Maandag 21 december stond er een wonderbaarlijk interview met Richard Tol in het AD. Tol is hoogleraar economie van klimaatverandering aan de Universiteit van Sussex. Over het algemeen verwacht je redelijk genuanceerde en doordachte antwoorden bij een interview van een hoogleraar, in het AD laat Tol echter zien dat het tegendeel soms het geval is. Een reactie op dit interview, geschreven door Bart Strengers (PBL), Rik Leemans (Wageningen University) en Ben Lankamp (Weerplaza), is 22 december verstuurd naar het AD. De reactie is door het AD helaas niet geplaatst en de tekst van de reactie is nu integraal opgenomen onderaan dit blogstuk. De koptekst van de reactie luidde: “De wondere warme wereld van Richard Tol”.
De figuur hieronder uit het IPCC AR5 rapport (werkgroep 2) visualiseert een samenvatting van de risico’s die wij als mensheid lopen bij voortgaande klimaatverandering. Die risico’s nemen toe naarmate de opwarming van de aarde toeneemt.
Richard Tol bagatelliseert in het interview de impact van klimaatverandering en vindt andere problemen veel erger. Dat is overigens dezelfde Tol die eerder het volgende schreef:
Tol creëert hiermee als het ware een vals dilemma dat je wel eens vaker ziet: Probleem A vind ik veel belangrijker dan probleem B dus moeten we ons niet druk maken om probleem B. Zeker is luchtverontreiniging een groot probleem, net als armoede, malaria, hiv, verkeersdoden of oorlogen en zeker moeten al die ellende veroorzakende issues zoveel mogelijk teruggedrongen worden. Dat geldt dus óók voor klimaatverandering en oceaanverzuring waarvan de impact op onze menselijke samenleving steeds groter wordt naarmate we me meer broeikasgassen (zoals CO2) in de dampkring storten en het warmer zal worden. Bovendien versterkt klimaatverandering de effecten van veel andere issues en is het behelst met een grote traagheid – tijdig ingrijpen is dus het devies als je de effecten beheersbaar wilt houden. Het is m.i. een vorm van arrogantie als iemand denkt genoeg inzicht te hebben in de complexiteit van álle aardse problemen en tevens zo glashelder in de verre toekomst denkt te kunnen kijken om in een interview of op twitter met gemak het ene probleem boven het andere te kunnen stellen. Hoe vergelijk je eigenlijk de ‘ergheid’ van het ene probleem met de ‘ergheid’ van een ander probleem, is dat alleen het Gross domestic product (GDP), het aantal doden of de factor menselijk welzijn en leed of toch een combinatie van allerlei ‘parameters’?
Tol heeft het verder over onze welzijn en welvaart die nauwelijks zouden worden beïnvloed door klimaatverandering. Hij heeft publicaties op zijn naam staan over de economische effecten van klimaatverandering, dus wellicht doelt hij daar op met zijn ‘onze welzijn en welvaart’. In die publicaties zie je grafieken met schattingen van het GDP tegen de mate van opwarming met grote bandbreedtes. Onze welzijn en welvaart teruggebracht tot dat ene GDP-getalletje. Tol noemt Bangladesh in zijn interview. Indien door een toenemende zeespiegelstijging (die niet stopt in 2100) Bangladesh in zijn geheel onleefbaar zou worden, veroorzaakt dat, gezien het GDP van Bangladesh, waarschijnlijk niet meer dan een rimpeling in de modellen van Tol. Het menselijk leed zal echter groot zijn. Menselijk leed is meer dan een koel optellen van doden wiens gezichten en leven je niet kent of een percentage van het GDP, onder menselijk leed valt ook het kwijtraken van je huis of je landbouwgrond waar je van moest leven.
Tol vergelijkt de opwarming van de aarde met de opwarming tussen 6 uur ’s ochtends en 12 uur ’s middags. Dat is uiteraard helemaal zot en dat weet Tol natuurlijk best, dus is het wellicht een mislukte poging tot een soort grap? Dat kan hij er in het vervolg dan toch beter bij vertellen. Uit de reactie van Strengers, Leemans en Lankamp wordt het duidelijk dat een wereld waar het ongeveer 5 graden warmer is een totaal andere wereld zal zijn dan die we nu kennen. We hebben dan een soort inverse ijstijd gecreëerd en dat gaat mijn voorstellingsvermogen nog altijd ver te boven. Het onderwerp klimaatverandering is m.i. te serieus om er op zo’n manier mee om te gaan als Richard Tol dat in zijn AD interview heeft gedaan.
De wondere warme wereld van Richard Tol.
In een interview in het AD van 21 december schetst hoogleraar economie Richard Tol een beeld van een sterk opgewarmde wereld waarin Nederlanders blij en gelukkig zullen zijn. Immers, het is nu ook al zo dat er “gelukkige en rijke mensen wonen in bloedheet Singapore maar ook in steenkoud Canada”. Deze opmerking en de opmerking dat het verschil tussen de ochtend en de middag in Nederland gemiddeld 8 graden is, waarmee Tol de aardopwarming vergelijkt, heeft niets te maken met klimaatverandering, en al helemaal niets met een wereld die gemiddeld 5 graden zou opwarmen. Vijf graden opwarming in een tijdsbestek van slechts 100 jaar zal de aarde onherkenbaar doen veranderen. Waar Tol het vandaan haalt dat we bij die temperatuur maximaal één miljoen doden kunnen toekennen aan klimaatverandering is een raadsel, in elk geval niet uit een IPCC-rapport zoals hij beweert.
Het is moeilijk een beeld te krijgen van een 5 graden warmere wereld, maar alle wetenschappelijke literatuur over de effecten van een dergelijke opwarming geeft een compleet ander beeld dan wat Tol schetst. Ter vergelijking: op het dieptepunt van de laatste ijstijd, 20.000 jaar geleden, lag het ijs tot ver in Europa, waren Canada en een groot deel van de VS met een dikke laag ijs bedekt, en was de aarde een graad of 5 kouder dan nu. Bij 5 graden opwarming is het zeker dat de ijskappen en alle gletsjers op lange termijn volledig smelten, wat uiteindelijk zal leiden tot zo’n 65 meter zeespiegelstijging. Nederland wordt daardoor een zeebodem. Het Middellandse Zeegebied wordt droog en heet. Overstromingen zoals we recent in Engeland zagen kunnen jaarlijks voorkomen. De droge gebieden, onbruikbaar voor landbouw (zoals de Sahara en de Gobi woestijn) zullen zich uitbreiden. Klimaatpatronen, zoals de moesson in India, zullen veranderen, met als gevolg misoogsten en honger. De kans op het voorkomen van gewapende conflicten, bijvoorbeeld over water en voedsel, neemt toe. Er kunnen vluchtelingenstromen op gang komen, waarbij de huidige vluchtelingencrisis kinderspel is. Tot slot, wanneer het 5 graden zou zijn opgewarmd tegen het eind van de eeuw, dan is dat nog niet het einde van de ellende. Er komen daarna nog zeker een aantal graden bij door de traagheid van het klimaatsysteem met alle gevolgen van dien.
