldwijd en in toenemende anomalieën in de atmosfeer en in de oceanen.
Het onderscheid tussen human induced / natural oorzaken van de opwarming is zinnig voor diagnose. Voor de behandeling (adapteren en mitigeren) lijkt het m.i. irrelevant. Overigens is die term ‘human induced’ in zijn grofheid iets om over te struikelen. Het is niet de mens maar een handjevol koloniale landen die de fossiele fik hebben aangewakkerd en de rest van de wereld erin hebben betrokken.
LikeLike
Hallo Goff,
“Voor de behandeling (adapteren en mitigeren) lijkt het m.i. irrelevant.”
Voor mitigatie is dat onderscheid juist heel relevant.
“Het is niet de mens maar een handjevol koloniale landen die de fossiele fik hebben aangewakkerd en de rest van de wereld erin hebben betrokken.”
Mwah. Dat blijven nog steeds mensen en dus is het ‘human-induced’. Dezer dagen is China de grootste producent van broeikasgassen (natuurlijk voor een groot deel t.b.v. de consumptie in het Westen, maar ook om zo de eigen bevolking van inkomsten te voorzien).
“Inmiddels staat vast dat vanwege de ‘traagheid’ +1,5°C onafwendbaar in de pijplijn zit.”
Tuurlijk. Echter, mitigatie blijft van belang om het te kunnen beperken tot +2 °C of +3°C in plaats van bijvoorbeeld +5°C of +6°C. De essentie is dat je alléén ‘human-induced’ oorzaken kan beïnvloeden door middel van ‘mitigation’, in tegenstelling tot de zonnesterkte of de frequentie van grote vulkanische erupties.
Dus blijft het onderscheid tussen onze broeikasgas-emissies en de ‘non-anthropogenic’ oorzaken relevant.
LikeLike
China mag dan het grootste aandeel in de CO2-productie hebben, het is toch een zinloze opmerking. Chinezen hebben die namelijk bij lange na niet. De veruit grootste CO2-vervuilers, en wel ver- en veruit, zijn de westerse landen en een paar Arabische staatjes. De VS vervuilt vijfmaal meer dan China.
LikeLike
“Voor mitigatie is dat onderscheid juist heel relevant.”
Bob, zoals gezegd, adaptatie is al lang de mondiale realiteit. En mitigatie is al lang een mondiaal wankel voornemen. Er wordt mondiaal niet minder CO2 uitgestoten, al drie jaar op rij is de emissie constant.
+1,5°C staat vast en redelijkerwijs kunnen we aannemen dat +2°C onafwendbaar is. De komende 10 jaar is fossiel stoken bij lange na niet weggefaseerd. En het is volstrekt onduidelijk wat een -tig mega-tonnen CO2 erbij met de dynamiek in de energiebalans feitelijk (!) doet. Het rekensommetje is heel eenvoudig: +1°C (de huidige toestand) is al ontwrichtend, laat staan +1,5°C hetgeen vaststaat en laat staan +2°C hetgeen redelijkerwijs gesproken onafwendbaar is. Mitigatie is een gepasseerd station. Jouw af te wenden +3°C of meer is geen factor om rekening mee te kunnen houden, het is beyond imagination. In termen van logica schurk je tegen de drogredenering ‘ad consequentiam’ aan.
Het is meteorologisch en maatschappelijk volstrekt onduidelijk wat +1,5°C laat staan + 2°C feitelijk nog teweeg gaat brengen. De essentie is niet, zoals je zegt, dat met mitigatie van human induced oorzaken nog iets te redden valt van de wereld zoals wij en alle andere dieren die kennen. De essentie is dat mitigatie een spijt-optie is.
Eco, de baas van de weergoden, is onverbiddelijk. Ook jegens spijtoptanten die met mitigatie denken iets te kunnen rechtzetten wat ze hebben ontwricht. Eco erkent geen verschil tussen mitigatie en adaptatie.
LikeLike
Goff,
Er lijkt mij toch echt wel een verschil tussen 2°C opwarming of 3°C of meer. Afgezien daarvan is het tempo van opwarming minstens zo’n grote risicofactor als de mate van opwarming. Als we aan het eind van de eeuw met 3 of 4°C opwarming zitten is het maar de vraag wat er nog mogelijk is aan adaptatie.
LikeLike
Hans,
+2°C of +3°C is een fysisch verschil dat maatschappelijk gezien (adaptatie!) irrelevant is.
LikeLike
Beste cRR,
“China mag dan het grootste aandeel in de CO2-productie hebben, het is toch een zinloze opmerking. Chinezen hebben die namelijk bij lange na niet.”
China is inmiddels het land met de grootste CO2-emissies (in absolute zin). Per capita gerekend is het record in het bezit van landen als Kuwait en Qatar en zijn de emissies van een inwoner van de VS nog altijd ca. 2 x zo groot als die van een inwoner van China:
https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_carbon_dioxide_emissions_per_capita
(Even sorteren op de laatste kolom)
Overigens, waar het werkelijk om gaat zijn de cumulatieve emissies, de optelsom van de emissies over de jaren heen. Het land met de grootste cumulatieve CO2-emissies per capita is het Verenigd Koninkrijk (Engeland). Dat heeft meerdere oorzaken:
1) de industriële revolutie begon in Engeland, men is daar eerder begonnen met de emissies dan elders;
2) Engeland was héél lang vooral een ‘steenkool-land’ i.p.v. een ‘gasland’ zoals Nederland. De CO2-emissies per kWh van steenkool zijn het dubbele van die van aardgas;
3) nog steeds is de Engelse industrie betrekkelijk weinig efficiënt qua energiegebruik.
LikeLike
Hi Goff,
“Bob, zoals gezegd, adaptatie is al lang de mondiale realiteit.”
Mitigatie is de reductie van broeikasgas-emissies en juist daarover is er pas geleden een wereldwijd verdrag gesloten, zoals je weet. Zie: Klimaatakkoord van Parijs en Klimaatakkoord Parijs doet er wel degelijk toe om opwarming te temperen.
Zoals jijzelf telkens zegt: COP21 is de realiteit waar elk land ter wereld zich aan gecommitteerd heeft (m.u.v. Syrië en over bijna 4 jaar de VS van Trump, want het duurt 4 jaar voor men uit het verdrag kan stappen).
“Er wordt mondiaal niet minder CO2 uitgestoten, al drie jaar op rij is de emissie constant.”
Dat is juist een enorme vooruitgang. Al vele decennia stegen de mondiale CO2-emissies ELK jaar en wel met ca. 2% per jaar. Dat het nu voor het eerst in de moderne geschiedenis lukt om de emissies al drie jaar op rij NIET te laten stijgen (terwijl de wereldeconomie groeit)… is een geweldige prestatie.
Je kan dan wel fatalistisch gaan doen maar emissie-reductie is een enorm project dat nog vele, vele decennia zal gaan vergen. Pas rond 2050 zal het vruchten afwerpen in de zin van beduidend lagere emissies. Fatalisme is nou precies waar Hans Labohm en consorten op hopen — wil je hen soms in de kaart gaan spelen?
“Het is meteorologisch en maatschappelijk volstrekt onduidelijk wat +1,5°C laat staan + 2°C feitelijk nog teweeg gaat brengen.”
Lariekoek. Ik heb het over een verschil tussen +2 °C mét mitigatie (of +3 °C indien men laks blijft met het verder invullen van de INDC’s van het Akkoord van Parijs) versus bijvoorbeeld +5°C of +6°C. Aan dat laatste valt niet meer te adapteren, zie:
De realiteit is dat ZOWEL adaptatie als mitigatie (emissiereductie) absoluut noodzakelijk zijn, en dat mitigatie nodig is juist om de adaptatieve maatregelen haalbaar en betaalbaar te houden.
LikeLike
Bob,
+2°C of +3°C is een fysisch verschil dat maatschappelijk gezien (adaptatie!) irrelevant is.
Pace G.B. en pace China. De weergoden met Eco als voorzitter zijn onverbiddelijk.
LikeLike
Hi Goff,
“+2°C of +3°C is een fysisch verschil dat maatschappelijk gezien (adaptatie!) irrelevant is.”
Ook dat is lariekoek.
Zie het verschil in ‘tipping points’ als de +2 °C overschreden wordt. Beneden deze grens blijft bijvoorbeeld de WAIS in stand en daarboven gaat die onherroepelijk verloren (Schellnhuber 2016 in Nature), idem voor Groenland en de Alpiene gletsjers:
Deze kantelpunten vormen de niet-lineaire respons waarbij het overschrijden van een bepaalde grens telkens een ander zelfversterkend proces in beweging zet. De meeste van de kantelpunten liggen ergens tussen de +2 en +6 °C aan mondiaal gemiddelde temperatuurstijging. Naarmate je de +2 °C overschrijdt en vervolgens dan de +5 en +6 °C kieper je steeds meer van die kantelpunten om. Zoals al beschreven:
https://klimaatverandering.wordpress.com/2013/09/06/kantelpunten-tipping-points-in-het-klimaatsysteem-klimaatjagers/
Fatalisme leidt nergens toe. De enige mogelijkheid om de adaptatie haalbaar en betaalbaar te kunnen houden is mitigatie en daarom zijn zowel mitigatie als adaptatie nodig — en allebei onderdeel van het Akkoord van Parijs.
LikeLike
Bob,
ik snap terdege waar je op wijst. En aan fatalisme doe ik niet.
Waar ik op wijs is dat een luttele +2°C garant staat voor *maatschappelijke* kantelpunten t.g.v. gigantische adaptatie-manoeuvres (migratie, etc..).
LikeLike
Hi Goff,
“Waar ik op wijs is dat een luttele +2°C garant staat voor *maatschappelijke* kantelpunten.”
In dat geval veroorzaakt +3 °C, en al helemaal +5 of +6 °C, het overschrijden van nog meer maatschappelijke kantelpunten. Verschillende regio’s en maatschappelijke groepen zijn kwetsbaar voor uiteenlopende kantelpunten.
Het overschrijden van bijvoorbeeld het kantelpunt ‘Sahel’ heeft dáár meer maatschappelijke gevolgen dan bij ons. Naarmate er meer kantelpunten overschreden worden, treft het ook meer sociaal-economische groepen.
LikeLike
“Je kan dan wel fatalistisch gaan doen maar emissie-reductie is een enorm project dat nog vele, vele decennia zal gaan vergen. Pas rond 2050 zal het vruchten afwerpen in de zin van beduidend lagere emissies. Fatalisme is nou precies waar Hans Labohm en consorten op hopen — wil je hen soms in de kaart gaan spelen?”
Wij gaan geen feiten uit de weg wegens klimaatrevisionisten. Deze zin maakt duidelijk dat alvast die Labohm cs. heel blij zal maken: “Pas rond 2050 zal het vruchten afwerpen in de zin van beduidend lagere emissies.” Want dit zinnetje betekent dat we opgeschreven zijn. Heel simpel.
Verder is er misschien nog wat verschil tussen +2 en +3, maar al niet meer tussen bijvoorbeeld +3 en +5. Goff heeft een heel eind gelijk met de stellingnames hieromtrent: dat die verschillen maatschappelijk irrelevant zijn. Bij +3 en vermoedelijk, zoals het op DIT MOMENT gaat, zijn er geen maatschappijen meer, namelijk. En voor die uitspraak hoef ik niet eens te weten dat dit het nucleaire tijdperk is. Dat wil ik niet eens weten.
De kans is groot dat emissies zelf al niet meer interessant zijn. Want de afvoer lijkt te verstoppen. Zonder de foutenmarge te gebruiken: juli 2017 was de heetste maand die we ooit beleefd hebben (in 150.000 jaar?). Daar heb je dus geen El Nino meer voor nodig – voelt u ‘m?
De wal, die opgetrokken is uit vaten nitroglycerine waar elke dag bij opgestapeld wordt, gaat het schip keren. De wereld wordt weer avontuurlijk, dat wel, als ’t niet te radioactief wordt.
Spanje, thans volledig in de Sahara gelegen, kan binnen tien jaar de hele EU voorzien van zonne-energie. Kwestie van aanleggen met z’n allen. Doodsimpel ideetje. Ik noem dit, omdat ik van Michael juist in oplossingen moet denken. Maar natuurlijk doen EU noch Spanje iets. Wat kan mij EU/UEdelen nog schelen? Burn!
LikeLike
‘Bij +3 en vermoedelijk, zoals het op DIT MOMENT gaat, zijn er geen maatschappijen meer, namelijk.’ – en vermoedelijk: bij +2.
LikeLike
Bob,
Ik stelde augustus 14, 2017 om 17:33 dat gezien de klimatologische feiten +3°C beyond imagination is. Daar ging je niet op in. En ik stelde dat jij, logisch gezien, aanschurkt tegen de drogredenering ‘ad consequentiam’. Zoals gezegd: op weg naar eventueel +3°C is de maatschappij reeds bij luttele +2°C helemaal gekanteld, beyond imagination. Dat is wat ik bedoelde met mitigatie als ijdele spijt-optie: Eco de baas der weergoden erkent geen verschil tussen mitigatie en adaptie.
Remko heeft het nog eens onderstreept: “Bij +3 en vermoedelijk, zoals het op DIT MOMENT gaat, zijn er geen maatschappijen meer, namelijk. – en vermoedelijk: bij +2.”
Hoeveel Sahel-kantelpunten [jij noemde dat] kunnen we hebben? Hoeveel warhoofden zitten er op de troon of pretenderen de troon? Hoeveel computerhackers azen op criminele of ideologische of educatieve ontwrichting van data-verkeer? Allemaal onderdeel van adaptatie aan het superwicked problem genaamd ‘opwarming’.
De realiteit, Bob, is dat we 1°C hebben terwijl 1.5° in de pijplijn zit en +2°C welhaast onafwendbaar is. Adaptatie is de opgave, mitigatie is iets voor spijtoptanten. Dat neemt niet weg dat er allerlei andere goede redenen zijn om fossiel stoken drastisch te beperken.
LikeLike
Hoi cRR en Goff,
“Verder is er misschien nog wat verschil tussen +2 en +3”
Het gaat om het verschil tussen +2 °C en bijvoorbeeld +5 of +6 °C. Zoals je o.a in de publicatie van Schellnhuber et al. 2016 in Nature kan lezen:
Why the right climate target was agreed in Paris
maakt dat wel degelijk verschil. Er is een reeks aan kantelpunten die pas bij +3, +4 en +5 °C aan de orde gaan komen, terwijl die (waarschijnlijk) nog niet getriggerd worden bij een mondiaal gemiddelde temperatuurstijging van +2 °C. Het speelt dus JUIST Hans Labohm c.s. in de kaart door te gaan roepen:
Ja, ik parafraseer. Mitigatie is nou juist méér zinvol om +5 °C te vermijden dan om +1,5 °C te voorkomen. Aan laatstgenoemde mondiaal gemiddelde temperatuurstijging kan de maatschappij nog succesvol adapteren, aan de eerstgenoemde waarschijnlijk niet.
“De realiteit, Bob, is dat we 1°C hebben terwijl 1.5° in de pijplijn zit”
Ja, en? Dat kan je lezen in alle blogstukken die ik mede geschreven heb. Het maakt echter de casus voor emissiereductie alleen maar sterker — want de maatschappelijke schade stijgt niet lineair per graad temperatuurstijging maar neemt eerder exponentieel toe bij het overschrijden van respectievelijk de +3, +4 en +5 °C.
Hou dus ’s op met Labohm en consorten op hun wenken te bedienen. De noodzaak van emissiereductie wordt juist steeds groter naarmate we dichter bij de max. 1000 Gton CO2 aan cumulatieve emissies komen (die op termijn de +2 °C tot gevolg hebben). Het fatalisme klinkt overigens wel degelijk door in jullie reacties, terwijl de realiteit is dat we zowel mitigatie als adaptatie nodig zullen hebben.
LikeLike
Bob,
Je wrijft me fatalisme aan. Niet doen, het is niet ter zake. Ter zake is mijn stelling dat +2°C dermate ontwrichtend is voor het maatschappelijke leven dat mitigatie-inspanning futiel is. Uiteraard kan ik het mis hebben maar ‘fatalisme’ is geen contra-argument. En tot nu toe is dat je enige argument.
Dus nogmaals:
Hoeveel Sahel-kantelpunten [jij noemde dat] kunnen we hebben?
Hoeveel warhoofden zitten er op de troon of pretenderen de troon?
Hoeveel computerhackers azen op criminele of ideologische of educatieve ontwrichting van data-verkeer?
LikeLike
Hoi Goff,
“Ter zake is mijn stelling dat +2°C dermate ontwrichtend is voor het maatschappelijke leven dat mitigatie-inspanning futiel is.”
Dat is onjuist, volgens het wetenschappelijk onderzoek.
Bij +3, +4 en +5 °C worden er stapsgewijs steeds meer kantelpunten overschreden die dan — op termijn — steeds méér maatschappelijke gevolgen gaan hebben. De maatschappelijke effecten nemen op niet-lineaire wijze toe naarmate men achtereenvolgens de +3, +4 en +5 °C overschrijdt. Bij maximaal twee graden boven pre-industrieel zijn de maatschappelijke gevolgen echter nog ‘manageable’ door middel van (kostbare) adaptatie.
Dat is de wetenschappelijke conclusie van o.a. Schellnhuber, Stefan Rahmstorf & Winkelmann in Nature. Je zou er goed aan doen om de publicatie nu eindelijk eens te gaan lezen:
Klik om toegang te krijgen tot nclimate3013.pdf
“Hoeveel Sahel-kantelpunten [jij noemde dat] kunnen we hebben?”
Je let niet op. Het ‘Sahel kantelpunt’ wordt volgens het onderzoek ergens tussen +4 °C en +6 °C overschreden. Niet bij +2 °C. Lees het wetenschappelijk onderzoek.
Daarom is mitigatie zinvol én noodzakelijk ook als we de anderhalve graad overstijgen.
LikeLike
Het Sahelkantelpunt wordt op het moment overschreden. “Het ‘Sahel kantelpunt’ wordt volgens het onderzoek ergens tussen +4 °C en +6 °C overschreden.” is puur revisionisme en volkomen glashard negeren wat er NU al gebeurt.
Blijkbaar wil ‘het wetenschappelijk onderzoek’ ook al niet dat we weten waar al die vluchtelingen nu al vandaan komen en waarom. Misschien moet onze Europese neokoloniale grens tussen Sahara en Sahel eerst naar behoren opgetrokken worden?
“Ter zake is mijn stelling dat +2°C dermate ontwrichtend is voor het maatschappelijke leven dat mitigatie-inspanning futiel is.” – Klopt gewoon. Is geen fatalisme maar constatering van het meest waarschijnlijke scenario. Dit ontkennen is hetzelfde als ontkennen dat de klimaatverandering een rol speelde in de Syrische implosie, de ‘Arabische Lente’ en de toestand in Maghreb en Sahel. Op het niveau van een blog als dit bevind ik dergelijk bagatelliseren crimineel.
“Daarom is mitigatie zinvol én noodzakelijk ook als we de anderhalve graad overstijgen.” – Dat is niet het punt. Het punt is dat mitigatie futiel is als je weet dat het grootste deel van de wereldsamenleving tijdens die slappe mitigatie desintegreert. Laat anders maar even zien hoe geweldig Syrie ‘mitigeert’. Klimaatverandering is de oorzaak van de Syrische implosie maar je moet niet denken dat mitigatie of klimaatverandering zelf daar nog iemand een biet interesseert – mensen hebben daar elke dag wel wat beters te doen, namelijk zien te overleven en/of zien weg te komen naar de grenzen van de hoofddaders. Zoals de Nederlandse.
