Door Bart, Bob, Hans en Jos
Je kunt op verschillende manieren aankijken tegen het klimaatakkoord dat in Parijs is overeengekomen:
- Er is unaniem een verscherpte ambitie overeengekomen: Onder de twee graden, liefst zelfs onder de anderhalf. In de tweede helft van deze eeuw beloven we met z’n allen broeiksgas-neutraal te zijn (waarbij de uitstoot gelijk is aan de opname). Alle landen nemen een verantwoordelijkheid en sommige elementen van het verdrag zijn juridisch bindend. Dit kan terecht historisch genoemd worden.
- Die ambities zijn natuurlijk mooi, maar aan de andere kant moeten de gezamenlijke beloftes (de zogenaamde INDC’s) van alle landen nog flink aangescherpt worden om ook maar in de buurt te komen van die ambitieuze doelstellingen. Het wie, hoe en wanneer van ‘decarboniseren’ (een woord dat overigens niet voorkomt in het akkoord, mede op aandringen van Saoedi-Arabië) is dus niet in detail vastgelegd.
Uiteindelijk staat of valt het ermee hoe dit akkoord wordt opgepakt door overheden en bedrijfsleven: Gaat van dit akkoord een momentum uit waarmee de transitie naar een duurzame, broeikasgas-neutrale economie daadwerkelijk wordt ingezet, of blijft duurzaamheid het onderspit delven ten opzichte van korte termijn belangen, zoals tot nu toe meestal het geval lijkt te zijn? Of we de mooie ambities gaan halen is dus nog maar zeer de vraag. Wel kan er vanaf nu met dit akkoord gezwaaid worden om overheden en bedrijven onder druk te zetten hun emissies te reduceren.
Heleen de Coninck geeft in een kort stukje aan waar volgens haar de significante vooruitgang zit bij dit klimaatakkoord. Naast de aangescherpte ambitie qua temperatuurgrens zijn er meer nieuwe aspecten aan dit akkoord: Zo is er afgesproken dat in de tweede helft van deze eeuw er een balans moet zijn tussen de uitstoot en de opname van broeikasgassen, oftewel we moeten dan broeikasgas-neutraal zijn met z’n allen (al heeft dat woord het niet gehaald in de eindtekst). Daartoe moeten landen zo snel mogelijk pieken in hun emissies om daarna snel te dalen. Een aantal eerdere beslissingen (bijvoorbeeld de financiering voor adaptatie en mitigatie in ontwikkelingslanden van minimaal $100 miljard per jaar) zijn nu bekrachtigd in het akkoord, hetgeen het toch iets meer zekerheid geeft. De verschillende perspectieven (half vol/half leeg) komen ook in haar stuk terug:
De tekst van het akkoord (waarschuwing: onleesbaar jargon) is te vinden bij de United Nations Framework Convention On Climate Change. Het akkoord is ook ondertekend door de EU (waaronder Nederland) en gaat in 2020 in, als het door minstens 55 landen wordt geratificeerd, die tezamen voor minstens 55% van de mondiale emissies verantwoordelijk zijn. Tot die tijd geldt formeel voor de landen die in Doha getekend hebben een verlenging van het “Kyoto Protocol”, maar dat betreft slechts 15% van de mondiale CO2-emissies.
De bevindingen van de klimaatwetenschap, zoals in de IPCC rapporten beschreven, vormen de basis van de VN onderhandelingen en van dit klimaatakkoord. De risico’s van ongebreidelde klimaatverandering en de noodzaak van emissiereductie om het gestelde doel te halen, worden erkend. Als je lange tijd doorbrengt met oeverloze discussies met ‘sceptici’ is dit wel een goede reality-check:
Also recognizing that deep reductions in global emissions will be required in order to achieve the ultimate objective of the Convention and emphasizing the need for urgency in addressing climate change,..”
Een mooie illustratie van de noodzaak om iets aan klimaatverandering te doen verschaffen de onderstaande grafieken uit Ricke et al. 2015. De grafieken laten tevens zien dat de impact van klimaatverandering voor sommige systemen, zoals de koraalriffen en het akkerland voor basisvoedingsmiddelen, al hoog is bij een relatief geringe opwarming om daarna te verzadigen.
De belangrijkste punten van het klimaatakkoord zijn al op veel plaatsen samengevat (zie deze ook deze van Europarlementariër Bas Eickhout), maar het meest in het oog springend bij al die punten is de intentie die het rapport uitspreekt om de opwarming van de aarde ten opzichte van het pre-industriële tijdperk te beperken tot minder dan 2 graden, met het streven naar maximaal 1,5 graden:
De politieke en maatschappelijke wil om de toekomstige klimaatverandering in te tomen heeft men nu dus zwart op wit in een internationaal akkoord gezet. Zonder deze wil zou er sowieso bar weinig veranderen aan onze jaarlijkse emissies, dus in die zin kan dit akkoord gezien worden als een noodzakelijke, zij het op zichzelf niet afdoende voorwaarde om klimaatverandering binnen de perken te houden.
Fraaie ambities en intenties is één ding, de realisatie ervan kan men op zijn minst een enorme uitdaging noemen. Het begint al met de plannen die alle landen vooraf ingediend hebben voor hun reductie van CO2-emissies, de zogenaamde Intended Nationally Determined Contributions (INDC’s). Al snel was duidelijk dat deze de toekomstige opwarming niet tot 2 graden zouden beperken, volgens Christiana Figueres, hoofd van het VN klimaatbureau, zouden die namelijk leiden tot een opwarming van 2,7 graden in 2100 (schattingen hiervan lopen uiteen tussen de 2,7 en 3,7 graden). In die plannen zal derhalve nog het een ander omgebogen moeten worden. Daar is in het akkoord rekening mee gehouden, want de afspraak is dat elke 5 jaar de landen bijeenkomen met aangescherpte plannen voor emissiereductie. Zoals Bas Eickhout schrijft:
We hebben inmiddels al bijna 1 graad opwarming te pakken. Als je de trage respons van het klimaatsysteem in aanmerking neemt, zal het niet lang meer duren voordat we gecommitteerd zijn aan 1,5 graad opwarming. Het zogeheten “koolstofbudget” om een redelijke kans (66% en 50%, respectievelijk) te maken onder de 1,5 graad opwarming te blijven zal er bij de huidige emissies binnen 6 tot 10 jaar doorheen gestookt zijn. Zie de tabel hieronder, deze is gebaseerd op gegevens van IPCC AR5 (tabel 2.2 in het Synthesis Report) en het Global Carbon Project. In principe zouden de emissies dan plotsklaps naar nul moeten.
Het koolstofbudget om met een kans van 66% onder de twee graden te blijven, wordt in onderstaande figuur van het Global Carbon Project gevisualiseerd. Vanaf 2014 kunnen we dan nog circa 903 gigaton CO2 emitteren, met de geschatte emissies over 2015 is dat vanaf het nieuwe jaar nog 865 gigaton CO2. Met de huidige emissiesnelheid hebben we dat budget over circa 20 jaar helemaal opgesoupeerd.
Om in de toekomst onder een bepaalde opwarming te blijven, geldt: hoe eerder we beginnen met emissies reduceren hoe minder drastisch het zal hoeven. Voor elke temperatuurgrens geldt immers een bepaald maximaal budget aan koolstofemissies. De figuur hieronder (bron: Robbie Andrew) illustreert dit voor de 66% kans om onder de twee graden opwarming te blijven. Een eerdere start met het afbouwen van de CO2-emissies (bijv. de blauwe lijn) behoeft een minder steile afname van de CO2-emissies dan een latere start (bijv. de rode lijn). Hoe drastischer de emissiereductie, hoe moeilijker en duurder het is.
Er is recent veel discussie geweest over de tweegradendoelstelling. Volgens sommigen zou die praktisch gezien onhaalbaar zijn en om die reden maar beter bij het grof vuil worden gezet. Anderen argumenteren juist dat het belangrijk is om een hoog ambitieniveau te blijven nastreven om daarmee de kans van slagen zo hoog mogelijk te houden. En weer anderen vinden de discussies over de precieze doelstelling niet bijster zinvol, omdat we welbeschouwd nog nauwelijks zijn begonnen met serieuze emissiereducties:
En Knutti et al schrijven in Nature:
En dat is precies waar de bottleneck zit.
Een van ons, Bart Verheggen, wordt vandaag in Trouw geciteerd over het klimaatakkoord. Daarin wordt het ‘pessimistische’ perspectief wat er allemaal niet in het akkoord staat vooral door Bart verwoord en het ‘optimistische’ perspectief vooral door Bas Eickhout. Hieronder de reflectie van Bart op het Trouw artikel.
Beide perspectieven zijn valide natuurlijk, en ik ben het met de uitspraken van Eickhout in feite ook helemaal eens. Echter, te midden van de vele euforische reacties heb ik vooral zo iets van “eerst zien, dan geloven”, juist vanwege de hierboven aangegeven bottleneck.
Ik word aldus geciteerd in Trouw:
Bas Eickhout over de nationale plannen voor emissiereductie:
Het is zonder meer positief dat door alle landen de noodzaak erkend wordt om de toekomstige klimaatverandering te beperken. Technisch is het wellicht mogelijk om de twee-graden-doelstelling te halen die nu door zoveel landen van de wereld is onderschreven. Of het ook economisch past, is al een stuk lastiger te bepalen en hangt sterk af van de subjectieve vergelijking tussen huidige kosten en toekomstige baten (de zogenaamde discontovoet). En of het politiek-maatschappelijk haalbaar is? Het vergt een volledige verandering in de manier waarop we omgaan met en gebruik maken van energie, transport en voedsel. Of dat gaat lukken?
[Enkele correcties aangebracht 15-12-2015 n.a.v. suggesties van Heleen de Coninck. -BV]
Klimaatverandering 
Ik ben toevallig een stuk aan het schrijven voor onze studenten Applied Earth Sciences over ‘Parijs’ en de energietransitie. Zij zijn erg benieuwd naar wat er te gebeuren staat. Het is tenslotte hun toekomst. In dat stuk ben vrij positief over het Parijse akkoord. Natuurlijk kun je je bedenkingen hebben, maar het is de toon de die muziek maakt. Volgens mij moet je behalve naar de overheden, juist ook naar de bedrijven, banken en investeerders kijken. Dat totaalbeeld stemt positief, al zal het niet zonder slag of stoot gaan – maar had iemand dat verwacht?
LikeLike
Beste Herman Russchenberg,
Inderdaad, het lijkt mij ook dat de gemeenschappelijke wil van de 196 landen hét hoopgevende signaal is, dat nu door bedrijfsleven en investeerders opgepakt kan worden. Dat is het 1ste punt in ons blogstuk:
Tegelijkertijd kan je constateren dat de huidige (!) INDC’s nog zeer tekort schieten om deze ambitie waar te maken.
Gelukkig is er een iteratief proces afgesproken om die toezeggingen steeds verder uit te werken en uit te breiden. Dat gaat al in 2018 gebeuren (formeel gezien nog vóórdat het Akkoord van Parijs in werking treedt), wat de gemeenschappelijk onderkende urgentie nog eens benadrukt.
Wellicht is dat dan ook waar de bijdragen van de studenten een grote rol kunnen spelen — welke mogelijkheden zijn er nog meer om de INDC’s van specifieke landen ambitieuzer te stellen? Welke bijdragen en kansen liggen er daar voor het bedrijfsleven?
Vandaag kopte de NRC op de voorpagina:
LikeLike
Het verminderen van de uitstoot hangt mede af van de vooruitgang in de technologie, maar zal ook om economische redenen niet snel gaan. Compensatie van de uitstoot is veel sneller te realiseren en bezorgt werklozen uitzicht op een goed bestaan. Steun Barbarugo en het CO2 gehalte in de lucht daalt met sprongen. Zie http://tiny.cc/bamboe
LikeLike
Globalcarbonproject update: “Carbon dioxide (CO2) emissions from fossil fuel burning and cement production increased by 0.6% in 2014, with a total of 9.8±0.5 GtC (35.9 GtCO2) emitted to the atmosphere. …. Emissions are projected to decline by -0.6% in 2015 …”
Die daling van uitstoot ten tijde van economische groei is al net zo uniek als het akkoord wat mij betreft! Maar er is fors meer nodig zoals de figuur van Andrew inderdaad laat zien…
LikeLike
Ja, einde aan fossiele economie. Maar wat doen we hiermee ?
http://www.nytimes.com/reuters/2015/12/14/world/asia/14reuters-climatechange-summit-india-coal.html
LikeLike
Herman,
Ja, de toon is zeker positief: ambitieus om het probleem serieus aan te pakken. En inderdaad was dit akkoord waarschijnlijk het hoogst haalbare in de huidige geo-politieke constellatie, ook een reden om zeer tevreden te zijn. Aan de andere kant moeten we nog maar zien hoeveel van die ambities daadwerkelijk gehaald gaat worden; de acties tot nu toe, en zelfs de toegedane beloftes, vind ik in dat opzicht niet heel positief stemmen. Je hebt helemaal gelijk dat bedrijven, banken en investeerders een heel belangrijke rol te hebben vervullen in de transitie naar een duurzame samenleving. Hopelijk gaat er van dit akkoord een sterke impuls uit naar die sectoren om de duurzame richting op te gaan. Dat is een beetje wat ik bedoelde met mijn citaat in Trouw (niet in dit blogstuk overgenomen) dat dit wel eens een self-fulfilling prophecy zou kunnen worden: Als iedereen denkt dat dit akkoord het einde van het fossiele tijdperk inluidt, dan zullen investeerders en banken daar terdege rekening mee gaan houden om zich in te dekken tegen de financiele risico’s. Jelmer Mommers heeft een gedetaillerd stuk daarover in De Correspondent.
Aan de andere kant: als iedereen denkt dat het vanaf nu, na dit historische akkoord, vanzelf gaat, dan gaat er niets veranderen. Het harde werk moet nog beginnen. Bloed, zweet en tranen. Was Andre Hazes er nog maar.
En Guido maakt een belangrijk punt: 2015 is het eerste jaar dat de CO2 emissies (licht) dalen terwijl de economie groeit. Dat is geen kattenpis.
Dit is overigens ook een goed stuk over het klimaatakkoord, van de New York Times.
LikeLike
Beste Ruud Goedknecht,
Een prima initiatief dat Stichting Barbarugo, chapeau! Zie ook:
Barbarugo Foundation
Bamboo Bike Project
En hier bij de United Nations Framework Convention on Climate Change: linkje
Het is echter wél zo dat de emissiereducties door deze plannen al zijn opgenomen in de INDC (de beloftes) die Ghana heeft ingediend. Het is dus nu al meegenomen in de hierboven aangegeven berekeningen.
LikeLike
Beste Michiel de Pooter,
Niemand zegt dat India nu stopt met het bijbouwen van kolencentrales – dat is ook een onderdeel van hun INDC die zij ingediend hebben voor het Akkoord van Parijs.
Het is onvermijdelijk, aangezien zij per hoofd van de bevolking nog maar een minieme fractie uitstoten van wat wij in het Westen per persoon aan broeikasgassen emitteren. Tenslotte is India nog maar net begonnen met haar industrialisatie terwijl wij in Europa al sinds medio 19e eeuw broeikasgassen in de dampkring dumpen.
Wel zal India:
1. Achieve its target of 40 percent non-fossil-based power capacity by 2030 [which] would result in at least 200 GW of new renewable power capacity by 2030.
2. De ‘emissions intensity’, de CO2-uitstoot per eenheid GDP, met 33% tot 35% verlagen in 2030.
3. Een additionele ‘carbon sink’ van 2,5 á 3 gigaton CO2 realiseren door extra (her)bebossing: “Creating an additional carbon sink of 2.5 to 3 billion tonnes of CO2 through additional forest and tree cover would require average annual carbon sequestration to increase by at least 14 percent over the next 15 years relative to the 2008-2013 period.”
4. Extra investeringen van $206 miljard in ‘adaptation and resilience’.
Al deze elementen, ook toezeggingen voor ‘adaptation and resilience’, zijn onderdeel van de INDC’s die de landen hebben ingediend. Lees verder: http://www.wri.org/blog/2015/10/5-key-takeaways-india’s-new-climate-plan-indc
LikeLike
Bob Brand, Bij ons in Vlaanderen noemen we dat een Echternachse processie; drie stappen vooruit en twee achteruit. INDC’s zijn natuurlijk wereldkampioenschappen window dressing, want alles is vrijwillig. Erg symbolisch en dus erg ongeloofwaardig allemaal, net zoals die hele COP21. De mate van realiseerbaarheid van INDC’s, zal niet afhangen van de goede wil, maar vooral van de economische, sociale en technische spanwijdte van een land. Ik denk dat ik de uitkomst al weet.
LikeLike
Opperbeste bloggers!
“Wel kan er vanaf nu met dit akkoord gezwaaid worden om overheden en bedrijven onder druk te zetten hun emissies te reduceren.”
Ik ga er van uit dat er inderdaad met dit akkoord gezwaaid gaat worden. En dat er na het applaus ook klappen te horen zijn. Voorgenomen emissie-reductie is één ding, adaptatie aan de voorgenomen intensivering van de energie-transitie is een totaal ander ding. Transities zijn nooit gratis, we gaan klappen horen en voelen. Al was het maar door de intussen onverminderd toenemende temp. En ik bedoel dat niet cynisch of ironisch en vat samen met een zakelijke vraag aan jullie en aan meelezers: is er door iemand systematisch nagedacht over de *maatschappelijke* risico’s van geïntensiveerde energietransitie?
LikeLike
Ik denk bijvoorbeeld aan Saudi-Arabië, ja, en bepaalde bewegingen in de wereldpolitiek.
LikeLike
Energietransitie is zwaar gekoppeld aan CO2 emissiereducties. Substantiële reducties (decarbonisatie) zijn gekoppeld aan wegnemen van traditionele economische activiteiten. Energietransitie is geen maatschappelijk risico, maar een kroniek van een aangekondigde dood. Immers, het is volgens mij al eens meer in deze kolommen gezegd; Moderne hoogtechnologische beschavingen als de onze, zijn complexe, kaartenhuisachtige organismen, met een metabolisme dat draait op materie, kennis en.. goedkope, betrouwbare energie. Dit laatste is vooral nodig om het zelf organiserend vermogen overeind te houden. Er is geen enkele reden om te geloven dat de kleinste ontregeling van die dynamiek niet direct tot enorme politieke economische, sociale problemen zal leiden. In tegenstelling met wat Rotmans et al. beweert, is het maar de vraag of transities beheersbaar zijn. Ik heb daar nog nooit een geloofwaardig concept van gezien. Het gebrek aan kennis daarover, zou er wel eens toe kunnen leiden, dat het middel erger is dan de kwaal.
LikeLike
CFK’s, Michiel.
LikeLike
Beste Michiel de Pooter,
De emissies per hoofd van de bevolking kan je hier zien:
https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_carbon_dioxide_emissions_per_capita
India: 1,6 ton CO2 per jaar
Nederland: 10,2 ton CO2 per jaar
Dat is voor 2009, het meest recente jaar dat voor de beide landen in deze tabel staat. Aangezien CO2 accumuleert in de dampkring gaat het eigenlijk om de optelsom van deze emissies, bijvoorbeeld over 1990 t/m 2009:
India: 22,1 ton CO2 per inwoner
Nederland: 218 ton CO2 per inwoner
Per Nederlander ca. 10 x zoveel als per Indiër. Vóór 1990 lagen de emissies in Nederland al vele jaren boven de 10 ton CO2 per inwoner, en in India beduidend minder dan 0,8 ton — dus dan is die factor nog groter.
India zal in absolute zin en per inwoner eerst nog fors groeien qua emissies aangezien zij nog maar net aan hun industrialisatie begonnen zijn. Dat is nou juist een onderdeel van India’s INDC. Van belang is dat hun emissies z.s.m. pieken en dat een zo groot mogelijk deel van India’s nieuwe infrastructuur ‘low carbon’ wordt. Zo spaart de “at least 200 GW of new renewable power capacity by 2030” die India toegezegd heeft, het equivalent uit van ca. 200 grote kolencentrales.