Zoals het KNMI zich alleen uitlaat over weersverwachtingen en internationaal geprezen klimaatonderzoek, zo zou Tol zich beter kunnen beperken tot zijn eigen vakgebied: economie. Daarover zegt hij namelijk wel verstandige dingen in het interview.
Ir. Bart Strengers, klimaatdeskundige bij de sector Klimaat, Lucht en Energie, Planbureau voor de Leefomgeving in De Bilt.
Prof. Dr. Rik Leemans, hoofd van de vakgroepen Environmental Systems Analysis en Earth System Science aan de Wageningen Universiteit.
Ben Lankamp, meteoroloog en klimaatdeskundige bij Weerplaza.
Klimaatverandering 
Beste Jos, heel herkenbaar allemaal hoe wetenschappelijke benaderingen worden weggewuifd. Ik heb recent een interessante MOOC gevolgd over dit onderwerp en me verbaasd over welke strategieën/tactieken de ‘ontkenners’ allemaal toepassen, hoe goed die gecategoriseerd en beschreven zijn en hoe je er mee om kunt gaan. Deze cursus “Making sense of climate change denial” is te vinden op http://www.edx.org. De moeite waard wat mij betreft. Eén van de docenten heeft er ook een website van gemaakt met de 176! meest voorkomende ‘denials’ en hun ‘tegenpolen’, zie http://www.skepticalscience.com/ en klik links op de thermometer.
LikeLike
Hallo Louis,
De site van SkepticalScience is inderdaad zeer de moeite waard net als de serie video’s “Making sense of climate change denial”. Op SkepticalScience worden ook altijd referenties gegeven naar de wetenschappelijke artikelen waarop hun stukken gebaseerd zijn en dan kun je zelf nagaan of hun beweringen kloppen. Je kunt in onze blogstukken trouwens regelmatig een verwijzing vinden naar specifieke SkepticalScience stukken.
Over de achtergronden van de klimaatscepsis heeft Jan Paul van Soest een zeer goed boek geschreven, een aanrader wat ons betreft. Meer info daarover in:
https://klimaatverandering.wordpress.com/2014/04/22/de-twijfelbrigade/
LikeLike
Ik zou wel graag willen weten hoe journalist Gerben van ’t Hof ertoe komt een dergelijk interview af te nemen en vervolgens te publiceren. En bovenal zou ik willen weten hoe Van ’t Hof erbij komt dat Tol “tot de belangrijkste economen ter wereld behoort en een gerenommeerd klimaatonderzoeker is”. Dit is pertinent onwaar. Tol is onbeduidend, zijn werk zit vol met kapitale fouten en qua klimaatonderzoek draagt hij hooguit statistisch wat bij aan het een of andere onderzoek (de fysica en mechanismen gaan hem de pet te boven).
Waarom doet Van ’t Hof dit? Het zou leuk zijn als hij dat hier kon komen vertellen, en anders probeer ik hem na de jaarwisseling eens te mailen.
LikeLike
Algemeen ellende dus weer troef in het AD. Soms vraag ik bij de bushalte wel eens aan mensen hoeveel het in Nederland warmer wordt als de wereld 2°C opwarmt. En dan zitten ze je best wel raar aan te kijken, want daar hebben ze nog nooit over nagedacht (precies wat ik uit wil lokken). Maar zo’n Tol zou heel goed moeten weten dat de wereld in een totale puinhoop is veranderd bij 5°C opwarming. Dan hebben we het niet meer over een paar duizend vluchtelingen maar dan is het vechten om het gene wat nog over is.
LikeLike
Een goede plek zulke mensen te portretteren was vroeger Showroom.
LikeLike
Hoi Jos,
Goed artikel, hierbij nog een reactie op een aantal merkwaardige zaken uit “de economie”.
Zoals je bovenstaand al schrijft wordt bij veel berekeningen in de economie uitgegaan van het effect op het BBP. Daarbij ontstaan merkwaardige effecten. Bijvoorbeeld na een ramp zal er meestal sprake zijn van extra economische activiteit als gevolg van de noodzakelijke herstelmaatregelen. Indien er sprake was van werkloosheid of onderbezetting van de kapitaalgoederenvoorraad zorgt dit voor een (tijdelijke) extra groei van het BBP (de facto een Keynesiaanse investeringsimpuls).
Dit effect leidt ertoe dat soms wordt beweerd dat een ramp “goed is voor de economie”. Dat het opgebouwde vermogen van de maatschappij fors wordt aangetast wordt (bijna)nooit vermeld. Voor deze nauwelijks gehanteerde economische indicator is maar weinig belangstelling. Dit terwijl het vermogen natuurlijk een veel betere indicator is voor de welvaart in een land dan de jaarindicator BBP. Hierbij een link naar een CBS-publicatie over het nationaal vermogen: http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/macro-economie/publicaties/artikelen/archief/2012/2012-opbouw-nationaal-vermogen-stokt-pub.htm .
Daarnaast noem je ook al het perverse effect van het BBP in het geval van Bangladesh. Een “kleine ramp” in Florida telt veel zwaarder mee, dan een grote ramp in Bangladesh. Achtergrond is dat veel economen zich niet uit durven spreken over de verdeling van inkomen of bezit over huishoudens of landen. De “economie” heeft daar geen mening over. Impliciet gaat men er dus vanuit dat een inkomensachteruitgang van 100 Euro voor iemand met een jaarinkomen van € 100.000,- hetzelfde welvaartseffect heeft indien deze persoon een jaarinkomen van € 1.000,- had gehad. Theoretisch had de persoon met een jaarinkomen van € 100.000,- immers de persoon met een inkomen van € 1.000,- kunnen compenseren, waardoor het welvaartseffect nul is (Kaldor-Hicks-efficiëntie)( https://en.wikipedia.org/wiki/Kaldor%E2%80%93Hicks_efficiency).