Die +2 is een spijkerharde grens, die mss al te hoog is opgetrokken ook (kijk maar even een krantje in en vul de altoos ontbrekende info – neerslagcijfers bijv – zelf maar even in). ‘Mitigatie’ is een stuitend nonsenswoord in het licht hiervan. Stop met fossiel NU. Pleur die Nederlandse daken maar vol zonnepanelen, ben je binnen vijf jaar van fossiel af. Niet willen doen? Verzuip maar, Nederland. J’accuse!!
LikeLike
Ik ken geen enkel wetenschappelijk onderzoek dat gaat over het punt dat ik aansnijdt. Dat punt is het super wicked problem dat een luttele maar onafwendbare +2”C dermate ontwrichtend is voor het maatschappelijke leven dat mitigatie-inspanning ter voorkoming van +3°C of meer irrelevant is.
Ook Schellnhuber, Rahmsdorf & Winkelmann waarnaar je verwijst hebben het er niet over. Ik heb ’t er wel over.
LikeLike
Hi Goff, je zegt:
“Ik ken geen enkel wetenschappelijk onderzoek dat gaat over het punt dat ik aansnijdt. Dat punt is het super wicked problem dat een luttele maar onafwendbare +2”C dermate ontwrichtend is voor het maatschappelijke leven dat mitigatie-inspanning ter voorkoming van +3°C of meer irrelevant is.”
Als daarover geen wetenschappelijk onderzoek bekend is, hoe kunnen we dan weten dat het inderdaad zo dermate ontwrichtend is?
Je kunt die inschatting misschien maken obv wat wel min of meer bekend is, maar volgens mij zijn de onzekerheidsmarges daarbij nog zo ruim, dat de stelligheid van jou en Remko mij vooralsnog wat al te stellig overkomt.
LikeLike
“Als daarover geen wetenschappelijk onderzoek bekend is, hoe kunnen we dan weten dat het inderdaad zo dermate ontwrichtend is?” – wat moet ik nou. Zeggen: gewoon even naar cRR Kampen (de HeropvoedingsKampen dus) luisteren? Die zegt: kijk even in een krantje, kijk even om je heen, zie Syrie, de Maghreb, Bangladesh en relateer even neerslagtrends aan vluchtelingen?
Er bestaat dus gewoon wel onderzoek naar dit soort aspecten en die is hier weleens geciteerd op gelinkt, ook. Maar hier schijnt een dag in 2017 eender te zijn als een dag in 2007: helemaal niks veranderd, en wat er tussendoor is gepost is ahw gewoon nooit gepost. Jim Hansen, nooit van gehoord – en dan noem ik er nog eentje die het ‘fat tail’-begrip niet eens nog meenam in zijn bevindingen.
“…de stelligheid van jou en Remko mij vooralsnog wat al te stellig overkomt” – we hebben geen tijd voor dit soort fratsen. Syrie is stellig zat. De dood van de koralen is stellig zat. Enzovoort, enzovoort, enzovoort.
Je geniet complete luxe aan mijn (en Goff’s) boodschappen hier, mss ga je daar nog eens aan terugdenken wat een luxe dat was.
LikeLike
Mbt het klimaatrevisionisme kun je dit inzicht gemakkelijk vertalen:
–
Unlimited tolerance must lead to the disappearance of tolerance. If we extend unlimited tolerance even to those who are intolerant, if we are not prepared to defend a tolerant society against the onslaught of the intolerant, then the tolerant will be destroyed, and tolerance with them. — In this formulation, I do not imply, for instance, that we should always suppress the utterance of intolerant philosophies; as long as we can counter them by rational argument and keep them in check by public opinion, suppression would certainly be unwise. But we should claim the right to suppress them if necessary even by force; for it may easily turn out that they are not prepared to meet us on the level of rational argument, but begin by denouncing all argument; they may forbid their followers to listen to rational argument, because it is deceptive, and teach them to answer arguments by the use of their fists or pistols. We should therefore claim, in the name of tolerance, the right not to tolerate the intolerant. We should claim that any movement preaching intolerance places itself outside the law, and we should consider incitement to intolerance and persecution as criminal, in the same way as we should consider incitement to murder, or to kidnapping, or to the revival of the slave trade, as criminal.”
― Karl R. Popper, The Open Society and Its Enemies
Doe je plicht!
LikeLike
“…maar volgens mij zijn de onzekerheidsmarges daarbij nog zo ruim, dat de stelligheid van jou en Remko mij vooralsnog wat al te stellig overkomt.”
Het punt, Lennart, is dat de onzekerheidsmarges aan de kant van de fysische diagnose zitten. Let wel, diagnose met weglating van het ‘fat tail’- fenomeen. Alle adaptatie-problemen (massale migratie als proto-typisch voorbeeld) zijn fat tails die je niet in de fysische risico-tabellen aantreft.
Oeganda heeft momenteel een miljoen vluchtelingen uit Zuid-Soedan. In Zuid-Soedan is het vanwege de extreme weersomstandigheden niet te harden. En in Oeganda is het vanwege de extreme in-humane omstandigheden niet te harden. Die mensen komen dus allemaal noordwaarts. Dat is wat ‘fat tail’ betekent. En die fat tail zie ik nergens terug in de onzekerheidmarges van mitigatie-plannen. En dan laat ik de fat tails van het nucleaire tijdperk waarin we ons bevinden maar buiten beschouwing. Laat staan de klimatologisch voor de hand liggende deluviale wolkbreuken in het stroomgebied van Maas en Rijn.
LikeLike
Goff, Remko,
Met “fat tail” wordt doorgaans een bepaald type risico bedoeld: de scenario’s met een(extreem) kleine kans en (extreem) grote gevolgen. Het is bijzonder onverstandig om zulke risico’s buiten beschouwing te laten, maar het is net zo onverstandig om ze als harde toekomstvoorspelling te beschouwen. Want dat is fatalisme.
En Goff, het klopt dat er op allerlei plekken op de wereld ellende is door extreem weer en het is zeker niet onaannemelijk dat klimaatverandering daar vaak een factor is die meespeelt. Maar het gaat veel te ver om te al die ellende voor de volle 100% aan klimaatverandering toe te schrijven. Ook zonder klimaatverandering zouden er droogtes en overstromingen zijn.
LikeLike
Remko, Goff,
Wat Hans zegt. En ik zou nog toevoegen: zelfs als jullie kansinschatting aannemelijk zou zijn, maar er zou bv nog 10% kans zijn dat het mitigatieverschil tussen 2 en 3 graden wel degelijk substantieel is en het verschil zou kunnen betekenen tussen bv maatschappelijke ontwrichting en totale maatschappelijke ineenstorting, dan zou het nog de moeite waard zijn die extra mitigatie te realiseren. Of niet?
LikeLike
Hans,
Fat tails zijn geen scenario’s. Fat tails zijn wat Gauss-gefundeerde scenario’s weglaten.
Je laat me weten dat
“…het gaat veel te ver om al die ellende voor de volle 100% aan klimaatverandering toe te schrijven.”
Dat is een stropop die niet aan de orde is. Wat ik aan de orde stel is dat afwending van +3°C (en evt. meer) irrelevant is omdat de adaptatie aan +2°C maatschappelijk ontwrichtend is.
Lennart,
Ik doe niet aan kansinschatting. Ik herinner aan het ‘fat tail’ fenomeen. Ik stel dat adaptatie aan de opwarming dermate ontwrichtend is (massale migratie als prototypisch voorbeeld) dat mitigatie van CO2 uitstoot anno 2017 futiel is. Overigens zie ik het verschil niet tussen je onderscheid tussen maatschappelijke ontwrichting en maatschappelijke ineenstorting.
LikeLike
Goff,
Je blijft in deze discussie steeds maar dezelfde bewering (“+2°C is maatschappelijk ontwrichtend”) herhalen, zonder er enige wetenschappelijke onderbouwing bij te leveren en zonder inhoudelijk in te gaan op tegenargumenten.
En met “fat tails” bedoelt men meestal het verre uiterste in de waarschijnlijkheidsverdeling, dat m.b.t. de risico’s van klimaatverandering vaak juist niet Gaussiaans is.
LikeLike
Goff,
Ontwrichting zie ik als iets wat een maatschappij met enige inspanning op afzienbare termijn weer te boven kan komen. Bij ineenstorting kan dat niet, in mijn opvatting. Maar er zijn ongetwijfeld betere termen te verzinnen.
Stropop? Remko zegt: “Klimaatverandering is de oorzaak van de Syrische implosie”. Dat kan hij vinden, maar waar is de onderbouwing voor die stelligheid?
En jij spreekt jezelf volgens mij tegen door enerzijds zeer stellig te beweren dat mitigatie futiel, maar dat anderzijds te baseren op de fat tail van adaptatiescenario’s.
En ik ben geen expert, maar Gauss-gefundeerde scenario’s laten in principe geen fat tails weg, maar in de communicatie wordt dat inderdaad wel vaak gedaan, veelal ten onrechte, denk ik.
LikeLike
Kijk, tijd dat ik me eens in die Gauss verdiep 🙂
LikeLike
Voorbeeld van een “fat tail”.
Het gaat me hier alleen om de vorm van de curve: de “uitloper” aan de rechterkant. Die laat zien dat er een niet onaanzienlijke kans is op een flinke tegenvaller. Dat is de “fat tail”.
Bron van die afbeelding: een stuk van Michael Mann of Huffington Post over fat tail risico’s.
LikeLike
“I don’t think we’re going to get four or five degrees this century, because we get a cooling effect from the melting ice. But the biggest effect will be that melting ice. In my opinion that’s the big thing — sea-level rise. Because we have such a large fraction of people on coastlines — more than half of the large cities in the world are on coastlines. The economic implications of that, and the migrations and the social effects of migrations — the planet could become practically ungovernable, it seems to me. But if you’re really talking about four or five degrees, that means the tropics and the subtropics are going to be practically uninhabitable. It’s already becoming uncomfortable in the summers, in the subtropics — you can’t work outdoors. And agriculture — more than half of the jobs are outdoors.”
Aldus James Hansen een maand geleden http://nymag.com/daily/intelligencer/2017/07/scientist-jim-hansen-the-planet-could-become-ungovernable.html
En wat staat daar? Daar staat dat bij +4°C of meer de tropen en subtropen opgeschreven zijn. De gevolgen daarvan zijn beyond imagination en ik neem aan dat jullie daar geen ‘wetenschappelijke aanwijzing’ voor nodig hebben. En er staat ook dat +2°C al genoeg is om de helft van grootstedelijke gebieden wereldwijd lam te leggen. En dat laatste is een fat tail.
Met alle respect, Hans en Lennart, maar dit sommetje kun je zelf toch ook wel verzinnen op grond van wat je weet?
Overigens maakt Hansen gehakt van wat hij ‘scientific reticence’ noemt en waarover mijn gastblogstuk anderhalf jaar geleden gaat: ‘Coherentie. Beleidsmatige terughoudendheid van klimatologen onder de loep.’
LikeLike
‘Met “fat tail” wordt doorgaans een bepaald type risico bedoeld: de scenario’s met een(extreem) kleine kans en (extreem) grote gevolgen.’
Niet begrepen. De essentie van de fat-tail risk is dat de kans erop NIET kan worden bepaald. Om te beginnen. In sommige gevallen kun je -achteraf- constateren dat de kans precies 1 was!
LikeLike
“Remko zegt: “Klimaatverandering is de oorzaak van de Syrische implosie”. Dat kan hij vinden, maar waar is de onderbouwing voor die stelligheid?”
O jee. Ik geef het hier op. Dit is te ver beneden m’n waardigheid en voor mij weggesmeten moeite verder.
Ik zei gisteren “Er bestaat dus gewoon wel onderzoek naar dit soort aspecten en die is hier weleens geciteerd op gelinkt, ook. Maar hier schijnt een dag in 2017 eender te zijn als een dag in 2007: helemaal niks veranderd, en wat er tussendoor is gepost is ahw gewoon nooit gepost.” en wat is dit waar zeg.
Zoek het zelf maar uit. Hier ga ik niet meer voor rennen. Dit gaat me precies zoveel te ver als dat slag bij Watts.
LikeLike
Remko, “de” of “een” oorzaak, dat is de vraag:
http://www.pnas.org/content/112/11/3241
Waar is jouw onderbouwing dat het “de” oorzaak is?
LikeLike
Goff,
Hansen wijst op een (groot) risico, en terecht, maar dat wil nog niet zeggen dat het een waarschijnlijkheid is, ook niet als hij dat zelf wel denkt.
Hansen is volgens mij ook geen adaptatie-expert, dus wat hij daarover zegt neem ik wel serieus, maar niet zonder meer als vaststaand aan, zolang daarover tussen mensen met meer expertise op dit gebied nog behoorlijk wat discussie is.
Volgens mij geeft Michael Mann in dit stuk een goede verwoording van het fat tail risico:
http://www.huffingtonpost.com/michael-e-mann/the-fat-tail-of-climate-change-risk_b_8116264.html
Jij en Remko lijken dit fat tail risico nu als beste schatting of zelfs onvermijdelijk te beschouwen. De onderbouwing daarvoor ontbreekt m.i. vooralsnog.
LikeLike
Overigens, Remko, deze vraag van 12 okt 2015 aan jou staat ook nog open volgens mij, over de definitie van fat tail:
https://klimaatverandering.wordpress.com/2015/09/16/extreme-waardes-van-traditionele-variabelen-een-epistemologische-risico-analyse/#comment-13555
Los van die precieze definitie, zeg je: “De essentie van de fat-tail risk is dat de kans erop NIET kan worden bepaald.”
Als dat zo is, hoe kun je dan zo stellig zijn in je beweringen hierboven? Impliceert die onmogelijkheid dan niet dat er ook nog altijd een meer of minder grote kans is dat extra mitigatie van bv 3 naar 2 graden wel degelijk meer dan evenredig grote maatschappelijke baten kan opleveren, ook al kunnen we die kans niet precies bepalen?
LikeLike
Mijn stelling was en is dat aanpassing aan ONAFWENDBARE +2°C al zoveel (financiële en maatschappelijk ontwrichting) gaat kosten dat mitigatie ter afwending van meer dan +2° futiel is.
Ik krijg te horen dat ik fatalist ben. En dat ik geen wetenschappelijke aanwijzing voor de stelling heb. Ik wijs dan nog maar eens op het fat tail fenomeen en ik refereer aan wat James Hansen een maand geleden erover stelt. Vervolgens krijg ik te horen dat Hansen geen aanpassing-expert is en dat ik de fat tail risk als onvermijdelijk beschouw. Terwijl de fat tail risk niet-calculeerbaar maar *altijd* aanwezig. ALTIJD.
Nogmaals: +2°C is onafwendbaar en de gevolgen daarvan zijn voor onze (klein)kinderen ontwrichtend. Dermate ontwrichtend dat aanpassing daaraan alles opslokt. Adaption overrules mitigation. Men kan het met die stelling oneens zijn. Maar over wetenschappelijk bewijs wil ik niks meer horen. Wij doen niet aan wetenschap hier in dit draadje, we doen aan geïnformeerde gedachtewisseling.
LikeLike
Waarom die klaarblijkelijke behoefte aan overmatige stelligheid?
De gevolgen van 2 graden kunnen zeer ontwrichtend zijn, maar hoe ontwrichtend precies, en met welke waarschijnlijkheid, daarover kunnen we volgens mij, obv de bekende wetenschap, weinig met grote stelligheid zeggen. Misschien zal adaptatie inderdaad alles opslokken. Maar misschien ook niet, en zelfs als die kans bv slechts 10% is, dan heeft extra mitigatie van bv 3 naar 2 graden m.i. nog zin, laat staan als die kans bv 80% is.
We zitten middenin een mondiaal eenmalig experiment, waarin we o.a. onze maatschappelijke veerkracht uitproberen. Wie met grote stelligheid beweert te weten hoe groot die veerkracht is, dient dat volgens mij beter te onderbouwen dan alleen te verwijzen naar de opvatting van Jim Hansen. Ik hou zeker rekening met de mogelijkheid dat die opvatting redelijk klopt, maar het zou ook kunnen zijn dat die m.n. wat de adaptatiekant betreft wat te pessimistisch is (of nog niet pessimistisch genoeg; dat weten we niet).
LikeLike
“De gevolgen van 2 graden kunnen zeer ontwrichtend zijn, maar hoe ontwrichtend precies, en met welke waarschijnlijkheid, daarover kunnen we volgens mij, obv de bekende wetenschap, weinig met grote stelligheid zeggen.”
Hoe ontwrichtend precies? De droughtline in Afrika is bij +1°C al noordwaarts verschoven. Zo ontwrichtend is het. En o.m. Syrië suffers the consequences. En nu al is Leiden (dat ligt in de NL delta, Rutte heeft daar college gelopen) bij +1°C in last vanwege de eerste golf van migratie richting die delta. Hoeveel precisie heb jij nodig, Lennart? Er bestaat zoiets als irrelevante precisie, traumatologen aan de operatietafel zijn daar goed mee bekend. En ook klimatoloog James Hansen is daarmee bekend. In het interview dat ik je heb gelinkt laat hij dat loud & clear weten.
“We zitten middenin een mondiaal eenmalig experiment, waarin we o.a. onze maatschappelijke veerkracht uitproberen.”
Heh?, er valt hier niks te experimenteren. Het is one shot one chance. En daarvan stel ik dat fantasieën over afwending van +3°C futiel zijn.
Real time adaptation overrules virtual mitigation. Dat is mijn stelling. En nogmaals, je hoeft het er niet mee eens te zijn. Maar met statistische onzekerheidsmarges kom je bij mij niet weg. Voor het wetenschappelijke (daar vraag je naar) fat tail-concept moet je niet bij Michael Mann zijn (je linkt daarnaar). Je moet daarvoor zijn bij de statisticus die het heeft geformuleerd.
LikeLike
“Het is one shot one chance. En daarvan stel ik dat fantasieën over afwending van +3°C futiel zijn. Real time adaptation overrules virtual mitigation. Dat is mijn stelling. En nogmaals, je hoeft het er niet mee eens te zijn.”
Inderdaad, een eenmalig experiment, dat zeg ik. En mijn stelling is dat we niet met zekerheid weten of afwending van 3 graden futiel is; sterker nog, er lijken goede argumenten waarom dat wel degelijk zinnig is. En het zou goed kunnen dat de adaptatie-opgave ook al bij 2 graden zo groot wordt, dat daarmee mitigatie tot onder 3 graden zinloos of onbereikbaar wordt, maar zolang we dat niet zeker weten, is mijn inschatting dat die mitigatie nog wel degelijk zinvol is. Dat de noodzaak van een bepaalde mate van adaptatie inmiddels onvermijdelijk is, is duidelijk, maar hoeveel precies en in hoeverre wij daartoe in staat zijn, lijkt mij minder duidelijk dan het jou en Remko blijkbaar is. En dat verschil van mening/inzicht/inschatting mag er natuurlijk zijn, zoals we elkaar ook naar nadere onderbouwing mogen vragen.
LikeLike
Hans augustus 17, 2017 om 19:20
“Je blijft in deze discussie steeds maar dezelfde bewering (“+2°C is maatschappelijk ontwrichtend”) herhalen, zonder er enige wetenschappelijke onderbouwing bij te leveren en zonder inhoudelijk in te gaan op tegenargumenten.”
Tegenargumenten heb ik nog niet gezien. En wat de wetenschappelijke onderbouwing betreft kun je jezelf heel gemakkelijk inlezen. Afgelopen jaren heb ik hier -tig links gedropt plus een paar gastblogstukken die erover gaan. Dat ga ik allemaal niet herhalen..