Een separaat punt is overigens dat een beduidend deel van de recente emissies in China en India bedoeld is om goederen te produceren t.b.v. Westerse consumenten. Onze consumptie resulteert in (een deel van) de emissies in China en India.
Verder is de kwetsbaarheid van samenlevingen (“complexe, kaartenhuisachtige organismen, met een metabolisme dat draait op materie, kennis en.. goedkope, betrouwbare energie“) juist een argument om zeer snelle en vergaande klimaatverandering te voorkomen — een argument voor het mondiaal beperken van de emissies.
LikeLike
Beste Goff,
Je vraagt of er is nagedacht over maatschappelijke risico’s van snellere mitigatie. IPCC AR5 Synthesis Report (pp.78-79) zegt daarover:
Klik om toegang te krijgen tot SYR_AR5_FINAL_full.pdf
“Mitigation involves some level of co-benefits and risks, but these risks do not involve the same possibility of severe, widespread and irreversible impacts as risks from climate change (high confidence). Scenarios that are likely to limit warming to below 2°C or even 3°C compared with pre-industrial temperatures involve large-scale changes in energy systems and potentially land use over the coming decades (3.4). Associated risks include those linked to large-scale deployment of technology options for producing low-carbon energy, the potential for high aggregate economic costs of mitigation and impacts on vulnerable countries and industries. Other risks and co-benefits are associated with human health, food security, energy security, poverty reduction, biodiversity conservation, water availability, income distribution, efficiency of taxation systems, labour supply and employment, urban sprawl, fossil fuel export revenues and the economic growth of developing countries (Table 4.5). {WGIII SPM.4.1, SPM.4.2, TS.3.1.4, Table TS.4, Table TS.5, Table TS.6, Table TS.7, Table TS.8, 6.6}”
Is dat wat je bedoelt?
LikeLike
Bob,
mijn vraag blijft luiden:
“is er door iemand systematisch nagedacht over de *maatschappelijke* risico’s van geïntensiveerde energietransitie?”
LikeLike
Hi Goff,
Vallen onder de maatschappelijke risico’s ook effecten op het landgebruik (verbouw van voedselgewassen en behoud van ecosystemen)? Deze publicatie kijkt bijvoorbeeld naar de effecten op het landgebruik als men grootschalig biobrandstoffen + afvang van de verbrandingsproducten (‘BECCS’) in zou willen zetten:
Klik om toegang te krijgen tot bg-12-1317-2015.pdf
Dergelijke negatieve emissies kunnen belangrijk worden om een ‘overshoot’ van de broeikasgas-concentraties te compenseren. Dat is een onderdeel van RCP2.6.
Of meer in de hoek van de maatschappelijke effecten, zie bijvoorbeeld ook Miller 2013 – The Social Dimensions of Energy Transitions en Jan Rotmans.
Verder staat er e.e.a. over de maatschappelijke risico’s van ‘Climate Change Response Policies’ in hoofdstuk 2 en 3 van IPCC AR5 WG3: http://mitigation2014.org/report/publication
LikeLike
Hey Bob (en meelezende Lennart)
Miller 2013 waarnaar je verwijst stelt onomwonden:
“Making energy transitions will be one of humanity’s great challenges for the
twenty-first century. Whatever form they take, energy transitions will be
complex socio-technological transformations that require major changes for
many communities. Rex Tillerson, CEO of ExxonMobil, recently observed, for example, that the oil industry is ready to build the new systems necessary to
fuel another century of oil consumption. Climate change will occur, he acknowedged, but ‘we will adapt… It’s an engineering problem, and has engineering solutions.’ (Tillerson, 2012). This is not a pretty picture.”
Not a pretty picture indeed. Temeer gezien wat we intussen weten over de gigantische shopliftings door ExxonMobil. Dat is de alledaagse modder waarvan het IPCC AR5 Synthesis Report (pp.78-79) citaat dat Lennart gaf abstraheert. Ik onderschrijf dan ook wat Michiel de Poorter hierboven stelt:
“Er is geen enkele reden om te geloven dat de kleinste ontregeling van die dynamiek niet direct tot enorme politieke economische, sociale problemen zal leiden.”
Nogmaals, er gaan klappen vallen en mijn vraag blijft overeind: is er door iemand systematisch nagedacht over tijd en plaats van de klappen? Ik neem aan dat ook hier de vuistregel ‘follow the money’ opgeld doet.
Heeft wellicht meelezende cRR Kampen input?
LikeLike
Hi Goff,
Het synthese-rapport abstraheert inderdaad, maar verwijst naar het rapport van WG3 voor nadere toelichting. Ik heb het niet allemaal gelezen, maar er wordt daar heel wat besproken.
Ook het begrip Just Transition lijkt me in dit verband relevant, zeker als je het hebt over het risico op massa-ontslagen in (m.n.) fossiele sectoren:
https://en.wikipedia.org/wiki/Just_Transition
In het Paris Agreement wordt ook over Just Transition gesproken.
LikeLike
“Heeft wellicht meelezende cRR Kampen input?” – nauwelijks. Ik heb een uitermate donkerbruin vermoeden mbt een land dat ‘stands to lose all’, dat een abject regime heeft en dat buitengewoon grote, en ‘dirty’, macht heeft in de wereld, Saudi dus.
Ik denk Saudi de nodige buitenlandpolitiek met ‘andere middelen’ doet om zich in de toekomst van die machtsbasis te verzekeren. Ik denk dat de ‘anti-terrorismecoalitie’ die Saudi onlangs aankondigde de facto draait om het afmaken van sji’itische moslims en het reduceren van Iran.
Voor het overige gaan er klappen vallen waar dan ook uitgebreid om gesolliciteerd is.
Bedrijven die al decennia lang wisten dat er op een dag verduurzaamd moest gaan worden, hebben systematisch verzuimd hun woekerwinsten ’n beetje voor innovatie op alternatieve energievormen te plaatsen en besloten daarentegen domweg de wereldbevolking al die tijd voor te liegen.
De kolen/olie heeft een boel welvaart gebracht. In zekere zin de welvaart die nodig is om ervan af te komen, maar we mogen er dankbaar voor zijn.
Maar die bedrijven die opzettelijk niet mee hebben willen komen, die opzettelijk de uitdroging van de Levant, de verwoesting van de Gangesdelta, Haiyan mogelijk gemaakt hebben moeten absoluut de slaag krijgen, en blijven krijgen, die ze hier vrezen: http://www.theguardian.com/environment/2015/dec/15/coal-lobby-boss-says-industry-will-be-hated-like-slave-traders-after-cop21
LikeLike
Beste Goff, cRR, Lennart en anderen,
Naarmate de discussie geleidelijk afdwaalt van het nieuwe Akkoord van Parijs en van ons blogstuk over het Akkoord, kunnen jullie dan de discussie voortzetten onder:
Open discussie winter 2015 – 2016
Dank! Het geldt trouwens ook voor andere discussies die niet regelrecht (meer) betrekking hebben op het blogstuk dat erboven staat. Het is altijd een uitdaging om ‘on topic’ te blijven maar dat proberen we hier wel, mede om te voorkomen dat relevante informatie willekeurig verspreid komt te staan op allerlei plekken — en om niet telkens in herhaling te hoeven vallen.
Bijvoorbeeld reacties over ‘windmolens’ horen NIET onder een blogstuk over de NNV presentatie. Over windenergie hebben we immers al een blogstuk met een on-topic discussiedraadje, daar kan men dan inhoudelijk bij aanknopen:
Windenergie zorgt wel degelijk voor vermindering CO2 uitstoot
Uiteindelijk heeft alles altijd wel _iets_ met al het andere te maken… maar zodra er twijfel ontstaat of het nog direct betrekking heeft op het erboven staande blogstuk: verder op de Open Discussie. 🙂
LikeLike
Is de ambitieuze en nodige reductie technisch haalbaar? Waarschijnlijk alleen maar bij ook een drastische reductie in energieverbruik. ALs heel de wereld op ons westers consumptieniveau komt dan zal hernieuwbare energie nooit volstaan. Interessante blog hierover: http://www.lowtechmagazine.be/2015/12/hernieuwbare-energie-vreet-ruimte.html
Dit impliceert m.i. voor ons dus: minder vliegen, minder autorijden, veel minder vlees eten,…
LikeLike
Beste cRR en Michiel de Pooter,
Jullie dwalen af van het Akkoord van Parijs naar jullie privé-opinies over:
— machtsverhoudingen (cRR)
— hernieuwbare energie (de Pooter)
Dat zijn andere onderwerpen en die worden bij andere blogstukken besproken. Voor deze ene keer (!) verplaats ik de reacties naar het betreffende blogstuk.
LikeLike
Op een rijtje gezet:
– Het accoord gaat in 2020 in, dat is over 4 jaar.
– Bij de huidige emissies is het <1,5 ºC. koolstofbudget over 6 jaar waarschijnlijk (66% kans) op.
– We zitten nu al op ruim +1ºC en weten wat de ecologische gevolgen en maatschappelijke implicaties van die gevolgen zijn.
– 'Waarschijnlijk' blijft in 2020 dus 2 jaar over om van 1,5 ºC weg te blijven.
– +1,5 ºC is een halve graad meer dan +1ºC en er is alle reden aan te nemen dat dat verschil *analoog* is aan het verschil tussen 40,5 ºC lichaamstemp. ('ernstige hyperthermie' heet dat onder medici) en 42 ºC ('de dood t.g.v. eiwit denaturatie' heet dat onder lijkschouwers).
Het accoord is een politiek project en dient als zodanig beoordeeld te worden. Het accoord is een politiek vod en wat mij betreft een even tragisch als cynisch collectief artefact.
Bart's tweet vat het wel samen: "Is staying below 2 deg technically feasible? Yes. Economically? Probably yes. Politically/socially? Probably no. Important distinctions."
LikeLike
Is het belangrijk akkoord? Ja, althans dat wens ik te geloven. Het was namelijk de laatste kans om de goede richting op te gaan. Deels zijn er natuurlijk al een paar jaar lichtpuntjes, met name de snelle ontwikkeling van Zon-PV (en dan vooral de nu gaande verbreding naar meer landen). Anderzijds elektriciteitsgebruik is maar een deel van het energiegebruik.
Of Nederland echt door heeft wat de consequenties zijn van het akkoord indien het naar de letter wordt uitgevoerd, ik denk van niet. Toch, vandaag werd bij een debat over de provinciale Europastrategie in de Staten van Zuid-Holland door bijna alle fracties gerefereerd aan het akkoord. Wat betekent Parijs voor de Rotterdamse haven en het olie-chemiecomplex.
Bij de politiek begint dus door te dringen dat dit een grote maatschappelijke opgave is die ons allen zal gaan raken.
Tegelijkertijd, de huidige verwachting van 2,7 graden, met in alle opzichten een grote onzekerheidsmarge, betekent nog een forse adaptatieopgave. En dat lijkt met de euforie over Parijs een beetje uit beeld te raken.
LikeLike
Erik,
Je laatste alinea raakt een belangrijk punt. Parijs is reden voor optimisme, of misschien is het opluchting, maar euforie gaat te ver. En die euforie zou er voor kunnen zorgen dat we vergeten dat het werk nog moet beginnen. Of, zoals het maandag in The Daily Show werd gezegd: de aarde heeft afgelopen weekend een abonnement voor de sportschool aangeschaft, maar nu moeten we nog de discipline opbrengen om daar drie keer per week hard aan de slag te gaan om de extra graden Celsius kwijt te raken.
LikeLike
“Je kunt op verschillende manieren aankijken tegen het klimaatakkoord dat in Parijs is overeengekomen…”
Inderdaad, ik voeg er nog een derde, wellicht wat cynische, zienswijze aan toe: “we zijn in het pak genaaid” (met dank aan Vrakking). Want de verplichting tot emissiereductie wordt eenzijdig neergelegd bij het ‘rijke westen’. Terwijl andere landen – China en India voorop – de ruimte claimen (en krijgen) om nog decennia lang hun uitstoot te vergroten. Eventueel wil men wel wat afremmen, maar dan op kosten van de geïndustrialiseerde landen, te beginnen met 100 miljard USD per jaar.
Eclatant succes is uiteraard het aanscherpen van de grens voor ‘dangerous warming’: nu kan men reeds bij 1,5 ᵒC zogenaamde klimaatschade gaan claimen, zulks onder verwijzing naar de ‘loss and damage’ clausule in het akkoord. Kassa!
Dat die ‘loss and damage’ – droogte, overstroming, waterschaarste, afbraak ecosystemen, etc – hoofdzakelijk door andere factoren veroorzaakt zijn/worden doet kennelijk niet ter zake. Wellicht ten overvloede benoem ik die ‘andere factoren’ nog even: (illegale) houtkap, bodemdaling, kanalisatie, vernietiging en vervuiling van de natuurlijke habitat, verstedelijking, overexploitatie van (grond)watervoorraden, etc. Hun eigen nationale verantwoordelijkheid in deze is angstvallig buiten de agreement gebleven. Met dank aan de eenzijdige en incomplete risicoanalyse van het IPCC.
Goff Smeets noemde het akkoord een ‘politiek vod’. Ik ga nog wat verder: het is een contraproductief en zelfs gevaarlijk politiek vod.
LikeLike
Fantastische vergelijking met een sportschoolabonnement, Hans!
Ik had het met collega’s over een gezamenlijke belofte om de marathon te gaan rennen, maar intussen gewoon op ons achterste blijven zitten met cola en chips. Nu moeten we gaan trainen en van de cola en chips afblijven c.q. afkicken, anders gaat die marathon niet lukken.
LikeLike
De magnitude en repetitie van versimpeling en popularisering van het klimaatprobleem in de massamedia, heeft in Parijs nog een extra slinger gekregen. Het voortdurend voorstellen van het klimaat, dat de garage wordt ingereden voor groot onderhoud, is voor veel mensen weerzinwekkend en zal tegenkrachten versterken. Het zal eerder naar blokkades, dan naar uitwegen voor oplossingen leiden.
LikeLike
Bert Amesz,
Het aantal mogelijke hineininterpretierungen van het akkoord neemt natuurlijk toe als je het niet zo nauw neemt met de feiten. In werkelijkheid leg het akkoord geen enkel land verplichtingen tot emissiereductie op. Dus ook niet het rijke westen, zoals jij beweert. De emissiereducties die worden ingeboekt zijn gebaseerd op plannen die landen zelf hebben ingediend.
Wel lijkt het er op dat de landen met de hoogste per capita emissies erkennen dat bij hen de grootste emissiereductie te halen is. Ik vind dat heel redelijk. Maar misschien beschouw jij jouw CO2-emissies als een verworven recht?
De rest van je verhaal hebben we al eindeloos vaak beantwoord. Je klutst verwachte toekomstige risico’s en de huidige situatie door elkaar en voegt daar nog een flinke scheut “ad ignorantiam” (zolang invloed van klimaatverandering niet statistisch significant bewezen is, bestaat deze niet) aan toe.
LikeLike
Beste Bert Amesz,
“Want de verplichting tot emissiereductie wordt eenzijdig neergelegd bij het ‘rijke westen’. Terwijl andere landen – China en India voorop – de ruimte claimen (en krijgen) om nog decennia lang hun uitstoot te vergroten.”
Nee, doordat het Westen al sinds medio 19e eeuw broeikasgassen uitstoot – en China en India pas nét komen kijken – is de cumulatieve hoeveelheid broeikasgassen die er per capita zijn uitgestoten veel groter in het Westen:
Nederland: 218 ton CO2 per inwoner
India: 22,1 ton CO2 per inwoner
alleen al over de periode 1990 t/m 2009.
Zoals je weet accumuleert CO2 in de dampkring, dus het is juist de optelsom van de emissies per inwoner die bepalend is voor de relatieve bijdrage aan de klimaatverandering. Aangezien landen als India nog maar net begonnen zijn met hun industriële ontwikkeling, hebben zij de ruimte gekregen om voorlopig nog te groeien qua emissies, maar:
— hun ‘carbon intensity’, de emissies per eenheid GDP, gaat omlaag;
— aanzienlijk deel van hun nieuw te realiseren opwekkingscapaciteit wordt ‘low carbon’;
— zo vroeg mogelijk pieken qua emissies, waarna die ook daar gaan dalen.
Zie bijvoorbeeld de INDC’s die China en India hebben ingediend voorafgaand aan het Akkoord van Parijs:
http://www.theclimategroup.org/what-we-do/news-and-blogs/china-to-cut-emissions-by-60-65-from-2005-level-indc/
http://www.wri.org/blog/2015/10/5-key-takeaways-india’s-new-climate-plan-indc
LikeLike
Vandaag was op het provinciehuis van Zuid-Holland de terugkeerbijeenkomst Parijs van de Nederlandse klimaatcoalitie. Webcast moet te bekijken zijn via: http://zuid-holland.notubiz.nl/vergadering/241928/Terugkeerbijeenkomst%20Klimaattop%20Parijs%2017-12-2015. Link werkt nu niet en we hadden vandaag wat netwerkproblemen op het provinciehuis, dus misschien morgen beter.
Leuke bijdragen van de onderhandelaars van IenM.
Wat betreft het “einde aan fossiel” heb ik nog wel een discussiepunt. Gaat het lukken om de 2 graden, laat staan de 1,5 graad te halen zonder CO2 – opslag. En hebben “wij” dan niet ook de opdracht om rendabele en verantwoorde opslagtechnologie te ontwikkelen. Ik kan mij plaatjes van ECN/PBL herinneren dat indien je én kernenergie én CO2 opslag niet wil het bijna onmogelijk is om reducties van meer dan 80% te halen.
Vandaag ook weer de laatste gegevens van NOAA over november. 2015 wordt opnieuw een recordjaar en dan hebben we het nog niet over de decembermaand in eigen land. Deze kan echt een extreem record opleveren. Meteoconsult komt nu op 9,2 graden (huidige record is 7,3). Een afwijking van 5,5 in de plus. Wat bij mijzelf dan weer de vraag oproept, hoe zit het met verhouding gemiddelde temperatuurstijging en maxima, zoals vastgelegd in de KNMI-scenario’s. Lijkt toch wel dat de afwijkingen van extremen nog wat groter zijn dan verondersteld (de staart dus).
LikeLike
Klimaatakkoord is dus leeg.
Dat komt door de machtsverhoudingen. Amber Rudd is eigendom van Shell, en dus:
http://www.theguardian.com/environment/damian-carrington-blog/2015/dec/17/uk-cuts-renewable-energy-make-a-mockery-of-its-pledge-paris-climate-talks
India heeft het akkoord, zoals verwacht, ook allang verticaal geclassificeerd.
Wat ik eigenlijk nog het ergste vind – al die hoopvolle totáál naïeve praat over COP21. Al die mensen die zich weer in de maling laten nemen daardoor.
LikeLike
Dag Erik de Haan,
Dank voor het linkje naar de terugkeerbijeenkomst op het Provinciehuis, zodra ik dit weekend even tijd heb zal ik de Webcast bekijken. Dan even over de beide vragen die je stelt:
1) Nee, dat gaat niet lukken zonder (onder véél meer) CO2-opslag en daarnaast ook kernenergie.
2) Ja, het ontwikkelen van rendabele en verantwoorde CO2-opslagtechnologie is nodig. Het geldt bij uitstek voor Nederland vanwege (a) de bijzondere situatie van (bijna) lege gasvelden op de Noordzee, (b) de al bestaande infrastructuur in NL naar gasvelden op de Noordzee, (c) de NAM die via Shell de technologische basis heeft om dit mede te ontwikkelen en (d) de al gebruikte technieken in de Rijnmond voor CO2-afvang en hergebruik in de tuinbouw.