Indien in het geval van klimaatverandering de mondiale productie als criterium wordt gehanteerd krijg je dus dit soort perverse effecten. De standaard economische criteria die zijn ontworpen voor marginale beleidsanalyse, bijv. MKBA van een infrastructuurproject, is m.i. dan ook niet goed toepasbaar bij een fundamenteel vraagstuk. Een wereld met een gemiddelde temperatuur van 5 graden meer lijkt mij vrij fundamenteel, Richard Tol lijkt dat te zijn vergeten.
In een artikel van Herman Daly, auteur van het boek “Steady state economics” (rond 1970), wordt het nog eens helder uitgelegd aan de hand van het bekende begrip “Plimsoll line”(The fact that you can reallocate the weight in a boat more efficiently (and even redistribute it more equitably among passengers) does not mean that there is no Plimsoll Line. Too much weight will sink a boat even if it is optimally allocated and justly distributed)( zie: http://www.sfu.ca/~poitras/Daly_Economic.pdf ).
Zoals je ziet, in de economische wetenschap zijn er meer smaken dan alleen die van Richard Tol.
Erik
LikeLike
Om de een of andere reden hebben economen altijd al een niet te bedwingen behoefte gehad, om zich te mengen in discussies in andere wetenschapstakken. Maar je ziet nimmer een geofysicus of maritiem bioloog een prognose van de werkloosheid maken, of kritiek leveren op de conjuctuurmodellen van het CPB.
LikeLike
@ Ben,
Economen hebben inderdaad weinig bij te dragen aan de vraag of klimaatverandering nu wel of niet zorgt voor extra zomerneerslag in Nederland. Dan ga ik liever te rade bij het KNMI en krijg ik (helaas) een antwoord met een grote marge (= gewoon stand van wetenschap waar de beleidsmaker mee heeft te leven). De vervolgvraag is het nu verstandig om al dan niet maatregelen te nemen als maatschappij om de effecten van een (potentieel) probleem, in dit geval droogte, tegen te gaan kent wel een economische component (vraagstuk van optimale allocatie van productiefactoren).
Als beleidseconoom is het m.i. wel verstandig om je een beetje te verdiepen in de achterliggende (natuur)wetenschap. Bescheidenheid is wel op zijn plaats, alhoewel ik van het KNMI wel complimenten heb gehad over goede opmerkingen (na 10 jaar in het klimaatadaptatieveld en bijna 30 jaar in het milieubeleid weet je natuurlijk wel wat ;-)).
In de media wordt echter te weinig onderscheid gemaakt tussen de opvattingen van economen als wetenschapper of hun persoonlijke mening. Het AD-artikel is hierbij het zoveelste dieptepunt.
Erik
LikeLike
Inderdaad, de uitspraken over de economie waren meer onweerlegbaar dan de beweringen over het veranderende klimaat. Maar om deze reageerders nou klimaat deskundig te noemen gaat ook een brug te ver. Ik noem als voorbeeld de situatie van vandaag 28-12-2015 De bovenlucht is warm en vochtig zodat er ideale omstandigheden voor contrails ontstaan om zich eens even flink te laten bewonderen. De hele lucht is bedekt met vliegtuigbewolking en dat wordt door onze ‘deskundigen’ compleet gemist. Vliegtuigbewolking wordt nl door het weerbericht verzwegen of ten onrechte vermeld als cirrus ipv contrails. Deze contraildeken ligt ook nachts boven ons en heeft een remmend effect op de nachtelijke uitstraling. Ook heeft het kunstmatig ‘zaaien’ van wolken grote invloed op ons weer. Zie het pas verschenen rapport van de NOAA over dit opwarmen door contrails. Er lijkt een soort bedrijfsblindheid te bestaan bij de meteorologen over de rol van de luchtvaart. Of is men slechts sriptlezer zoals ik onlangs hoorde zeggen. U bepaald of dat door kan gaan. Leer het verschil tussen de natuurlijke bewolking en de kunstmatige vliegtuig bewolking. En trek aan de bel als u op een dag als vandaag hoort dat de zon er aardig bij was. Het is een verbloemen van de werkelijkheid.
LikeLike
Ah, meneer Andringa die te pas en te onpas over zijn stokpaardje (contrails) begint. Wij krijgen bij Weerplaza regelmatig commentaar van u. Natuurlijk als klimaatkenner weet ik wat vliegtuigen bijdragen aan klimaatverandering. Maar u wilt dat wij kostbare ruimte in het gewone weerbericht gebruiken om te benoemen dat de hoge bewolking die van tijd tot tijd overdrijft, soms door vliegtuigen is ontstaan. Dat is niet echt van belang voor de dagelijkse weerpraktijk en ik denk ook niet dat heel veel mensen zo naiëf zijn, dat zij niet weten dat er ook niet-natuurlijke wolken zijn. Het effect van contrails moet ook niet overschat worden. Het ligt in de orde van enkele watt per vierkante meter, genoeg om de nachtelijke uitstraling met een paar tienden te remmen. Op jaarbasis is dat gemiddeld meetbaar, maar maakt voor ons weerbericht niets uit.
LikeLike
ik ben een natuurwetenschappelijk milieukundige (dat bestaat) die al geruime tijd probeert te begrijpen wat de status Is van stijging zeespiegel. Heel blij met deze Website.
In een blog verzamel ik youtube documentaires en heb de stelling ingenomen dat smelten landijs Groenland en zuidpool Nederland zullen dwingen een zeemuur aan te leggen van Calais tot Noorwegen.
Nu is dat natuurlijk op allerlei manieren te bekritiseren, maar ik begrijp niet zo goed dat Nederland de omvang van de zeespiegelstijging niet bespreekt tot nu toe.
De voornamelijk Britse en VS documentaires zijn erg duidelijk : kans dat smelten ijs kan en zal versnellen door positieve feedback (runaway process) Is aanzienlijk.
Impact kan zijn meerdere meters zeespiegelstijging binnen 20 tot 50 jaar. Onze dijken worden verhoogd tot nu toe gericht op 1 meter extra in 100 jaar.
Dat scenario is niet onwaarschijnlijk (ook niet zeker natuurlijk), en de impact Is zeer hoog.
In de ICT, waar ik werk, zeggen we dat je een impact die zeer hoog Is nooit zonder maatregelen moet laten.
Volgens mij slaapt Nederland.
LikeLike
Beste T. Andringa,
Op dit blog is één van de huisregels dat men on-topic blijft, bij het onderwerp van het erboven staande blogstuk. Om dan over een heel ander onderwerp te gaan delibereren dan het AD interview met Tol en zijn al of niet economische opinies… is off-topic:
“De hele lucht is bedekt met vliegtuigbewolking en dat wordt door onze ‘deskundigen’ compleet gemist. Vliegtuigbewolking wordt nl door het weerbericht verzwegen …”
‘Contrails’ hebben niets van doen met Richard Tol, het AD-interview en bovenstaand blogstuk. Niet op doorgaan, svp.