Bob augustus 15, 2017 om 00:14
“ ‘+2°C of +3°C is een fysisch verschil dat maatschappelijk gezien (adaptatie!) irrelevant is.’
Ook dat is lariekoek. “
Mag je lariekoek vinden. De stelling is: Real Time Adaptation Overrules Virtual Mitigation. Dat is wat ik aan de orde heb gesteld. Tot nu toe zie ik geen tegenargumenten.
LikeLike
“En het zou goed kunnen dat de adaptatie-opgave ook al bij 2 graden zo groot wordt, dat daarmee mitigatie tot onder 3 graden zinloos of onbereikbaar wordt, maar zolang we dat niet zeker weten, is mijn inschatting dat die mitigatie nog wel degelijk zinvol is.”
We het volkomen eens, Lennart.: mitigatie is nr. uno.
LikeLike
Ok, Goff, we zijn het volkomen eens.
Een vervolgvraag is dan: hoe groot is de adaptatie-opgave aan bv zeespiegelstijging bij 2 graden en 3 graden? En hoe ontwrichtend is die opgave?
Kopp et al 2017 (nog onder review) geven in hun tabel 1 een eerste indicatie van die opgave en bijhorende kansverdeling:
Klik om toegang te krijgen tot 1704.05597.pdf
Als we voor het gemak uitgaan van RCP4.5 als het 3-gradenscenario en RCP2.6 als het 2 graden-scenario, dan zien we dat 2 graden waarschijnlijk tot circa 56 cm stijging in 2100 zou leiden en tot circa 110 cm in 2200 en 142 cm in 2300, terwijl 3 graden waarschijnlijk tot circa 91 cm in 2100, tot 266 cm in 2200 en 421 cm in 2300 zou leiden.
De vraag is dan: hoe ontwrichtend is 56 cm in 2100 vergeleken met 91 cm in 2100? Maakt dat geen enkel of weinig verschil, of is 91 cm wellicht een stuk ontwrichtender dan 56 cm? Een eenduidig antwoord daarop wordt door experts volgens mij nog niet gegeven.
Dezelfde vraag kun je stellen voor 2200 en 2300. met hetzelfde antwoord, en voor andere klimaateffecten dan zeespiegelstijging, ook al ruim voor 2100, zoals nu bij de Syrische burgeroorlog. Klimaat lijkt daarbij een factor, maar hoe groot die factor qua orde van grootte is, lijkt moeilijk te zeggen.
Kijken we naar de fat tails, dan ziet het er (nog) een stuk zorgwekkender uit. Maar zolang er ook een kans is dat het nog enigszins meevalt en zolang meer mitigatie de kans op ontwrichting waarschijnlijk/misschien reduceert, zou het tragisch zijn als we die kans niet zouden grijpen, ook, of juist als het slechts een strohalm zou blijken, en zonder daarmee de noodzaak van nu al onvermijdelijke adaptatie te negeren.
LikeLike
56 cm vs 91 cm SLR is sowieso een groot verschil. Even los van het absolute verschil: de rate of rise in 2100 zal dan ook enorm uiteen lopen.
Ik weet even niet het referentiepunt, maar stel we zitten hier in 2017 op t=0 met momenteel +3,0 mm rate of rise per jaar. We gaan voor het gemak even uit van een lineaire versnelling van de zeespiegelstijging met onmiddellijke ingang.
Als je de rate of rise met 0,1 mm per jaar op laat lopen, kom je op +59 cm in 2100 uit met een bijbehorende rate of rise van 11,3 mm. Om uit te komen op +91 cm zit je met ongeveer het dubbele, +0,2 mm per jaar. Dan kom je op +19,6 mm per jaar in 2100.
Iedereen snapt wel: adaptatie is relatief beter te behappen bij +11,3 mm per jaar dan +19,6 mm per jaar. Het is ook duidelijk dat de huidige +3 mm daarbij te verwaarlozen is. Dus in hoeverre het dan überhaupt nog te behappen is in bijv. Bangladesh? Er komt ook snel genoeg een punt waarop we ons in Nederland af zullen moeten vragen hoeveel we bereid zijn om te investeren in adaptatie om marginale gebieden (ook zoute kwel!) te behouden.
Aangezien er nu nog geen versnelling te zien is, en de experts verwachten dat na 2050 het tempo op gaat lopen, zullen de rates of rise en de verschillen nóg groter zijn als we uiteindelijk op deze SLR uit zullen komen.
Kortom, er staat ons nog heel wat te wachten.
LikeLike
Inderdaad, en in het 2 graden-scenario zou je dan van 2100-2200 een gemiddelde stijgsnelheid van waarschijnlijk circa 5,4 mm/jr per jaar hebben, terwijl die in het 3 graden-scenario circa 17,5 mm/jr zou zijn.
Overigens lijkt er de afgelopen decennia toch wel enige versnelling in de stijgsnelheid waarneembaar, hoewel misschien nog niet helemaal statistisch significant en nog niet van 0,1 mm/jr. Zie het recente 2-delige stuk van Jos daarover op dit blog en deze bijdrage van Tamino:
Volgens de Deltacommissie zou Nederland bv 3m stijging tot 2200 nog wel aankunnen, maar bv het PBL heeft wel ‘ns aangegeven dat een stijging van meer dan 1,5 meter/eeuw, zoals in het 3-gradenscenario waarschijnlijk zou zijn voor de periode 2100-2200, en zelfs in het 2 graden-scenario niet helemaal uitgesloten lijkt, best problematisch kan worden. Bovendien zal vanwege het gravitatie-effect de stijging in Nederland waarschijnlijk nog wat hoger zijn dan het mondiale gemiddelde naarmate Antarctica meer en sneller ijs verliest.
In hoeverre andere landen/gebieden zich aan zulke stijgingen kunnen aanpassen, lijkt nog maar beperkt in beeld gebracht, evenals de interactie van die opgave met en bovenop andere adaptatie-opgaven, en met de mitigatie-opgave.
LikeLike
Interessant artikel van Baker et al (2017), Holocene warming in western continental Eurasia driven by glacial retreat and greenhouse forcing:
http://www.nature.com.sci-hub.cc/ngeo/journal/v10/n6/full/ngeo2953.html
Samenvatting:
The global temperature evolution during the Holocene is poorly known. Whereas proxy data suggest that warm conditions prevailed in the Early to mid-Holocene with subsequent cooling, model reconstructions show long-term warming associated with ice-sheet retreat and rising greenhouse gas concentrations. One reason for this contradiction could be the under-representation of indicators for winter climate in current global proxy reconstructions. Here we present records of carbon and oxygen isotopes from two U–Th-dated stalagmites from Kinderlinskaya Cave in the southern Ural Mountains that document warming during the winter season from 11,700 years ago to the present. Our data are in line with the global Holocene temperature evolution reconstructed from transient model simulations. We interpret Eurasian winter warming during the Holocene as a response to the retreat of Northern Hemisphere ice sheets until about 7,000 years ago, and to rising atmospheric greenhouse gas concentrations and winter insolation thereafter. We attribute negative δ18O anomalies 11,000 and 8,200 years ago to enhanced meltwater forcing of North Atlantic Ocean circulation, and a rapid decline of δ13C during the Early Holocene with stabilization after about 10,000 years ago to afforestation at our study site. We conclude that winter climate dynamics dominated Holocene temperature evolution in the continental interior of Eurasia, in contrast to regions more proximal to the ocean.
LikeLike
Hier nog een korte bespreking van het artikel van Baker et al:
https://www.theguardian.com/environment/climate-consensus-97-per-cent/2017/jun/14/new-research-may-resolve-a-climate-conundrum-across-the-history-of-human-civilization
LikeLike
De leek, zoals ik, is het meest onder de indruk van die korte bespreking.
“Over the past 130 years, global surface temperatures have risen about 20 times faster than when the Earth transitioned out of the last ice age. Over the last 40 years, the rate of global warming has been 3 times faster yet.”
Dank voor de link.
LikeLike
“Een vervolgvraag is dan: hoe groot is de adaptatie-opgave aan bv zeespiegelstijging bij 2 graden en 3 graden? En hoe ontwrichtend is die opgave?” [Lennart] Antwoord: “…er staat ons nog heel wat te wachten.” [Thijs]
Adaptatie aan verhogende zeespiegel is werk voor ingenieurs en stadsplanners: dammen omhoog, gemalen plaatsen en landinwaarts verhuizen. Zo ver is het kennelijk nog niet maar het komt eraan.
Adaptatie aan de opwarming echter heeft *nu* al plaats: koraal sterft af, mensen migreren massaal noordwaarts t.g.v. toernemende (burger)oorlog en honger rond de droughtline die zelf noordwaarts opschuift. Adaptatie in regio x heeft repercussies voor regio y EN voor adaptatie-inspanning in regio y. Principieel niet-calculeerbare repercussies. Twee analogieën, een mechanische en een chemische. Kettingen breken bij toenemende druk bij de zwakste schakel en het is principieel onmogelijk om de zwakste schakel te identificeren noch om het kritische drukmoment te bepalen. Als glycerine samenkomt met zwavelzuur / salpeterzuur dan is 2kg stootkracht vanaf 1 cm afstand voldoende voor ontploffing; het punt is dat de kritische ratio stootkracht / afstand oncalculeerbaar is in the real world, maar ze is er wel.
Ter illustratie: de Eerste Wereldoorlog werd ontketend door 1 pistoolschot in Sarajevo afgevuurd door een student op 1 politicus.
Dat is wat bedoeld wordt met fat tail.
Tot zover ongeplande, spontane, chaotische adaptatie aan de opwarming. Er is ook welbewust voorgenomen en geplande adaptatie. De grootste is de energietransitie. En zie hoe dat project de bestaande geo-politieke verhoudingen op zeer scherp zet. Een echt ‘foute’ tweet of een echt ‘goede’ computerhack is het equivalent van een pistoolschot begin vorige eeuw.
Kortom, adaptie aan de opwarming is now en het zit propvol met fat tails. Dat is de reden dat ik weliswaar fel voorstander ben van CO2 mitigatie maar me geen enkele illusie maak over succes.“Een vervolgvraag is dan: hoe groot is de adaptatie-opgave aan bv zeespiegelstijging bij 2 graden en 3 graden? En hoe ontwrichtend is die opgave?” [Lennart] Antwoord: “…er staat ons nog heel wat te wachten.” [Thijs]
Adaptatie aan verhogende zeespiegel is werk voor ingenieurs en stadsplanners: dammen omhoog, gemalen plaatsen en landinwaarts verhuizen. Zo ver is het kennelijk nog niet maar het komt eraan.
Adaptatie aan de opwarming echter heeft *nu* al plaats: koraal sterft af, mensen migreren massaal noordwaarts t.g.v. toernemende (burger)oorlog en honger rond de droughtline die zelf noordwaarts opschuift. Adaptatie in regio x heeft repercussies voor regio y en voor adaptatie-inspanning in regio y. Principieel niet-calculeerbare repercussies. Twee analogieën, een mechanische en een chemische. Kettingen breken bij toenemende druk bij de zwakste schakel en het is principieel onmogelijk om de zwakste schakel te identificeren noch om het kritische drukmoment te bepalen. Als glycerine samenkomt met zwavelzuur / salpeterzuur dan is 2kg stootkracht vanaf 1 cm afstand voldoende voor ontploffing; het punt is dat de kritische ratio stootkracht / afstand oncalculeerbaar is in the real world, maar ze is er wel.
Ter illustratie: de Eerste Wereldoorlog werd ontketend door 1 pistoolschot in Sarajevo afgevuurd door een student op 1 politicus. Dat is wat bedoeld wordt met fat tail.
Tot zover ongeplande, spontane, chaotische adaptatie aan de opwarming. Er is ook welbewust voorgenomen en geplande adaptatie. De grootste is de energietransitie. En zie hoe dat project de bestaande geo-politieke verhoudingen op zeer scherp zet. Een echt ‘foute’ tweet of een echt ‘goede’ computerhack is het equivalent van een pistoolschot begin vorige eeuw.
Kortom, adaptie aan de opwarming is now en het zit propvol met fat tails. Dat is de reden dat ik weliswaar fel voorstander ben van CO2 mitigatie maar me geen enkele illusie maak over succes. Fat tail is fundamenteel iets anders dan de ‘unknown unknown’ uit de risico-analyse. Fat tail is geen factor onder andere, het zet statische risico-analyse in real world perspectief.
LikeLike
Sorry voor het redactionele zootje hierboven, ik had net een stroomuitval. Hier komt mijn tekst opnieuw zoals bedoeld:
“Een vervolgvraag is dan: hoe groot is de adaptatie-opgave aan bv zeespiegelstijging bij 2 graden en 3 graden? En hoe ontwrichtend is die opgave?” [Lennart] Antwoord: “…er staat ons nog heel wat te wachten.” [Thijs]
Adaptatie aan verhogende zeespiegel is werk voor ingenieurs en stadsplanners: dammen omhoog, gemalen plaatsen en landinwaarts verhuizen. Zo ver is het kennelijk nog niet maar het komt eraan.
Adaptatie aan de opwarming echter heeft *nu* al plaats: koraal sterft af, mensen migreren massaal noordwaarts t.g.v. toernemende (burger)oorlog en honger rond de droughtline die zelf noordwaarts opschuift. Adaptatie in regio x heeft repercussies voor regio y en voor adaptatie-inspanning in regio y. Principieel niet-calculeerbare repercussies. Twee analogieën, een mechanische en een chemische. Kettingen breken bij toenemende druk bij de zwakste schakel en het is principieel onmogelijk om de zwakste schakel te identificeren noch om het kritische drukmoment te bepalen. Als glycerine samenkomt met zwavelzuur / salpeterzuur dan is 2kg stootkracht vanaf 1 cm afstand voldoende voor ontploffing; het punt is dat de kritische ratio stootkracht / afstand oncalculeerbaar is in the real world, maar ze is er wel.
Ter illustratie: de Eerste Wereldoorlog werd ontketend door 1 pistoolschot in Sarajevo afgevuurd door een student op 1 politicus. Dat is wat bedoeld wordt met fat tail.
Tot zover ongeplande, spontane, chaotische adaptatie aan de opwarming. Er is ook welbewust voorgenomen en geplande adaptatie. De grootste is de energietransitie. En zie hoe dat project de bestaande geo-politieke verhoudingen op zeer scherp zet. Een echt ‘foute’ tweet of een echt ‘goede’ computerhack is het equivalent van een pistoolschot begin vorige eeuw.
Kortom, adaptie aan de opwarming is now en het zit propvol met fat tails. Dat is de reden dat ik weliswaar fel voorstander ben van CO2 mitigatie maar me geen enkele illusie maak over succes. Fat tail is fundamenteel iets anders dan de ‘unknown unknown’ uit de risico-analyse. Fat tail is geen factor onder andere, het zet statische risico-analyse in real world perspectief.
LikeLike
Goff,
De energietransitie is geen adaptatie, maar mitigatie.
LikeLike
Hans,
“De energietransitie is geen adaptatie, maar mitigatie.”
Nee. Het fysische feit is dat ondanks de al lang lopende (plannen voor) uitfasering van fossiel stoken de CO2-emissie al drie jaar constant is. Het warmt gewoon verder op vanwege *niet aflatende* CO2 emissie. Ongeacht energietransitie.
Zie het fysisch onder ogen: de energietransitie mitigeert niet. Het is een maatschappelijke aanpassing-manoeuvre. Een manoeuvre waarvan de gevolgen principieel onvoorspelbaar zijn. Dat is het domein van fat tails dat ik onder de aandacht breng.
LikeLike
Goff,
Je kunt discussiëren over de vraag of de energietransitie snel genoeg gaat en of het beoogde doel ermee wordt bereikt. Allemaal prima. Maar dat neemt niet weg dat de bedoeling van die energietransitie mitigatie is en niet adaptatie.
En ik ontken nergens dat gevolgen van klimaatverandering (in bepaalde mate) onzeker en dus onvoorspelbaar zijn. Dat is nu precies waarom ik het zo vaak over risico’s heb: het begrip risico (en dus ook de fat tail van dat risico) impliceert immers onzekerheid en onvoorspelbaarheid.
LikeLike
Bedoeling is niet relevant. Resultaat is relevant.
En het resultaat van de energietransitie is al drie jaar op rij nihil wat betreft vermindering van de uitstoot: CO2 uitstoot neemt *niet* af. Vooralsnog is de transitie een (adequate!) adaptatie-manoeuvre, geen mitigatie. Ik kan er niks anders van maken.
LikeLike
Goff,
Onzin. Mitigatie-maatregelen zijn bedoeld om de opwarming te beperken, adaptatie-maatregelen zijn bedoeld om de gevolgen en risico’s van klimaatverandering te beperken. Het onderscheid tussen mitigatie en adaptatie zit hem voor de volle 100% in de bedoeling. Ofwel: in het beoogde resultaat.
En hoezeer je ook twijfelt over het mitigatie-effect van de energietransitie, als adaptatie-maatregel is die transitie nog veel zinlozer.
LikeLike
Waarom heeft het mitigatiebeleid nog niet tot het gewenste effect geleid? Blijkbaar is het niet effectief ontworpen en/of wordt het niet effectief uitgevoerd. Is dat onkunde/onmacht, of onwil, of beide? De belangrijkste verklaring ligt misschien wel in de voor effectieve mitigatie ongunstige logica van collectieve actie:
https://en.wikipedia.org/wiki/The_Logic_of_Collective_Action
Goff heeft zelf met zijn stuk over de klimaatkwestie als super-wicked problem ook een uitgebreide verklaring gegeven:
https://klimaatverandering.wordpress.com/2014/11/17/he-een-olifant-in-de-kamer/
Waarom we mitigatie als een vorm van adaptatie zouden moeten zien, is mij niet duidelijk. Je kunt het huidige mitigatiebeleid misschien vooral als resultaat van “meestribbelen” kunnen zien, en dus ook nog niet echt bedoeld om effectief te zijn. Dat zou je dan als adaptatie van gevestigde belangen aan een voor hen op korte termijn bedreigende realiteit kunnen zien, maar dat lijkt me toch iets anders dan adaptatie aan klimaatopwarming.
LikeLike
Hans,
adaptie is wat er FEITELIJK gebeurt als reactie op de opwarming, niet niet wat in papieren plannen en maatregelen wordt aangeraden of voorgenomen. En wat er FEITELIJK gebeurt – ik doe een greep – is dat het koraal afsterft, de ijskappen smelten en de mensen rond de noordwaarts opschuivende droughtline noordwaarts wegvluchten. Allemaal spontane en ongeplande en papierloze aanpassing aan de nieuwe fysieke omstandigheden. Adaptatie is wat dier&mens betreft acute *zorg* voor het overleven, De ijskappen zitten daar volgens de klimatologie niet mee ook al vindt de totemistische bard van wel.
Mitigatie is van een totaal andere orde – logische orde – dan adaptatie. Adaptatie is acute zorg voor overleven, mitigatie is voorzorg voor later. Ik kan er kort en bondig over zijn: afstervend koraalrif en smeltende ijskap doen daar niet aan, alleen wij doen eraan. En de feiten zijn dat er ook de drie laatste jaren op rij van de *voorgenomen mindering* (dat is wat ‘mitigatie’ betekent) geen sprake is.
Mijn stelling blijft staan: real time adaption overrules virtual mitigation. Konkreet: de NL regeringsformatie 2017 is 4 maanden geleden gestruikeld op het migratievraagstuk. Migranten zadelen het zonder te bedoelen NL op met EU, met de grenzen van EU, met Turkije, etc.. En NL komt er maar niet uit. Laat staan dat er werk wordt gemaakt van mitigatie. Dat is wat ik bedoel, Hans, met adaptation overrules virtual mitigation.