Het is nodig om de in het Akkoord van Parijs vastgelegde ambities te kunnen realiseren (naast véél meer hernieuwbare energie en een lager energiegebruik per eenheid product en per eenheid BNP, dus energiebesparing en veel meer energy-efficiency in de industrie, mobiliteit en in de gebouwde omgeving).
De 4e grafiek in het bovenstaande blogstuk (gebaseerd op Peters et al 2015) illustreert wat er aan emissies-reducties nodig is om minstens 66% kans te maken om onder de +2 °C te blijven:
Het is wel goed om te bedenken dat Nederland zich in Parijs (via de INDC) alleen vastgelegd heeft aan de emissiereductie-doelen van de EU — deze zijn gericht op -40% emissies in 2030 (en dus niet de meer dan -80% die jij noemt en die tegen 2050 wel nodig zal zijn).
LikeLike
Hoi Bob,
Dank voor je standpunt, zelf heb ik ook de mening dat het zonder CO2-opslag niet gaat lukken. Nieuwe kerncentrales zie ik niet echt zitten voor Nederland, maar ik ben ook geen voorstander van het snel sluiten van centrales, zoals in Duitsland. Het had natuurlijk wel gekund indien we gewoon vanaf de jaren ’80 toen de signalen dat er een probleem was het probleem echt serieus hadden genomen. Maar dat hebben we niet gedaan, de belangen waren gewoon te groot en nu is het kiezen uit twee kwaden.
Voor wat betreft de Nederlandse kolencentrales neig ik er dan ook naar om gewoon het pad van het energieakkoord te volgen. Snel sluiten van de oude centrales, z.s.m. CO2-opslag bij de recent nieuw gebouwde kolencentrales. De twee van middelbare leeftijd (Amer 9 en Hemweg 8) zijn twijfelgevallen.
Als provincie hebben we destijds met de (beperkte) wettelijke mogelijkheden die we hadden “capture ready” afgedwongen voor de nieuwe centrales op de Maasvlakte (eerst in 2006 in het Milieubeleidsplan met later doorwerking in de vergunningen). Of opslag nu echt snel van de grond komt weet ik niet, hangt af van de aanscherping van het ETS. In Barendrecht hebben we destijds geleerd hoe het qua proces dus niet moest. OCAP is natuurlijk wel een mooi project geweest ;-).
De 80-95% wordt trouwens wel genoemd in de EU-INDC, maar meer in de vorm dat de 40% in 2030 past in een pad op weg naar 80-95% reductie in 2050 voor de rijke landen. Geen toezegging dus.
Erik
LikeLike
Als er iemand voor gezorgd heeft dat die 1,5 graad in het akkoord gekomen is, dan is het misschien wel Biil Hare van Climate Analytics:
https://theconversation.com/turning-up-the-heat-how-the-diplomatic-push-for-1-5-unfolded-in-paris-52465
“The inclusion of a 1.5℃ temperature limit in the new Paris climate agreement was a major victory for the poorest countries and island nations who came to Paris saying they wanted the world to act.
By placing the 1.5℃ limit alongside the legally binding goal to hold global temperatures “well below 2℃ above pre-industrial levels”, the deal offered hope to the many who had begun to despair about the prospects of an ambitious enough global climate agreement ever being reached.
As an adviser to the government of one of these vulnerable countries – St Lucia – I had the privilege of being at the epicentre of the Paris Agreement negotiations.
The inclusion of 1.5℃ surprised many governments and well-placed observers, given that in the run-up to the summit, preparations seemed fixed only on securing a 2℃ limit. But in truth, the scientific and diplomatic push for a stronger agreement had been going on for years, if not decades.”
LikeLike
Bill Hare dus…
LikeLike
Hoi Erik de Haan,
Jazeker, een punt dat wellicht tegen de intuïtie ingaat:
— Kolencentrales voorzien van CO2-opslag bespaart VEEL MEER emissies dan het uitschakelen van die centrales.
De oorzaak is natuurlijk dat bij het uitschakelen van 1 GW aan ‘base load’ kolencentrales er 1 GW aan ‘base load’ gascentrales bijgeschakeld moet worden. Die gascentrales zijn er al en staan nu deels stil, dat is het punt niet. Echter, de 1 GW aan gascentrales die dan als vervanging dient produceert ca. 50% aan CO2-uitstoot van het uitgeschakeld vermogen v.d. kolencentrale.
Als de kolencentrale voorzien wordt van CCS, dan dalen de emissies per GW niet met 50% (zoals bij vervanging door gas), maar met ca. 90%.
In het geval het uitgeschakelde vermogen vanuit het buitenland ingekocht zou gaan worden — dan bespaart CO2-opslag nóg meer omdat vanuit het buitenland gekocht ‘base load’ vermogen voor een deel uit bruinkool/steenkool zal bestaan.
LikeLike
kijk op https://barbarugo.wordpress.com/photo-galery-4/ dan zie je de meest ideale CO2 opslag: 60 tot 100 ton CO2 per ha
LikeLike
Ruud Goedknegt,
Je hebt de afgelopen dagen twee keer een link geplaatst naar de stichting waar je zelf bij betrokken bent. We verzoeken je vriendelijk doch dringend het daarbij te laten.
LikeLike
Hoi Bob,
PBL heeft inmiddels ook een notitie over de kolencentrales geschreven.
Zie: http://www.pbl.nl/sites/default/files/cms/publicaties/pbl-2015-uitstappen-uit-kolen-hoe-doe-je-dat-02326.pdf
In de notitie pleit het PBL voor een blik over de grenzen (DE en UK).
Gezien de toename in interconnectiecapaciteit lijkt het mij logisch om een gezamenlijke strategie te ontwikkelen. Voordeel is waarschijnlijk dat het goedkoper kan en de voorzieningszekerheid stabiel blijft, ondanks forse toename duurzaam.
Erik
LikeLike
Internationale aanvulling van het IEA (persbericht 18 december):
The IEA’s Medium-Term Coal Market Report 2015 slashed its five-year estimate of global coal demand growth by more than 500 million tonnes of coal equivalent (Mtce) in recognition of the tremendous pressures facing coal markets. The revision comes as official preliminary data indicate that a decline in Chinese coal demand occurred in 2014 and is set to accelerate in 2015. A decline in coal consumption in China for two consecutive years would be the first since 1982.
“The coal industry is facing huge pressures, and the main reason is China – but it is not the only reason,” IEA Executive Director Fatih Birol said as he launched the report in Singapore at an event organised by the Energy Market Authority. “The economic transformation in China and environmental policies worldwide – including the recent climate agreement in Paris – will likely continue to constrain global coal demand.”
Greater policy support for renewable energy and energy efficiency – the foundation of the COP21 agreement in Paris – is also expected to dent coal demand.
Zie verder: http://www.iea.org/newsroomandevents/pressreleases/2015/december/global-coal-demand-stalls-after-more-than-a-decade-of-relentless-growth.html
Erik
LikeLike
In het kader “journalistiek evenwicht”, na alle berichtgeving over COP21, heeft het AD besloten dat Richard Tol zijn ei mag leggen in de krant:
http://www.ad.nl/ad/nl/5596/Planet/article/detail/4211757/2015/12/21/De-aarde-kan-best-een-paar-graden-warmer.dhtml
LikeLike
Hi Marco,
Sorry, maar zullen we dat binnen de Open Discussie houden? Nog meer reclame zijn die verhaaltjes niet waard. 🙂
LikeLike
Nu alle kruitdampen in Parijs zijn opgetrokken, krijgen we zicht op het strijdtoneel. Een van de olifanten die in de kamer is blijven staan, is de positie van Industrie, IT en Transport. Niet in het minst, omdat ze bijzonder verstrengeld zijn met fossiele bronnen. Niet dat ik wel een tight-fit oplossing heb, maar in deze kolommen registreer ik toch ook een zekere onwil om situatie van die onderdelen te adresseren. Of gaan we CO2 reductie verengen tot alleen stroomopwekking ?
Ook de in de spin-off van Parijs ontstane discussie in NL, over het sluiten van kolencentrales, past in dat universum. Het gaat dus weer over stroomopwekking, dat in feite maar een klein gedeelte van het totale energietableau uitmaakt. In 2007 paste de ontwikkeling van kolencentrales nog in een (breedgedragen) groot economisch kader; Het faciliteren van economische groei en welvaart met goedkope, betrouwbare stroom, maar ook het op een bedrijfsmatige manier opwekken van stroom door private partijen in een vrije markt. De switch die nu in korte tijd is gemaakt, zegt veel over de afname van kwaliteit van langjarige beslissingen. Er zijn best valide redenen voor, om je daar druk over te maken.
LikeLike
Beste Michiel de Pooter,
“Strijdtoneel”? En wat wordt dit geacht te betekenen: “… is de positie van Industrie, IT en Transport”?
Voor de industriële sector in de Westerse landen is het Akkoord van Parijs nou juist een geweldige opsteker, namelijk een groeiende markt voor innovatieve ontwikkelingen en processen zoals CO2-afvang en opslag (CCS), energiebesparing en emissiereductie door geavanceerde meet- en regeltechniek, off-shore industrie t.b.v. windparken, etc. Dankzij het Akkoord is deze markt niet meer beperkt tot de landen van de EU, maar wereldwijd.
Juist de industrie en het bedrijfsleven hebben zeer sterk aangedrongen op een ambitieus klimaatakkoord met een heldere doelstelling — dat is namelijk in het voordeel van Westerse technologiebedrijven. Zie bijvoorbeeld het stukje afgelopen zaterdag van prof. dr. Jaap van Duijn, de voormalige beleggersbaas en lid van de Raad van Bestuur van Robeco:
Zie de column van Jaap van Duijn in de Telegraaf.
Verder was in 2007 de afspraak dat de ‘nieuw te bouwen kolencentrales’ op termijn voorzien zouden worden van CO2-afvang en opslag en gebruikt zouden worden voor de bijstook van biomassa — waarvan de verbrandingsgassen dan ondergronds opgeslagen zouden gaan worden. Die nieuwe centrales zijn er gekomen…. alleen zonder de beloofde CCS! Het is een omissie die de betreffende energiebedrijven alsnog op kunnen lossen. Doen zij dit niet, dan zijn de consequenties en het ondernemingsrisico voor deze bedrijven (ter compensatie: het zijn dezelfde energieleveranciers die in dat geval extra MWh’s van hun gascentrales verkopen).
LikeLike
Als er in 2007 iets “breed gedragen” was, dan wel de twijfels over die kolencentrales. Zie bijvoorbeeld een bericht in :Trouw:
“De bouw van nieuwe centrales lijkt haaks te staan op het ambitieuze klimaatbeleid van het kabinet.”
Van wie zou dat citaat zijn? Greenpeace, misschien, of iemand van GroenLinks? Nee, het was VVD-Kamerlid Helma Neppérus.
Dat een transitie naar duurzame energie onvermijdelijk is weten we al enkele decennia. Als iets illustratief is voor de slechte kwaliteit van lange termijn beslissingen was het het besluit om die kolencentrales te bouwen. Ze zouden beschouwd kunnen worden als symbool van de verkwanseling van de voorsprong (in beleid, kennis en technologie) die Nederland in de jaren ’80 had op het gebied van milieu en duurzaamheid.
LikeLike
Bob,
“Strijdtoneel” ? Volgens mij is er vrijdagavond nog met Obama gebeld. Shall wordt should, snap je ? Even de tandjes eruit trekken, anders was er zaterdag geen akkoord.
Met “positie van Industrie, IT en Transport” bedoelde ik mogelijke transitiestrategieën. Het is kennelijk moeilijk te begrijpen, dat die sectoren ook fossiele brandstoffen gebruiken.
Volgens mij was COP21 Parijs een meesterlijke PR-stunt, met een (bijna onleesbare) eindtekst zonder inhoud en een collectieve wil om helemaal niks te doen. Er waren meer punten om niet opgewonden van te raken, dan wel.
Ik recapituleer:
1. Geen bindend verdrag of protocol om te ratificeren (Was dat lekker thuiskomen voor Obama).
2. Geen bindende CO2 niveaus of reductie commitments.
3. Alles gebaseerd op vrijwillige nationale klimaatacties (INDC’s) van landen, zonder enige konsekwenties met tanden.
4. Geen uitleg hoe je onder 2 graden opwarming moet blijven. Ook niet onder de 1,5 !
5. Er zijn geen doelen gezet om toename van CO2 emissies tot 2050 te reduceren. Er wordt alleen gesproken over de trend “verminderen” in de tweede helft van deze eeuw.
6. Er wordt niet aangegeven hoe en welke grote CO2 producenten zullen worden “ontmoedigd”.
7. Geen strategieën om veestapel, fossiele brandstofproducenten en de autoindustrie te beperken.
8. Geen specificatie wie er verantwoordelijk is om de 100 miljard USD te gaan te betalen aan ontwikkelingslanden voor mitigatie en adaptatie.
9. Geen specificatie hoe de 100 miljard USD beheerd zal worden.
10. Geen specificatie van distributiecriteria van de 100 miljard USD.
11. De INDC’s zullen iedere vijf jaar worden geëvalueerd “in a manner that is transparent, non-adversarial and non-punitive” (wie begint daar te lachen ?).
12. Er is niet een land, dat maar iets moet opgeven of moet laten !
Tot slot zouden de NGO’s de regeringsleiders eens even gaan vertellen wat ze moesten doen. Toch ?
Volgens mij, is er maar een doel bereikt; Dat niemand naar huis is gegaan, met de conferentie een ramp te noemen, zonder dat maar iets is bindends is afgesproken, zelfs na elf (11) voorgaande conferenties !
Als jij de polonaise wil lopen Bob, het is je gegund. En vergeet vooral niet voor jezelf te klappen !
LikeLike
Hans Custers,
“Voorsprong in beleid, kennis en technologie” in de tachtiger jaren door Nederland ?. Snap ik niet zo goed. Ik was zelf jaren werkzaam bij HCG en Bravenboer (nu Grontmij) in de jaren 80 en 90 voor Dow Terneuzen, Shell Moerdijk en Pernis, Dupont Dordrecht en Bayer Antwerpen. Ik was daar o.m. betrokken bij milieumaatregelen aan installaties (crackers, fornuizen, incinerators, benzeenwassers en ontzwavelingsinstallaties). Voor zover ik na kan gaan, waren het uitsluitend Duitse, Britse en Amerikaanse bedrijven (Krupp-Koppers, Siemens, OSC en Fluor Daniel), die destijds de nieuwste technologieën leverden.
“Dat een transitie naar duurzame energie onvermijdelijk is, weten we al enkele decennia” is wel een erg makkelijke. Volgens mij hadden we twintig jaar geleden ook aardgas en was er nooit zo’n transitie urgency als b.v. in Duitsland. Dat die transitie onvermijdelijk is geloof ik wel, maar ook toen was het geen free lunch. De voornaamste reden denk ik, dat we daar nooit aan begonnen zijn.
LikeLike
Beste Michiel de Pooter,
“Volgens mij is er vrijdagavond nog met Obama gebeld. Shall wordt should, snap je ?”
Afgelopen vrijdagavond heb ik met niemand gebeld, de samenhang in je commentaren is ver te zoeken. Indien je het over de week daarvóór mocht hebben: in het nieuwe verdrag is ’shall’ in ‘should’ veranderd omdat het zo onder het al geratificeerde UNFCCC verdrag uit 1992 valt. Het Akkoord van Parijs hoeft op deze wijze niet opnieuw door het Congres geratificeerd te worden.
“Het is kennelijk moeilijk te begrijpen, dat die sectoren ook fossiele brandstoffen gebruiken.”
Het is voor jou kennelijk moeilijk te begrijpen dat juist deze sectoren zelf hebben aangedrongen op een ambitieus klimaatakkoord omdat zij heel wel de overstap naar low-carbon, meer energie-efficiëntie en hernieuwbare energie kunnen maken, met inbegrip van Carbon Capture and Storage. En omdat Westerse industrieën garen spinnen bij het vernieuwen van de energie-infrastructuur:
Reactie Paul Polman over COP21, ‘Klimaatakkoord is ondubbelzinnig signaal aan bedrijfsleven’:
Philips sluit zich hierbij aan en laat CEO’s en wereldleiders weten dat zij graag met hen samenwerken om tot gedegen klimaatoplossingen te komen:
Roelof Joosten, de CEO van FrieslandCampina: ”We pakken deze uitdaging in onze hele keten op met het vinden van innovatieve oplossingen op het gebied van duurzame energie en transport, energie-efficiency en mestverwaarding.”
En AkzoNobel:
Volgens bedrijven in de olie- en gaswinning is het Akkoord van Parijs wel degelijk significant en heeft het grote gevolgen voor hun vooruitzichten, zie Energy Companies Face Big Risks From Paris Climate Deal in Fortune:
Het Akkoord van Parijs is een bindend verdrag: de procedures en INDC’s zijn bindend hoewel er — zoals bij ieder internationaal verdrag — weinig mogelijkheden tot sancties bestaan. De landen rapporteren jaarlijks aan UNFCCC in hoeverre zij de gedane toezeggingen waarmaken.
Komisch genoeg denkt ‘de Pooter’ het beter te weten dan Unilever, Philips, Campina, AkzoNobel, Ceres, zakenbank Morgan Stanley en olie- en gasbedrijf Total bij elkaar. 🙂
LikeLike
“Als jij de polonaise wil lopen Bob, het is je gegund. En vergeet vooral niet voor jezelf te klappen !”, en: “Tot slot zouden de NGO’s de regeringsleiders eens even gaan vertellen wat ze moesten doen. Toch ?”
Hoe kom je erbij, waar staat dat?
Wellicht kan je beter het bovenstaande blogstuk gaan lezen van de hand van Bart, Hans, Jos en mijzelf. Dáár kan je lezen wat we vinden van het Akkoord van Parijs.
LikeLike
Bob,
Gaat mij ook niet zo zeer om wat jullie vinden. Jullie vinden blijkbaar toch alles mooi en klappen voor jezelf. Gaat mij meer om de feiten in de eindtekst, die ik naar voren heb gebracht.
Kennelijk zit ik er niet ver naast; Ik bevind me in goed gezelschap: Naomi Klein, Bill McKibben en Jim Hansen….
Sluit ook perfect aan met mijn perceptie van de rol van NGO’s.
http://www.theguardian.com/environment/2015/dec/12/james-hansen-climate-change-paris-talks-fraud
http://thetyee.ca/Mediacheck/2015/12/14/Klein-McKibben-Knock-Climate-Deal/
LikeLike
Beste Michiel de Pooter,
Je zei: “Tot slot zouden de NGO’s de regeringsleiders eens even gaan vertellen wat ze moesten doen. Toch ?””
Waar staat dat?
De feiten zijn dat onder veel meer Unilever, Philips, Campina, AkzoNobel, Ceres, zakenbank Morgan Stanley en de olie- en gasbedrijven zoals Total zeggen:
Dat Naomi Klein en Jim Hansen van mening zijn dat het Akkoord van Parijs (nog) niet ver genoeg gaat — en dat jij het blijkbaar met hen eens bent — is leuk en aardig maar wat “jouw perceptie” zou zijn, dat interesseert geen kip.
In het blogstuk kan je lezen wat Bart, Hans, Jos en ik puntsgewijze concluderen met betrekking tot het Akkoord. 🙂
LikeLike
Het (vele) gelijk van Michiel (inderdaad, et al) : http://phys.org/news/2015-12-australia-coal-port-expansion-barrier.html
LikeLike
@Michel de Pooter
Interessante reacties van jou met daarin nogal wat rare en wilde teksten over onwil, strijdtonelen, polonaises, bellen met Obama, PR-stunten, NGO’s die wereldleiders hun wil opleggen en klappen voor onszelf. Dan zijn energietransities blijkbaar volgens jou niet beheersbaar en er is een grote kans dat onze ‘moderne hoogtechnologische beschaving’ als een kaartenhuis instort. Wat een alarmisme! En van enige onderbouwing is geen sprake of komt dat nog?