LikeLike
Hallo Hans-Cees,
3 meter zeespiegelstijging valt in ieder geval ver buiten de “likely-range” (66 %) van het laatste IPCC rapport. Daarin geeft men 0.45 – 0.82 m zeespiegelstijging aan het einde van deze eeuw t.o.v. 1986-2005 (voor het business-as-usual scenario RCP8.5). Dat zijn mondiale getallen, lokaal zijn er zeker verschillen.
Enkele links die je wellicht interessant vindt:
http://www.int-res.com/abstracts/cr/v64/n1/p15-23/ : een recent artikel over de verwachte zeespiegelstijging van Noord-Europa.
https://klimaatverandering.wordpress.com/2015/05/29/whats-up-met-de-ijskap-van-antarctica/
https://klimaatverandering.wordpress.com/2015/07/21/reconstructies-van-de-zeespiegel-in-het-verleden-een-waarschuwing-voor-de-toekomst/
Je kunt natuurlijk ook een keertje een categorie bekijken of door ons archief neuzen:
https://klimaatverandering.wordpress.com/links/archief-chronologisch/
Verdere discussie over de zeespiegelstijging a.u.b. bij de betreffende blogstukken of de laatste Open Discussie:
https://klimaatverandering.wordpress.com/2015/11/26/open-discussie-winter-2015-2016/
LikeLike
Beste Hans-Cees,
Zie over de risico’s van zeespiegelstijging ook nog:
Klik om toegang te krijgen tot Risico%20zeespiegelstijging%20onderschat%20jan2015.pdf
LikeLike
“Volgens mij slaapt Nederland.” – absoluut.
Engeland is daarentegen weer eventjes wakker.
Watch your back.. We houden de zee nog wel buiten, maar krijgen de rivieren straks niet meer weg (waarom ben ik alweer sinds tenminste https://nl.wikipedia.org/wiki/Wateroverlast_in_Nederland_van_januari_2012, wat een veelbetekenende waarschuwing mocht heten, constant de enige die dat benoemt??).
LikeLike
Dank je Jos.
Impliciet in mijn feedback was ook bedoeld dat wanneer we meer zeespiegelstijging krijgen dan verwacht, een meter of 2-3. de hoeveelheid geld die geïnvesteerd moet worden zodanig zal exploderen dat er weinig zal overblijven voor armoede en dergelijke.
Een zee-dam in de straat van Gibraltar van 20 km kost 200 miljard dacht ik.
LikeLike
Aan de andere kant kunt je het RCP 8.5 scenario ook samenvatten als: “wat zou er gebeuren als stijgende temperatuur geen negatief effect zou hebben op de economie?”
LikeLike
Beste Hans Erren,
Het RCP8.5 scenario – het hoogste emissiescenario dat het IPCC onder de loep neemt – omvat echter al een aantal ontwikkelingen die ‘vanzelf’ (dus zonder klimaatbeleid) de emissies remmen. Zo gaan de opstellers van RCP8.5 er van uit dat vanzelf:
— er een gedeeltelijke verschuiving plaatsvindt van fossiel naar nucleair;
— dat luchtkwaliteit op zich al aanleiding zal worden om relatief minder steenkool te gaan verstoken;
— dat er in de 2e helft van deze eeuw dus relatief minder steenkool gebruikt zal worden en meer aardgas;
— dat technologische ontwikkeling ‘vanzelf’ de energie-efficiency in de industrie zal verbeteren.
Met andere woorden: zelfs het RCP8.5 is niet een ‘worst case’ scenario waar er werkelijk onbeperkt fossiel gestookt wordt. Bij een volledig ‘laissez faire’ beleid en zonder aandacht voor luchtkwaliteit zou RCP8.5 wel eens een onderschatting van de werkelijke emissies kunnen worden (de zwarte bolletjes zijn de werkelijke emissies):
Zie verder: The climate policy narrative for a dangerously warming world in Nature Climate Change.
De gegevens over 2014 en 2015 wijzen er op dat de emissies nu iets minder snel groeien, maar dat valt dan ook samen met een actief beleid van de Chinese overheid om emissies te remmen en luchtkwaliteit minder te laten verslechteren + minder economische groei in China + klimaatbeleid in de EU en de VS.
LikeLike
Het lijkt mij meer dan terecht als de Universiteit van Sussex de titel van hoogleraar van van Tol intrekt wegens het onbeschaamd ondermijnen van de klimaatfeiten waarmee hij bewust veel van zijn collega – hoogleraren en de wetenschap in het algemeen, in discrediet brengt.
LikeLike
@Hans-Cees
Vaak stijgt de schade sneller dan lineair met de temperatuur. Dat geldt waarschijnlijk ook voor de kosten met betrekking tot de zeespiegelstijging. Hieronder een figuur uit de vorige blogpost van Hans over het Onzekerheidsmonster. Voor de referentie van het image zie:
https://klimaatverandering.wordpress.com/2015/12/27/het-onzekerheidsmonster-een-verraderlijk-beestje/
LikeLike
Even een reactie over de verwachte zeespiegelstijging:
– “Nederland” slaapt niet echt hoor, we waren juist vroeg wakker. De afgelopen jaren zijn een groot aantal locaties waar niet werd voldaan aan de strenge normen aangepakt. Zie deze link voor diverse voorbeelden langs de Zuid-Hollandse kust: http://www.zuid-holland.nl/onderwerpen/landschap/water/kust/versterken-zwakke/
– De problematiek van de combinatie van zeespiegelstijging en hogere afvoer van de rivieren is goed bekend. KNMI en Deltares hebben daar verschillende onderzoeken naar gedaan (bijv. co-incidentie onderzoek storm op zee en hoge rivierafvoer).
– De Deltabeslissing Rijnmond-Drechtsteden richt zich juist op deze problematiek. Nu al zijn diverse dijkvakken afgekeurd en zal daar dus een oplossing voor moeten worden gevonden.
– De lange termijnopgave is ook bekend, maar nog wel met grote onzekerheden omgeven. Anders dan ruimtelijke beslissingen, bijv. waar niet te bouwen, is het nu niet zo zinvol om al een investeringsbeslissing voor na 2050 te nemen.