LikeLike
Goff,
Nee, de termen mitigatie en adaptatie worden gebruikt voor beleid.
Wat jij volgens mij feitelijk zegt is dat zowel mitigatie- als adaptatiebeleid grotendeels neerkomt op achter de feiten aanhollen. Mijn punt is en blijft dat verstandig risicobeleid nou net bedoeld is om dat zo goed en zo kwaad als het kan te voorkomen.
LikeLike
Hans,
ik stel niet dat beleid achter de feiten aanhollen is. En ik ben het uiteraard met je eens dat risico-beleid dat net moet voorkomen. Wat ik stel is a) dat er een verschil is tussen menselijk adaptatiebeleid en feitelijke real-time adaptatie, en b) dat die feitelijke adaptatie niet-calculeerbare afbreukrisico’s (fat tails) impliceert voor mitigatie-inspanning.
– Afsterven van het koraal is een van de manieren waarop de zee zich real-time aanpast aan de opwarming, daar zit helemaal geen beleid achter, de zee doet het gewoon. Smelt van de ijskappen idem.
– Mensenvlucht van zuid naar noord is humane aanpassing aan de opwarming. Daar zit niet of nauwelijks beleid achter maar het is real-time adaptatie. En die real-time adaptatie heeft grote gevolgen gehad voor, bijvoorbeeld, de NL regeringsformatie 2017.
LikeLike
Hallo Goff,
Je hanteert een andere definitie van ‘adaptatie’ dan adaptatie als beleid (waar Hans, Lennart en ik het over hebben). Je zegt:
“– Afsterven van het koraal is een van de manieren waarop de zee zich real-time aanpast aan de opwarming, daar zit helemaal geen beleid achter, de zee doet het gewoon. Smelt van de ijskappen idem.”
Afsterven en uitsterven is ‘adaptatie’, volgens jou? In de biologie is adaptatie overigens iets voor soorten en niet voor ‘de zee’.
“– Mensenvlucht van zuid naar noord is humane aanpassing aan de opwarming. Daar zit niet of nauwelijks beleid achter maar het is real-time adaptatie.”
Aha, ‘mensenvlucht’ en massale migratie is jouw ‘adaptatie’? Met alle gevolgen van dien zoals destabilisatie van samenlevingen, oorlogen, hongersnood, ziektes en het mogelijk verloren gaan van menswaardige en stabiele samenlevingen (zoals in West-Europa)? Nou, een fijne adaptatie waar jij voor pleit.
In de biologie geldt het uitsterven van een soort overigens NIET als een adaptatie, het is gewoon uitsterven. Wikipedia geeft de volgende definities van het biologische begrip ‘adaptation’, volgens de evolutionair bioloog Dobzhansky:
Het sleutelwoord in deze biologische definitie is: ‘better‘. De destructie van samenlevingen, massa-migratie, hongersnoden en oorlogen zijn in de beleving van mensen echter bepaald niet ‘better’ en het vergroot ook niet de kans op overleven. De gebruikelijke term daarvoor is eerder ‘impacts’ of gevolgen.
Het volgende is de definitie van adaptatie zoals Hans en Lennart die hanteren (en zoals het IPCC het definieert, zie de Glossary van AR5):
LikeLike
Een hoop gedaan hier, een hoop te doen hier…
Twee puntjes even: Klimaatverandering was natuurlijk niet ‘de’ oorzaak van de Syrische implosie. Maar dat komt doordat mono-causaliteit helemaal niet bestaat. Er bestaat bijvoorbeeld een eenvoudig bewijs voor het feit dat geweld geen enkelvoudige oorzaak kan hebben (zou dat wel zo zijn, werd geweld toegepast om die oorzaak uit te roeien, qed).
Toverwoord: to aggravate. Dit woord kennen maakt ook dat duidelijk wordt waarom ik klimaatverandering wel als de oorzaak zie van de Arabische Lente en de Syrische implosie.
En nu zit je in het fat tail domein, want dat heeft alles met ‘aggravation’ te maken. Misschien doet trend A op zich niks, doet trend B op zich niks maar doet de combinatie instantane apocalyps. Lijkt me een overbekend verschijnsel. Je ziet hierin ook de fundamentele onvoorspelbaarheid van fat tail-situaties.
Die trouwens in formele mathematische zin (zie e.g. Nassim Taleb voor uitleg op alle niveaus) vaak nog niet zo ernstig lijkt als de werkelijkheid. Sommige fat tails impliceren immers een kans van 100% op een gebeurtenis, terwijl de constituente oorzaken van die gebeurtenis elk apart een kans nul op die gebeurtenis opleveren.
De wereld is een Turkey Problem. Alles gaat met klappen en die worden vrijwel nooit voorspeld, omdat weliswaar bijna iedereen deze realiteit heel goed kent, maar ook bijna iedereen tegelijk doet alsof die helemaal niet bestaat en alles ahw onmerkbaar geleidelijk gaat.
LikeLike
Daarom zijn bijv wetenschappers altijd ‘verbaasd’, ‘surprised’. Als het koraal al veel verder dood is ‘dan verwacht’. Als de staat van het Arctisch zeeijs al veel beroerder is ‘dan verwacht’. Als de staat van het Groenlands of Antarctisch landijs veel beroerder is ‘dan verwacht’. Amerikaanse bossen. Let er maar eens op. Het effect leidt er zelfs toe dat ook naderhand geregeld een werkelijke oorzaak verduisterd wordt. Dat de taiga brandt is klimaatverandering. Maar dat moet dan weer zonodig genuanceerd worden (bark beetle of specifieke bosbouw e.d.). Zo houdt een ieder voor zich en voor anderen de werkelijkheid lekker uit het zicht. Mbt Syrie heeft Bert A. daar op professioneel (en hopelijk strafbaar te stellen) niveau aan meegewerkt.
LikeLike
“Aha, ‘mensenvlucht’ en massale migratie is jouw ‘adaptatie’? Met alle gevolgen van dien zoals destabilisatie van samenlevingen, oorlogen, hongersnood, ziektes en het mogelijk verloren gaan van menswaardige en stabiele samenlevingen (zoals in West-Europa)? Nou, een fijne adaptatie waar jij voor pleit.”
Die reactie, Bob, moet je nog maar eens nalezen nadat je eerst het volgende aandachtig leest:
Waar het me om gaat ga je niet op in: levende wezens reageren op ‘impacts’ met gedragsmatige aanpassing tot aan de grens van het aanpassingsvermogen. Dàt is aanpassing in real-time, kwestie van gedragsbiologie ofwel ethologie. Menselijke adaptatie*plannen* is een realiteit van een andere orde. En die twee soorten ordes in combinatie kunnen heel slecht uitpakken. KUNNEN. Zie wat Remko hierboven erover zegt, dat ga ik niet te herhalen. Ik herhaal wel waarmee hij begint: “Een hoop gedaan hier, een hoop te doen hier…”
LikeLike
Het punt, Bob, is dat fat tail in de IPCC risico-analyses afwezig is. Afwezig. En dat beleidmakers daarover dus niet worden geïnformeerd. Lees je in. Statisticus Nassim Taleb. Hij heeft zijn eigen site en op Edge.org. is hij eveneens te vinden. Ik heb daar wel eens naar gelinkt afgelopen jaar. Nooit reactie op gehad. Dus ik blijf doorduwen. Waarom? Omdat de IPCC risico-analyses over het grootste risico – fat tail – zwijgen.
LikeLike
Goff,
Het IPCC spreekt wel degelijk over de fat tail risico’s, dus misschien kun je preciezer aangeven waarin ze daarbij volgens jou tekort schieten? Het kan goed dat ze in de communicatie die fat tail risico’s onderbelichten, in ieder geval in het verleden, maar in hun risico-analyses is het volgens mij niet afwezig.
LikeLike
Het IPCC verwijst o.a. naar Pindyck 2011 om aan te geven dat de discussie over de precieze implicaties van mogelijke fat tails wat hen betreft nog niet helemaal duidelijk zijn:
Klik om toegang te krijgen tot RSPFatTailsThinTailsREEP2011.pdf
LikeLike
De SPM van het AR5 Synthesis Report zegt over staartrisico’s bv (op pp.13 en 17):
Klik om toegang te krijgen tot AR5_SYR_FINAL_SPM.pdf
“For risk assessment, it is important to evaluate the widest possible range of impacts, including low-probability outcomes with large consequences… The design of climate policy is influenced by how individuals and organizations perceive risks and uncertainties and take them into account. Methods of valuation from economic, social and ethical analysis are available to assist decision-making. These methods can take account of a wide range of possible impacts, including low-probability outcomes with large consequences.”
In uitgebreidere en onderliggende rapporten/hoofdstukken wordt nader en explicieter ingegaan op staartrisico’s en fat tails (m.n. in hst.2 en 3 van WG3, voorzover ik weet).
LikeLike
Lennart,
het artikel waarnaar je linkt zegt helemaal niets over fat tails. Het artikel gebruikt wel de term fat tail maar abusief, de auteur heeft het statistische werk van Nassim Taleb niet eens geciteerd. In dat artikel wordt fat tail behandeld als heel kleine kans in een scenario met heel grote gevolgen. Fat tail is iets anders. De laatste alinea van de conclusie van dat artikel luidt:
“We need to assess as best we can the probability distributions for climate outcomes and their impact, with an emphasis on the more extreme outcomes. We also need to better understand the cost of shifting those distributions, that is, the cost of ‘climate insurance.’ And all of this needs to be done in the context of budget constraints and other societal needs, including schools, highways, and defense, as well as the cost of ‘insurance’ against other potential catastrophes.”
Het is die ‘context’, beter gezegd de *combinatie* van scenario’s, waar fat tails zich ophoudt en niet binnen scenario’s. Het artikel eindigt waar fat tail begint.
De link naar het IPCC Synthesis Report over staartrisico’s die je geeft doet hetzelfde, daar gaat het over de ‘wide range of possible impacts including low-probability outcomes with large consequences.’ Over mogelijke fat tails in de combinatie van twee of meer impacts zie ik niets staan.
Fat tails zijn geen risico’s in een scenario. Ze zijn niet calculeerbare meta-risico’s, ‘verscholen’ in de combinatie van scenario’s.
LikeLike
Hi Goff,
Nog even verder kijkend wat het IPCC precies zegt over fat tails, zie ik in WG3 hst.2 p.171:
Klik om toegang te krijgen tot ipcc_wg3_ar5_chapter2.pdf
“A strong and recurrent argument against CBA (Azar and Lindgren, 2003; Tol, 2003; Weitzman, 2009, 2011) relates to its failure in dealing with infinite (negative) expected utilities arising from low-probability catastrophic events often referred to as ‘fat tails’. In these situations, CBA is unable to produce meaningful results, and thus more robust techniques are required. The debate concerning whether fat tails are indeed relevant to the problem at hand is still unsettled (see for example Pindyck, 2011). Box 3.9 in Chapter 3 addresses the fat tail problem and suggests the importance of understanding the impacts associated with low probability, high impact climate change scenarios in evaluating alternative mitigation strategies.
Box 3.9 op p.246 in hst.3 zegt:
Klik om toegang te krijgen tot ipcc_wg3_ar5_chapter3.pdf
“Weitzman (2009, 2011) has drawn attention to what has become known as the fat-tails problem. He emphasized the existence of a chain of structural uncertainties affecting both the climate system response to radiative forcing and the possibility of some resulting impacts on human wellbeing that could be catastrophic. Uncertainties relate to both means of distributions and higher moments. The resulting compounded probability distribution of possible economic damage could have a fat bad tail: i. e., the likelihood of an extremely large reduction in wellbeing does not go quickly to zero. With or without risk aversion, the expected marginal reduction in wellbeing associated with an increment in emissions today could be very large, even infinite. See also Section 2.5.3.3.
[Weitzman (2009) defines a fat-tailed distribution as one with an infinite moment generating function (a thin-tailed distribution has a finite moment generating function); more intuitively, for a fat-tailed distribution, the tail probability approaches zero more slowly than exponentially. For example, the normal (and any distribution with finite support) would be thin-tailed whereas the Pareto distribution (a power law distribution) would be fattailed.]
A policy implication of the conditions described in the previous paragraph is that tail events can become much more important in determining expected damage than would be the case with probability distributions with thinner tails. Weitzman (2011) illustrates this for the distribution of temperature consequences of a doubling of atmospheric CO2 (climate sensitivity), using WGI AR4 estimates to calibrate two distributions, one fat-tailed and one thin-tailed, to have a median temperature change of 3 °C and a 15% probability of a temperature change in excess of 4.5 °C. With this calibration, the probability of temperatures in excess of 8 °C is nearly ten times greater with the fat-tailed distribution than the thin-tailed distribution. If high consequence, low probability events become more likely at higher temperatures, then tail events can dominate the computation of expected damages from climate
change, depending on the nature of the probability distribution and other features of the problem (including timing and discounting).
At a more technical level, with some fat-tailed distributions and certain types of utility functions (constant relative risk aversion), the expectation of a marginal reduction in wellbeing associated with an increment in emissions is infinite. This is because in these cases, marginal utility becomes infinite as consumption goes to zero. This is a troubling result since infinite marginal damage implies all available resources should be dedicated to reducing the effects of climate change. But as Weitzman himself and other authors have pointed out, this extreme result is primarily a technical problem that can be solved by bounding the utility function or using a different functional form.
The primary conclusion from this debate is the importance of understanding the impacts associated with low probability, high climate change scenarios. These may in fact dominate the expected benefits of mitigation. The policy implication of this conclusion is that the nature of uncertainty can profoundly change how climate policy is framed and analyzed with respect to the benefits of mitigation. Specifically, fatter tails on probability distributions of climate outcomes increase the importance in understanding and quantifying the impacts and economic value associated with tail events (such as 8 °C warming). It is natural to focus research attention on most likely outcomes (such as a 3 °C warming from a CO2 doubling), but it may be that less likely outcomes will dominate the expected value of mitigation.”
Pindyck 2011 zegt op p.268:
“In my stripped down, simple model, I assumed that the only uncertainty was about T, and that given T, we can precisely determine C and the resulting marginal utility. In reality, there is considerable uncertainty over the relationship between temperature and economic variables such as consumption (probably more uncertainty than there is over temperature itself). There is also uncertainty over the measurement of total welfare, and the use of a simple CRRA utility function is clearly an oversimplification.I could have introduced additional uncertainties and made the model more complicated, but the basic results would still hold: Expected marginal utility, and thus the expected benefit from abatement, depends not only on the probability distribution governing climate outcomes but also on the relationship between those outcomes and consumption and welfare. Furthermore, whether the probability distribution happens to be fat or thin tailed is not by itself the determining factor.”
Het gaat dus volgens mij bij IPCC en Pindyck om “a chain of structural uncertainties affecting both the climate system response to radiative forcing and the possibility of some resulting impacts on human wellbeing” en de “resulting compounded probability distribution of possible economic damage”. Ik zie daarin geen fundamenteel verschil met jouw opvatting van fat tail risico. Maar misschien begrijp ik het verkeerd.
LikeLike
P.13 van de SPM van het Synthesis Report zegt overigens ook:
“Risk of climate-related impacts results from the interaction of climate-related hazards (including hazardous events and trends) with the vulnerability and exposure of human and natural systems, including their ability to adapt. Rising rates and magnitudes of warming and other changes in the climate system, accompanied by ocean acidification, increase the risk of severe, pervasive and in some cases irreversible detrimental impacts. Some risks are particularly relevant for individual regions (Figure SPM.8), while others are global. The overall risks of future climate change impacts can be reduced by limiting the rate and magnitude of climate change, including ocean acidification. The precise levels of climate change sufficient to trigger abrupt and irreversible change remain uncertain, but the risk associated with crossing such thresholds increases with rising temperature (medium confidence). For risk assessment, it is important to evaluate the widest possible range of impacts, including low-probability outcomes with large consequences.”
Volgens mij zou je toch preciezer moeten aangeven waar het IPCC hier tekortschiet.
LikeLike
Goff,
Nog specifiek wat betreft het staartrisico op een zeer hoge klimaatgevoeligheid zegt het IPCC op p.1111 van AR5 WG1 hst.12:
Klik om toegang te krijgen tot WG1AR5_Chapter12_FINAL.pdf
“The tails of the ECS distribution are now better understood. Multiple lines of evidence provide high confidence that an ECS value less than 1°C is extremely unlikely [maximaal 5% kans]. The assessment that ECS is very unlikely [maximaal 10% kans] greater than 6°C is an expert judgment informed by several lines of evidence.”
Dat is dus dezelfde 10% uit de grafiek van Mann in zijn Huffington Post artikel hierboven, gebaseerd op (Wagner &) Weitzman, die door het IPCC toch wel als expert op dit gebied gezien wordt:
Als jij het daar niet mee eens bent, vraagt dat dus nog wel om nadere toelichting, denk ik.
LikeLike
Herstel: die 10% van Wagner & Weitzman gaat over de kans op meer dan 6 graden opwarming bij 700 ppm, dus niet over de klimaatgevoeligheid, die gaat over de opwarming bij verdubbeling (circa 550 ppm). Wagner & Weitzman schatten die kans op 3% (in hst.3 van hun boek Climate Shock). Kopp & Rasmussen schatten die kans obv IPCC AR5 WG1 Hst.12 op 10%, volgens hun figuur A1:
Klik om toegang te krijgen tot Appendix-I-Physical-Climate-Projections.pdf
De experts zijn het dus niet helemaal met elkaar eens, maar de diverse schattingen zijn verontrustend genoeg.
LikeLike
Overigens benadrukken Wagner & Weitzman dat hun schatting van 3% kans op een klimaatgevoeligheid van meer dan 6 graden nogal conservatief is. Ze zeggen (op p.180) dat het IPCC “may have intended to ascribe a probability of between 5 and 10 percent – 7.5 percent as the point estimate”.
En eerder (op pp.75-76) benadrukken ze ook de diepe onzekerheid over dit soort schattingen:
“Climate change is beset wit deep-seated uncertainties on top of deep-seated uncertainties on top of still more deep-seated uncertainties. And that’s just for going from emissions to concentrations to final temperatures. Further uncertainties prevent us from simply translating temperatures into economic damages, and none of that yet clarifies the uncertainties around the correct discount rates to calculate the optimal carbon price today. In each of these steps, though, one thing is clear, because the extreme downside is so threatening, the burden of proof ought to be on those who argue that fat tails don’t matter, that possible damages are low, and that discount rates ought to be high.”
Op p.78 zeggen ze dan:
“In the end, it’s risk management – existential risk management. And it comes with an ethical component. Precaution is a prudent stance when uncertainties about catastrophic risks are as dominant as they are here. Benefit-cost analysis is important, but it alone may be inadequate, simply because of the fuzziness involved with analyzing high-temperature impacts. Climate change belongs to a rare category of situations where it’s extraordinarily difficult to put meaningful bounds on the extent of possible planetary damages. Focusing on getting precise estimates of the damages associated with eventual global average warming of 4C, 5C, or 6C misses the point. The appropriate price on carbon is one that will make us comfortable enough to know that we will never get to anything close to 6C and certain eventual catastrophe. Never, of course, is a strong word, since we know the chance of any of these temperatures happening even based on today’s atmospheric concentrations can’t be brought to zero.”
LikeLike
Goff,
Ik denk dat de staartrisico’s van Taleb niet wezenlijk anders zijn dan de staartrisico’s waar we het hier over hebben. Wat wel anders is: de context.