Iedereen die meer dan een pixel van onderstaande figuur begrijpt, begrijpt dat het niet meer dan logisch is om iets aan de CO2-uitstoot te doen. Dat is niet simpel en ‘doen we even’, maar het akkoord van Parijs laat – ondanks alle juridische teksten en vrijblijvendheid – ook zien dat 195 landen van de wereld onderstaande figuur begrepen hebben.
LikeLike
Bob Brand stelt:
“Het Akkoord van Parijs is een bindend verdrag: de procedures en INDC’s zijn bindend hoewel er — zoals bij ieder internationaal verdrag — weinig mogelijkheden tot sancties bestaan. De landen rapporteren jaarlijks aan UNFCCC in hoeverre zij de gedane toezeggingen waarmaken.”
Vragen aan Bob Brand:
1. Graag verneem ik in welk artikel van de overeenkomst is vastgelegd, dat de landen JAARLIJKS zullen rapporteren. Ik heb die bepaling in het omvangrijke stuk kennelijk overgeslagen.
2. Je stelt, dat het Akkoord van Parijs een bindend verdrag is, zij het met weinig mogelijkheid tot sancties. Die zin houdt in, dat er sancties zijn, zij het dan weinig. Voor zover ik de tekst gelezen heb, zijn er HELEMAAL GEEN sancties. Zonder sancties is het bindend karakter van de overeenkomst nihil. Graag verneem ik in welk artikel van de overeenkomst sancties zijn opgenomen
LikeLike
Ik zie ook geen sancties. Zoals gewoon de één of andere handelsboycot met Australië vanwege het doorzetten van die kolenhaven, of van Nederland vanwege dit: http://www.volkskrant.nl/binnenland/rechter-130-kilometer-per-uur-op-snelweg-a2-mag~a4212686/?hash=5256196b1cc50bca631f32fd5b4c10f222e65eed of van Nederland én de VS wegens resp. kolenexport en -import…
Waarom zou de UK, met z’n minister die zonet alle duurzaamheidsinitiatieven heeft uitgehold daar nu niet mee doorgaan? Ierland, dat uitsprak zich niet gebonden te voelen? Waarom zou Spanje de zonnetax nu ineens weer afschaffen?
Ik dacht ook niet jaarlijks, maar drie- of vijfjaarlijks.
Het verdrag is niet geratificeerd, we moeten zien of de collectie landen samen goed voor 55% van de uitstoot daartoe verzameld kan worden. Daarmee gaat nog niet die 55% pardoes verdwijnen.
En zo toch, is 45% die overblijft nog altijd genoeg om de concentratie CO2 in de lucht te verhogen zoals we in het beginstuk van de Keeling Curve zien kunnen.
Het is waar dat een internationaal akkoord wat moeilijk sanctioneerbaar is, maar in dit geval houd ik nog enige hoop: de realiteit sanctioneert, namelijk. Helaas wel een beetje lukraak – zo werden Yemen en Vanauta gepakt terwijl toch niks aan de klimaatverandering kunnen doen…
LikeLike
‘legal force’ doet niet aan ‘urges’, ‘invites’, ‘requests’ en dergelijke. De wetgever verzoekt mij ook niet om niet dronken te gaan autorijden, de wet verbiedt dat gewoon.
LikeLike
Beste Mwallenburg,
Zie de eerste pagina van het Verdrag:
Het blauw aangegeven ‘with legal force‘ wil zeggen dat het juridisch bindend is. Dat was de opdracht die in Durban meegegeven is voor de opvolger van het Kyoto-akkoord: het moest een protocol gaan worden ‘with legal force’. Dat is gelukt.
Net zoals bij ieder ander internationaal (bindend) verdrag zijn er in de tekst zelf niet BIJ VOORBAAT al sancties vastgesteld. Het ‘with legal force’ houdt echter in dat partijen in principe hun recht kunnen gaan halen nadat het Verdrag is geratificeerd.
In Europa kan dat bij het Europese Hof. Hoe dat concreet zou gaan tussen lidstaten (ondertekenaars van het verdrag) buiten Europa, weet ik niet.
Waarschijnlijker lijkt me dat de ondertekenaars van het Verdrag aangesproken kunnen worden door hun eigen burgers — zoals ook Urgenda met succes een beroep gedaan heeft (onder meer) op de door de Nederlandse Staat ondertekende verdragen van Kopenhagen en Cancun.
LikeLike
Beste cRR,
Het Verdrag van Parijs gaat toch pas in 2020 in, ik dacht dat je dat wel wist?
Vanzelfsprekend kan Australië NU nog niet aangesproken worden op het stoppen met de steenkolenwinning, omdat:
1 – het Verdrag nog niet geratificeerd is door > 55 lidstaten (gaat komend voorjaar gebeuren).
2 – het Verdrag van Parijs gaat in 2020 in.
3 – in de toezeggingen van Australië (de INDC die zij ingediend hebben voor de conferentie in Parijs) staat NERGENS vermeld dat Australië 100% gaat stoppen met het delven en verkopen/vervoeren van steenkool.
Het idee dat Australië nu stante pede – VANDAAG nog – hun kolenindustrie 100% stillegt omdat… in 2020 het nieuwe akkoord ingaat, komt op mij ietwat ongeduldig over. Zoals we in het blogstuk al zeggen:
“Fraaie ambities en intenties is één ding, de realisatie ervan kan men op zijn minst een enorme uitdaging noemen. Het begint al met de plannen die alle landen vooraf ingediend hebben voor hun reductie van CO2-emissies, de zogenaamde Intended Nationally Determined Contributions (INDC’s). Al snel was duidelijk dat deze de toekomstige opwarming niet tot 2 graden zouden beperken, …”
LikeLike
Hi Bob,
Stel je je nu niet heel legalistisch op? Remko zegt niet dat de hele kolenindustrie vandaag stilgelegd moet worden, maar dat uitbreiding geen zin heeft als de opwarming tot 2 graden of minder beperkt moet worden, zoals het Paris Agreement stelt. Circa 80% of meer van de kolenreserves dienen in de grond te blijven om dat doel te kunnen halen.
De kolenindustrie dient dus uitgefaseerd te worden, niet vandaag, maar wel binnen enkele decennia, vanaf vandaag. Als CO2-afvang en -opslag serieus ontwikkeld wordt, zou er voor kolen wellicht nog een beperkte toekomst kunnen zijn, hoewel die afvang en opslag dan vooral bij verbranding van biomassa zou moeten gebeuren om negatieve emissies te maximaliseren, als ik het goed begrijp.
Het elke vijf jaar opkrikken van de beloftes is mooi, maar zal als dat niet in de komende 5-10 jaar gebeurt, waarschijnlijk onvoldoende zijn om nog een goede kans te hebben ruim onder de twee graden te blijven. Het gaat bovendien uit van een mate van afvang en opslag, die nog behoorlijk onzeker is. Volgens mij dienen de beloftes zo snel mogelijk opgekrikt en bindend te worden om nog een redelijke kans te hebben de gestelde doelen te realiseren.
Daarvoor is het m.i. cruciaal dat de klimaatontkenningsindustrie in de VS verslagen wordt en dat de volgende president geen Republikein is. Ik ben (nog altijd) benieuwd hoe jij dat ziet 🙂
LikeLike
Hi Lennart,
Het nieuwe verdrag gaat pas in 2020 in, en Australië heeft in haar INDC voor de conferentie in Parijs NERGENS aangegeven dat zij hun koleninindustrie stil gaan leggen of zelfs maar af gaan bouwen:
Klik om toegang te krijgen tot Australias%20Intended%20Nationally%20Determined%20Contribution%20to%20a%20new%20Climate%20Change%20Agreement%20-%20August%202015.pdf
Hun ‘target’ waarop zij zich in Parijs vastgelegd hebben:
Het is dan ook naïef om te denken dat Australië nu – vandaag – al zou stoppen met steenkool te delven of het te exporteren. Wat uiteindelijk wel méér invloed zal gaan hebben op de steenkoolwinning in Australiê is nou juist de INDC van andere landen, vooral China en in ZO-Aziê. Daar zitten de afnemers van hun steenkool.
Je zegt: “Het elke vijf jaar opkrikken van de beloftes is mooi, maar zal als dat niet in de komende 5-10 jaar gebeurt, waarschijnlijk onvoldoende zijn om nog een goede kans te hebben ruim onder de twee graden te blijven.”
En wat zeggen we in het bovenstaande blogstuk: “Die ambities zijn natuurlijk mooi, maar aan de andere kant moeten de gezamenlijke beloftes (de zogenaamde INDC’s) van alle landen nog flink aangescherpt worden om ook maar in de buurt te komen van die ambitieuze doelstellingen. Het wie, hoe en wanneer van ‘decarboniseren’ (een woord dat overigens niet voorkomt in het akkoord, mede op aandringen van Saoedi-Arabië) is dus niet in detail vastgelegd.”
Dat de INDC van Australië zelf ernstig tekort schiet, blijkt ook hier:
http://climateactiontracker.org/countries/australia.html
Die INDC was uit augustus, nog vóór het aftreden van Tony Abott. Sinds 15 september zit er een andere Prime Minister en dat heeft wel iets met dit onderwerp van doen. Overigens vindt de eerste bijstelling van de INDC’s al in 2018 plaats, nog voordat in 2020 het nieuwe verdrag van kracht wordt. Rome is niet in één dag gebouwd. 🙂
LikeLike
Hi Bob,
Precies. En wat is er nodig om die beloftes op tijd voldoende aangescherpt te krijgen om een redelijke kans te hebben om ruim onder de twee graden te blijven, in Australie, in de VS (vooral), in de EU, en zo verder? Vanzelf zal dat niet gebeuren, toch?
LikeLike
Om updates van deze thread in mijn email te krijgen moet ik hier wat schrijven. Dus bij deze:
Ik denk dat het goed zo zijn als consumenten zich internationaal zouden verenigen om, desnoods via boycotts, bedrijven en landen te dwingen mee te strijden tegen klimaatverandering.
LikeLike
Lennart,
Het allerbelangrijkste dat nodig is, is in mijn ogen: optimisme. Geen naïef optimisme: we moeten vooral niet denken dat het vanzelf wel goed zal komen. Maar realistisch optimisme (voor zover dat bestaat…) is essentieel: aan de ene kant het besef dat het bijzonder moeilijk is om ruim onder de 2 °C te blijven, maar aan de andere kant vertrouwen dat het wel kan en dat een energietransitie ook enorme voordelen heeft en mogelijkheden biedt.
De grote vijand van dat optimisme is cynisme. Zowel het cynisme van de twijfelindustrie als het cynisme van degenen die menen dat de twijfelindustrie toch al gewonnen heeft. Ik denk dat het cruciaal is om niet toe te geven aan dat cynisme.
LikeLike
Ik ben in een cynische bui en zou graag een vergelijking willen maken met het stoppen met oorlog voeren. Waarom? Omdat de volken van deze enige wereld al eeuwen lang vinden dat we daar mee moeten stoppen, daar internationaal afspraken over maken, en toch lukt het niet.
Waarom zouden we wel in staat zijn met internationale samenwerking klimaatverandering aan te pakken, terwijl dat met het stoppen van oorlogen ook niet lukt? Ja, met CFKs lukte het wel, maar dat was 100x zo gemakkelijk.
De Verenigde Naties werden pas opgericht nadat ww2 over de wereld raasde. Hoe cynisch ben ik als ik denk dat er eerst zes miljoen klimaatdoden moeten vallen?
LikeLike
Nog even een stukje over de bouw van de kolencentrales (terugblik Jacqueline Cramer):
“De vergunningen werden verleend door de betrokken provincies. Het politiek besluit tot bouw van de centrales was al in 2006 genomen, door het kabinet-Balkenende II van CDA, VVD en D66. Energiezekerheid en de wenselijkheid om een tweede fossiele-energiebron in te kunnen zetten in plaats van gas gaven de doorslag voor de toenmalige minister van Economische Zaken, Laurens Jan Brinkhorst”
“Ik ben ervan overtuigd dat de CO2-emissies van kolencentrales op termijn niet meer te combineren zijn met onze klimaatambities”, schrijft de minister in haar antwoord. Maar tegelijkertijd wijst zij erop dat de energiesector is geliberaliseerd en dat de overheid bouwplannen niet kan blokkeren”.
Bron: http://www.fluxenergie.nl/bouw-kolencentrales-ging-buiten-mij-om/
Eigenlijk is het al veel eerder “misgegaan”. Bij het eerste Nationaal Milieubeleidsplan kwam CO2-beleid eigenlijk voor het eerst echt op de politieke agenda met een stabilisatiedoelstelling (emissies in 2000 gelijk aan 1989).
Als instrument had je destijds gewoon de milieuvergunning kunnen inzetten. Onder druk van het bedrijfsleven is echter de figuur van de MJA’s geboren, waarbij het altijd ging om relatieve efficiencyverbeteringen. De vergunningenroute werd hiermee afgesneden (CO2 als een “normale vervuiling”).
Binnen Zuid-Holland hebben we destijds, binnen het beschikbare wettelijk kader, geprobeerd het beste ervan te maken. Tegenhouden van private initiatieven behoorde echter niet tot de mogelijkheden (was ook politiek denk ik lastig geweest). Toekomstige toepassing van CCS was duidelijk wel onderdeel van de afweging. Barendrecht was daarbij als eerste proeflocatie in beeld, maar we weten hoe dat is afgelopen.
Erik
LikeLike
“Hoe cynisch ben ik als ik denk dat er eerst zes miljoen klimaatdoden moeten vallen?”
Nico – dat is realisme, en dit is zelfs diplomatiek gebracht: het cijfer is waarschijnlijk een factor dozijn te klein.
“Het is dan ook naïef om te denken dat Australië nu – vandaag – al zou stoppen met steenkool te delven of het te exporteren.” – Niet dat ik dat dacht, want ik wist (en kondigde dat ook allang aan) dat AUS één van de landen is die Parijs tot holle woorden zou reduceren.
De uitbreiding van die kolenhaven is gelijk aan de intentie om absoluut niets te doen met Parijs. Het is naïef om te denken dat ’t anders is, in feite gevaarlijk naïef.
LikeLike
Hans, Nico,
Wat is er nodig om ruim onder de twee graden te blijven? En hoe optimistisch of cynisch kunnen we daarover zijn?
De mondiale CO2-uitstoot zal snel omlaag moeten. Daarvoor moet het hele energiesysteem binnen enkele decennia vernieuwd worden. En vooral de rijkste 10% van de wereldbevolking zal z’n leefstijl daaraan moeten aanpassen. Een CO2-prijs en regulering lijken cruciaal om de vereiste transitiesnelheid te ontwikkelen. Eigen initiatief van onderaf lijkt cruciaal om het draagvlak en de markt daarvoor te ontwikkelen. En collectieve actie lijkt cruciaal om de weerstand van gevestigde belangen (commercieel en cultureel) te overwinnen, met name in de VS, maar niet alleen daar. Een einde aan het groeidenken lijkt onontkoombaar als we nog ruim onder de twee graden willen blijven om de grootste klimaatrisico’s te minimaliseren (volgens mensen als Kevin Anderson, Tim Jackson, Bill McKibben en Naomi Klein).
Dit alles is een grote opgave, waarover je makkelijker cynisch dan optimistisch kunt zijn. Inderdaad is er ook nog steeds oorlog, hoewel er nu relatief minder oorlog/geweld lijkt te zijn dan in het verleden (volgens iemand als Hans Achterhuis). De dreiging van een kernoorlog is nog altijd actueel, en misschien is dat wel de belangrijkste reden dat een openlijke oorlog tussen grootmachten sinds 1945 niet is uitgebroken. De dreiging van klimaatrampen is steeds actueler geworden, en misschien is dat wel de belangrijkste reden dat mensen en staten zich gedwongen voelen, ondanks alle gevestigde belangen toch samen te werken om die dreiging te verminderen.
Over de technisch-economische en sociaal-politieke mogelijkheden om nog ruim onder de twee graden te blijven zijn sommigen optimistischer dan anderen. De noodzaak en mogelijkheid om het groeidenken los te laten, wodt nog door weinigen onderkend. Kunnen we van onze groei-verslaving afkicken? En hoe snel? Ik weet het niet, maar het lijkt me niet bij voorbaat onmogelijk en de poging van het proberen waard. Het alternatief lijkt me riskanter.
Kant schreef 220 jaar geleden ‘Naar de eeuwige vrede’, in het Nederlands vertaald door Thomas Mertens:
http://bureaudehelling.nl/artikel-tijdschrift/eeuwige-vrede
Die hebben we nog niet bereikt, en misschien zullen we die nooit bereiken, maar wie weet, misschien ook wel. Geen naief optimisme, maar ook geen cynisme. Realistisch optimisme lijkt ook mij nodig en gerechtvaardigd.
LikeLike
“De poging van het proberen…”. Laten we daar maar “De moeite van het proberen…” van maken 🙂
LikeLike
” Inderdaad is er ook nog steeds oorlog, hoewel er nu relatief minder oorlog/geweld lijkt te zijn dan in het verleden ” – dat is correct; de periode sinds 1945 staat bekend als The Long Peace of The New Peace en is nieuw sinds tenminste de ‘Pax Romana’.
Achterhuis beschouw ik als wereldtop polemoloog.
Het kan natuurlijk verkeren.
Het is te hopen dat The Long Peace niet het soort ding is dat Syrië tussen de ‘Hama Rules’ van 1982 en ca. 2010 kenmerkte – een oppervlakkige vrede op het deksel van een kruitvat.
LikeLike
Over optimisme en cynisme nog: hoe optimistisch of cynisch kon een slaaf in de VS in pakweg 1860 zijn over de afschaffing van de slavernij? Vijf jaar later was die afschaffing een feit, hoewel (mede) daarom wel een burgeroorlog gevoerd werd:
https://en.wikipedia.org/wiki/Abolition_of_slavery_timeline#1850.E2.80.931899
Nu willen we af van onze verslaving aan fossiele energie, alleen de deadline om onder de twee graden te blijven is nogal pittig. Hoe pittig precies blijkt alleen als we voluit proberen die deadline te halen. Wie weet verbazen we onszelf, zoals het Paris Agreement voor velen ook verbazend ambitieus is geworden (in de doelstelling).
LikeLike
Marjan Minnesma over CoP21:
http://www.energieoverheid.nl/2015/12/21/na-cop21-we-hebben-geen-visies-meer-nodig-maar-actie/
LikeLike
@ Jos Hagelaars,
“Dan zijn energietransities blijkbaar volgens jou niet beheersbaar” is alleen door mij onderbouwd, met het feit dat concepten van beheersbaarheid ontbreken. Net als bij Rotmans et al. met zijn opgezwollen (complicatievrije) vergezichten. Bottom lijntje van mij is deze: We gaan hoog energetische energiebronnen op grote schaal vervangen door laagenergetische. Heb jij dan argumenten Jos, om daar niet alarmistisch over te zijn ? Ik hoor ze graag, want ik ben een lerend mens.
Mijn alarmisme wordt onder meer gevoed met het volgende narratief:
Los van hun mogelijke kwaadaardige implicaties, blijven hoogenergetische, fossiele brandstoffen niet meer dan mirakels; Zoveel energiedichtheid in zo weinig vaste of vloeibare materie. Ze hebben voor een revolutie in de menselijke ontwikkeling gezorgd, op alle gebied. Maar vooral, voor welvaart, gemak en vrijheid. De intensiteit en de veelomvattendheid van die gemaks- en vrijheidscultus, wordt door transitiepushers onderschat en weggedroomd, maar zal ons juist parten gaan spelen. Vooral als we straks omringd zullen worden door (laten we maar zeggen) het ongemak, en vrijheidsbeknottende kanten van laagenergetische energiebronnen en vormen. Ook al staat b.v. heel NL vol met laadpalen voor electrische auto’s , wat is het dan toch makkelijk om je tank in twee minuten te vullen en van Amsterdam naar Berlijn te rijden. Dat gemak wordt ook niet verminderd, doordat de temperatuur twee graden hoger wordt en extreem weer. Ook na Parijs en met de CO2 vogelverschrikker, kan ik me niet aan de indruk onttrekken, dat de zich ontwikkelende landen vastberaden blijven , om zich zo snel mogelijk uit de stinkende armoede te bevrijden, met juist die gemaks- en vrijheidsproducten, die gefaciliteerd worden met fossiel. Transitie is nooit alleen maar een technisch en praktisch verhaal, maar heeft juist taaie en complexe gelaagdheden, die we onvoldoende begrijpen en waar we het vooral ook over moeten hebben. Ik vind het trouwens prima, als jij dat alarmisme noemt.