– In het Deltaprogramma noemen we dat adaptief deltamanagement, je anticipeert wel op de toekomst, maar naarmate er betere informatie beschikbaar komt pas je je beleid aan. In het deltaprogramma zijn voor de verschillende thema’s adaptatiepaden uitgewerkt waarbij je beleid kan bijstellen afhankelijk van de snelheid van de klimaatverandering. Achterliggend idee is dat je zorgt voor flexibiliteit en doodlopende wegen voorkomt.
– De strategie is afgeleid van de zogenaamde “Real options analysis”, een economische beslissingsmethode die toegepast kan worden in situaties van grote onzekerheid, waarbij aan nieuwe informatie waarde wordt toegekend (zie: https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/191501/Accounting_for_the_effects_of_climate_change.pdf).
En dan zijn weer terug bij de bijdrage die de economische wetenschap kan leveren aan een goed adaptatiebeleid.
Erik
LikeLike
Erik, dat Nederland slaapt heeft voornamelijk te maken met mitigatie, niet met adaptatie.
LikeLike
Micro-economisch gezien is het misschien wel slim om Nederland nog even te laten slapen mbt risico’s van zeespiegelstijging. Als Nederland tot 4-5 meter stijging nog redelijk te beschermen is, dan valt er voor de waterbouwsector binnen en buiten ons land aardig wat te verdienen met adaptatie aan zo’n stijging. Bij te veel mitigatie zou dat verdienmodel er wat minder mooi uitzien, net zoals dat van de fossiele energiesector. Tikkeltje cynisch wellicht, maar wel ‘economisch’ slim, alleen vanuit die sectoren gedacht.
LikeLike
Lennart,
nee, ‘tikkeltje cynisch’ is het niet. Het is een pregnante illustratie van de super wicked problem waarmee we te maken hebben.
LikeLike
@Thijs Huijs
Dat u vindt dat het artikel van Richard Tol kul is is nog daar aan toe. Het is uw recht om dat te vinden maar om nu meteen te pleiten voor een beroepsverbod vindt toch echt te ver vinden. Dit wilde ik even kwijt.
LikeLike
Der Tol heeft een prikkelend en niet politiek correct interview gegeven. Ik lees hier veel kritiek op het stuk. Veel van de door hem aangehaalde feiten neemt hij over van het IPCC en ander wetenschappelijk onderzoek. Daar bouwt hij dan zijn mening op. Zover ik kan nagaan staan die vrij stevig en moet je met goede argumenten komen om ze te ontkrachten. Ik zie ze graag?
LikeLike
@Jacques,
Richard Tol maakt in zijn interview die overigens ook in bijvoorbeeld de Tubantia stond, de opmerking dat de jongens en meisjes van het KNMI zich tot weervoorspellingen dienen te beperken. Dit komt heel dicht bij de opmerking van Pim Fortuyn tegen een journaliste. Vrij vertaald “”Ga toch konen mens””. Een opmerking die niet kan. Het is een zuivere drogredenering, een wetenschapper onwaardig. Verder inhoudelijk dien mij als niet-wetenschapper hier toe te beperken
LikeLike
@Jacques
In het interview van Tol stonden vooral veel meningen, maar bar weinig feiten. Hij noemt bijv. een zeespiegelstijging van een halve meter en de 1 miljoen doden. Het eerste is wel heel erg ongeveer, want voor RCP8.5 geeft het IPCC 0.45 tot 0.82 meter zeespiegelstijging en die 1 miljoen doden zijn niet te vinden in een IPCC rapport.
Dus over welke aangehaalde ‘feiten’ heb jij het eigenlijk?
LikeLike
Twee zaken:
1. het IPCC rapport is een doorberekening van de bestaande factoren en houd geen rekening met bifurcatie in het gedrag van het systeem: een totaal andere ontwikkeling dus dan die we nu zien. Dat geeft het IPCC rapport ook aan in het begin.
De meeste online documentaires, gemaakt met klimaatwetenschappers of wiskundigen laten nu juiste zien dat er een fundamentele verandering van het systeem aankomt: boven een bepaalde treshhold (waarvan niemand weet waar die ligt) krijg je een run-away process waarbij opwarming in een positieve feedbackloop gaat toenemen. Hoe warmer het wordt, hoe sneller dat gaat en dat leidt snel tot een soort catalysator gedrag: het proces verandert kwantitatief heel snel.
.
Deze drie wiskundigen leggen heel helder uit hoe dat zit: http://www.bbc.co.uk/programmes/p02jsdrk
Helaas vind je deze documentaire alleen via torrents en niet op youtube ofzo.
Dus naar IPCC verwijzen doet geen recht aan het run-away scenario.
Dat scenario is ook geen niet onderbouwde onheilstijding, maar de mechanismen zijn bekend: meer methaan, meer bosbranden, minder reflecterende oppervlakte aarde.
Het enge is nu dat wetenschappers zo’n beetje live laten zien dat dit nu in 2015-2016 al gebeurd en aan het versnellen is.
2. Het tweede tweede essentiele issue is de traagheid van het klimaat systeem en de mate waarin mensen zekerheid willen voordat ze iets gaan doen, ten opzichte van de traagheid van hoelang het duurt dat we iets kunnen doen.
In het kort: een politiek die eigenlijk niets wil doet pas iets als men ongelukken ziet met de eigen ogen. Helaas als het water een meter hoger zou komen in 20 jaar en in de volgende 20 jaar weer 3 meter moeten we heeeeeeeel snel dammen bouwen.
LikeLike
even wat bronnen, als bomenkenner over hoeveel bos verloren gaat:
droogte californie nu aan de hand:
http://www.latimes.com/science/sciencenow/la-sci-sn-forests-water-california-drought-151230-story.html
droogte en bosvernietiging australie
http://www.theguardian.com/australia-news/2015/feb/06/western-australia-fire-declared-a-national-disaster
forest fires indonesia
http://www.theguardian.com/sustainable-business/2015/nov/11/indonesia-forest-fires-explained-haze-palm-oil-timber-burning
bomen in Texas en droogte http://texasforestservice.tamu.edu/main/popup.aspx?id=14964
Het gaat aan de lopende band door. Berekent is (goed of fout dat weet ik niet) dat bosbanden aan extra co2 leveren wat mensen in een jaar produceren.
Er is vervolgens niemand die methaan meet volgens mij. Ik zie alleen nog maar kwalitatieve onderzoekjes.
Aan ijs meet men zich suf zoals bekend.