Taleb waarschuwt voor het te veel toepassen van de wet van grote getallen, omdat er onder die grote getallen ook altijd extremen voor kunnen komen die zeer bepalend kunnen zijn voor het geheel. Voorbeeld: hoewel kerncentrales uitermate veilig worden gebouwd en ontworpen gaat er soms toch iets mis, omdat er zo veel van zijn. En een enkel extreem voorval kan in sterke mate beïvloeden hoe de maatschappij als geheel tegenover kernenergie staat.
Met het klimaat is het anders, omdat we maar één aarde hebben. Die ene aarde volgt maar één scenario van alle mogelijke scenario’s die in risicoanalyses aan de orde komen. En dus draait het bij staartrisico’s van klimaatverandering wel degelijk om waarschijnlijkheden. Zolang je er op mondiale schaal naar kijkt.
Op kleinere schaalniveaus ligt dat vanzelfsprekend anders. Dat klimaatverandering op verschillende plekken op aarde tot grote problemen zal leiden, of in elk geval er aan bij zal dragen, staat volgens mij niet ter discussie.
LikeLike
Lennart,
“Volgens mij zou je toch preciezer moeten aangeven waar het IPCC hier tekortschiet.”
De IPCC teksten die je linkt gaan over low probability / high impact calculaties in afzonderlijke distributies. Fat tails zijn geen probabilities vooraf te calculeren, aldus de uitvinder van dat concept.
Ze blijken achteraf en altijd in combinatie met probabilities in een andere distributie.
Citaat: “Let’s talk about fragility. The black swan idea [lees: fat tail] is not to predict – it is to describe fragility, and how to build systems that can resist black swan events. […] If you have skin in the game at all times these events do not happen.” Hier wat materiaal om op te (her)kauwen: http://www.fooledbyrandomness.com/FatTails.html
Hans,
De context van Talebs analyse is decision theory. Met fragility, fat tails en skin in the game als kernbegrippen. Zie citaat hierboven.
Tegen die achtergrond is de makke van de IPCC rapportage dat ze beleidmakers / beslissers voorziet van statische risico-analyses (de vier scenario’s) zonder er een bijbehorende decision-analyse bij te leveren: if you decide X, the result may (un)likely be Y. Met name vind ik het een gotspe dat IPCC nog altijd niet loud en clear stelt dat *verschillen* in adaptatie- en mitigatiebeslissingen & inspanningen tussen landen c.q geografische regio’s risico’s impliceren die alle inspanningen futiel maken – dus potentiële fat tail zijn. IPCC laat gewoon weg waar het om gaat: de relatie tussen fragility en skin in the game. Ik weet wat de opdracht en de ‘principes’ van IPCC zijn, dus daar hoeven we het wat mij betreft niet over te hebben. Het gaat mij om de makke ervan tegen, met dank aan het werk van Taleb.
En dan ben ik terug met waar ik tien dagen geleden mee begon: dat het verschil tussen +2°C en +3°C fysisch relevant is maar maatschappelijk niet. Te veel onmogelijk te calculeren maar potentieel aanwezige fat tails. Zowel in de ontwikkeling van het klimaat als in de ontwikkeling van feitelijk aanpassingsgedrag als in de ontwikkeling van politieke aanpassingsplannen als in de ontwikkeling van de CO2 gerelateerde energietransitie. We zitten met een superwicket problem met reeds bij +2°C veel (soorten) potentiële fat tails.
LikeLike
Goff,
Het IPCC verwijst volgens mij vooral naar Weitzman bij de bespreking van fat tails. Ze zeggen zelf ook dat die niet vooraf te calculeren zijn, maar alleen door expert judgement te schatten, om toch maar enige basis te hebben, hoe onzeker ook, om risico-afwegingen te kunnen maken. Taleb zegt over het boek van Weitzman en Wagner waaruit ik citeerde:
http://press.princeton.edu/quotes/q10414.html
“Climate Shock is a brilliant, clear, rigorous, and to-the-point account of the problem of climate change and what we can and should do about it. The book’s approach to risk–which factors in deep uncertainties–is vastly more sophisticated than the standard methods. An outstanding book.”
Ik vraag me af of er uberhaupt licht zit tussen de opvattingen van Weitzman en Taleb over deze kwestie. Zie bv wat Taleb e.a. (2016) zeggen specifiek over klimaatrisico’s:
Klik om toegang te krijgen tot climateletter.pdf
“While some amount of pollution is inevitable, high quantities of any pollutant put us at a rapidly increasing risk of destabilizing the climate, a system that is integral to the biosphere. Ergo, we should build down CO2 emissions, even regardless of what climate-models tell us. This leads to the following asymmetry in climate policy. The scale of the effect must be demonstrated to be large enough to have impact. Once this is shown, and it has been, the burden of proof of absence of harm is on those who would deny it. It is the degree of opacity and uncertainty in a system, as well as asymmetry in effect, rather than specific model predictions, that should drive the precautionary measures. Push a complex system too far and it will not come back. The popular belief that uncertainty undermines the case for taking seriously the ’climate crisis’ that scientists tell us we face is the opposite of the truth. Properly understood, as driving the case for precaution, uncertainty radically underscores that case, and may even constitute it.”
Ik heb de indruk dat Weitzman en Taleb het behoorlijk met elkaar eens zijn, maar misschien begrijp ik die opvattingen onvoldoende om hun eventueel verschil van inzicht te vatten. Hoe zie jij dat?
LikeLike
Overigens, Goff, deel ik wel je opvatting dat het IPCC potentieel catastrofale staartrisico’s nogal eufemistisch bespreekt, door die bv op pp.18-19 van de SPM AR5 Synthesis Report te beschrijven als:
“Without additional mitigation efforts beyond those in place today, and even with adaptation, warming by the end of the 21st century will lead to high to very high risk of severe, widespread and irreversible impacts globally (high confidence)… Substantial cuts in GHG emissions over the next few decades can substantially reduce risks of climate change by limiting warming in the second half of the 21st century and beyond. Cumulative emissions of CO2 largely determine global mean surface warming by the late 21st century and beyond. Limiting risks across RFCs would imply a limit for cumulative emissions of CO2. Such a limit would require that global net emissions of CO2 eventually decrease to zero and would constrain annual emissions over the next few decades (Figure SPM.10) (high confidence). But some risks from climate damages are unavoidable, even with mitigation and adaptation.”
Weitzman & Wagner schatten ook bij 400 ppm nog een kans op meer dan 6 graden opwarming van 0,04%, hoe onzeker die schatting ook is. Op p.3 van Weitzman’s Max Weber lezing geeft hij de rest van zijn schatting voor hogere concentraties, zoals die ook op p.54 van zijn boek staat:
Klik om toegang te krijgen tot WeitzmanMWP-AR14-15-Cover-Proposal.pdf
Bij 450 ppm schat hij de kans op meer dan 6C opwarming op 0,3%, bij 500 ppm op 1,2%, bij 550 ppm 3% en bij 600 ppm op 5% (met een best geschatte opwarming van 2,7C, wat goed nog een onderschatting kan zijn, gelet op de onzekerheid rond bepaling van de klimaatgevoeligheid). Is dat wat je bedoelt met ook al bij die concentraties de snel oplopende kans (fat tail) op een Black Swan event, die het IPCC niet of onvoldoende expliciet bespreekt?
LikeLike
Hallo Goff,
“De IPCC teksten die je linkt gaan over low probability / high impact calculaties in afzonderlijke distributies. Fat tails zijn geen probabilities vooraf te calculeren, aldus de uitvinder van dat concept.”
Nou, het is NIET Taleb die de ‘fat-tailed’ kansverdelingen heeft uitgevonden. Die bestaan namelijk al heel lang, zoals de Cauchy distributie (1789 – 1857) en de kansverdeling van Breit-Wigner:
https://en.wikipedia.org/wiki/Fat-tailed_distribution
Dergelijke ‘fat-tailed’ kansverdelingen zijn wel degelijk vooraf te calculeren, anders zou het überhaupt geen kansverdeling zijn. Waar Nassim Taleb op wijst is dat het gevaarlijk is om ‘naïef’ aan te nemen dat kansen ‘normaal’ verdeeld zijn (dus een Gauss-verdeling).
Het argument van Taleb is eerder dat je niet de kans in kan schatten op een extreme gebeurtenis door ALLEEN naar het verleden te kijken (en dan een frequentieverdeling uit het verleden zonder meer als de kansverdeling voor de toekomst gebruiken).
De ‘tipping points’ zijn voorbeelden van extreme gebeurtenissen waarvan de waarschijnlijkheid niet op basis van de frequentieverdeling van het verleden is in te schatten. Dat kan echter wel op basis van fysische processimulaties (de klimaatmodellen) of ‘expert judgement’.
LikeLike
Zo’n Black Swan is dat bijvoorbeeld de permafrost? Ik meen dat het al eens eerder besproken is maar moet ik (de leek) zoiets beschouwen als een Black Swan? Maw. iets wat in het vat zou kunnen zitten en waarvan we nog geen idee hebben wat de gevolgen zijn?
LikeLike
Hoi Lieuwe,
Als mede-leek heb ik de indruk dat het vooral gaat om de diepe onzekerheid door mogelijke stapeling van ingrijpende maar onzekere klimaateffecten: in de onzekerheid over de klimaatgevoeligheid zit o.a. de onzekerheid rond de permafrost al verwerkt, maar vervolgens is o.a. de vraag hoe snel daardoor de zeespiegel zal stijgen, de kans door stormschade toeneemt, de voedselproductie onder druk komt, migratie en conflicten toenemen, het financieel-economisch systeem onhoudbaar wordt, en hoe mensen en samenlevingen zich aan al deze ontwikkelingen kunnen aanpassen. Die stapeling lijkt me waarschijnlijk fundamenteel niet-kwantificeerbaar, en alleen door expert-judgement c.q. praktische wijsheid tot op enige hoogte te beoordelen. Daar zit denk ik ook de Black Swan van mogelijk catastrofale ineenstorting van de mondiale beschaving waar Weitzman en Taleb op wijzen, en waarvan Goff vermoed ik terecht zegt dat het IPCC daar waarschijnlijk onvoldoende op wijst. Wat niet wegneemt, dat we ook geluk kunnen hebben en dat we bij 2 tot 3 graden opwarming misschien nog wel een redelijk functionerende beschaving in stand kunnen houden. Hele stellige uitspraken hierover zijn zoals ik het begrijp principieel onmogelijk, maar dat we enorme risico’s nemen, lijkt me moeilijk met goede onderbouwing te ontkennen.
LikeLike
Lennart,
OK, het kwartje begint te vallen. Dank.
LikeLike
Stilte in de klas.
Pakken jullie allemaal je atlasje en je gommetje.
Veeg Corpus Christi en de kustlijn tot en met Houston uit.
LikeLike
@cRR Kampen,
Zucht. Verder ga ik er maar niet meer op in.
Wel is het te hopen dat de incompetentie van de huidige Amerikaanse regering nog niet te sterk doorwerkt in de hulpverlening. Want anders zou het bijzonder desastreus uit kunnen pakken.
LikeLike
Haiyan alweer vergeten, Hans?
Dacht je dat een RI zoals Harvey vertoont normaal is ofzo?
Wat heeft dit land de milleniumoverstromingen nodig zeg. Komt helemaal goed. Aftellen.
Maar eerst even de kustlijn van Texas omgooien en liefst een stad toevoegen aan het nooit meer herstelde New Orleans.
‘Zucht’? Een beetje empathie, graag. Ik bedoel, vergeleken hiermee is Katrina wellicht een meevaller, want die was maar categorie 3 bij landfall, en die trok gewoon door in plaats van de te blijven hangen zoals deze gaat doen.
Volgende week ziet de wereld er weer een beetje vernieuwd uit. Wellicht ga je dat meekrijgen. Sorry voor de spoiler.
LikeLike
Ik ga er trouwens vanuit dat de geïnteresseerden in klimaatverandering en dergelijke hier gewoon net als ik zo’n orkaan op de voet volgen. Vandaar dat ik niet vertel wat er gaande is, dat zou volkomen overbodig zijn: we hebben allemaal onze bronnen. Niettemin wil ik UEdelen deze niet onthouden – en klik vooral in het linkerpaneel ook even op ‘visible’: http://weather.cod.edu/satrad/exper/?parms=meso1-13-96-1
LikeLike
“Het argument van Taleb is eerder dat je niet de kans in kan schatten op een extreme gebeurtenis door ALLEEN naar het verleden te kijken”
Bob, dat klopt en dat argument staat in een kontekst. Het *project* van Taleb is het beschrijven van fragiliteit met de bedoeling om Black Swans te voorkomen. Sleutelwoord daarbij is skin in the game. Precies wat politici niet hebben en waar IPCC contractueel niet op mag aandringen.
LikeLike
Goff,
Je argumentatie is nogal slordig, is mijn indruk. Of ik begrijp je verkeerd, dat kan ook.
De discussie ging over de vraag of mitigatie nog zin heeft als 2°C opwarming onafwendbaar zou zijn. Of politici wel of geen “skin in the game” hebben is daarbij niet relevant. Dat punt is pas relevant als het om de besluitvaardigheid van de politiek gaat: is het te verwachten dat zinvol of noodzakelijk beleid ook van de grond zal komen?
Wat er zou moeten gebeuren en wat je verwacht dat er zal gebeuren zijn twee verschillende kwesties.
LikeLike
Hans,
“De discussie ging over de vraag of mitigatie nog zin heeft als 2°C opwarming onafwendbaar zou zijn.”
Ik heb daar geen discussie over gevoerd. In tegendeel, mitigatie is m.i. Nr. Uno en dat heb ik hierboven dan ook letterlijk zo gesteld toen Lennart daarnaar vroeg.
Wat ik heb aangekaart is dat het verschil tussen +2°C en +3°C fysisch weliswaar relevant is maar maatschappelijk niet. Reden: reeds bij +2°C te veel potentieel aanwezige fat tail gebeurtenissen. Zowel in de ontwikkeling van het klimaat als in de ontwikkeling van feitelijk aanpassingsgedrag als in de ontwikkeling van politieke aanpassingsplannen als in de ontwikkeling van de CO2 gerelateerde energietransitie.
En wat ik eraan heb toegevoegd is de les die ik van Talebs Black Swan-project heb geleerd: dat vermijden van black swans alleen mogelijk is als beslissers skin in the game hebben. En let wel: skin in the game betekent niet engagement, het betekent iets te verliezen hebben. Dat ‘iets’ kan zijn: reputatie, carrière, waarde van aandelen, een juridisch proces.
Terwijl ik dit schrijf zie ik dat Houston, Texas USA na 24 uur regen blank staat en dat dit nog maar het begin van de regenbui is. Zolang de USA president geen skin in the game heeft wat betreft zijn beslissingen inzake CO2 mitigatie, kan hij vrijblijvend die zomerse regenbui toeschrijven aan de grillige weergoden. Terwijl elke klimatoloog wel beter weet. Dat vat e.e.a. wel samen. Een oplossing heb ik niet, behalve een wettelijk verbod op CO2 uitstoot. Uiteraard zit dat er niet in en precies dat is de reden dat +2°C onafwendbaar is. Met alle potentiële fat tail gebeurtenissen van dien. Dat is het super wicked problem waarin we verwikkeld zijn.
LikeLike
Lennart,
“Wat niet wegneemt, dat we ook geluk kunnen hebben en dat we bij 2 tot 3 graden opwarming misschien nog wel een redelijk functionerende beschaving in stand kunnen houden.”
Reken niet op geluk. De lokale beschaving in Houston, Texas is in minder dan 72 uur helemaal aan gort door een regenbui – one in 800 years – die ‘toevallig’ in 2017 neerplenst. Katrina was 10 jaar geleden – ook een one in 800 years event – en New Orleans is er nog niet bovenop. Komt nu dus Houston bij.
…maar dat we enorme risico’s nemen, lijkt me moeilijk met goede onderbouwing te ontkennen.”
De risico’s zijn al lang geleden door beleidmakers genomen. In Houston, Texas ondervindt men de gevolgen. De CO2-gerelateerde klimatologische toekomst is nu.
LikeLike
In hun ijver om de overstroming van Houston toe te schrijven aan CO2, zien Kampen en Smeets enkele zaken over het hoofd.
Ten eerste de enorme toename van het verhard (ondoorlaatbaar) oppervlak in het gebied, hetgeen ten koste is gegaan van de natuurlijke berging:
Ten tweede de spectaculaire maaivelddaling als gevolg van de winning van grondwater:
Houston is daardoor een badkuip geworden waarin het regenwater uit de directe omgeving zich ophoopt. Helaas is men vergeten een adequate afvoer aan te leggen…
LikeLike
Kampen en Smeets zien niets over het hoofd. Ze hebben het over het verschil tussen +2°C / 3°C dat fysisch wel relevant is maar maatschappelijk niet.
De rest is gebruikelijke bagatellisering van de opwarming door querulant B. A. Zonder een Harvey loopt de badkuip in Houston niet vol. En zonder CO2 uitstoot geen Harvey en geen Katrina.
LikeLike
P.s.
Wat mij betreft is met die reactie van B. A. de maat vol. Ik wacht effe af of hij aandacht krijgt of dat de aandacht blijft bij wat ik heb aangekaart. Ik ben wel goed maar niet gek.
LikeLike
Volgens mij is het feit dat Harvey dagenlang op vrijwel dezelfde plek is blijven liggen grotendeels bepalend voor de ellende in Houston. Dat heeft niks met bodemdaling te maken en voor zover ik weet ook niets of weinig met klimaatverandering. Al zou ik me voor kunnen stellen dat de precieze meteorologische omstandigheden nog eens onder de loep worden genomen in een attributiestudie.
Bodemdaling zal ongetwijfeld bijdragen aan het probleem, net zoals de hogere temperatuur van het water in de Golf van Mexico dat doet (warmer water –> meer verdamping –> meer neerslag) en net zoals de gestegen zeespiegel van invloed is op de hoogte van de stormvloed (niet zo relevant voor Houston, denk ik, maar mogelijk wel voor andere plekken).
Maar, Bert, als je duidelijk wil maken dat risicobeheersing in de VS al decennia weinig prioriteit heeft en dat klimaatverandering maar één van de risicofactoren is die men negeert, dan ben ik het met je eens. Daar staat tegenover dat ik me afvraag in hoeverre de risico’s van Harvey redelijkerwijs te beheersen zouden zijn geweest, gezien het gedrag van die storm.
LikeLike
Toevoeging: volgens Michael Mann in The Guardian past het gedrag van Harvey wel in wat men kan verwachten in een veranderend klimaat:
“The stalling is due to very weak prevailing winds, which are failing to steer the storm off to sea, allowing it to spin around and wobble back and forth. This pattern, in turn, is associated with a greatly expanded subtropical high pressure system over much of the US at the moment, with the jet stream pushed well to the north. This pattern of subtropical expansion is predicted in model simulations of human-caused climate change.
More tenuous, but possibly relevant still, is the fact that very persistent, nearly “stationary” summer weather patterns of this sort, where weather anomalies (both high-pressure dry hot regions and low-pressure stormy/rainy regions) stay locked in place for many days at a time, appears to be favoured by human-caused climate change. We recently published a paper in the academic journal Scientific Reports on this phenomenon. ”
Het lijkt me voorbarig om dit gedrag met grote zekerheid toe te schrijven aan het veranderende klimaat, maar het lijkt me net zo voorbarig om de invloed van klimaatverandering hier op uit te sluiten.
LikeLike
Hallo Goff,
Ik denk dat je de reactie(s) van Amesz over jezelf afroept door je reeks aan commentaren hierboven. Je speelt zowel Amesz als de rest van de Twijfelbrigade optimaal in de kaart, door je aan hun zijde te scharen:
— mitigatie is zinloos, hou maar op met Klimaatakkoord van Parijs etc.;
— zet alles op “adaptatie”, wat in de praktijk neerkomt op het dweilen met de kraan open zonder dat ‘de vervuiler betaalt’ (de kosten van adaptatie worden immers bij de overheid neergelegd).