LikeLike
Hier verlaat ik Michiel maar weer.
“Dat gemak wordt ook niet verminderd, doordat de temperatuur twee graden hoger wordt en extreem weer.”
Dat is waar. Ook als de steden zijn ingestort en de wegen verdwenen blijft dat gemak. Voor altijd. Helemaal virtueel. Dream on.
EC Uitvoer laat het decembergemiddelde nu op 9.9° C uitkomen. Dat is een top 20-percentiel april, of tot ca. 1990 een zeer warm jaargemiddelde.
Wat komt NL toch weer gelukkig weg… Maar elk jaar dat dit land wegmazzelt, is dividend voor de klap die eraan komt. Het zal duidelijk zijn dat neerslagrecords ‘gewoon’ verdubbeld kunnen worden, bijvoorbeeld.
LikeLike
Beste Michiel de Pooter,
““Dan zijn energietransities blijkbaar volgens jou niet beheersbaar” is alleen door mij onderbouwd, met het feit dat concepten van beheersbaarheid ontbreken.”
Het is alleen door jou onderbouwd? Integendeel, je hebt helemaal niets onderbouwd… In werkelijkheid heeft de maatschappij inmiddels al vele energietransities succesvol en beheerst uitgevoerd:
— uitvinding van het vuur ca. 150.000 jaar geleden;
— van lopen –> berijden van paarden, ezels en muildieren;
— van nomadische hunter/gatherer levenswijze –> verbouwen en opslaan van graan;
— rondtrekken en verzamelen van brandhout en wortels, vis –> sedentaire levenswijze in dorpen en steden;
— van horseback riding –> het wiel;
— open houtvuur –> ovens, haarden en schoorstenen;
— bronzen werktuigen –> ijzer (toevoegen van houtskool aan de smelt);
— van menskracht –> gebruik van ossen, paarden en ezels om water uit putten te halen en akkers te bevloeiien;
— menskracht –> waterkracht voor molenstenen en zaagmolens ;
— lopen, paard en wagen –> trekschuit;
— menskracht –> door wind aangedreven zaagmolens, korenmolens;
— waterkracht –> stoommachine;
— paardentram en rijtuig –> stoomtram, spoorwegen;
— stoommachine —> interne verbrandingsmotor;
— olielampen —> gloeilampen;
— kolengas en lampolie —> elektrificering;
— waterrad —> stuwdam, hydro-elektriciteit;
— steenkool —> aardgas (Nederland);
— steenkool —> kerncentrales;
— aardgas-netwerken —> warmtenetten;
Allemaal energietransities die beheersbaar waren: de voordelen van de transitie waren over de langere termijn zó groot dat de drempel van een veranderde levenswijze op de koop toe genomen werd. Zeker waren er velen die zich met hand-en-tand verzet hebben tegen de vervanging van paard-en-wagen door tram en stoomtrein, of later de vervanging van olielampen door elektrisch licht… Het uitfaseren van de open riolering was ook niet gemakkelijk, maar omdat er daardoor enorme lange-termijn schade voor de maatschappij werd voorkomen, werd ook deze transitie beheerst uitgevoerd.
Er is een enorm aantal energietransities beheerst en succesvol verlopen. Er zullen er nog vele volgen. 🙂
LikeLike
Bob,
Alle transities die jij noemt zijn upgrading. Transitie waar ik het over had, is degrading. Of moet ik hier ook nog een verhaal over EROI en energiedichtheid op gaan hangen ? Volgens mij weet jij daar meer over als ik. Mijn simpel mantraatje: Hoogwaardige technologische samenlevingen zijn niet zomaar uit de lucht komen vallen, maar zijn complexe en zelforganiserende organismen met bepaalde voedingsbestanddelen. Als je bepaalde voedingsbestanddelen gaat wijzigen of wegnemen, is de kans klein dat er geen complicaties optreden. Ja, dat is een verlichte vorm alarmisme. Het is niet anders.
LikeLike
“menskracht –> door wind aangedreven zaagmolens” – een voorbeeld van een energietransitie die in NL soepel verliep en verder nergens, want de zaagmolen is de basis van ons imperium geweest.
Voor de volledigheid: steenkool —> aardgas -> steenkool (Nederland).
“van nomadische hunter/gatherer levenswijze –> verbouwen en opslaan van graan;” – fundamentele bron van oorlog tot op de dag van vandaag. Deze transitie heeft ahw veel leven gebracht, maar is uitermate moeizaam en behoorlijk dodelijk. Dat is ook al heel lang een bekend feit – het verhaal van Kaïn (‘de eerste stedenbouwer’) en Abel is dat.
Want de landbouwer steelt de grond van iedereen. Dat is altijd volkomen onbeheerst en uitermate gewelddadig geweest – zoals het opvolgende, bijbehorende aspect: de natiestaatvorming.
Zo makkelijk is het dus niet, Bob.
“Allemaal energietransities die beheersbaar waren” is ook misleidend. Het introduceert een soort teleologie die helemaal niet bestaat in dit soort processen.
Maar dat alles let de wereld niet om acuut van kolen af te stappen.
LikeLike
@Michiel de Pooter
Er zijn zogenaamde klimaatsceptici die iedereen die zich in enige mate zorgen maakt over klimaatverandering wegzetten als ‘alarmisten’. Precies dezelfde lui menen tevens dat de economie en onze maatschappij volledig in zal storten als we ook maar iets aan ons grootschalig verbruiken van fossiele brandstoffen gaan doen. Dat laatste kun je derhalve volgens de eerste maatstaf ook ‘alarmisme’ noemen, vandaar mijn opmerking. Zowel voor het een als het ander lijkt mij deze kwalificatie niet van toepassing.
Een energietransitie is niet eenvoudig, maar tevens niet onmogelijk. Zie het lijstje van Bob hierboven. Natuurlijk moet er over die complexiteit van de transitie gesproken worden en ik ken niemand die dit alles lichtvaardig opneemt. Je voorbeeld van de ‘vrijheidsbeknottende’ kant van andere energiebronnen – het in een keer van Amsterdam naar Berlijn rijden – is tekenend. Is dat nu een van de problemen waardoor de maatschappij zal instorten? Trouwens met een Tesla kom je al bijna bij Berlijn en daar is geen druppel benzine voor nodig. En is het afscheid nemen van de ontploffingsmotor en het overstappen op een elektromotor, die geen uitstoot kent, ‘degrading’?
Fossiele brandstoffen zijn daarbij geen ‘mirakels’, maar simpele organische moleculen, een vorm van gestolde zonne-energie. Fossiele brandstoffen leveren inderdaad energie, maar daar zijn ook andere bronnen voor. Het is niet vreemd dat de landen van de wereld daar naar gaan kijken, want logischerwijs kunnen we niet ongestraft doorgaan met het dumpen van ons CO2-afval in de atmosfeer. Of bestrijd je dat wellicht?
LikeLike
Beste Michiel de Pooter,
“Alle transities die jij noemt zijn upgrading.”
Ook de nu gaande transitie van kolencentrales naar windparken is een grote upgrading, die juist véél meer gemak en gezondheidsvoordelen met zich brengt:
— geen smog door de SO2 en NOx emissies van kolencentrales;
— geen roet;
— geen enorme gezondheidsschade door kolenstook, zoals in de kustgebieden van China;
Een transitie die de laatste jaren een grote vlucht neemt in de stedelijke gebieden van China, is de vervanging van verbrandings-motoren, auto’s en motoren door elektrische scooters. Je ziet daar dat men nu en-masse afscheid neemt van vervuilende, stinkende auto’s en massaal overstapt op e-bikes en op e-scooters. Een duidelijke ‘upgrading’.
Ook is de regering van China juist nu grootschalig aan het upgraden van kolencentrales naar windenergie en naar kerncentrales:
Je oorspronkelijke bewering was eerst dat “energietransities niet beheersbaar zijn.” Dat is evident onjuist want die vinden voortdurend plaats – al tienduizenden jaren – zowel op lokaal, regionaal als mondiaal niveau.
Nu je bewering onjuist blijkt te zijn, verzin je achteraf een begrip ‘upgrading’ wat jij dan definieert als datgene wat jij ‘leuk’ vindt. De werkelijkheid is echter dat het voor een land als China nu een geweldige ‘upgrading’ is om van kolen af te komen…. naar windenergie en kernenergie.
LikeLike
“Dat is evident onjuist want die vinden voortdurend plaats – al tienduizenden jaren – zowel op lokaal, regionaal als mondiaal niveau.” – maar niet ‘beheerst’, dat is volkomen fantasie.
Ergens doet Bob ook wel een kersenpluk. Wel een transitie kolen->wind noemen, maar niet de industrialisatie met en even na Mao náár de kolen toe, die toevallig letterlijk beheerst ging, ten koste van een miljoen of dertig aan mensenlevens. De industrialisatie van de USSR onder Stalin precies idem.
Bob vergeet ook de ontreddering van heel veel olielanden, die wij op vaak uitermate gewelddadige wijze, tot op de dag van vandaag, hebben gebruikt voor ONZE transitie naar olie toe.
LikeLike
Jos,
“… dat 195 landen van de wereld onderstaande figuur begrepen hebben”
Nou, dat denk ik niet. Want die risico’s (de vijf RFC’s en de onderliggende acht key risks) komen nauwelijks of niet aan bod in de Paris Agreement. Merkwaardig toch? Want klimaatbeleid zou toch gericht moeten zijn op het verkleinen van die risico’s? Waarom worden die dan niet concreet genoemd?
Voorts trek je foute conclusies:
Ten eerste suggereert het plaatje geenszins dat het bij 1,5 ᵒC of 2,0 ᵒC mis zou gaan. Immers: ook boven de 2,0 ᵒC is er volgens IPCC nog voldoende adaptatiepotentieel.
Ten tweede vergeet je te vertellen dat het slechts gaat om het *additional* risk due to climate change. Additional dus t.o.v. de andere risicofactoren welke bijdragen aan de geschetste problemen/risico’s. En zoals je weet: die ‘andere’ risicofactoren vormen momenteel én in de komende decennia verreweg de belangrijkste oorzaak van de door IPCC aangestipte problemen.
Het (bewust?) negeren in de agreement van die ‘andere’ factoren (en de eigen verantwoordelijk van de betreffende landen daarin) is een enorme omissie. De besluitvormers worden op het verkeerde been gezet. Bovendien ondermijnt het het maatschappelijk draagvlak voor (ook door mij gewenste) emissiebeperkende initiatieven.
LikeLike
En dan die zogenaamde ‘vrijheidsbeknotting’:
“Ook al staat b.v. heel NL vol met laadpalen voor electrische auto’s , wat is het dan toch makkelijk om je tank in twee minuten te vullen en van Amsterdam naar Berlijn te rijden.”
Ik kan je uit de eerste hand verzekeren dat het véél makkelijker is om met de trein van Amsterdam naar Berlijn te rijden.
Ook is het veel gemakkelijker om in het geheel nooit meer bij een tankstation te hoeven stoppen en in wind en regen telkens tien minuten lang je kleding onder de diesel of benzine te gutsen, om dan via een mensenmassa nog eens voor een kassa te wachten — en dat minstens 2 keer per week?
Dat is verouderd, véél te oncomfortabel.
Het beknot je vrijheid om verplicht elke week 2 x op een vies, winderig en gevaarlijk tankstation te moeten gaan staan.
Pas écht gemakkelijk is om niet meer telkens naar een tankstation te moeten, maar mijn Tesla bij thuiskomst eventjes op mijn eigen stroomvoorziening in te pluggen — direct lekker naar binnen en de volgende ochtend is-ie vanzelf opgeladen. Als ik naar Berlijn wil, stap ik wel op de trein dan kan je ondertussen comfortabel surfen en dineren, die vrijheid heb je niet in een autootje.
Gemak dient de mens, kan ik je verzekeren! 🙂
LikeLike
Hans [dec. 22 om 21:48]
“Het allerbelangrijkste dat nodig is, is in mijn ogen: optimisme. Geen naïef optimisme: we moeten vooral niet denken dat het vanzelf wel goed zal komen.”
Het Parijs accoord is gesloten. Het is duidelijk dat dit accoord politiek gezien erg weinig voorstelt. En dat het een formidabele zij het veel te late *diplomatieke* mijlpaal is – niets meer en niets minder. Voor optimisme zie ik echter weinig aanleiding vanwege het feit dat we met een super wicked problem te maken hebben (zie mijn gastblogstuk daarover) terwijl de opwarming gestaag doorgaat. Cynisme is wat mij betreft geen optie, dat is iets voor de verbitterden onder ons. Ikzelf ben van de Sysiphus school: moedig voorwaarts in het besef dat we dit over onszelf hebben afgeroepen.
LikeLike
Beste Bert Amesz,
“Nou, dat denk ik niet. Want die risico’s (de vijf RFC’s en de onderliggende acht key risks) komen nauwelijks of niet aan bod in de Paris Agreement.”
De risico’s komen uitgebreid aan bod in de assessments van het wetenschappelijk onderzoek, die door het IPCC gemaakt worden.
Het doel van de Conference Of the Parties van het klimaatverdrag is NIET om het werk van het IPCC over te gaan doen — dat werk IS immers al voor akkoord ondertekend o.a. door de Nederlandse overheid — maar om afspraken te maken over emissiereductie en over adaptatie.
In Parijs 2015 was het doel om een follow-up voor het Kyoto-protocol op te stellen, een nieuw verdrag dat door alle landen geaccordeerd kon worden. Dat is alvast gelukt:
LikeLike
Bert Amesz,
“ook boven de 2,0 ᵒC is er volgens IPCC nog voldoende adaptatiepotentieel”
De Amesziaanse hineininterpretierung die we een tijd geleden ook op het blog van Paul Luttikhuis zagen: “high risk = voldoende adaptatiepontieel”. Bert, dit is een hersenspinsel van je dat niets, maar dan ook niets met de werkelijke risico-analyse van het IPCC te maken heeft.
LikeLike
Goff,
Precies, moedig voorwaarts zonder cynisme of verbittering is de enige optie. En mocht ooit blijken dat we met zijn allen op een zinkend schip zitten, dan ben ik toch het liefst ofwel een van de bemanningsleden (de aarde kent geen passagiers, alleen bemanningsleden) die het uiterste hebben geprobeerd om de ramp af te wenden, ofwel een van de bandleden die tot het eind doorspelen om de stemming er in te houden…
LikeLike
@Bert Amesz
Even kijken, wat staat er ook alweer in de tekst van het klimaatakkoord:
“Recognizing that climate change represents an urgent and potentially irreversible threat to human societies and the planet …”
Volgens mij staat daar vrij duidelijk dat er risico’s zijn voor de mensheid. Die risico’s zijn eerder door het IPCC gevisualiseerd in die figuur en de IPCC onderzoeken vormen de wetenschappelijke basis voor de klimaatonderhandelingen. Het zou pas merkwaardig zijn als al die landen klimaatonderhandelingen gaan voeren en denken dat klimaatverandering geen risico’s met zich mee brengt.
Ten eerste:
Waar heb ik geschreven dat het plaatje suggereert dat het bij “1.5 °C of 2.0 °C mis zou gaan”. Nergens beste Bert.
Ten tweede:
Ik vergeet niets te vertellen, het staat namelijk met grote letters in dat plaatje. Zie de onderste balk, daar staat “Level of additional risk due to climate change”, of heb je daar overheen gekeken?
Het plaatje laat inderdaad zien wat de risico’s zijn die klimaatverandering met zich meebrengt en die nemen toe naarmate de temperatuur toeneemt. De risico’s van klimaatverandering zijn “undetectable” bij het pre-industriële temperatuurniveau in die figuur. Volgens mij ging de klimaattop over de risico’s van klimaatverandering. En wat denkt men aan die klimaatrisico’s te kunnen doen, juist ja, adaptatie en mitigatie. Daarover gaan twee stukken onder nummer III in de tekst. En het volgende kun je in die tekst óók lezen:
.. recognizing that deep reductions in global emissions will be required…”
Let verder op de 7 letters klimaat bij de woorden: klimaatverandering, klimaattop en klimaatonderhandelingen. Misschien had die bijeenkomst in Parijs ook iets met het klimaat van doen en niet met alle andere problemen in de wereld?
LikeLike
Goff, er is een geheim aan het geval van Sisyphus dat je kennen moet. Namelijk dat zijn straf niet eeuwig duurde. Officieel mogen we dit niet weten, het is dus ook nooit vermeld, maar tijdens zijn arbeid sleet Sisyphus de helling weg tot ’t een vlakte was…
Hans, als bemanningslid voeg ik nog een amusementje-na-het-einde toe: degenen die dan beweren ‘we hebben het niet geweten’ als volstrekt vogelvrijen mogen behandelen 🙂
(zoals elders vermeld moet dit debat niet rationeel maar op de onderbuik gevoerd worden. Mensen op deze manier bangmaken – nu dus zeggen: “wie roept ‘we hebben het niet geweten’ schop ik terug het wassende water in” – helpt; dit is er namelijk eentje die cognitief een klein beetje blijft haken).
LikeLike
Remko,
moet dat nou, mijn Sysiphus mopje kapotanalysen? Maar goed, ik vergeef ’t je vanwege die suggestie aan Kapellmeister Custers.
LikeLike
@ Jos Hagelaars
Je opmerking over vrijheidsbeknottende energiebronnen is wel erg tribaal.
NL is in de wereld een erg klein land en jouw (of onze) opvattingen over mobiliteit zijn dus erg irrelevant. Het is niet anders. De standaarden over mobiliteit en (het daarmee samenhangende vrijheids- en gemaksideaal) worden in de wereld bepaald door Duitsland en de VS. In die landen heerst dan ook een autocultus waar wij (ook ik) niks mee hebben en die we moeilijk kunnen begrijpen. Heeft te maken met de schaalgrootte en de afstanden waarover en waarmee economische activiteiten en maatschappelijke ordeningen samenhangen. En wat die Tesla betreft: Alles is kansloos, zolang de autoindustrie niet komt met een betaalbare electrische auto, die afstanden Frankfurt-Berlijn en New York-Chicago kan overbruggen. Als je die kan maken, ben je spekkoper.
@ Bob Brand
De ontwikkeling van renewables (wind) in China gaat veel te hard. Het is gewoon weer dezelfde grammofoonplaat; Netwerken en transmissielijnen (vooral in het Noord Oosten) zijn nauwelijks berekend op instabiele producties. In sommige netten is zelfs helemaal geen balanceringscapaciteit. Curtailments van 20 en 25 % zijn geen uitzondering, want duurzaam heeft geen voorrang op fossiel op het net.
Je redenering over smog in de verstedelijkte gebieden in China sluit niet goed. Smog is toch een resultante van (o.a) gebrek aan wind ? Hoezo windmolens dan ? Ik begrijp dit niet.
Ook het gezondsheidsargument wat je noemt, is niet echt overtuigend. De vervuiling is wel plaatselijk en grootstedelijk, maar zeker niet overal. Levensverwachtingen voor mannen en vrouwen is met zeven jaar gestegen sinds 1990. Nieuwe resultaten tonen aan, dat de levensverwachting in China zelfs sneller stijgt dan de overheid voorspeld had.
Mijn labeling van upgrading/degrading heeft te maken met energiedichtheden. Van hoogenergetisch naar laagenergetisch. Is toch een ondubbelzinnige technische vaststelling ? Wat heeft dat nou met leuk te maken ?