LikeLike
@Hans-Cees
Ik heb enkele opmerkingen bij je laatste reacties geplaatst in de open-discussie, daar je info m.i. zeer weinig met het Tol stuk meer van doen heeft. Voor alle off-topic zaken kun je daar terecht.
https://klimaatverandering.wordpress.com/2015/11/26/open-discussie-winter-2015-2016/#comment-14625
LikeLike
Hallo Jos,
ik had deze site niet gezien en ook niet het originele artikel van Tol in AD, maar wel hetzelfde artikel (neem ik aan) van Tol op 28/12 in De Stentor (blijkbaar regionale dichter van het AD). Ik had daar per ommegaande als volgt op gereageerd en deze korte reactie is afgelopen zaterdag wel geplaatst:
De jongens en meisjes van Richard Tol
In De Stentor (28 december) mag Richard Tol, econoom, wat zeggen over klimaat. Na eerst jarenlang de opwarming vooral te ontkennen, gooit hij het nu – noodzakelijkerwijs – over een andere boeg: ‘opwarming kan helemaal geen kwaad’, weet hij nu te melden. Immers, elke ochtend vindt er al opwarming plaats; sommige streken zijn ontzettend warm, en daar leven gewoon mensen; en zo verder. Het simplisme van deze econoom is verbijsterend. Even gênant is zijn laatdunkendheid over ‘de jongens en meisjes van het KNMI’ (…), die dagelijks het klimaat bestuderen; die moeten van Tol vooral hun mond houden. Nee, meneer Tol heeft bedacht dat ‘armoede een groter probleem is dan klimaatverandering’. Hij begrijpt niet dat die armoede nog veel meer zal gaan toenemen als gevolg van de opwarming, die hij zelf zo hooghartig heeft ondersteund. Klimaatbeleid is risicobeleid. Door alle risico’s simpelweg te miskennen, is Tol’s bijdrage een triest verhaal. Gelukkig wel zinvol is zijn pleidooi om koolstofbelasting in te voeren. Als hij zich daar nu verder mee zou willen bezighouden, zijn er wellicht nog jongens en meisjes in de toekomst iets geholpen.
LikeLike
Aart Schakel,
Een beetje jammer is dat je Tol ervan beschuldigt de opwarming jarenlang te hebben ontkend. Dat heeft hij niet. Sterker nog, hij heeft al vele jaren geleden de opwarming expliciet aan CO2 uitstoot gelinkt.
LikeLike
Beste Aart Schakel,
Dank, een prima ingezonden brief in De Stentor!
Het is opvallend dat stukjes van Crok en van Tol wél overgenomen worden van het ‘AD’ naar de regionale kranten zoals het Noordhollands Dagblad en De Stentor, terwijl men blijkbaar reacties van experts zoals Bart Strengers (PBL), Rik Leemans (Wageningen University) en Ben Lankamp (Weerplaza) niet plaatst… Ook had men regelrecht bij PBL of KNMI om een bijdrage kunnen vragen?
Wat betreft het: “jarenlang de opwarming vooral te ontkennen“, dat heeft Tol volgens mij niet gedaan. In zijn eerste publicaties meende hij zelfs dat… de emissies van CO2 wel tot een opwarming van 10 °C of meer zouden kunnen leiden.
Die eerste publicaties waren gebaseerd op regressie-methoden uit de econometrie, ik zal ze nog eens opgraven. Wel zwalkten zijn opinies over het onderwerp “all over the map”.
Misschien ligt het aan Gremlins?
Tol schreef immers in zijn 2e correctie op een eerdere publicatie:
Wel lekker makkelijk om die aldoor de schuld te geven. 😉
Zie: http://retractionwatch.com/2014/05/21/gremlins-caused-errors-in-climate-change-paper-showing-gains-from-global-warming/
LikeLike
Interessant, al die reacties. Die gaan voornamelijk over hoe wetenschappelijk Tol is mbt klimaatverandering. Niemand heeft het over het feit dat hij extreme armoede nu oplossen belangrijker vindt dan werken aan klimaatverandering ivm effecten over 100 jaar. Waar moet je de prioriteit leggen? Bij wetenschappelijke methodieken? Dat de schoenmaker bij zijn leest moet blijven? Dat hoeft hij maar 8 uur per dag. De rest van zijn etmaal mag hij verder kijken dan zijn neus lang is.
Voor mij ligt de keuze bij bestrijding van extreme armoede, waarbij de armsten zelf, wetenschappers, beleidsmakers, vakbonden,, hulpverleners, juristen ivm schendingen van mensenrechten van de armsten gezondheidswerkers, politici, klimaatveranderaars, samen werken aan dit doel. Wij, de mensen van ATD Vierde Wereld Internationaal, zijn daar allang mee begonnen.
LikeLike
@Annie vd Bosch
– Niemand heeft het over het feit dat hij extreme armoede nu oplossen belangrijker vindt dan werken aan klimaatverandering ivm effecten over 100 jaar. Waar moet je de prioriteit leggen?”
Nou dat wordt in het blogstuk door mij toch echt aangeroerd:
“Het is m.i. een vorm van arrogantie als iemand denkt genoeg inzicht te hebben in de complexiteit van álle aardse problemen en tevens zo glashelder in de verre toekomst denkt te kunnen kijken om in een interview of op twitter met gemak het ene probleem boven het andere te kunnen stellen.”
Ik zie verder ook niet in waarom aandacht voor de problemen van klimaatverandering (die veelal de armen in de wereld harder zullen treffen) aandacht voor het armoedeprobleem uit zou moeten sluiten.
LikeLike
Beste Annie vd Bosch,
Ik weet niet of Tol “extreme armoede nu oplossen” echt belangrijker vindt dan werken aan klimaatverandering. Hij suggereert dat wel, maar dan zou hij pleiten voor een expansie van de ontwikkelingshulp, hogere belastingen op vermogens en bedrijfswinsten en bijvoorbeeld een carbon-tax waarvan de opbrengsten exclusief besteed worden aan de armsten.
Richard Tol is overigens wel degelijk een voorstander van een koolstof-belasting die budgetneutraal zou moeten worden. Bijna alle economen die zich met dit onderwerp bezighouden, vinden dat inmiddels:
— een dergelijke belasting wordt geheven aan de bron en niet bij de eindgebruiker, dus het zijn de energiebedrijven en de industrie die dit gaan betalen;
— uiteraard werkt dit door in de prijzen (dus producten met geringe emissies worden relatief goedkoper en producten die veel ‘embedded carbon emissions’ bevatten worden duurder);
— alles wat een dergelijke koolstofbelasting opbrengt voor de schatkist moet dan gebruikt worden om de lasten op arbeid (werkgeverslasten + inkomensbelastingen) te verlagen.