Beste Bert Amesz,
“In hun ijver om de overstroming van Houston toe te schrijven aan CO2”
Hmm… Goff en cRR zeggen hierboven niet dat Harvey veroorzaakt is door “CO2”.
De extreme regenval van Harvey hangt echter wel degelijk samen met de uitzonderlijk hoge zeewater-temperaturen o.a. in de Golf van Mexico. Elke graad warmer van het zee-oppervlak betekent ca. 7% extra waterdamp — niet alleen dat, maar ook 7% extra latente warmte die in de orkaan vrijkomt bij de condensatie van de waterdamp, en die bijdraagt aan windsterkte en duur van de orkaan. Zie het stuk in de Volkskrant:
https://www.volkskrant.nl/buitenland/waarom-valt-er-bij-orkaan-harvey-zoveel-regen-en-vier-andere-vragen~a4513609/
Michael Mann heeft de connectie tussen extreme neerslag en oceaantemperaturen hier nog eens beschreven:
https://www.technologyreview.com/the-download/608756/how-much-is-climate-change-to-blame-for-tropical-storm-harvey/
Zoals ook Hans Custers al vele malen uitgelegd heeft, zal er ZOWEL mitigatie als adaptatie nodig zijn want zelfs als het lukt om de mondiaal gemiddelde opwarming tot de afgesproken +2 °C te beperken zullen extremen zoals Harvey heviger worden. Dat “adaptatie” tot dusver ook niet zo bijster succesrijk is, wordt in Texas nog eens geïllustreerd (nota bene een van de allerrijkste regio’s op aarde).
De antropogene klimaatverandering (gevolg van het uitstoten van broeikasgassen zoals CO2) wordt door de Amerikaanse overheid nu stelselmatig ontkend. Daardoor is er ook géén anticiperen op verdere klimaatverandering, en daardoor géén extra investering in “adaptatie” die de waterhuishouding rond Houston had kunnen voorbereiden op het extremer worden van neerslag.
LikeLike
‘In hun ijver om de overstroming van Houston toe te schrijven aan CO2, zien Kampen en Smeets enkele zaken over het hoofd.’ – zei Bert, die er bij dit type opmerkingen al heel vaak op gewezen is dat ie naar de harde neerslagcijfers heeft te kijken, en echt niet z’n obsessie met mediaberichtgeving op, bijvoorbeeld, mij te projecteren.
‘Attribution of aggravation’, Bob’s uitleg hierboven is prima en onderscheidt juist het aggravationaspect.
Het blijven hangen van zo’n ding boven een beperkt gebied is zeldzaam maar zeker niet zonder precedent, ook niet in de streek rond Houston. Opnieuw: harde neerslagcijfers bekijken om in te zien hoe uitzonderlijk een situatie is.
Overigens heeft Houston nu alweer de derde ‘500-jaarvloed’ op twee jaar tijd; een blik op de neerslagcijfers van die gebeurtenissen wijst uit dat dit statistisch inderdaad klopt al is 500 jaar natuurlijk nogal arbitrair. Net als duizend jaar. Het gaat om overschrijdingen van meetreeksen die in de orde van een eeuw, waarbij je van de deviatie van een incident een terugkeerperiode kan inschatten die gemakkelijk langer kan zijn dan zo’n reeks. We weten dat juli 2006 de heetste maand in (toen) 300 jaar was, kijken we naar de variabiliteit binnen die 300-jaarrreeks dan kunnen we juli 2006 inschatten als een eens per ca. 5000-jaar gebeurtenis – gegeven geen klimaatverandering. Twee of drie van dit soort incidenten in een decennium en dan weet je de attributie echt wel.
‘En zonder CO2 uitstoot geen Harvey en geen Katrina.’ – moeilijk, maar zeker weten geen Harvey of Katrina die deden wat ze deden. In het geval van Harvey kun je inderdaad betwijfelen of het ding zonder extra CO2 niet gewoon z’n stille dood gestorven was bij Yucatan, precies waar het 48 uur voor landfall op leek (ja, dit was een ongelofelijk snelle ontwikkeling!).
Over het vastlopen van zo’n systeem, ik zei al dat het niet zonder precedent is. In het kader van mijn oude hobby, dynamische meteorologie, heb ik me afgevraagd of de kans op zo’n gebeurtenis groter wordt. Ik ben geneigd daar ‘ja’ op te zeggen. Het gaat om een ten noorden van het systeem gelegen blokkerend hoog en dat type patroon lijkt algemener te worden, niet in het minst door de toegenomen duur van zo’n blokkade. De tot nu toe unieke baan van Sandy was ook indicatief voor dit idee. Het geheel zou veroorzaakt worden door de Arctic Amplification.
LikeLike
Zie ook deze verklaring van het Potsdam Klimaatinstituut:
https://www.pik-potsdam.de/news/in-short/storm-harvey-impacts-worsened-due-to-global-warming
LikeLike
Heren, even voor de goede orde, ik maak onderscheid in:
– extreme neerslag;
– overstroming.
Mijn bijdrage hierboven had uitsluitend betrekking op het onderwerp ‘overstroming’.
Dat die extreme neerslag te maken heeft met de temperatuur van het zeewater (en dus klimaatopwarming) geloof ik wel.
Echter, in hoeverre extreme neerslag leidt tot overstroming, is een ander verhaal. Dan speelt toename verhard oppervlak en bodemdaling wel degelijk een rol.
“Maar, Bert, als je duidelijk wil maken dat risicobeheersing in de VS al decennia weinig prioriteit heeft en dat klimaatverandering maar één van de risicofactoren is die men negeert, dan ben ik het met je eens”.
Mooi, dan zijn we het op dit punt eens. Ook ik ben van mening dat de mogelijke risico’s van klimaatopwarming meegenomen moeten worden in een ‘statewide floodplain management plan to mitigate future flood disasters’, iets waar – volgens FEMA – Texas hopeloos achterloopt.
LikeLike
Bert,
Zoals je eindeloos vaak is verteld: er is niemand hier die beweert dat klimaatverandering de enige allesbepalende factor is voor overstromingsrisico’s. Het is dus ook niet nodig om ons daar steeds weer op te wijzen.
Wel is het volgens mij zo dat de hoeveelheid (intensiteit en duur) neerslag die nu valt in Houston zo extreem is dat dit zonder enig voorbehoud de hoofdoorzaak van de overstroming te noemen is. Dit is een gebeurtenis die zo extreem is dat het nagenoeg onmogelijk is om er afdoende op voorbereid te zijn. Met andere woorden: een goed risicomanagement had de gevolgen misschien minder ernstig gemaakt, maar hat dit onmogelijk kunnen voorkomen.
LikeLike
Beste Bert Amesz,
“Mijn bijdrage hierboven had uitsluitend betrekking op het onderwerp ‘overstroming’.”
De voornaamste oorzaak, de ‘root cause’ van de ramp in Texas ligt echter bij de extreme neerslag en het steeds extremer worden van dergelijke orkanen. Zo schrijven de deskundigen:
en:
Je zegt: “Echter, in hoeverre extreme neerslag leidt tot overstroming“. Nou, in een artikel in Trouw benadrukt ook Frans Klijn van Deltares nog eens dat zélfs Nederland, met zijn vergaande watermanagement, niet in staat zou zijn om dergelijke extremen te verwerken:
Je zegt: “Dan speelt toename verhard oppervlak en bodemdaling wel degelijk een rol.” Ja hoor, dat zal wel degelijk ‘een rol’ spelen. Echter, zelfs met vergaand watermanagement had ook Nederland dergelijke extremen niet kunnen verwerken. Bedenk daarbij dat wat we nu in Texas zien — de toename in ‘water holding capacity’ van orkanen als Harvey — plaatsvindt bij de huidige mondiaal gemiddelde opwarming van ca. +1 °C.
De gevolgen bij +2 °C, laat staan bij +4 of +5 °C zullen navenant groter zijn. Nu al zijn de pogingen om qua adaptatie te anticiperen op de effecten van de huidige +1 °C blijkbaar onvoldoende van de grond gekomen. Dat schept weinig vertrouwen in een strategie van (uitsluitend) “adaptatie”.
LikeLike
De New York Times heeft overigens hun artikelen over Harvey en de situatie in Texas opengesteld ook voor niet-abonnees. Zie o.a.:
LikeLike
Zoals gezegd augustus 29, 2017 om 13:37 was mijn maat vol en heb ik afgewacht waar de aandacht naar toe gaat.
De druppel die mijn maat heeft doen overlopen is de opm. van Klimaatverandering-redacteur Bob Brand dat ik (met de twijfelbrigade) mitigatie zinloos zou vinden. Terwijl ik hierboven in het draadje ondubbelzinnig en letterlijk en bij herhaling het tegendeel hebt gesteld. Bovendien wordt me door Bob Brand die andere kwaal van twijfelbrigadiers aangewreven: adaptatie-exclusivisme. Tja.
Heren, oprechte dank voor alle info en gedachtenwisselingen, het was me een genoegen. Het is me nu genoeg geweest.
LikeLike
Hoi Goff,
Blader eenvoudigweg even terug naar je reacties, waar jouw verhaal over de (maatschappelijke) ‘zinloosheid’ van mitigatie mee begon:
“Mitigatie is een gepasseerd station. Jouw af te wenden +3°C of meer is geen factor om rekening mee te kunnen houden … Het is meteorologisch en maatschappelijk volstrekt onduidelijk wat +1,5°C laat staan + 2°C feitelijk nog teweeg gaat brengen. De essentie is niet, zoals je zegt, dat met mitigatie van human induced oorzaken nog iets te redden valt …”
https://klimaatverandering.wordpress.com/2017/04/28/open-discussie-voorjaar-2017/#comment-21184
Hans Custers kwam in de daaropvolgende reactie met hetzelfde dat ik ook naar voren bracht: “Er lijkt mij toch echt wel een verschil tussen 2°C opwarming of 3°C of meer”, maar dat bleef jij hardnekkig tegenspreken:
“+2°C of +3°C is een fysisch verschil dat maatschappelijk gezien (adaptatie!) irrelevant is.”
https://klimaatverandering.wordpress.com/2017/04/28/open-discussie-voorjaar-2017/#comment-21006 en verder
Daarmee valt de basis weg om aan mitigatie te doen, die immers volgens jou “maatschappelijk irrelevant” is. Dan blijft er uitsluitend “adaptatie” over. We zien nu in Texas hoe succesvol die adaptatie uit blijkt te pakken, bijvoorbeeld in deze foto uit de straten van Houston:
LikeLike
Hi Bob,
Je verwijst naar het begin van de discussie of het gesprek met Goff. Daar zegt hij inderdaad dat mitigatie van 3 naar 2 graden zinloos is. Later zegt hij echter dat mitigatie voor hem numero uno is:
https://klimaatverandering.wordpress.com/2017/04/28/open-discussie-voorjaar-2017/#comment-21060
En dat herhaalt hij daarna nog minstens twee keer. Zoals ik zijn punt over fat tails en black swans interpreteer, wijst hij erop dat ook bij 2 graden nog een (niet precies te bepalen) kans bestaat op sterke ontwrichting en/of ineenstorting van de mondiale beschaving. In dat opzicht zou je met enige goede wil mitigatie van 3 tot 2 graden zinloos kunnen noemen als je doel zou zijn die kans tot nul te reduceren. Daarvoor is het waarschijnlijk inderdaad te laat. Wat niet wegneemt dat die kans reduceren van bv 5% tot 1% volgens mij wel degelijk zin heeft.
LikeLike
Heren,
Tragedies zijn bijna niet te verteren zonder humor. G.J. Smeets, we zijn voornamelijk toeschouwers. We veranderen weinig aan deze Wereld met het intoetsen van knopjes maar het zou jammer zijn als ook dat zinloos lijkt.
(black swan?)
LikeLike
Hallo Lennart,
“Daar zegt hij inderdaad dat mitigatie van 3 naar 2 graden zinloos is. Later zegt hij echter dat mitigatie voor hem numero uno is:
https://klimaatverandering.wordpress.com/2017/04/28/open-discussie-voorjaar-2017/#comment-21060”
Blijkbaar is Goff dan van mening veranderd, namelijk van “zinloos” naar “numero uno”. Dat kan, van mening veranderen.
“Zoals ik zijn punt over fat tails en black swans interpreteer, wijst hij erop dat ook bij 2 graden nog een (niet precies te bepalen) kans bestaat op sterke ontwrichting en/of ineenstorting van de mondiale beschaving.”
Er bestaat altijd een ‘kans’. Het doel van mitigatie, of van welk beleid dan ook, is natuurlijk niet om de kans tot NUL terug te brengen want dat is onmogelijk. Het doel is inderdaad om die kans (of beter gezegd: de risico’s) te verlagen.
LikeLike
‘dat ook bij 2 graden nog een (niet precies te bepalen) kans bestaat op sterke ontwrichting en/of ineenstorting van de mondiale beschaving. ‘ – mijn punt ook, en hier gemaakt.
@Bob, Goff is niet van mening veranderd. En die mening was heel duidelijk, en die kan nu al met feiten worden gestaafd (heb ik toen Syrië al genoemd? Tuurlijk, maar dat was men hier alweer helemaal vergeten).
LikeLike
Het land met de meeste klimaatvluchtelingen, die thans één van de twee grootste groepen Middellandse-zeevluchtelingen genereert, is Bangladesh. Die maakt er op dit moment een heleboel bij. Houston is niet belangrijk, die stad krijgt waar het decennia lang op de knietjes voor gesmeekt heeft.
LikeLike
Hi cRR,
“@Bob, Goff is niet van mening veranderd”
Ik kan toch niet anders constateren. Goff zegt eerst dat het inmiddels (maatschappelijk) “zinloos” zou zijn en vervolgens “numero uno”. Van mening veranderen mag en kan uiteraard.
LikeLike
Het is zinloos om te roepen dat er NU gestopt moet worden met fossiele brandstoffen.
Maar het is wel numero uno om NU te stoppen met fossiele brandstoffen.
Wat hebben de klimaatrevisionisten ons een fijn conundrum bezorgd, hè Bob? Noem ze nou maar een gewoon wat ze zijn en behandel ze daarnaar, okee? Al is het maar om straks het eeuwige ‘we hebben het niet geweten, jullie hebben ons niet gewaarschuwd’ af te grendelen.
LikeLike
During the meanwhile, op het zuidelijke continent: 😉
LikeLike
@cRR Kampen,
Hopen op een enorme ramp doe je maar elders. Reactie verwijderd.
LikeLike
Australië: normale winter.
LikeLike
https://www.theguardian.com/environment/2017/aug/29/how-did-climate-change-worsen-hurricane-harvey#comment-104413403
Dwalend over het internet kwam ik bovenstaande reactie tegen op The Guardian. Het is een reactie onder: ” Is tropical storm Harvey linked to climate change? ”
Ik probeer de essentie even met eigen woorden samen te vatten: Je moet een orkaan niet vergelijken met andere orkanen kwa wind maar met de hoeveelheid regen en energie. Vergefelijk het met een ijsdanser die zijn armen samenvouwt en sneller gaat draaien. Harvey bleef met uitgestrekte armen draaien en veroorzaakte zoveel regen op land dat hij door alle nattigheid op het land instaat was zichzelf te “voeden”. Hij vergelijkt het met een Gremlin.
Heeft hij een punt?
LikeLike
Lieuwe,
Ik ben geen orkaan-expert, maar het lijkt me onzin. Als de neerslag die gevallen is de orkaan weer zou voeden zou dat betekenen dat een groot deel van die neerslag meteen verdampt om hoog in de atmosfeer weer te condenseren, weer te vallen, weer te verdampen, enzovoort. Die verdamping onttrekt dan energie aan het oppervlak, waardoor dat sterk af zou koelen. En de energietoevoer naar de orkaan afneemt.
Boven een (warme) oceaan kan een orkaan meer warmte opnemen omdat het water in beweging wordt gebracht, en er dus ook warmte vanuit de diepte naar boven komt.
Ik betwijfel ook of de levensduur van Harvey heel bijzonder was. Als zo’n storm aan land komt zwakt hij meteen af, maar het duur nog wel enkele dagen tot hij helemaal verdwenen is. Wel belandde Harvey na enkele dagen weer boven de Golf van Mexico, waar het nieuwe energie kon tanken. Dat zal de levensduur wel verlengd hebben. Maar het meest bepalend voor de schade is volgens mij toch dat Harvey boven Texas zo traag bewoog waardoor het daar zo lang extreem bleef regenen. Op sommige plekken schijnt in enkele dagen bijna anderhalve meter te zijn gevallen.
LikeLike
Wel interessant in deze context: een blogpost van Nick Stokes over hoe sterk het wateroppervlak in de Golf van Mexico was afgekoeld na de passage van Harvey.
LikeLike
Hans,
De kans dat je op een compleet nieuw weersfenomeen stuit is klein maar de reactie bleef hangen, vandaar de vraag. Een leek, zoals ik, is snel geïmponeerd.
De hoeveelheid energie die nodig is om de Golf van Mexico (aan de oppervlakte) in een paar dagen af te koelen moet gigantisch zijn.
LikeLike
https://theoutline.com/post/2202/climate-change-denial-should-be-a-crime?utm_content=buffer39da9&utm_medium=social&utm_source=facebook.com&utm_campaign=buffer
De wetgeving in Nederland behoeft slechts een kleine uitbreiding naast het verbod op verspreiding van nationaal-socialistisch gedachtengoed.
Hans Custers, probeer te blijven wegkijken van Irma, want confrontatie is niet leuk, zeker als iemand je met al die spoilers pest!
LikeLike
Hallo Hamburg3,
“Vergefelijk het met een ijsdanser die zijn armen samenvouwt en sneller gaat draaien. Harvey bleef met uitgestrekte armen draaien en veroorzaakte zoveel regen op land dat hij door alle nattigheid op het land instaat was zichzelf te “voeden”.”
Hm… Net zoals Hans al zegt lijkt me dat niet juist.
De dynamiek van een ‘hurricane’ is totaal verschillend boven zee of boven land. De hoge zeewater-temperaturen in de Golf van Mexico zijn verantwoordelijk voor de verdamping van extra water en voor de accumulatie van energie in de orkaan. Boven land verliest de orkaan dit water en komt de (extra) latente warmte weer vrij, door condensatie bovenin de ‘heat engine’ die de orkaan in feite is. Er zijn m.i. drie klimaat-gerelateerde factoren die bij *kunnen* dragen aan de schade door de orkaan:
1) extra verdamping en dus meer extreme neerslag door de hoge oppervlakte-temperaturen van het zeewater;
2) de hoge zeewaterstanden voor de kust van de Golf van Mexico (waar de zeespiegelstijging nu ca. 60 cm. per eeuw bedraagt);
3) mogelijk (!) een tendens voor orkanen om méér dan voorheen op dezelfde plek te blijven liggen (door een meer zuidelijke ligging van een bochtiger straalstroom).
Die derde factor is hoogst speculatief, er wordt nu geleidelijk wel meer over gepubliceerd. In principe zou klimaatverandering betekenen:
– minder (!) orkanen;
– maar wel heviger door o.a. extra neerslag.
LikeLike
Lieuwe,
Je twijfelde in elk geval genoeg over dat verhaal om het hier nog even te checken. Je onzindetector lijkt goed te werken.
Ik vond bij NASA nog een video die het afkoelend effect dat orkaan Katrina in 2005 had in de Golf van Mexico laat zien.