LikeLike
Beste Michiel de Pooter,
“De ontwikkeling van renewables (wind) in China gaat veel te hard.”
O? Nu gaat het plotseling weer te hard?
Het is je misschien niet opgevallen maar de onderstaande grafiek toont het aantal geleverde TWh’s dus daar zijn eventuele beperkingen qua transmissiecapaciteit al bij inbegrepen. Windenergie vervangt met name de inzet van fossiele middellast- en pieklastcentrales, terwijl kernenergie vooral fossiele ‘base load’ kan verdringen:
“Smog is toch een resultante van (o.a) gebrek aan wind ?”
Nee, smog wordt veroorzaakt door de uitstoot van SO2 en stikstofoxiden (NOx) bij de verbranding van steenkool, bruinkool, diesel en benzine:
This kind of visible air pollution is composed of nitrogen oxides, sulfur oxides, ozone, smoke or particulates among others (less visible pollutants include carbon monoxide, CFCs and radioactive sources). Man-made smog is derived from coal emissions, vehicular emissions, industrial emissions, forest and agricultural fires and photochemical reactions of these emissions.
Modern smog, as found for example in Los Angeles, is a type of air pollution derived from vehicular emission from internal combustion engines and industrial fumes that react in the atmosphere with sunlight to form secondary pollutants that also combine with the primary emissions to form photochemical smog.
Zie: https://en.wikipedia.org/wiki/Smog
Er vallen zo’n 4 miljoen voortijdige doden per jaar — wereldwijd — als gevolg van luchtvervuiling. Door op schonere opwekkingsmethoden over te schakelen kan dit aantal sterk gereduceerd worden en kunnen er ook produktieve mensjaren aan de diverse economieën toegevoegd worden.
Niemand stelt er voor om terug te gaan naar de kindersterfte van de 18e en 19e eeuw. Men is juist aan het ‘upgraden’ naar een schonere energievoorziening gebaseerd op méér energie-efficiency, op afvang van rookgassen en rookgasreiniging, op hernieuwbaar, op kernenergie en ook op aardgas i.p.v. steenkool.
LikeLike
Bob,
Vind je het erg, dat ik kerncijfers over energie en klimaat in China met een korrel zout neem ? CO2 emissiecijfers van China over meerdere jaren, waren ook 17% naast de waarheid. Overigens denk ik dat snelcursussen windowdressing na Parijs, snel vol zullen zitten.
LikeLike
Beste Michiel de Pooter,
Het verbruik van steenkool van China was over 2000 – 2013 soms tot 17% te laag ingeschat. Dat was juist één oorzaak waardoor de smog zo uit de hand liep:
Zie: NY Times
De 17% heeft overigens betrekking op het gebruik van steenkool, niet op het totaal van de CO2-emissies. De cijfers zijn bijgesteld in 2015, nog voor de klimaattop in Parijs:
De nieuwe cijfers in de grafiek die ik laat zien, komen uit dezelfde revisie van het statistical yearbook (CSA 2015) als waar het 17% hogere gebruik van steenkool is gebleken. Als je dat laatste gelooft… dan dus ook het eerste. 🙂
LikeLike
Bob, je hebt helemaal gelijk.Excuus voor de foute voorlichting.
LikeLike
Beste Michiel de Pooter,
Geen probleem.
Overigens was hierboven éérst je bezwaar: “De ontwikkeling van renewables (wind) in China gaat veel te hard.” Vervolgens is je bezwaar dat die ontwikkeling (wellicht) niet zó hard ging?
Niet zo consistent, lijkt me.
LikeLike
Michiel noemde de afnemende EROEI, Energy Return On Energy Invested. Hij is niet de enige. Zie bv financieel analist Tim Morgan van Tullett Prebon in dit rapport van begin 2013:
Klik om toegang te krijgen tot Perfect-Storm-LR.pdf
In de samenvatting zegt hij op p.11:
“For much of the period since the Industrial Revolution, EROEIs have been extremely high. The oil fields discovered in the 1930s, for example, provided at least 100 units of extracted energy for every unit consumed in extraction (an EROEI of 100:1). For some decades now, though, global average EROEIs have been falling, as energy discoveries have become both smaller and more difficult (meaning energy-costly) to extract… Research set out in this report suggests that the global average EROEI, having fallen from about 40:1 in 1990 to 17:1 in 2010, may decline to just
11:1 by 2020, at which point energy will be about 50% more expensive, in
real terms, than it is today, a metric which will carry through directly into
the cost of almost everything else – including food.”
Geen idee of deze getallen kloppen, maar zie p.72 en verder voor nadere toelichting.
Voor iemand als Mark Jacobson is dit blijkbaar geen probleem om de hele wereld in 2050 op wind-, water- en zonne-energie te laten draaien. Iemand als Vaclav Smil is daar minder optimistisch over. Hij benadrukt in dit fragment uit een BBC-documentaire de grenzen aan groei, en dat dit niet ten koste hoeft te gaan van ons welzijn:
Mocht een afnemende EROEI inderdaad een probleem zijn, dan lijkt het Paris Agreement daar nog geen rekening mee te houden.
LikeLike
Zie ook deze recensie in Science van Smils boek ‘Approaching the Limits’:
Klik om toegang te krijgen tot Harvesting-Biosphere.pdf
LikeLike
En hier een bespreking van Smils recentste boek, over energiedichtheid:
http://www.lowtechmagazine.be/2015/12/hernieuwbare-energie-vreet-ruimte.html
Dat is niet per se in tegenspraak met het Solutions Project van Mark Jacobson, dat de wereld in 2050 op 100% hernieuwbare energie wil laten draaien:
http://thesolutionsproject.org/
Maar het vraagt wel om kritische analyse van beide verhalen.
LikeLike
Succes van het snel ontwikkelen van veel duurzame energie, staat of valt met de kwaliteit van de transmissie. Als je je goed inleest over de Chinese situatie, is er nog wel een uh probleempje. Dat was mijn punt.
En als klimaatdoelen na Parijs ook in China toch “non punitive” tegemoet worden getreden, weet ik eigenlijk al genoeg.
LikeLike
Bob noemt een aantal energietransities die ‘soepel’ verliepen. Michiel heeft gelijk dat we hier met een heel ander type transitie te maken hebben.
Om precies te zijn hebben we een transitie nodig die de ‘Tragedy of the commons’ aanpakt. Vandaar dat ik het lijstje van Bob wil vervangen door volgende lijstje
– afschaffing slavernij (Dank lennart). Daar was in de VS een oorlog voor nodig.
– invoering algemeen vrouwenkiesrecht (was ook geen hele grote opoffering voor mannen)
– afschaffing apartheid Zuid-Afrika gebeurde alleen zonder zware druk van buitenaf.
– de verzwakking van het romeinse rijk is een geval waar het mis ging. Ondanks dat het eind er aan zat te komen, waren staat en burgers niet in staat om de implosie te voorkomen.
Al deze transities verliepen niet soepel of mislukten zelfs.
LikeLike
Beste Nico Schoonderwoerd,
Maar dit zijn géén energietransities:
en dit zijn wel energietransities:
De werkelijkheid is dat energietransities al vele malen plaatsgevonden hebben, zonder dat de maatschappij ten onder is gegaan. Het is juist heel normaal om voortdurend ‘in transition’ te verkeren. Daarvoor is er overigens ook niet persé een groot, gedetailleerd en star Masterplan nodig waar vooraf tot in elk detail al 100% vaststaat wat er dient te gebeuren.
Het lijkt me onzinnig dat er voor een energietransitie persé eeen bloedige oorlog nodig is. Zie mijn lijstje.
LikeLike
Beste Bob, wat je mist en wat Remko en Michiel boven al aangaven is dat de door jouw genoemde transities zijn waar het land dat ze doorvoerde voordeel bij hadden.
Dit is de eerste energie transactie waarbij het voor landen (neem Saoedi Arabie, Rusland) gunstig is om *niet* mee te doen. De eerste energie transitie die het Tragedy of the Commons probleem kent.
Jouw lijst laat duidelijk zien dat je denkt dat we voor een technische challenge staan. De ‘we’ll science our way out of it’ filosifie De werkelijkheid is dat het we vooral voor een enorme SOCIAAL EN POLITIEK probleem staan. Om die reden hoort die lijst ook dat soort transities te bevatten.
LikeLike
Waar is m’n reactie? #zucht
LikeLike
Ik zal even in het spamfilter kijken, Nico. Dat is soms overactief…
Gekeken en tot ‘not spam’ verklaard. 🙂 Is je reactie er nu weer?
LikeLike
Hi Bob,
Maar is er niet iets meer dan alleen een energietransitie nodig om ruim onder de twee graden te blijven? Is daarvoor niet ook een gelijkere verdeling van de energieconsumptie nodig? En hoe schat je het eventuele EROEI-probleem in? Welke rol zie je voor afvang en opslag van CO2? Allemaal vragen die het Paris Agreement m.i. inziet oproept, maar die nog niet zomaar geregeld zijn.
LikeLike
@ Lennart
Het logische ontwikkelingspatroon van innovaties was tot nu toe altijd: smaller, faster, lighter, denser, cheaper. Als ik dat toepas op de transitie van hoogenergetische naar laagenergetische energiebronnen, kom ik met Jacobson niet goed uit. Met uitzondering van PV’s dan. Die hebben nog een hele ontwikkeling door te maken.
LikeLike
Nog maar een keer proberen dan….
Beste Bob
Zoals Remko en Michiel boven al uitlegden zijn de energietransities waar jij het over hebt transities waar de betreffende gebruiker of land direct vooral bij had.
Hebben over één van de transities die jij beschrijft maatschappeljke debatten zich ontsponnen, parlementen zich gebogen en conferenties moeten plaatsvinden? Kent een van deze transities ‘alarmisten’ en sceptici?
Het probleem dat wij kennen is niet zo zeer technologisch. De oplossing is er al. Het probleem is sociaal en politiek. Het is de tragedy of the commons. Landen als Rusland en Saoed-Arabie hebben belang om niet mee te doen omdat ze anders in één storten als het Romeinse rijk dat ik boven beschreef.
Het probleem waarvoor we staan is dus véél vergelijkbaarder met afschaffing slavernij als transatie waterkracht naar stoommachines.
Zoals er nu groepen als Urgenda aan de bel trekken, zo waren er toen abolitionisten die een appel deden om de moraal van de mensen om een einde eraan te maken. Bedrijven en mensen met belangen lobbyden tegen de verandering. Er werd gewezen op het economische nadeel om ‘voorloper’ te zijn. Allemaal vergelijkbaar met nu.
Er waren gelukkig ook landen waar zonder oorlog de slavernij is afgeschaft, maar om mijn gedachte dat oorlogen omtrent energie als onzinnig weg te zetten is erg naief.
LikeLike
Beste Nico Schoonderwoerd,
“wat je mist en wat Remko en Michiel boven al aangaven is dat de door jouw genoemde transities zijn waar het land dat ze doorvoerde voordeel bij hadden.”
Nee hoor, de meeste van deze energietransities vonden helemaal niet plaats omdat “het land dat ze doorvoerde [er] voordeel bij hadden“. De meeste van deze energietransities werden überhaupt niet door landen gepland, hoewel sommige wel degelijk gestimuleerd zijn nadat men de lange-termijn voordelen ervan in ging zien.
Waar landen JUIST immens veel “voordeel” bij gaan hebben, is het voorkomen van een uit de hand lopende klimaatverandering.
Tenslotte worden de financiële en maatschappelijke kosten en sociale onrust, veiligheidsproblemen en instabiliteit die het gevolg zijn van onbeperkte klimaatverandering, nou juist afgewenteld op nationale overheden, op staten. Die moeten het puin ruimen en hun bevolking in leven zien te houden…
Daarom dat JUIST de nationale overheden zo gemotiveerd zijn. Zie de eerste zin van het klimaatverdrag:
“Recognizing that climate change represents an urgent and potentially irreversible threat to human societies and the planet and thus requires the widest possible cooperation …”
Er is voor hen een GIGANTISCH “voordeel” te halen bij deze transitie, zoals onder meer het in leven blijven en te eten hebben. Dat is heel goed voor de motivatie. 🙂 Het zijn wel lange-termijn voordelen, dat is waar.
LikeLike
Nico,
“Jouw lijst laat duidelijk zien dat je denkt dat we voor een technische challenge staan.”
Ja, dat klopt toch? Het gaat alléén maar over een technische challenge: weg van CO2. Energietransitie kun je enigszins plannen maar alleen met lang en veel duwen en trekken, zie COP21 – waarna e.e.a. uiteraard politiek nog geregeld moet worden. De sociale en politieke transitie waar je terecht op doelt is met alle duw- en trekkracht op de wereld *niet* te plannen, laat staan te regelen. Díe transitie kan alleen maar een gevolg zijn van de energietransitie, nooit eraan voorafgaan.
LikeLike
Oorlogen om energie: waar anders gaat de Westerse inmenging de afgelopen eeuw in het Midden-Oosten over dan over controle over energiebronnen? En ging WO2 daar ook niet voor een belangrijk deel om? En mede om een volgende Europese oorlog om grondstoffen te voorkomen werd toen een Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal opgericht. Mensen voeren oorlog als ze daar voordeel bij denken te hebben, en ze werken samen als ze daar voordeel bij denken te hebben.
In de VS is er nog steeds een invloedrijk groepje dat geen voordeel denkt te hebben bij de komende/huidige energietransitie. We zullen zien hoe lang hun verzet nog standhoudt en hoe gewelddadig dat eventueel nog wordt. Bush, Cheney, Rumsfeld waren iig bereid Irak binnen te vallen om de energiebronnen daar onder controle te krijgen. Als hernieuwbare bronnen tot een lagere EROEI leiden, kan ook daarover conflict ontstaan. Wellicht is het conflict in Irak ook (mede) door de lagere EROEI van allternatieve energierbronnen ontstaan?
LikeLike
@bob @gjsmeets
Ik denk dat jullie erg naief zijn. De technologie is er al, daar is dus geen challenge.
Het akkoord is nu één en al vrijwilligheid. Er zijn geen sancties en als landen als Rusland en Saoedie Arabie lak hebben aan het uitfaseren van fossiele brandstoffen, hoe gaan wij dan voorkomen dat alle staalindustrie en chem industrie naar die landen gaat, en vliegvaart en shipping onder hun vlaggen zal plaatsvinden?
LikeLike
Beste Nico Schoonderwoerd,
“Hebben over één van de transities die jij beschrijft maatschappeljke debatten zich ontsponnen, parlementen zich gebogen en conferenties moeten plaatsvinden? Kent een van deze transities ‘alarmisten’ en sceptici?”
Waarschijnlijk zijn vele van de genoemde energietranisities gepaard gegaan (of gevolgd door) spanningen. Soms hebben zich daar ook maatschappelijke debatten over ontsponnen en hebben parlementen zich erover gebogen. En, zoals gezegd, overheden worden nog eens extra gemotiveerd als zij daarmee de kosten en maatschappelijke risico’s waar ZIJ voor opdraaien, kunnen beperken.
Ik was er zelf niet bij, maar bijvoorbeeld de invoering van de trekschuit (en later opnieuw de transitie naar ‘de ijzeren spoorweg’) heeft in Engeland tot vele debatten in Parliament geleid:
https://en.wikipedia.org/wiki/Derby_Canal
“The canal was authorised by an Act of Parliament in 1793 and was fully completed in 1796. It featured a level crossing of the River Derwent in the centre of Derby. An early tramroad, known as the Little Eaton Gangway, linked Little Eaton to coal mines at Denby. The canal’s main cargo was coal, and it was relatively successful until the arrival of the railways in 1840. It gradually declined, with the gangway closing in 1908 and the Little Eaton Branch in 1935. Early attempts at restoration were thwarted …”
En hier: http://www.publications.parliament.uk/pa/cmhs2/addpetitions2/0018.pdf
En het sluiten van de kolenmijnen onder Thatcher?
Nico, denk je da het sluiten van de kolenmijnen in Engeland in de jaren ’70 en ’80 (vanwege een energietransitie naar aardgas en kernenergie) NIET tot “maatschappelijke debatten” en “parlementen die zich erover buigen” geleid heeft?
Energietransities zijn heel normaal en vinden continu plaats.
LikeLike
@bob Heel netjes dat je dat voorbeeld gevonden hebt. Omdat het belangenconflict binnen dezelfde jurisdictie was, kon het ook binnen de Engelse wetten worden beslecht.
Binnen nationale jurisdictie kan ik iemand aansprakelijk stellen voor schade die ik lijd.
Internationaal is er echter veel te weinig juridisch kader en in COP21 zijn al maatregelen genomen om eventuele schadeclaims te voorkomen.
LikeLike
@bob Lennart geeft goed aan waar de crux zit. In de EROEI. Bij alle eerder genoemde energie transities steeg deze, terwijl we nu een transitie nodig hebben waarbij EROEI waarschijnlijk daalt. (en zeker met de dalende olieprijzen)
LikeLike
Nico,
Lees ons blogstuk nog eens een keer. We zeggen daar zeker niet dat alles in kannen en kruiken is. Ik heb ook niet de indruk dat Bob of Goff Smeets vinden dat dat het geval is.
Dat neemt niet weg dat het bemoedigend is dat alle landen (dus ook Rusland en Saud- Arabië) de noodzaak van beperking van de CO2-emissies erkennen. Dat is in elk geval een helder signaal naar iedereen die iets te winnen of te verliezen heeft bij de energie-transitie.
Mijn inschatting is dat de grootste bedreiging niet vanuit Rusland of Arabië komt, maar uit de VS. Als de Republikeinen er in slagen het akkoord te saboteren houdt het op. Zo niet, dan heb ik goede hoop dat de “grote drie” (VS, EU, China, samen verantwoordelijk voor het overgrote deel van de wereldwijde emissies) grote stappen kunnen zetten in de komende decennia. En dan zou de rest van de wereld wel kunnen volgen. Bovendien, in noodgevallen is het natuurlijk altijd mogelijk om staal, chemische producten, vliegtuigen en schepen uit landen die zich niet aan de afspraken te houden te boycotten.
LikeLike
Beste Nico Schoonderwoerd,
Het zijn meerdere voorbeelden — zo al 3 voorbeelden van energietransities die al doorlopen zijn en die toen ook al tot “maatschappelijke debatten” en “parlementen die zich erover buigen” geleid hebben.
Onder de overige energietranisties kan ik ook wel vergelijkbare voorbeelden vinden (bijv. debatten in het Europees Parlement over spaarlampen en LED-verlichting?), hoewel we dan in sommige gevallen wel terug moeten naar Hammurabi en naar kleitabletten. 🙂
Energietransities zijn heel normaal en vinden continu plaats.
“Binnen nationale jurisdictie kan ik iemand aansprakelijk stellen voor schade die ik lijd.”
Zeker, en het gaat verder dan dat. In Nederland en in vele andere jurisdicties is gevaarzetting van burgers door hun nationale overheid ook al een onrechtmatige daad. Zie de Urgenda zaak.
‘Liability’ tussen staten onderling (!) is expliciet uitgesloten in het Akkoord van Parijs, maar tegelijkertijd is er een door alle 196 staten ZELF ondertekende erkenning van “… an urgent and potentially irreversible threat” Het maakt het aanspreken van deze staten door burgers (en door bedrijven en belangenorganisaties) juist makkelijker. ‘Loss and damage’ is trouwens wél onderdeel van het verdrag en niet uitgesloten.
LikeLike
@hans @rob Ik zie het gevaar van Republikeinen in V.S. ook, maar gezien de lage ligging van kuststeden en klimaatverandering die nu al in California zie ik ze wel overstag gaan.
De olieproducerende landen als SA en Rusland zullen hun middelvinger opsteken en met allerlei Machiavelische trucjes (IS, Oekraine) het westen proberen te ontregelen.