Het effect van zo’n verschuiving van (een deel van) de belastingheffing van arbeid –> koolstof-emissies is dat ‘armen’ er op vooruit gaan: de onderste schijf van het belastinggebouw wordt lager, arbeid wordt goedkoper, maar vervuilen wordt duurder. Aangezien ‘armen’ minder dan gemiddeld energie gebruiken gaan zij er netto doorgaans op vooruit.
Het zijn de allerarmsten in de derde wereld (maar soms ook in Westerse landen) die het hevigst en het eerst getroffen worden door de schade en de consequenties (‘externalities’) van een ongebreideld gebruik van fossiele brandstoffen — en niet alleen in de toekomst. Complimenten met jullie werk voor ATD Vierde Wereld!
LikeLike
Beste Jos, ja dat klopt, maar ik heb geregeerd op de schrijvers van de reacties op uw artikel. Wat ik trouwens een zeer interessant en leerzaam artikel en debat vind.
ATD Vierde Wereld geeft prioriteit aan armoedebestrijding vanuit en met de allerarmsten ook waar het gaat om milieubeleid en klimaatbeheersing. Niet alleen omdat zij vaak de eerste slachtoffers zijn, maar ook omdat zij bij noodhulp vaak niet bereikt worden (zie de aardbevingsramp in Haïti) of de overheden en ondernemingen gebruik maken van de ramp om de armsten te verplaatsen en hun woonsituatie met de grond gelijk te maken (zoals bij de watersnoodramp in Louisiana). In Manilla wonen gezinnen onder bruggen. Als daar het water stijgt zullen ze de eersten zijn die verdrinken. Bij een orkaan werden gezinnen die op dit soort gevaarlijk plekken wonen verplaatst tot ver buiten Manilla, waardoor ze hun eigen netwerk en hun werk kwijtraakten. Ik noem deze situaties op omdat wij hier teams hadden die er niet alleen ooggetuigen van waren maar er ook last van hadden en de bevolking ondersteunden in hun acties. Bij ontwikkelingswerk ligt het gevaar van afroming op de loer. In het boek Strootjes in het Zand (isbn 978 90 8954 5923 v.a. blz 235) vertelt Niek Tweehuijsen hoe de grootste vismarkt van Dar es Salaam met ontwikkelingsgeld werd gemoderniseerd en tegelijkertijd tientallen zeer arme mensen werden weggestuurd, omdat ze niet aan de nieuwe voorwaarden voldeden (vooral hun voorkomen en geen geld om een nieuwe kraam te kopen speelden een rol). een van hen zegt: “Sinds de nieuwe markt er is hebben we niets meer te eten….”
Dus als we een wereld willen van vrede, een wereld waar de mensenrechten ook voor de armsten worden gerealiseerd, en de armsten als volwaardige mensen worden erkend, is een radicale omslag in ons denken en handelen nodig. De nummers 9 “De denkwijze van de armen: onmisbaar om armoede de wereld uit te helpen”, en18 “Internationale noodhulp bij rampen ziet de zwaksten over het hoofd” van onze periodiek Vierde Wereld-Verkenningen
gaan over bovengenoemde problematiek. nrs 21-22 over VN Richtlijnen inzake extreme armoede en mensenrechten.
meer informatie is te vinden op http://www.atd-vierdewereld.nl, met links naar de internationale beweging.
[JH: fixed link]
LikeLike
Beste Annie,
Ik heb even rondgeneusd op de internationale site van ATD en ik zie dat men in het document “Taking seriously the commitment to “leave no one behind” in the SDGs and the fight against climate disruption” veel aandacht heeft voor de gevolgen van klimaatverandering op de armste groepen in de wereld. Er staat zelfs een citaat in afkomstig uit het Summary for Policymakers van werkgroep 2 van het laatste IPCC rapport:
“People who are socially, economically, culturally, politically, institutionally, or otherwise marginalized are especially vulnerable to climate change and also to some adaptation and mitigation responses (medium evidence, high agreement).”
Gezien dat document lijkt mij dat het ATD het vast niet eens met Richard Tol en zijn bagatelliseren van de impact van klimaatverandering. Zoals jullie zelf aangeven: dat gaat de armste mensen op aarde juist het hardst raken.
http://atd-fourthworld.org/cop21-sdgs-recommendation-no-1-target-bottom-20/
Dat reageerders zich hier snel tot klimaatverandering en de wetenschap daarachter beperken heeft natuurlijk alles met de algemene insteek van dit blog te maken. Voor de ins- en outs betreffende armoede kan men op jullie website vast veel meer achtergrond informatie vinden.
LikeLike
Dank u voor uw fijne reactie. Wij hopen ook mensen te interesseren die de wetenschappelijke kant van klimaatverandering en bestrijding van extreme armoede met elkaar kunnen verbinden. Want inderdaad het is een zeer complex probleem. In de door u geciteerde oproep worden dus ook de hier deelnemende bloggers uitgenodigd mee te denken.
LikeLike
Ik heb meer vertrouwen in de aarde dan in alle huidige wetenschappers bij elkaar
LikeLike
Ik zie dat dit stuk nog steeds geciteerd wordt.
Het is allemaal wat vreemd. In mijn jeugd heb ik een aantal stukken over de attributie van klimaatverandering gepubliceerd in natuurwetenschappelijke tijdschriften. Ik ben jarenlang hoogleraar aardwetenschappen geweest in Hamburg. Het is een raar idee dat ik geen verstand zou hebben van de fysica van klimaatverandering.
Ik werk met name aan de sociaalwetenschappelijke kant van het klimaatprobleem, en heb redelijk veel gepubliceerd over de economische gevolgen van klimaatverandering. En daar gaat het interview in het AD over.
Voor zover ik weet heeft Bart Strengers daar nooit over gepubliceerd, Ben Lankamp heeft nooit gepubliceerd, en Rik Leemans schrijft eigenlijk alleen over de gevolgen van klimaatverandering voor terrestrische ecosystemen.
De drie heren betogen dat ik niet buiten mijn vakgebied mag praten, maar dat doe ik niet en zij wel.
LikeLike
Met verbazing las ik bovengenoemd interview van Richard Tol in het AD.
Nu ben ik maar een oude man (73) die zich in zijn jeugd (1972, toen Tol nog ‘in de box’ zat) al bezighield met klimaatwetenschap (als organisch chemicus bij de afdeling ‘exobiologie’ van de KUN – nu Radboud universiteit).