Ik zit me ondertussen wel af te vragen of die afkoeling alleen het gevolg is van onttrekking van warmte door de orkaan, of dat het “omroeren” van de zee, waardoor kouder en dieper water naar boven komt ook meespeelt. NASA noemt de warmte-onttrekking, dus dat zal in elk geval een belangrijke factor zijn.
cRR Kampen,
Dat ik je vraag om je toon te matigen heeft niks met wegkijken te maken.
LikeLike
@cRR Kampen,
Reactie verwijderd, vanwege de belachelijke opvatting die je aan me toeschrijft.
En je hebt hier helemaal niks te eisen. Dit is ons blog, niet het jouwe. Jij bent hier te gast en daar heb je je maar naar te gedragen.
LikeLike
Ik eis de bestraffing en preventie van misdaadvormen die MIJN planeet vernietigen. Zoals gezegd: dit is niet onderhandelbaar. En of de misdaad binnen of buiten, van binnen of van buiten een private of publieke ruimte geschiedt doet er helemaal niet toe.
Dus als ik bij ’n huis naar binnen kijk en ik zie misdadig werk in uitvoering dan schop ik gewoon de deur in en annexeer de plaats.
Dus:
Noem klimaatrevisionisme wat het is: misdadig, en behandel het en degenen die het verspreiden daarnaar.
LikeLike
Beste Remko,
De discussie over de strafbaarheid van klimaatbedrog en -nalatigheid probeerde je m.i. terecht al eerder aan te zwengelen. Toen heb ik je ook gevraagd hoe je dat juridisch preciezer zou kunnen onderbouwen:
https://klimaatverandering.wordpress.com/2017/06/01/klacht-climategate-groene-rekenkamer-nos-berichtgeving-klimaatverandering/#comment-20368
Volgens mij heb je daar nog niet op gereageerd. Nu link je hierboven een artikel van Brian Merchant over de mogelijk strafbare nalatigheid van bestuurders in Texas n.a.v. de schade en slachtoffers door Harvey:
https://theoutline.com/post/2202/climate-change-denial-should-be-a-crime
Hij zegt volgens mij terecht:
“Scientists knew a disaster like Harvey was coming. Those in power who refused to listen — who refused to use the best available data to do their jobs of protecting their constituents from disaster — should be held accountable… it’s high time to start taking this pointed refusal to prepare, this refusal to observe the basic tenets of science seriously — and call it what it is: Negligence. Criminal negligence, even.”
In 2014 schreef Lawrence Torcello dat ook klimaatbedrog een vorm van strafbare nalatigheid is:
https://theconversation.com/is-misinformation-about-the-climate-criminally-negligent-23111
“We have good reason to consider the funding of climate denial to be criminally and morally negligent. The charge of criminal and moral negligence ought to extend to all activities of the climate deniers who receive funding as part of a sustained campaign to undermine the public’s understanding of scientific consensus.”
Ik weet niet of dat juridisch de juiste benaming is, maar of het nu nalatigheid is of bedrog, jij vindt blijkbaar dat met klimaatbedriegers als Labohm ook Bart, Hans, Bob en Jos aangeklaagd moeten worden wegens (ruimte bieden aan) het misdrijf “klimaatrevisionisme”, als vorm van strafbare nalatigheid?
Zoals ik je in juni ook al vroeg: onder welk artikel uit het Wetboek van Strafrecht valt dat misdrijf? Of moet dat artikel nog toegevoegd worden?
Als ik als niet-jurist in dat wetboek kijk, zie ik dat bv artikel 328bis onder titel XXV “Bedrog” zegt:
http://maxius.nl/wetboek-van-strafrecht/artikel328bis
“Hij die, om het handels- of bedrijfsdebiet van zichzelf of van een ander te vestigen, te behouden of uit te breiden, enige bedrieglijke handeling pleegt tot misleiding van het publiek of van een bepaald persoon, wordt, indien daaruit enig nadeel voor concurrenten van hem of van die ander kan ontstaan, als schuldig aan oneerlijke mededinging, gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste een jaar of geldboete van de vijfde categorie.”
Dat zou misschien van toepassing kunnen zijn op Labohm en de fossiele industrie? Op dit blog wordt de misleidende informatie van Labohm e.a. zoveel mogelijk blootgelegd, dus dat lijkt me dan juist het tegenovergestelde van een vorm van bedrog, maar juist het aan het licht brengen daarvan.
Is dan wellicht sprake van schuld door nalatigheid? Wikipedia zegt daarover onder meer:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Schuld_(strafrecht)
“De meeste misdrijven in het Nederlandse strafrecht kennen als delictsbestanddeel een vorm van opzet. Er zijn verschillende opzetvormen. Doorgaans wordt daarbinnen een onderscheid gemaakt tussen opzet en culpa. Wanneer bijvoorbeeld ‘schuld’ in een delictsomschrijving genoemd staat wordt culpa bedoeld. Dit moet onderscheiden worden van schuld als element (schuld in de zin van verwijtbaarheid) welke een andere inhoud heeft. Culpa vereist een zekere mate van onvoorzichtigheid, nalatigheid of gebrek aan voorzorg. Kenmerkend in gevallen van culpa is dat een verdachte niet willens en wetens de verboden handeling heeft gepleegd. Hij heeft het niet gewild, maar is onvoorzichtig geweest waardoor de verboden handeling tot stand is gekomen. Bij beoordeling van culpa door de rechter moet altijd worden vastgesteld of een verdachte inderdaad onvoorzichtig heeft gehandeld doordat hij niet aan een norm heeft voldaan. Die norm staat doorgaans niet in de delictsomschrijving, maar zal voor culpa wel moeten worden vastgesteld. Voor het aannemen van culpa is culpa levis onvoldoende. Culpa levis houdt in dat iemand niet zoveel wist als de meest nadenkende, de kundigste en de voorzichtigste mens. Om culpa aan te kunnen tonen, moet sprake zijn van culpa lata: men dacht minder na, wist minder of was minder beleidsvol dan de mens in het algemeen.”
Als ik het goed begrijp, lijkt dit op wat in de VS onder ‘criminal negligence’ verstaan wordt.
Torcello zegt verder:
“scientists have an ethical obligation to communicate their findings as clearly as possible to the public when such findings are relevant to public policy. Likewise, I believe that scientists have the corollary obligation to correct public misinformation as visibly and unequivocally as possible.”
Hij verwijst dan naar een artikel van hem in Public Affairs Quarterly (2011), waarin hij concludeert:
https://philpapers.org/rec/TORTEO-2
“Scientific questions do not belong in the category of things that can be settled by general public debate. Nevertheless, our private comprehensive doctrines can influence the way we interpret scientific data, thus compounding the problems associated with cognitive asymmetries, with implications for public debate and subsequent public policy decisions. In matters such as global warming, cognitive asymmetries (informed by private comprehensive doctrines), when mixed into the public sphere, can have far reaching consequences on the health and well-being of their possessors and of others… it is imperative upon educators, journalists, politicians and all those with greater access to the public forum to condemn, factually and ethically, pseudoskeptical assertions without equivocation whenever they are voiced in the realm public of affairs.”
Wat jij daar volgens mij aan toevoegt, is dat degenen die pseudosceptische beweringen doen niet alleen weersproken moeten worden, maar in staat van beschuldiging gesteld. De vraag die ik jou daarbij stel is: op welke juridische grond precies/ongeveer? Of moet die grond daarvoor eerst nog rijp gemaakt worden?
LikeLike
Nog een korte aanvulling: bovendien lijk je ook te zeggen dat wie de pseudoscepticus niet in staat van beschuldiging stelt, zelf medeplichtig is aan pseudoscepsis c.q. klimaatrevisionisme, en daarmee nalatig. Ook daarbij is mijn vraag: op welke rechtsgrond dan precies/ongeveer? Of moet die grond nog geschikt gemaakt worden om zo’n aanklacht te kunnen onderbouwen?
LikeLike
Torcello heeft het ook over medeplichtigheid, maar vooralsnog vooral in morele zin, lijkt het:
“There are subjects (e.g. climate change) of settled scientific consensus with clear social and global implications. If one does not fully understand the facts of scientific consensus on such topics, then those facts may be studied. It should not be objected that such study requires technical education beyond the practical reach of most, for there are professional researchers and teachers with relevant expertise, willingness, and the pedagogical ability to make consensus in science—and the reasons for consensus—understandable to the lay person. The moral importance of getting facts right on matters with extreme social and global ramifications (such as climate change) cannot be overstated. Thus, for a non-expert to insist doggedly on a contrarian view regarding such topics is evidentially and morally irresponsible. In cases like these, the obstinate public promotion of beliefs contrary to established scientific consensus by non-experts, and especially in the context of political advocacy, is morally condemnable. Such cases display a morally reckless and unjustified level of anti-intellectual (or at times pseudo-intellectual) cynicism, which identifiably harms society. This is so because the growing public ignorance on climate change results in diminished collective action. Indeed, in our example of climate change, this relative complicity has been the case for three decades.”
LikeLike
Volgens Torcello betekent een morele veroordeling niet per se dat ook een juridische veroordeling moet volgen:
“I have not proposed that making pseudoskeptical claims in public policy debates ought to carry an official penalty, any more than straightforwardly arguing from comprehensive religious doctrines ought to carry an official penalty. To enforce such prohibitions would indeed amount to censorship… I have argued that making pseudoskeptical claims in public policy discussions is morally condemnable. However, even this is not a call for censorship of free speech. It remains the case that one should have the freedom to say many things that nevertheless ought to be morally condemned.”
LikeLike
Bob Brand,
Bedankt voor de reactie, mag ik als leek zo eigenwijs zijn om een kleine toevoeging te maken? Volgens NOAA. zijn er wel aanwijzingen dat in de Atlantische oceaan een toename is van orkanen. Er is dus verschil tussen wereldwijd en plaatselijk. Slecht nieuws voor de mensen in Texas.
Lieuwe
LikeLike
Hallo Lieuwe,
Ja, datzelfde model geeft echter aan dat later in de 21e eeuw, als gevolg van de klimaatverandering:
Zie onder kopje 2.C van een overzicht dat het NOAA Geophysical Fluid Dynamics Laboratory de afgelopen week on-line gezet heeft:
Dat het aantal orkanen (licht) af zou gaan nemen betekent echter NIET dat daarmee het aantal orkanen in de zwaarste categorie afneemt. Een geringer aantal orkanen maar wél heviger (grotere Power Dissipation Index) kan immers betekenen dat:
— het aantal in de zwaarste categorie juist toe kan nemen!
NOAA brengt het als volgt onder woorden:
Zie de bovengenoemde NOAA pagina en ook dit filmpje uit 2015 over prof. Kerry Emanuel van MIT:
LikeLike
LikeLike
” Toen heb ik je ook gevraagd hoe je dat juridisch preciezer zou kunnen onderbouwen:” – grondslag van de wetgeving is er al. Klimaatrevisionisme behandelen en bestraffen als nazipropaganda/antisemitisme/haatzaaiend islamisme. Klimaatrevisionisten behandelen en bestraffen als idem, hoewel het van mij een stuk harder mag omdat er zoveel op het spel staat.
Blogs zoals deze kunnen in voorbereiding op het ontwerpen van een wetje alvast hiermee beginnen.
Oefen maar eens met Bert Amesz. Wil ik ook wel doen, hoor.
LikeLike
En, Lennart, het gaat hier niet om een ‘morele veroordeling’. Klimaatrevisionisme is een misdrijf die slachtoffers maakt in klassen en van een omvang dat je van het ondersteunen van genocide kunt spreken. Klimaatrevisionisme is extreem moorddadig. Inderdaad, niks minder dan dat.
LikeLike
LikeLike
Remko, dank voor de toelichting. Misschien kan een proefproces meer duidelijkheid geven. Diverse proefprocessen lijken voor de deur te staan, hoewel nog niet meteen die waar jij voor pleit:
http://news.trust.org/item/20170905173717-68rcn/
LikeLike
https://www.windy.com/?23.322,-53.525,4
Ongelofelijk, hoe je tegenwoordig alles kunt volgen.
LikeLike
@cRR Kampen | september 6, 2017 om 13:38 |
“Klimaatrevisionisme is extreem moorddadig. Inderdaad, niks minder dan dat.”
Dat laat alles of niets tot de verbeelding over.
Ik vraag mij wel af wat te doen met mensen die weigeren mitigatieoplossingen toe te passen die wel leiden tot een substantiële vermindering van de CO2-uitstoot zonder ontwrichting van de samenleving.
Hoe zou je die willen kwalificeren en vervolgen?
LikeLike
Boels: zelfde manier als wasmiddelfabrikanten die teveel fosfaat in hun middel stoppen, of ongediertebestrijders die verboden middelen inzetten (fipronyl) enzovoort. Moedwillig blijven vervuilen is natuurlijk allang strafbaar, ook die wetgeving ligt klaar.
LikeLike
Lennart, mbt die proefprocessen kun je ook dat van Mann bekijken. En bepaalde zaken die tegen Exxon lopen lijken al aardig wat op mijn idee erover.
Ik weet ook wel dat dit juridisch niet even over ’n nachtje slapen heen geïmplementeerd is, maar het moet nu wel heel snel gebeuren. Want echt waar, anders krijgen we straks lynchpartijen en dat is dan nog het minste van de rampspoed die eraan komt.
LikeLike
@cRR Kampen | september 7, 2017 om 11:08 |
Ik doelde op het klimaatbeleid in NL dat heel bewust stoelt op “hernieuwbaar”.
Iedereen met een beetje technische kennis zou kunnen weten dat daarmee de CO2-uitstoot niet substantieel kan worden verminderd.
Is het ontkennen van dat falen naar jouw mening ook strafbaar en vergelijkbaar aan “klimaatrevisionisme”?
LikeLike
Boels – Het klimaatbeleid van Nederland dient inderdaad met zware sancties tegen Nederland bestraft te worden. Dit beleid is immers moorddadig voor andere landen in de wereld én voor de Nederlandse bevolking zelf (we gaan gewoon uit van de rivieroverstromingen, natuurlijk). Zie ook de Urgenda-zaak.
Dus: exportverbod van olie en gas aan NL opleggen. Winverbod van olie en gas aan Shell opleggen, plus aan de buitenlandse bedrijven zoals Exxon aan wie wij gedeelten van onze landsbodem voor een habbekrats verkocht hebben.
Allicht, Boels.
Ik moest wel even je ietwat verwarde vraagstelling repareren, maar dat vind ik niet erg om even voor je te doen.
LikeLike
@cRR Kampen
Willens en wetens “hernieuwbaar” (zoals zonne- en windenergie) voorstaan is dus volgens jou niet strafbaar?
Ondanks dat het de CO2-uitstoot aantoonbaar niet substantieel kan terugdringen?
Gewoon voor de duidelijkheid.
LikeLike
Beste Boels,
Het is je al vele malen uitgelegd dat dit onzin is:
“Iedereen met een beetje technische kennis zou kunnen weten dat daarmee de CO2-uitstoot niet substantieel kan worden verminderd.”
Iedereen met technische kennis, zoals bijvoorbeeld Energieonderzoek Centrum Nederland, TU Delft, TU Eindhoven, TNO, KEMA etc. beseft dat je o.a. met hernieuwbare bronnen (zoals wind, zon, geothermie, biomassa, getijdenenergie, etc.) wel degelijk CO2-emissies substantieel kan verminderen.
Lees daarover dit blogstuk + de discussie daaronder, zodat we niet alles voor de 100.000ste keer hoeven te herhalen:
Windenergie zorgt wel degelijk voor vermindering CO2 uitstoot
Windenergie spaart inzet ven (al bestaande) PIEK en MIDDELLAST-centrales uit, waardoor er minder aardgas verstookt wordt en er minder CO2 uitgestoten wordt.
Windenergie is (nu) géén vervanging voor de ca. 60% ‘base load’ in ons land (i.t.t. de piek- en middellast), maar dat claimt dan ook niemand.
LikeLike
@Bob Brand | september 7, 2017 om 18:49 |
Daar wil ik het best nog wel over hebben (zie de ommekeer in de BRD), maar mijn vraag ging daar niet over.
LikeLike
Er is geen “ommekeer” in Duitsland, de Energiewende wordt gewoon voortgezet en zelfs geïntensiveerd:
http://www.tagesspiegel.de/wirtschaft/forderung-der-kanzlerin-mehr-tempo-bei-der-energiewende/19711358.html
Het is denkbaar dat men in Duitsland terugkomt op één onderdeel van de Energiewende, namelijk de ‘Atomausstieg’. Dat is dan echter om de oude bruinkoolcentrales te vervangen (‘baseload’) en juist niet om (meer) wind- en zonne-energie te vervangen.
LikeLike
Het land met de meeste klimaatvluchtelingen staat nu voor de helft aka vijftig procent onder water. Bangladesh.
LikeLike
LikeLike
Mark Hertsgaard in The Nation:
https://www.thenation.com/article/climate-denialism-is-literally-killing-us/
‘When the president announced in June that he was withdrawing the United States from the Paris climate accord, I wrote in The Nation: “To refuse to act against global warming is to condemn thousands of people to death and suffering today and millions more tomorrow. This is murder, even if Trump’s willful ignorance of climate science prevents him from seeing it.” That judgment grows more apt with each passing day we don’t reverse course. Knowing what we know in 2017, expanding fossil-fuel production is like Big Tobacco continuing to addict people to its cancer sticks: technically legal but, in effect, premeditated murder.
It is past time to call out Trump and all climate deniers for this crime against humanity. No more treating climate denial like an honest difference of opinion. When top tobacco executives swore to Congress that nicotine wasn’t addictive, their assertion, though laughable, did not make it true. Forty-six state attorneys general forced those companies to pay at least $206 billion for their wickedness. Now, the individuals and institutions pushing climate denial must be called out with even greater vigor: in newspaper columns, on TV and radio talk shows, in town halls, at the ballot box, and by consumer boycotts, legal investigations, shareholder resolutions, street protests, and more.’
LikeLike
Gister las ik in mijn krant weer een artikel van Martin Sommer. Hij schreef dat windmolens vreemde apparaten zijn omdat ze steeds groter worden, terwijl de meest moderne apparaten juist kleiner worden. Hij heeft een punt want het waait op sommerge (no pun inpendeded) zo hard dat je waarschijnlijk met kleinere windmolens ook heel veel energie kunt opwekken. De toekomst voor piepkleine (hightech windmolens) ligt ergens in de Cariben!
LikeLike
Hallo Lieuwe,
“Hij schreef dat windmolens vreemde apparaten zijn omdat ze steeds groter worden, terwijl de meest moderne apparaten juist kleiner worden.”
Een nogal onnozele opmerking van Sommer. Het vermogen dat een windturbine levert neemt toe met het KWADRAAT van de diameter van de rotor:
P = 0.5 * ρ * pi * R2 * v3
waar ρ staat voor de luchtdichtheid, pi is de bekende 3.14, R is de straal van de bladen van de windturbine en v is de windsnelheid.
Dus bij 2 maal de diameter van de rotor haal je 4 maal zoveel vermogen uit de windstroom en bij 4 x de diameter zelfs 16 x zoveel vermogen. Daardoor is het VEEL efficiënter om grote windmolens te bouwen: bijvoorbeeld 16 x zoveel opbrengst, terwijl de kosten van de generator en de mast juist schalen met de 4 x grotere diameter.
Wil je efficiënt gebruik maken van het beschikbare oppervlak, de materialen, arbeidskosten én de kinetische energie in de verplaatsing van de lucht, dan dien je de windturbines zo groot mogelijk te bouwen.
Opgewekt vermogen windturbines schaalt met KWADRAAT v.d. rotordiameter en de kosten slechts lineair. Vandaar: grotere turbines.