Geef mij één argument waarom SA en Rusland zich neer zouden leggen bij uitfasering van fossiele brandstoffen waardoor ze zich tot een derde wereldland reduceren?
LikeLike
Beste Nico Schoonderwoerd,
Meerdere argumenten:
1 — de afnemers (!) is waar het om draait. Als die hun energievoorziening met minder fossiele brandstoffen gaan regelen, dan zakt de afzetmarkt in voor Saoudi-Ariabië en Rusland. Weg is de export en weg zijn de deviezen.
2 — Energy-security. Een zeer belangrijk thema voor de EU dat zelfs genoemd wordt nog vóór klimaatverandering in de EU-besluiten over 40% emissiereductie in 2030 en minstens 30% hernieuwbaar in 2030.
3 — de bevolking van SA en Rusland is zélf heel kwetsbaar voor o.a. mislukte oogsten door opwarming en droogte in eigen land en elders. Zie de rampzalige oogsten en wijdverspreide branden tijdens de hittegolven in Rusland:
http://www.ipsnews.be/artikel/mislukte-oogsten-nemen-toe-door-opwarming
https://www.newscientist.com/article/dn4232-global-warming-will-hurt-russia/
4 — het geleidelijk opraken van de makkelijk winbare (en daardoor goedkoop te winnen en te exporteren) fossiele reserves. Een thema dat in SA nu al volop speelt. Ook Saoudi-Arabië maakt zich zorgen over wat men ‘after oil’ moet gaan doen en ziet zichzelf, in de toekomst, juist als belangrijke leverancier van zonnestroom in de regio:
http://www.wallstreetdaily.com/2015/07/13/saudi-arabia-solar-power/
Zo snel zal dat niet gaan, maar naarmate de export opdroogt doordat juist andere landen (!) hun fossiele gebruik reduceren wordt dat wel attractiever.
5 — Het ‘ontregelen’ is van alle tijden en dat deed Rusland ook al in de jaren ’20 en ’30 en tijdens de Koude Oorlog. Het ontregelen is eerder een extra argument voor het minder afhankelijk worden van fossiel uit die regio’s en voor méér energy-security.
Prettige Kerstdagen iedereen! 🙂
LikeLike
@Nico Schoonderwoerd
Ter aanvulling van punt 3 van Bob, zie de figuur hieronder uit AR5 (annex 1), weergegeven zijn de percentielen uit de CMIP5 modeldata. Niets doen is voor die landen uiteindelijk ook geen optie.
Dat afscheid nemen van fossiele brandstoffen niet gemakkelijk zal zijn, bestrijdt volgens mij hier niemand. Noodzakelijk is het echter wel degelijk. Bij de pakken neer gaan zitten en roepen dat het toch allemaal niet zal lukken, heeft bepaald niet mijn voorkeur. En dat onze maatschappij in zal storten als we het zullen proberen, zoals Pooter hier uitvent, kan er bij mij eveneens niet in.
LikeLike
@ Jos Hagelaars,
“dat onze maatschappij in zal storten als we het zullen proberen” heb ik niet gezegd. Ik weet niet meer dan jullie. Ik heb het alleen wel als mogelijkheid ingebracht, en onderbouwd met niet-technische en irrationele argumenten, zoals de gemaks- en vrijheidscultus, die nu eenmaal gekoppeld is met goedkope, betrouwbare, fossiele brandstoffen. In deze kolommen wordt daar nogal eens makkeliijk omheengefietst.
LikeLike
Is het Paris Agreement nodig om het risico op maatschappelijke ineenstorting te verkleinen, of vergroot het dat risico juist? Ik denk het eerste, maar ik denk ook dat naast aanscherping van dit akkoord een grondige discussie over het heersende groeidenken nodig is om dat risico verder te verkleinen. Zie voor een korte inleiding over de risico’s van maatschappelijke ineenstorting bv:
https://en.wikipedia.org/wiki/Societal_collapse
In 2012 publiceerde de Royal Society het rapport People and the Planet:
https://royalsociety.org/topics-policy/projects/people-planet/report/
Dat zegt onder meer:
“The most developed and the emerging economies must stabilise and then reduce material consumption levels through: dramatic improvements in resource use efficiency including reducing waste; investment in sustainable resources, technologies and infrastructures; and systematically decoupling economic activity from environmental impact.”
En:
“Typically it is assumed in conventional models of economic growth that nature is a fixed, indestructible factor of production. The problem with the assumption is that it is wrong: nature consists of degradable resources. Agricultural land, forests, watersheds, fisheries, fresh water sources, estuaries, the atmosphere – more generally, ecosystems – are resource stocks that are self-regenerative, but suffer from depletion or deterioration when they are over-used. (This excludes mineral resources, which are vanishingly slow to regenerate.) Moreover, the environmental sciences tell us that the extent to which manufactured capital and human capital, on the one hand, and vital forms of natural capital, on the other, are substitutable is very limited (see Ehrlich and Goulder 2007 for a formal account of what “limited substitution” means). At a time when natural resources were abundant relative to the demands on them, it was understandable for economists to assume that nature does not need to be counted, but it is not tenable in models of development possibilities open to the world today. The approach taken in modern growth models is also questionable because property rights to natural capital are often either vaguely defined or weakly enforced, so that natural capital and ecosystem services are underpriced in markets… It would be imprudent to trust the invisible hand of the market to guide humanity away from environmental thresholds. With natural capital absent on most balance sheets, it is being depleted without sufficient regard to the full long term costs, and there is insufficient market pressure to develop substitutes. Depletion of some resources and exhaustion of some ecosystem services are not smooth and linear, so that the market might not have time to develop technological alternatives, and in any case certain technological solutions may not be socially or politically acceptable.”
Zolang we de risico’s van het huidige groeidenken niet goed doorgronden, lijkt het redelijk rekening te houden met een aanzienlijk risico op regionale of mondiale maatschappelijke ineenstorting. Wie vindt dat het Paris Agreement op korte termijn aangescherpt dient te worden, zou hierover m.i. ook na moeten denken en discussie moeten voeren.
LikeLike
Zie ook wat hierover vanuit actuarische hoek wordt gezegd in dit rapport van Jones et al (2013):
http://www.actuaries.org.uk/documents/resource-constraints-sharing-finite-world-evidence-and-scenarios-future
“The overall conclusion of the modelling exercise undertaken in this report is that if future economic growth is limited by resource constraints, then the impact on a long term savings vehicle such as a pension fund would be profound and actuarial projections are not currently taking this into account. The Universal owner hypothesis is usually used as an argument that investors and investment advisers would naturally take proactive action in managing the risks to the economy as a whole over time. However, there is inherently a risk in moving the entire economy from one model to another – the transition risk. Therefore, there is a strong counter argument against the hypothesis, and current investor behaviour seems to follow this counter argument. Large fund owners (or funds that are passively managed) are exposed to the risks of the entire economy along with all their colleagues. If one fund manager altered their investment decision making process towards one which took into account resource constraints (for example, asset allocation mandates) they would be exposed to different short term risks than the other funds. Therefore, a Universal owner is incentivised to continue to invest in business as usual as they are measured against their peers in the short term and do not have the responsibility to tackle the wider correlated and systemic risks.
These wider risks are the responsibility of the ‘whole’ which no one person has control over. Consequently those risks go unmanaged. In respect of the career of the individual investor, it is better to follow the herd off the cliff than to step to one-side and get eaten by a lion before you even reach the cliff. The business as usual model will not automatically manage these risks. To counter the Universal owner tendency to all ‘jump of the cliff’ together actuarial advice needs to become more aware of potential resource constraints and their implications. Actuaries need to become conversant in a number of issues which are not within their traditional range of expertise, such as the relationship between energy and other resources and the economy and the economic impacts of climate change.”
En:
“the worst case scenario is global economic decline where assets are exhausted by 2052”.
LikeLike
@Michiel de Pooter
– “dat onze maatschappij in zal storten als we het zullen proberen” heb ik niet gezegd.
Je schreef eerder toch echt het volgende:
“Moderne hoogtechnologische beschavingen als de onze, zijn complexe, kaartenhuisachtige organismen, met een metabolisme dat draait op materie, kennis en.. goedkope, betrouwbare energie. Dit laatste is vooral nodig om het zelf organiserend vermogen overeind te houden. Er is geen enkele reden om te geloven dat de kleinste ontregeling van die dynamiek niet direct tot enorme politieke economische, sociale problemen zal leiden.”
Ik had verder niet de indruk, maar dat kan aan mij liggen, dat er in deze kolommen gemakkelijk om de moeilijkheden van een energietransitie heen gefietst wordt. In de blogtekst staat bijv. al dat je de realisatie van het akkoord van Parijs op zijn minst een enorme uitdaging kunt noemen.
LikeLike
Afschaffing slavernij was uiteraard wel een energietransitie!
LikeLike
@ Jos Hagelaars,
Laten we het dan op destabiliseren houden ? Van het woord “uitdaging” wordt ik de laatste tijd wel erg moe. Is tekenend voor het bureaucratisch en autoverkopersjargon in beleidsstukken. Politici en beleidsmakers mogen ook gewoon zeggen dat iets niet kan of haalbaar is. Verder heb ik ook geen twijfels aan de betrokkenheid van mensen op dit blog, integendeel. Alleen denk ik dat accenten nogal eens verschillen en dat we soms drinken uit verschillende bronnen.
LikeLike
@Michiel de Pooter
OK, laten we hier allebei maar een punt onder zetten. Jij ziet een kans op destabilisatie als we fossiele brandstoffen uitfaseren en ik verwacht meer problemen als we het niet doen.
Over dat laatste – ik heb het al eerder gevraagd geloof ik – het CO2 afval van de fossiele brandstoffen leidt tot klimaatverandering en oceaanverzuring en het akkoord van Parijs is bedoeld om juist daar iets aan te doen. Hoe kijk jij tegen dat terugdringen van de CO2-emissies aan?
PS, je hoeft niet steeds “geen” in te vullen bij de website. Niets invullen kan ook.
LikeLike
“Amesziaanse hineininterpretierung” ?
Laat ik dan maar een voorbeeld noemen.
Dichtbevolkte kustgebieden en delta’s vormen veelal het zwaartepunt van nationale economische ontwikkeling . Door allerlei factoren – landgebruik, verstedelijking, bodemdaling, etc – worden die gebieden steeds kwetsbaarder voor inland en coastal flooding. Adaptieve maatregelen zijn dan noodzakelijk. Welnu, als je dan tóch bezig bent, dan kan men voor relatief geringe extra kosten óók het toekomstig effect van klimaatverandering meenemen. Het betreft immers hetzelfde soort maatregelen. Voorbeelden te over: Bangladesh, Jakarta, New Orleans, Bangkok, Tokyo, etc.
En niet te vergeten: Nederland waar de Randstad de komende decennia te maken krijgt met een doorgaande bodemdaling tot 50 cm. En dus gaat onze overheid aan de slag met dijkversterking, rivieren weer de ruimte teruggeven die ze vroeger hadden (vóór de kanalisatie), overleg met Duitsland over maatregelen in het stroomgebied van de Rijn, etc. Uiteraard houdt men daarbij óók rekening met de eventuele toekomstige effecten van klimaatverandering in de loop van deze eeuw.
Op deze blog gaat het – ook nu weer – over slechts één aspect van klimaatbeleid: CO2-reductie door energietransitie. Dat is dus een onterechte simplificatie van de problematiek. Klimaatbeleid – mitigatie én adaptatie – moet je bekijken binnen de brede context van die ‘andere’ factoren. Zo niet, is het dweilen met de kraan open.
LikeLike
“… moet je bekijken binnen de brede context van die ‘andere’ factoren.”
Ik vind dat Amesz echt subtiel en superieur truct. Knap! (nee, niet dat ik ervan kan leren, maar ik zie mijn expertise ntk maar zelden elders).
Ik benadruk opnieuw dat het klimaat’debat’ geen rationeel debat is – het gegeven dat klimaatrealisten constant weer onderschatten, maar klimaatrevisionisten juist meesterlijk bespelen.
Kijk: “Op deze blog gaat het – ook nu weer – over slechts één aspect van klimaatbeleid: CO2-reductie door energietransitie. Dat is dus een onterechte simplificatie van de problematiek. Klimaatbeleid – mitigatie én adaptatie – moet je bekijken binnen de brede context van die ‘andere’ factoren. Zo niet, is het dweilen met de kraan open.”
Wat je rationeel niet leest, maar wat je in werkelijkheid wél opneemt, is de boodschap dat vooral niet naar de klimaatverandering moet kijken. Dat is precies de factor die je dient te negeren. En dat is wat Amesz met dit soort alinea’s beoogt.
LikeLike
Ja ccR Kampen het wordt steeds ingewikkelder: Tienduizenden mensen komen per vliegtuig naar Parijs, veroordelen twee wekenlang de brandstof van hun transportmiddel en vliegen dan weer terug naar huis.
LikeLike
Beste Michiel de Pooter,
“Van het woord “uitdaging” wordt ik de laatste tijd wel erg moe.”
Of jij van dat woord nu moe wordt of niet, het lijkt er eerder op dat je het bovenstaande blogstuk niet eens gelezen hebt. Wat Jos, Hans, Bart en ik wél in het blogstuk geschreven hebben:
en:
Niemand beweert dat het ‘makkelijk’ zou zijn om de +2 graden (laat staan +1,5 graden) nog te realiseren. De INDC’s schieten daarvoor (nu nog) tekort zoals uitgebreid in het bovenstaande blogstuk is besproken. Wél is er een unanieme stap gezet en er is nu een gemeenschappelijk verdrag, wat nogal mirakuleus is in een wereld waar 196 landen het eens moeten worden.
De wereld zal hoe dan ook enorm veranderen tot aan bijv. het jaar 2100. En één deel daarvan is een relatieve opmars van een schonere energieopwekking dan bijv. in 1960 of 1990 het geval was. Ik voel het meest voor de bondige opmerking van Knutti (in Nature), die we hierboven citeren:
En dat is precies waar de bottleneck zit.
LikeLike
“…de boodschap dat vooral niet naar de klimaatverandering moet kijken. Dat is precies de factor die je dient te negeren. En dat is wat Amesz met dit soort alinea’s beoogt.”
Inderdaad. In Amesz’ geval gaat het er steevast om dat hij klimaatverandering wegzet als risico-factor onder andere terwijl de fysica hem als hydroloog voorschrijft die verandering als *multiplier* van hydrologische risico’s te behandelen. Hij weigert dat voorschrift en ontheft z.z. van de regels v.h. wetenschappelijke discours. Trappen we niet in en we wachten tot hij eens antwoord geeft op de vraag wat hem ertoe beweegt dat voorschrift aan zijn laars te lappen. Bert?
LikeLike
Net als Remko erg veel bewondering voor Bert Amesz die feitelijk zegt dat we nu we toch aan het dweilen zijn beter op het dweilen kunnen richten en net zo goed de kraan open kunnen laten staan, en dat het een oversimplificatie is om het maar steeds over die kraan te hebben want er valt iedere dag wel een bekertje water om.
LikeLike
“Ja ccR Kampen het wordt steeds ingewikkelder: Tienduizenden mensen komen per vliegtuig naar Parijs, veroordelen twee wekenlang de brandstof van hun transportmiddel en vliegen dan weer terug naar huis.”
Diagnosed.
Klimaatrevisionist.
Het duurde een dagje maar ’t schijnt nu toch echt wel weer lekker door.
Zelfs die curieuze pathologie met kleine typo’s, liefst met namen, is helemaal present.
LikeLike
Beste Bert Amesz,
“Dweilen met de kraan open“, is nou juist het onbeperkt doorgaan met steeds méér CO2 uitstoten — terwijl je daar vervolgens achteraan moet gaan hollen om de schade ervan te beperken door steeds méér en meer aan adaptatie uit te gaan geven.
Die adaptatie heeft trouwens harde grenzen: boven een bepaalde opwarming + verzuring kan je bijvoorbeeld de koraalriffen gewoon niet meer redden, hoeveel geld je er in theorie ook tegenaan zou gaan smijten. Het gevolg: een decimering van de wereldwijde visvangst — de voornaamste voedselbron voor 20% van de mensheid. Het is maar één voorbeeld. Zie bijvoorbeeld Ricke et al. 2015:
Wat in het Verdrag van Parijs nou juist óók geregeld wordt is fondsen (100 miljard dollar/jaar vanaf 2020) om de noodzakelijke adaptatie te kunnen gaan bekostigen — adaptatie die het gevolg is van de cumulatieve emissies door een beperkt aantal landen.
Het twee-graden doel is nu juist een balans tussen een nog betaalbare en enigszins haalbare adaptatie vs. een nog betaalbare en enigszins haalbare mitigatie.
Overigens komen we nog lang niet in de buurt van die +2 °C met de huidige toezeggingen (eerder +2,7 á +3 °C mits alle INDC’s waargemaakt gaan worden). Dus adaptatie zal voorlopig ook op ten minste de impacts van mondiaal gemiddeld 2,7 °C begroot moeten zijn.
LikeLike
Bob, Mijn vertoog over het woord “uitdaging” was symbolisch en ook enigszins badinerend bedoeld, om o.a. de kwaliteit van de communicatie van COP21 te adresseren. Moet toch kunnen ? Van een mistbank boven een moeras wordt niemand wijzer.
Fijne dagen gewenst, leef in vrede en slaap goed.
LikeLike
Beste Michiel de Pooter,
Of het badinerend bedoeld is of niet, wij willen hier graag commentaren lezen die betrekking hebben op wat we daadwerkelijk in ons blogstuk schrijven.
Elders kan je willekeurig ‘reaguren’ met wat er ook maar in je opkomt. Dat kan hier niet — wij willen ‘on topic’ blijven t.a.v. het blogstuk dat erboven staat:
https://klimaatverandering.wordpress.com/spelregels/
Wat jij herhaaldelijk doet is ons (schrijvers van het blogstuk) allerlei opinies toekennen die wij niet delen. Daarom wijs ik je er voor de zoveelste keer op wat er daadwerkelijk in het blogstuk staat.
Prettige kerstdagen gewenst. 🙂
LikeLike
Haha @bob, ik vraag je één argument, en je geeft er vijf 😉
1+2. Afnemers. Als je een afnemer kwijt raakt dan zoek je gewoon een ander.
3. Jij gaat uit van rationeel in het belang van het volk handelende landen. We hebben in Syrie gezien waar dat toe geleid heeft.
Denk jij echt dat Rusland en SA handelen in het belang van hun volk? Kijk naar de annexatie van Krim, inval Oekraine, sluiten vijandelijke tv-stations en kranten.
Verwacht je echt dat Putin zijn volk gaat voorbereiden op energietransitie? Als MH17 volgens Russen een westers complot is, hoe verwacht je dat ze tegen klimaatverandering zullen aankijken?
Kern van het probleem is dus dat in deze landen elites aan de macht zijn die alleen hun eigen belangen willen beschermen. Als het volk honger heeft, “dan eten ze toch cake” om een gevleugelde uitspraak te gebruiken.
4. Het probleem is juist dat er te veel makkelijk winbare olie (en kolen) zijn.
5. Eens. Energieonafhankelijkheid is niet alleen in belang van klimaat, maar ook van al die mensen die lijden onder deze regimes.
LikeLike
Beste Nico Schoonderwoerd,
“1+2. Afnemers. Als je een afnemer kwijt raakt dan zoek je gewoon een ander.”
Zo werkt het niet in de echte wereld. Saoudi-Arabië en Rusland exporteren gas en olie naar bijna alle landen ter wereld. Als een groot deel (of alle) van deze landen veel minder fossiel gaan importeren dan daalt de export van SA en Rusland scherp.
Ze kunnen dan wel gaan ‘dumpen’ naar de kleine groep landen die niet minder fossiel importeren, maar:
— het totale volume van hun export daalt nog steeds scherp;
— door minder vraag op de wereldmarkt krijgen zij ook véél minder per barrel of per kubieke meter van dat volume.