Ik kan mij niet beroepen op enige meer dan gemiddelde economische kennis, maar de afgelopen halve eeuw heb ik de kennisontwikkeling op het gebied van klimaat en evolutie aardig bijgehouden en vooral na mijn 65ste heb ik menig natuurwetenschappelijk of economisch artikel over klimaatwetenschap uitgeplozen (zie http://wewarmenop.nl).
Richard Tol heeft zijn wetenschappelijke strepen op de mouw al ruimschoots verdiend (https://scholar.google.nl/citations?user=AjZwhtwAAAAJ&hl=nl) en ik ben het volledig met hem eens als hij poneert (AD 21-12-2015):
“Als een land de uitstoot van broeikasgassen wil verminderen, moet het gewoon een koolstofbelasting invoeren en in ruil daarvoor de loonbelasting verlagen. Niet iedereen werkt, maar iedereen gebruikt wel energie. Voor zo’n koolstofbelasting heb je aan drie ambtenaren op het ministerie van Financiën genoeg. Want zo ingewikkeld is het heffen ervan niet. Bedrijven kunnen zich ondertussen concentreren op schonere vormen van energie.”
Voor de rest van het AD-artikel zou ik me schamen, als ik Tol was. Mensen die zich zorgen maken over de gevolgen van klimaatverandering voor hun (klein)kinderen neerzetten als “Compleet mesjogge”, en wat zij te berde brengen als “Volstrekte kolder”… Dat is een serieuze wetenschapper onwaardig.
Maar misschien heeft Tol dit niet gezegd. Het AD neemt het niet zo nauw met de waarheid. Bijvoorbeeld: wie heeft de Nobelprijs voor de Vrede in 2007 gewonnen? Het IPCC of Tol? (Zie https://nl.wikipedia.org/wiki/Nobelprijs_voor_de_Vrede).
Fijn dat Tol hier reageert. Op dit weblog wordt men serieus genomen. Wellicht wil Tol zijn uitspraken in voornoemd artikel hier nog wat nuanceren?
LikeLike
@Iek de Pagter,
ja, hoe zit dat nu met Tol en het AD? Kan Tol nu wel of niet uitspraken doen buiten zijn vakgebied?
LikeLike
Iedereen kan overal uitspraken over doen in een land met vrijheid van meningsuiting.
Maar pretendeert men uitspraken te kunnen doen over een bepaald wetenschappelijk vakgebied op basis van vakkennis, dan dient men die uitspraken te onderbouwen met vakliteratuur en argumenten. In de natuurwetenschappen zijn metingen doorslaggevender dan meningen, hoewel dit in de sociale wetenschappen soms anders kan liggen.
Een paar opmerkingen van Tol in bovengenoemd AD-artikel:
“Er wordt nog maar kort onderzoek naar [klimaatverandering] gedaan. We weten een heleboel simpelweg niet.”
Tja, sinds Fourier (1824) of Arrhenius (1896) is nog maar kort geleden in geologische termen. Ook Plass (1956) moest nog veel speculeren bij gebrek aan betrouwbare metingen. En Tol lijkt zich nu nog te baseren op de stand van de wetenschap rond de eeuwwisseling (Tol 2002: Estimates of the Damage Costs of Climate Change; Tol 2009: The Economic Effects of Climate Change). Inmiddels leven we in 2019 en de wetenschap heeft niet stil gestaan.
De opdracht van de UN aan de IPCC is niet meer of minder dan het maken van een inventarisatie van de stand van het wetenschappelijk onderzoek op het gebied van klimaat en daarover iedere 6 jaar te rapporteren in politieke termen (in de vorm van beleidsvoorstellen). De Nobelprijs voor de Vrede van 2007 werd aan de in de IPCC verzamelde wetenschap en aan Al Gore toegekend “voor hun pogingen voor het verspreiden en uitbreiden van de kennis over klimaatveranderingen, die veroorzaakt worden door de mens, en het leggen van de funderingen van de maatregelen die nodig zijn om deze veranderingen te voorkomen.”
Het onderzoek naar klimaatverandering is sinds 2007 in een stroomversnelling geraakt en de mening (speculatie, hypothese) dat globale opwarming grotendeels wordt veroorzaakt door menselijke activiteiten is inmiddels door metingen bevestigd en onomstreden onder wetenschappers die zich hebben verdiept in de natuurwetenschappelijke kant van klimaatverandering. Vooral door metingen in boorkernen, in de oceanen en middels satellieten. Die metingen zijn dank zij doorbraken op het gebied van meettechnieken na 2000 veel nauwkeuriger geworden (zie bijvoorbeeld Treatise on Geochemistry, 2014).
Een andere opmerking van Tol: “Het IPCC, waar ik jaren heb meegeschreven aan de klimaatrapporten, gaat uit van een opwarming van maximaal een graad of 5. De opwarming tussen 06.00 uur ’s ochtends en 12.00 uur ’s middags is gemiddeld 8 graden.”
Zo’n uitspraak zul je niet horen uit de mond van een natuurwetenschapper. Geen onderscheid maken tussen het weer (van het afgelopen etmaal) en het klimaat (van minimaal de afgelopen 30 jaar) leidt tot loze kreten zonder wetenschappelijke basis of geldigheid.
LikeLike
@Richard Tol.
Je schreef: “Ik zie dat dit stuk nog steeds geciteerd wordt.” Ik denk dat je dat aan de Twitter gemeenschap hebt te danken en dan niet dit artikel hier, van Jos Hagelaars, maar het stuk op AD, dat opeens weer opduikt alsof het net gepubliceerd is.
Zo vond ik daar ene Frans Werf (@fransawerf) die op 5 feb 22x een reply met dat AD artikel stuurde naar vele politici, partijen en media accounts. Zoiets wordt makkelijk opgepikt door anderen dan heb je voor je het weet een artikel uit 2015 weer in de top staan.
LikeLike
“loze kreten”. Inderdaad, zeker als die komen van iemand die schermt met “Ik ben jarenlang hoogleraar aardwetenschappen geweest in Hamburg. Het is een raar idee dat ik geen verstand zou hebben van de fysica van klimaatverandering.”
Je zou namelijk denken dat zo iemand weet dat het verschil tussen een glaciaal en interglacial global zo’n 5 graden is. Dat zet die 5 graden die het IPCC noemt in een heel ander en meer relevant perspectief dan Tol’s 8 graden verandering op een dag.
LikeLike
8 graden verandering op een dag? Hier (ZW-Frankrijk) kan ik 30°C verandering op een dag hebben, van 0°C ‘s’ochtends (met een beetje vorst op de auto) naar 30°C ‘smiddags. Misschien iets voor Tol?
LikeLike