LikeLike
Het is ook de reden dat kleine stuwdammetjes niet zo bijster efficiënt werken. 🙂 Stuwdammen en waterkrachtcentrales bouw je bij voorkeur ook zo groot mogelijk.
LikeLike
Als ik hier uit het raam kijk zie ik allerlei historische schepen liggen. Die zijn piepklein vergeleken met wat er tegenwoordig vaart op zee en de binnenwateren. Als ik Sommer moet geloven holt de technologie in de scheepvaart al eeuwen achteruit.
LikeLike
Terecht blogstuk van Henri Bontenbal:
Bekijken op Medium.com
LikeLike
Dus beste Martin,
Doe. Eens. Je. Huiswerk. (Henri Bontenbal)
Die Henri weet het veel beter te verwoorden dan ondergetekende, laat op de avond in het vrije weekend.
https://dezwijger.nl/programma/klimaatverandering-in-de-media?utm_source=Mailinglist+Pakhuis+de+Zwijger&utm_campaign=dec7083ce4-AB_OneWorld10_KlimaatveranderingInDeMedia&utm_medium=email&utm_term=0_05339a30a3-dec7083ce4-83786493&ct=t(AB_OneWorld10_KlimaatveranderingInDeMedia)
LikeLike
FairWater stelde elders het volgende:
“Zo was eerst ook iedereen ervan overtuigd dat de aarde plat was, dat de eerste trein veel te snel reed, dat vliegen nooit mogelijk was, dat veiligheidsgordels niet nodig waren, dat handen wassen bij operaties niet nodig was, etc. Allemaal wetenschappers die het uiteindelijk bij het verkeerde eind hadden.”
Nou weet ik niet waar FairWater vandaan haalt dat wetenschappers dachten dat de aarde plat was, maar al meer dan 2000 jaar geleden wist Eratosthenes dat de aarde rond was, anders had hij nooit de omtrek van de aarde berekend. De angst voor de snelheid van de eerste treinen kwam naar mijn weten ook al niet van wetenschappers.
Het zijn bovendien drogredenen, want als je er zo overtuigd van bent dat de wetenschappers het allemaal wel eens aan het verkeerde eind kunnen hebben, durf je helemaal niets meer. Want stel je toch eens voor de wetenschappers het fout hebben, en de zwaartekracht zomaar, poef, kan verdwijnen. Dan vlieg je zomaar de lucht in en kom je niet meer naar beneden als je springt! En die computer van je, die is misschien wel aan het nadenken hoe die je een hele vervelende ziekte kan gaan geven, want dat kan (die rare wetenschappers zeggen wel van niet, maar je weet het niet, hè, er zijn al zoveel wetenschappers die het uiteindelijk bij het verkeerde eind hadden).
En zo kan ik nog wel even doorgaan. Om maar even bij het vorige draadje terug te komen: die aerosolen zijn misschien wel fantastisch goed om in te ademen. Wat weten die wetenschappers nu? Ze hebben het allemaal wel eens eerder verkeerd gehad!
LikeLike
Heren heren, relax, ik ga me werkelijk afvragen of het wel goed met u gaat!
Ik rol van verbazing bijna van mijn stoel, waar gaat het om? Lange tenen, of eksterogen?
Als je even een paar kritische kanttekenigen maakt in het blog over aerosols en daarbij in die context twijfels uit over het nut van de wel erg dure CO2 campagne, wordt je meteen op een uiterst felle toon voor alles en nog wat uitgemaakt. Elders op dit blog lees ik dat weldenkende en bezorgde mensen die het toevallig niet met u eens zijn als facsiten worden afgeschilderd die moeten worden vastgezet???
Ik denk dat de wetenschappelijke en beschaafde toon nu wel erg ver weg is, wat natuurlijk nogal te denken geeft over het gehalte van de andere statements van deze CO2 believers. U mag van mij alles geloven, maar deze agressieve manier van reageren doet uw case geen goed, en geeft te denken. Laten we het gewoon beleefd bij de feiten houden graag, OK?
Straks moeten mensen die gewoon opheldering willen (maar die niet krijgen) nog om special bescherming vragen omdat men wat vragen stelt omdat het “bewijs” niet voor iedereen overtuigend is en het dus niet zeker is dat het geld dat we met zijn allen (ook mijn belasting) hieraan uitgeven wel zo goed besteed is aan de CO2 beperking.
Geen enkel weldenkend bedrijf zou met zo weinig bewijs een cent investeren in CO2 beperking, al helemaal niet als de “bewijzen” daarvoor zo vaag zijn en je daardoor gewoon ergens voelt dat er “iets” niet helemaal OK is. Maar als het politiek wordt over hoe we onze belasting uitgeven, geldt ineens een andere “waarheid” en dan kan en mag alles, want het wordt “emotional” en “politiek”.
Waar het in feite ECHT om gaat is het volgende: we zijn het er allemaal (zeg maar gerust 99,99%) over eens en bezorgd dat de wereld nu wat opwarmt, en dat een van de oorzaken is door human activities. Da’s logisch, want we stoken met zijn allen best wat fossil energy op, afgezien van bosbranden en vulkanen (ook op de oceaan voer, etc. en die energie moet toch ergens blijven. En ook dat we eigenlijk de mate van opwarming en gevolgen van de opwarming nog seeds niet goed in beeld hebben en dat we dus serieus meer onderzoek moeten doen en niet een op angst gebaseerde dramatische campagne over de bevolking moeten uitstorten welke erg veel geld kost.
Angst is een slechte raadgever, iedereen begint meteen te rennen en het gezonde verstand en echte wetenschap is dan ver te zoeken.
So far so good. Maar de echte vragen die je daarbij moet stellen is:
1. Hoeveel van de opwarming komt echt door de mens?
2. Hoeveel daarvan wordt bewezen veroorzaakt door CO2?
3. Wat kunnen we daar effectief aan doen?
4. Wat gaat dat kosten?
5. Welke afwegingen moeten we daarbij maken? Geld wat je in CO2 bestrijding stopt, kan je niet aan andere goede doelen uitgeven, dus je wilt wel echte resultaten.
We kunnen onze centen maar een maal uitgeven en ik wil graag voor pleiten dat we dat dus uiterst zorgvuldig moeten doen.
Het is een zeer serieuze zaak, daarom verbaas ik me dan ook over het dat men pretendeert nu al alles te weten en alle publieke pijlen gemakshalve richt op CO2. Daarbij komt ook dat ik me verbaas over het nogal “bashy” karakter van de reacties tegen mensen die gewoon vragen om meer informatie, omdat men de huidige info niet eenduidig en voldoende vind.
Ik heb nog even op Google gekeken wat daar te vinden is, en hier wat links neergezet, en daaruit komt toch een heel ander beeld naar voren.
In kort, uit de onderstaande links blijkt duidelijk aan dat wat we ook doen aan human CO2 vermindering, er geen enkel bewijs is dat daardoor de opwarming significant vermindert.
Bv wat men in Australië ervan vindt (schrik niet!!)
En in de USA en over die 95% agreement.
en:
http://climaterealists.org.nz/node/601
Hieronder een stukje uit de bovenstaande link, dat is een serieus verhaal, in tegenstelling tot de in mijn ogen nogal kort door de bocht bewijs wat ik op de blogs hier lees en men steeds maar verwijst naar die 95%.
Het feit dat “toevallig?” de temperatuur onlangs even paralel loopt met de CO2 is helaas geen bewijs: Zo is er ook een correlatie tussen de consumptie van ijs en mensen die verdrinken, maar daarvoor gaan we toch niet de ijsverkoop aan banden leggen? Met andere woorden, correlatie alleen is geen bewijs. Sorry. In de in het verleden was de CO2 / temperature relatie vaak net andersom, maar dat neemt men dus niet mee voor het gemak, dus men doet wel degelijk aan data picking. Conclusie, er moet er toch ergens een andere, meer dominante oorzaak zijn dan CO2 alleen. Laten we die dan beter in beeld brengen, daar kan niemand toch tegen zijn?
Hieronder een meer wetenschappelijke verhandeling over opwarming en CO2, daar ga ik dan maar vanuit.
So what are the key players in ‘Climate Change’? The major driver is the sun. Warming depends on the sun. Cooling is due to the lack of sun’s energy. Radiant energy enters the earth’s atmosphere – air (on a dry basis) that mainly consists of nitrogen 78.08% and oxygen 20.94%. Of the 0.98% remaining, 0.934% (almost all) is the inert gas argon. Carbon dioxide CO2 is a trace. It is less than 400ppm (parts per million) or 0.04%. Surprisingly, less than a fifth of that is man-made CO2 (0.008% of the total), and that is only since the beginning of the industrial era and the rapid increase in world population.
What is the next major constituent of air apart from oxygen and nitrogen? Water: as a vapour, a condensed liquid, or ice crystals. The atmosphere is comprised of about 1-3% water vapour [At 200C and 100% humidity there is 0.015kg water/kg air or 1.5%: at 50% Humidity, 0.008kg water/kg air or 0.8%: and in warmer climate at say 300C, 100% humidity, 0.028kg water/kg air or 2.8%].
Water vapour condenses to form clouds and it is by far the most abundant and significant of the greenhouse gases. Water accounts for about 95% of the greenhouse effect.
Ik wens u een goede nachtrust!
@:) cheers
PS, en oh ja, ik weet van de tax op aerosols etc. en dat is prima, wat ik daarover probeerde te zeggen is dat ik blij ben dat ook daarvoor weer wat aandacht komt, omdat de laatste 10 jaar vooral alle aandacht ging naar CO2, meer niet, maar ook daarover wordt je dan meteen heftig aangevallen, jammer hoor dat men op deze wijze discussieert hier…
Overigens, als je wat doorzoekt over de invloed van aerosolen blijkt dat er inderdaad positieve en negatieve gevolgen zijn, die elkaar soms meer en minder uitbalanceren, maar dat er wel consensus is dat daardoor de condensatie toeneemt en daardoor meer wolken en meer regen en wellicht ook meer sneeuw en aangroei van het antarctische ijs dat daardoor dikker wordt, ook al smelt het hier en daar af aan de randen.
Nogmaals, ik ben geen klimaat specialist, maar ik kan wel gewoon lezen wat erover geschreven wordt en dat is nogal verschillend, waarbij ik vaststel dat het CO2 kamp niet echt overtuigend overkomt en daarbij ook nog eens duidelijke commerciële eigen belangen heeft, dus dat geeft te denken. Ik denk samenwerking en luisteren naar de verschillende standpunten meer productive is dan elkaar zwartmaken en bashen zoals ik hier dus helaas moet ervaren.
LikeLike
FairWater,
Drieweg katalysators in auto’s, schonere industrie en het vervangen van kolenkachels door gas heeft er voor gezorgd dat er nu veel minder aerosolen in de lucht zweven. Eigenlijk zijn er alleen maar positieve effecten.
De lucht werd schoner, het leefklimaat werd beter en het aantal kettingbotsingen in de mist nam af (Nederland).
Of de inspanningen in Europa effect hebben op antarctisch ijs door de wat schonere lucht hier lijkt vergezocht. Waar wij iets schoner zijn geworden zijn andere delen van de wereld smeriger geworden.
Ik ben net als jij een leek maar heb begrepen dat CO2 zich veel makkelijker verspreid door de atmosfeer dan stofdeeltjes. Waar een grote concentratie aerosolen het weer en leefklimaat vooral regionaal beïnvloed is CO2 een globaal probleem. CO2 blijft hangen, het regent niet uit. Ik ken hier bovendien weinig mensen met lange tenen en eksterogen.
LikeLike
Fairwater,
Jij vraagt niet om opheldering, jij beweert op hoge toon dat een hele tak van wetenschap het fallikant verkeerd heeft en strooit met complottheorien om jouw afkeer van de wetenschap en van klimaatbeleid (want daar is het natuurlijk om te doen) voor jezelf te rationaliseren.
Je hebt je punt gemaakt: jij moet niets van wetenschap hebben. Ok, da’s fijn om te weten. Maar we hanteren wel wat elementaire fatsoenregels op dit blog, te vinden op https://klimaatverandering.wordpress.com/spelregels/. Kijk daar aub even naar voordat je weer in beledigende herhaling valt.
Als je iets nieuws te melden hebt of een serieuze vraag hebt kun je dat natuurlijk hier laten weten. Maar meer herhalingen van hetzelfde zullen vanaf nu worden verwijderd. Er zijn genoeg andere plaatsen op het web waar je zoveel je wilt op de wetenschap kunt afgeven, maar dit is er daar niet één van.
LikeLike
Beste Fairwater,
“… wordt je meteen op een uiterst felle toon voor alles en nog wat uitgemaakt.”
Integendeel, je werd héél beleefd aangesproken met “Beste Fairwater”. Vervolgens legt men puntsgewijs uit waar je misvattingen op berusten en illustreert men dit aan de hand van het voorbeeld dat er JUIST in aërosolen (in de emissierechten voor stoffen die extra aërosolen veroorzaken) een levendige handel bestaat.
Ook is je al uitgelegd dat “de Aarde is plat” en overigens ook “de Aarde staat in het middelpunt van het heelal” NIET verkondigd werd door de wetenschap maar door de kerk. Het is de wetenschap die – bij monde van Galileï, Copernicus en Kepler – daar verandering in bracht. In deze tijd is de aloude opvatting dat de mens géén invloed (of verwaarloosbare invloed) zou hebben op het klimaat opnieuw bij de gevestigde belangen te vinden, zoals bij conservatieve Christenen in de VS en bij fossiele multinationals en degenen wiens belangen en/of ideologie daarmee verweven zijn.
“Straks moeten mensen die gewoon opheldering willen (maar die niet krijgen) …”
Je hebt wel degelijk keurig en onderbouwd opheldering gekregen.
De gevraagde opheldering kan je ook krijgen door eerdere blogstukken te gaan lezen. We schrijven die tenslotte niet voor niets, alles dat je noemt is allang besproken in deze artikelen. Ik kan je met name aanraden (lees s.v.p. ook de daar aangehaalde referenties):
Toename van CO2 versterkt het broeikaseffect
Spencer’s Grafiekengoochelarij
De temperatuur op aarde tijdens de afgelopen 2 miljoen jaar
Kip-en-ei bij CO2 en de temperatuur
Nieuw onderzoek maakt lage klimaatgevoeligheid minder waarschijnlijk
Recordwarmte op de aarde ondanks een koude zon
FAQ Oceaanverzuring
Een warme en zure toekomst?
Bovenaan het blog staat ‘LINKS’ en als je daarop klikt: ‘Archief: chronologisch’. Daar kan je alle blogstukken met opheldering lezen, voorlopig kan je wel even vooruit.
Tot zover dan maar, keep smiling!
😃 cheers en prettig weekend
LikeLike
Beste Fairwater:
als je zegt dat men “de publieke pijlen gemakshalve richt op CO2” heb je in feite gelijk. Minder goed geinformeerde mensen hebben in de publieke media het woordje CO2 opgepikt en maken daaruit op dat de wetenschap het dus uitsluitend en alleen over CO2 heeft. Omdat je het in je reacties eigenlijk ook alleen daarover hebt, vrees ik dat je dezelfde fout maakt. Dat is je niet aan te rekenen – totdat je er natuurlijk op ben geattendeerd (bij deze) en de raad hebt gekregen je tot de wetenschappelijke literatuur te wenden in plaats van tot de vaak slecht geinformeerde pers. Dan zul je zien dat CO2 slechts een van de vele factoren is waarover men zich m.b.t. AGW zorgen maakt.
Een tweede fout die je doorlopend tegenkomt bij niet geschoolde lieden is het idee dat “weinig” hetzelfde is als “onbelangrijk”. Je wijst erop dat CO2 slechts 0.04% van de atmosfeer uitmaakt en dat de menselijke uitstoot daar weer een fractie van is. Je maakt daaruit op dat het dus niet gevaarlijk is. Als tegenvoorbeeld voer ik aan dat de 200 gram botuline die in theorie voloende is om iedere mens op aarde te doden een nog veel en veel kleinere fractie is van het lichaamgewicht van die vijf miljard mensen.
Als je je dan verwondert over het feit dat de 15% of zo die de mens toevoegt aan de CO2 cruciaal zou zijn, wil ik je graag het voorbeeld voorhouden dat als je een man tot zijn lippen in een van water zet, en dan 15% extra water toevoegt, dat dat dan dodelijk is voor de proefpersoon.
Let wel, ik beweer hiermee niets over de schadelijkheid van CO2 of de validiteit van AGW. Ik geef alleen aan waar je nogal elementaire denkfouten maakt.
Sans rancune, hoop ik.
Paai
LikeLike
Hi Hans Paijmans,
Ja, je hebt gelijk met: “Dan zul je zien dat CO2 slechts een van de vele factoren is waarover men zich m.b.t. AGW zorgen maakt.” Zo speelt ook de toename van andere broeikasgassen in de atmosfeer een belangrijke rol.
We hebben al vaker geschreven over methaan (CH4, het welbekende aardgas), hoewel methaan in nog véél lagere concentraties in de dampkring aanwezig is: slechts 0.00018%! Lees bijvoorbeeld: In het datamoeras van een moerasgas.
Ook de zogeheten gechloreerde koolwaterstoffen (drijfgassen in sommige spuitbussen en een koelmiddel in koelkasten) hebben een invloed op het klimaat — en op de ozonlaag — indien hun hoeveelheid in de atmosfeer nog verder toe zou nemen. In welke concentraties zijn die gechloreerde koolwaterstoffen (CFK’s, HCFK’s en tegenwoordig ook HFK’s) dan aanwezig in de dampkring? Het gaat dan om slechts 0.0000000025% tot 0.0000000240%! Toch kunnen ze een beduidende invloed hebben op het klimaat en op de warmte-huishouding van de Aarde.
Hoe kan dat?
Het antwoord is dat het hier gaat over optica, over de doorlaatbaarheid van deze stofjes voor licht. Dit zijn in essentie kleurstoffen. Het gaat NIET om hun warmtecapaciteit (waar de verhouding tussen de totale massa van de dampkring en de massa van die stofjes inderdaad bepalend is).
Bij een kleurstof — zoals de pigmenten in de filters in je LCD TV — volstaan minieme hoeveelheden om de doorlaatbaarheid voor rood, groen of blauw licht enorm te beïnvloeden. Met de miniscule hoeveelheden pigment wordt geheel-en-al bepaald welke kleuren je ziet op je beeldscherm of TV, en zelfs of het beeldscherm überhaupt wel enig licht doorlaat of juist helemaal zwart toont (terwijl de achterliggende lichtbron nog gewoon aanstaat).
Het is deze eigenschap van de HCFK’s, methaan en koolzuurgas (CO2) om bepaalde kleuren licht door te laten en andere juist niet, die bepalend is.
LikeLike
Kleine toevoeging:
Uiteraard is ‘licht’ bedoeld in de bredere betekenis van zowel kortgolvig ultraviolet (wat je niet met het blote oog kan zien), zichtbaar licht en het langgolvige infrarode licht — dat je niet kan zien maar wél kan voelen als je voor een warme kachel staat.
Net zoals een zeer geringe hoeveelheid kleurstof in de filters van een LCD beeldscherm — de kleurstof is ongeveer 0.0001% (1 ppm) van het plastic waar deze filters uit bestaan — de transmissie van licht vergaand kan beïnvloeden, zo kan ook een minieme hoeveelheid CO2, CH4 en CFC-11 de doorzichtigheid voor infrarood licht van de dampkring beïnvloeden.
Misschien maakt dit het conceptueel wat makkelijker te begrijpen. 🙂
LikeLike