3. … Denk jij echt dat Rusland en SA handelen in het belang van hun volk?”
Als zij diametraal ingaan tegen het belang van “hun volk”, worden ze eruit gewipt, vermoord of krijgen ze maatschappelijke onrust en revoluties aan hun broek. Zo niet door “het volk” dan wel door concurrerende politieke facties of door militairen. De positie van Putin of van het Arabische koningshuis is nou niet direct veilig.
Verder is het binnenlands gebruik van fossiele brandstoffen van Rusland en Saoudi-Arabië (en dus ook hun binnenlandse CO2-emissies) een minieme fractie van het mondiale totaal. De invloed die zij hebben op de mondiale emissies verloopt bijna uitsluitend via het volume van hun export — het gaat erom wat er dáármee gebeurt als de andere landen (!) hun emissies gaan beperken. Het exportvolume en de marktprijs dalen, als de vraag daalt.
Overigens is het doel van het Akkoord van Parijs niet (ik herhaal: NIET) om het gebruik van fossiele brandstoffen tot NUL te laten dalen. Integendeel, een halvering van de huidige mondiale emissies zou al voldoende kunnen zijn om de doelstelling ná 2050 te realiseren. Het houdt wél een forse daling in, maar niet het 100% in elk land totaal uitbannen van fossiel.
“Als het volk honger heeft, “dan eten ze toch cake” om een gevleugelde uitspraak te gebruiken.”
En wat gebeurde er ook weer met Marie-Antoinette die dat zei?
Zij ging in 1793 met de rest van het Franse koningshuis onder de guillotine, en Frankrijk werd een republiek.
LikeLike
“De positie van Putin of van het Arabische koningshuis is nou niet direct veilig.” – de één zit er al ruim vijftien jaar muurvast, ’t andere al decennia. Noord-Korea nog noemen?
En óf die posities veilig blijken!!
“Zij ging in 1793 met de rest van het Franse koningshuis onder de guillotine, en Frankrijk werd een republiek.”
Never mind wat er toen gebeurde, in die republiek. Een volk dat niet eens meer cake kreeg, maar massaal de musketkogel (genocide in de Vendée) direct gevolgd door Napoleon de Slachter en toen de rust wat weergekeerd was: de Restauratie.
Bob, alsjeblieft, wees een beetje reëel!!
Negen van die tien keer komt zo’n volk domweg NIET in opstand.
En negen van de tien keer dat het wel gebeurt, faalt het bloedig en hopeloos (voorbeeldje dat karakteristiek is: Egypte 2010-heden).
Bob’s cherrypick van een procentje is nog een stuk grijzer dan wat een Monckton presteert.
LikeLike
” Integendeel, een halvering van de huidige mondiale emissies zou al voldoende kunnen zijn om de doelstelling ná 2050 te realiseren.”
Nee, kansloos. Een halvering die NU ingaat brengt ons ook gewoon tijdens ons eigen leven boven +2. Keeling Curve weleens gezien? 1960 bijvoorbeeld?
LikeLike
Beste cRR,
Bemoei je eens met je eigen zaken, svp? Anders begin jij toch vrolijk een eigen blog? Ik ben hier met Nico Schoonderwoerd in gesprek.
“Nee, kansloos.”
Dat mag jij abusievelijk denken, maar het is WEL de impiicatie van wat er is afgesproken in het Akkoord van Parijs en op goede gronden. Verdiep je eens in de koolstofcyclus:
https://klimaatverandering.wordpress.com/2014/04/16/toekomstige-co2-concentraties/
Een halvering van de huidige broeikasgas-emissies volstaat om het doel NA 2050 (!) in het Akkoord te realiseren. Daarvoor hoeft het gebruik van fossiel overigens (mogelijk) met minder dan 50% te dalen.
“Bob, alsjeblieft, wees een beetje reëel”
Feit is dat Putin of het Arabisch koningshuis maar één foute beweging hoeven te maken of zij worden vermoord/afgezet/door IS overgenomen. Dus uiteraard kunnen zij de belangen en de voedingstoestand van hun bevolking niet negeren.
Marie-Antoinette ging onder guillotine, samen met het gehele koningshuis.
Putin en het Arabisch koningshuis kennen hun klassiekers dus zullen zeker niet zeggen: “Let them eat cake“, indien er hongersnoden uitbreken. Of het vervolg van zo’n revolutie dan leuk en prettig verloopt is niet van belang – van belang is voor deze regimes dat zij hongersnoden etc. niet zomaar kunnen negeren.
LikeLike
” Ik ben hier met Nico Schoonderwoerd in gesprek.” – dan doe je dat per PB of mail als je mij er niet bij wil hebben.
“Marie-Antoinette ging onder guillotine, samen met het gehele koningshuis.”
En nog wat – Jacobijnse Terreur, Vendée genocide (een canonieke, tegen een boerenopstand: bijna een kwart miljoen) -> Napoleon -> Restauratie.
“Een halvering van de huidige broeikasgas-emissies volstaat om het doel NA 2050 (!) in het Akkoord te realiseren. ”
Emissies in 1960 iets minder dan een derde van die van nu.
Kijk nu weer even naar de Keeling Curve.
Besef erbij dat de CO2-sinks verzwakken (ontbossing, stijgende SST’s).
Het is toch simpel in te zien!
LikeLike
Bert Amesz,
Je doet net of je reageert op wat ik schreef, maar in werkelijkheid doe je dat helemaal niet. Ik reageerde op je bewering dat het IPCC zou zeggen dat er boven 2°C nog “voldoende adaptatiepotentieel is”, Dat is iets dat je uit je duim zuigt.
Natuurlijk moet je zaken altijd ook binnen hun context beschouwen. Maar, Bert, dat doe je niet door alleen maar de hele tijd “context, context” te roepen. Als je dat doet, ben je alleen maar bezig de aandacht af te leiden van het eigenlijke onderwerp van discussie.Ik heb ook nergens ontkend dat andere factoren niet van belang zijn. Wel heb ik je er al regelmatig op gewezen dat die factoren vrijwel altijd op lokale schaal spelen en dus ook op dat niveau aangepakt moeten worden.
Het akkoord van Parijs houdt op een prima manier rekening met die lokale factoren: men legt een mondiale basis die door elk land, rekening houdend met die lokale factoren, zelf ingevuld kan worden. Lijkt me prima, als je tenminste vindt dat een klimaatakkoord over het klimaat moet gaan. Als je meent dat een klimaatakkoord over alles behalve het klimaat moet gaan, is dat natuurlijk anders.
LikeLike
HI Bob,
Je zegt:
“Een halvering van de huidige broeikasgas-emissies volstaat om het doel NA 2050 (!) in het Akkoord te realiseren. Daarvoor hoeft het gebruik van fossiel overigens (mogelijk) met minder dan 50% te dalen.”
Kun je toelichten onder welke voorwaarden dit geldt? Heb je het over een halvering in/rond 2050 en een 50% kans om dan onder de 2 graden te blijven/terug te keren? Hoeveel negatieve emissies na 2050 heb je dan nodig? En hoeveel natuurlijke CO2-opname? En met hoeveel feedback-emissies vanuit smeltend permafrost en andere bronnen hou je dan rekening? En met hoeveel herbebossing en rest-emissies vanuit de landbouw?
LikeLike
Beste cRR,
Dit is nog altijd het blog van Bart, Hans, Jos en mij. Vervoeg je s.v.p. voortaan elders als je tussen de conversatie van Nico met mij door wil gaan schreeuwen?
Hoi Lennart,
Het doel NA 2050 kan bereikt worden door de huidige broeikasgas emissies te halveren. Van de ~ 10 GtC die wij namelijk per jaar uitstoten wordt er elk jaar ongeveer 5 GtC (extra) opgenomen door het harder werken van de koolstofcylus (de toename van de ‘carbon sinks’):
https://klimaatverandering.wordpress.com/2014/04/16/toekomstige-co2-concentraties/
Bij halvering van onze jaarlijkse emissies zijn die dan in evenwicht met de ~ 5 GtC aan extra sinks en stabiliseert de CO2-concentratie in de dampkring, en dat is het doel dat er voor ná 2050 in het Verdrag van Parijs staat.
Of dat aan de max. +2 °C voldoet, betwijfel ik sterk. Het hangt af van het moment waarop die emissies in evenwicht zouden zijn met de totale koolstof-opname. Wél blijft de CO2-concentratie dan ruwweg constant.
Stap 2 – een halvering van de mondiale netto emissies is niet hetzelfde als een halvering van het gebruik van fossiel. Wellicht hoeft dat gebruik met minder dan 50% te dalen, afhankelijk van:
(i) wat er terecht komt van het realiseren van extra ‘sinks’ zoals de extra bebossing en herbebossing die in de INDCs staat; (ii) of een substantieel deel van de resterende emissies van CO2 afgevangen gaat worden; (iii) het realiseren van ‘negatieve emissies’; (iv) in welke mate steenkool door aardgas verdrongen wordt… en nog wel meer factoren.
Ik vermoed niet dat i t/m iv veel invloed gaan hebben, wel een beetje.
Het betekent dat met (iets) minder dan een 50% reductie van het fossiel gebruik (let wel: het gebruik, niet de emissies) van nu de CO2-concentratie in de dampkring kan stabiliseren en dát is het doel dat voor na 2050 in het verdrag staat.
LikeLike
“We’ve already expended the vast majority of the budget for remaining under 2C. And what about 1.5C stabilization? We’re already overdrawn.”
Michael Mann, vandaag in http://ecowatch.com/2015/12/24/dangerous-planetary-warming/ .
(pas op – zelfs deze redenering is ‘lineair’, dus met ’t negeren van de bekende fat tails. Je zou dit een minimaal argument kunnen noemen).
LikeLike
Beste Bob, tweede en laatste keer: dit is een publiek podium. Zolang ik geen ban krijg is dat ook het gebruik dat ik ervan zal maken.
Als jullie privé willen praten dan doen jullie dat privé.
Je hebt op een paar punten gewoon ongelijk. Dat is alles. Als dat niet gezegd mag worden hier: banhammer inzetten. Okee?
LikeLike
Hoi Bob,
Is het doel niet stabilisatie van de CO2-concentratie op een niveau zodat de opwarming ruim onder de twee graden blijft, bij voorkeur zelfs onder de 1,5 graad? Dat gaat volgens mij nog iets verder dan jij nu schetst, want na een aanvankelijke overshoot moet die concentratie vervolgens dalen tot dat ‘veilige’ niveau.
In jullie blogstuk geven jullie aan dat het carbon budget voor een 50% kans op 2 graden nog circa 28,4 jaar aan huidige emissies bedraagt, dus pakweg 284 GtC. Als rond 2050 de uitstoot nog circa 5 GtC zou zijn, dan zouden we tot die tijd waarschijnlijk nog minstens 35 jr x 7,5 GtC = 262,5 GtC uitstoten (optimistisch uitgaande van piek-emissies dit jaar) en daarna tot circa 2085 nog eens 87,5 GtC. In totaal kom je dan op 350 GtC. dan zou tot 2100 dus minimaal 66 GtC aan negatieve emissies nodig zijn om binnen het budget van 284 GtC uit te komen, nog zonder uit te gaan van extra carbon emissies tgv bv de permafrost-feedback en zonder rekening te houden met niet te vermijden rest-emissies. Klopt dat?
Gelet op de onzekerheid rond de opschaalbaarheid van negatieve emissies en het risico op aanzienlijke versterkende carbon-feedbacks, lijkt dit een nogal riskante invulling van het Paris Agreement. In theorie kan het misschien, maar in de praktijk lijkt het verstandiger de mondiale uitstoot in 2050 veel meer dan te halveren. Ik neem aan dat je het daarmee eens bent?
LikeLike
Remko,
Nee, dit is geen publiek podium. Dit is ons blog, waar iedereen welkom is zolang hij zich aan (de geest van) de huisregels houdt. Een van die regels luidt:
“Geen eindeloze herhalingen van hetzelfde punt”
En dat is de regel die je stelselmatig aan je laars lapt. Want in plaats van serieus in te gaan op wat een ander schrijft, komen vrijwel al je reacties neer op het, in andere woorden, herhalen van de vaste riedels: “we zijn reddeloos verloren” en “iedereen die het niet met mee eens is is een boef”,
Het heeft er alle schijn van dat je niet van plan bent je iets aan te trekken van vriendelijke verzoeken van de gastheren van dit blog. Dus die banhammer moeten we inderdaad maar eens in overweging gaan nemen.
LikeLike
Beste Hans en Bob,
Het is juist een erg goede discussie, mede dankzij bijdragen van Remko. Ik vind de herhaling wel mee vallen. Ja, de draad begint behoorlijk lang te worden, maar dat is ook niet aan Remko te wijten.
Jullie mantra is “wir schaffen das”.
Het is net als met de kerstgedachte. Het klinkt allemaal mooi, maar in het echt stelt het niks voor.
Hoe er in Rusland over climate change wordt gedacht wil ik even onderstrepen met een link waar ik waarschijnlijk voor geband wordt, maar ik kan het toch niet laten: http://wattsupwiththat.com/2015/10/30/russian-president-climate-change-is-fraud/
LikeLike
Hans,
“Want in plaats van serieus in te gaan op wat een ander schrijft, komen vrijwel al je reacties neer op het, in andere woorden, herhalen van de vaste riedels: “we zijn reddeloos verloren” en “iedereen die het niet met mee eens is is een boef.”
Protest! Je kunt van Remko’s bijdragen alhier zeggen wat je wilt maar redelijkerwijs niet dat hij riedelt over reddeloze verlorenheid. En zeker niet dat hij iedereen ‘boeft’ die het niet met hem eens is.
LikeLike
Nog ter aanvulling: het carbon budget voor 50% kans op 2 graden is ruimer dan het Paris Agreement toestaat, want dat heeft als doel ruim onder de 2 graden te blijven. Dit doel kan wellicht uitgelegd worden als een minimaal 66% kans om onder de twee graden te blijven. Dan is het carbon budget geen 284 GtC, maar nog slechts 209 GtC, volgens het blogstuk hierboven.
Bij halvering van de emissies in 2050 is dan geen minimaal 66 GtC aan negatieve emissies nodig, maar 141 GtC. Het verwijderen van 3,3 GtC/jr via BECCS lijkt volgens Smith et al 2015 niet erg realistisch, ofwel erg riskant:
https://www.washingtonpost.com/news/energy-environment/wp/2015/12/07/scientists-just-undermined-a-key-idea-behind-the-paris-climate-talks/
‘The new Nature Climate Change study calculates, for instance, that in order to have enough bioenergy combined with carbon sequestration to remove 3.3 gigatons of carbon from the atmosphere annually — an amount that is not unrepresentative of some models — you would need to use an amount of land that is “roughly the same as the area of the lower-48 states,” explains Stanford University’s Rob Jackson, one of the study’s authors. “Recognizing that if we took the whole U.S. it still wouldn’t work because of the arid west,” Jackson adds. “The more we use cheaper, lower productivity land, the more acres we need to produce the biomass.” All of this is supposed to happen, notably, at the same time that a booming population will need more land to grow food. If it sounds like something doesn’t add up here, that’s because it doesn’t… So in sum, the conclusion is ultimately one that scientists have actually known for a long time. As the Carnegie Institution’s climate researcher Ken Caldeira has put it, the world simply needs to “stop using the sky as a waste dump for our carbon pollution.” That’s the best way to solve the global warming problem, not negative emissions.’
LikeLike
Nico,
“Jullie mantra is “wir schaffen das”.
Dat is onzin, Nico. Het blogstuk laat daarover geen twijfel en in deze discussiedraadje is er echt niemand die ook maar suggereert das wier das sjaffen.
LikeLike
En ook ik vind dat Remko niet geband moet worden. Zijn verwijzing naar het artikel van Mann bv is toch uitermate terzake?
LikeLike
“Together we can”, om met Christiana Figueres te spreken:
http://newsroom.unfccc.int/unfccc-newsroom/an-open-letter-of-gratitude/
LikeLike
Hi Lennart,
“Is het doel niet stabilisatie van de CO2-concentratie op een niveau zodat de opwarming ruim onder de twee graden blijft, bij voorkeur zelfs onder de 1,5 graad?”
Er staan meerdere doelen in het Verdrag van Parijs:
1) het beperken van de mondiaal gemiddelde temperatuurstijging tot max. +2 °C. Daar is in het verdrag helaas geen ‘carbon budget’ aan gekoppeld maar dat staat wel op blz. 27 van de IPCC AR5 SPM.
2) verderop in het verdrag (blz. 22) staat:
De vetgedrukte passage komt nog het dichtst in de buurt van een ‘carbon budget’. Het betekent dat ‘in de 2e helft van deze eeuw’ de emissies in evenwicht moeten zijn met de extra opname (‘sinks’) van broeikasgassen.
Hoe groot zijn die ‘sinks’? Nu ca. 50% van de 10 GtC die wij mensen in totaal uitstoten.
Ervan uitgaande dat de sinks in de 2e helft van deze eeuw even groot zijn (ze kunnen wat groeien door een hogere CO2-concentratie, en ook deels verzadigd raken) —> dan is het ‘budget’ ongeveer 5 GtC per jaar, de helft van de huidige emissies. De concentratie broeikasgassen in de dampkring blijft dan constant.
Is doel 2 in overeenstemming met doel 1? Niet persé, alleen als de ‘global peaking of greenhouse gas emissions’ heel binnenkort plaatsvindt zoals de lichtblauwe en blauwgroene curves naar Raupach et al 2014, in het blogstuk hierboven.
LikeLike
Beste Nico Schoonderwoerd,
“Jullie mantra is “wir schaffen das”.”
Dat is onzin, lees het bovenstaande blogstuk:
Het zal er vanaf hangen wat je precies als “das” definieert, dit zijn geheel futiele en zinloze discussies. Nuttiger lijkt het me om gewoon eens te beginnen en te proberen om de emissies minder snel te laten groeien. Knutti et al schrijven in Nature:
En dat is waar de bottleneck zit.
LikeLike
Ha Bob,
Je zegt:
“alleen als de ‘global peaking of greenhouse gas emissions’ heel binnenkort plaatsvindt, de lichtblauwe en blauwgroene curves naar Raupach et al 2014”
Die lichtblauwe en blauwgroene curves pieken zo te zien lager dan de huidige uitstoot, dus zijn al een gepasseerd station. We zitten nu al boven de dikke rode lijn, dus alleen de grijze lijnen zijn nog binnen bereik, als het om 66% kans op 2 graden zonder netto negatieve emissies gaat. Dan is pakweg 80% mondiale uitstootreductie in 2050 minimaal vereist, lijkt het, want het doel is niet alleen om onder de 2 graden te blijven, maar daar ruim onder te blijven.
LikeLike
Hi Lennart,
De groene curves ‘pieken’ zo ongeveer op hetzelfde niveau als we nu zitten qua CO2-emissies. Als je die curves volgt naar voorbij 2050 dan blijft er ook daar nog een ‘carbon budget’ over, na 2050.
De emissies zijn niet NUL na 2050, in de grafiek van Raupach.
Die is gebaseerd op een 66% kans om onder +2 °C te blijven.
Het gaat hier echter over het Verdrag van Parijs en dáár staat helemaal niks over 66% kans. Er staat ook geen ‘carbon budget’ in. Het enige dat in de buurt komt van een ‘carbon budget’ is deze passage:
en dat impliceert dan nog ca. 5 GtC/jaar na 2050, de helft van de huidige emissies (zonder ‘negatieve emissies’).
LikeLike
Hi Bob,
Misschien begrijp ik het verkeerd, maar we zitten nu toch op circa 36 Gt aan CO2-emissies?
Het Paris Agreement zegt inderdaad niks over 66% kans, maar zegt wel “ruim onder de 2 graden”. Dat kunnen we lezen, lijkt mij, als minimaal 66% kans op 2 graden of minder.
Dat niet over een carbon budget gesproken wordt, verandert niks aan het feit dat de gestelde temperatuurdoelen een carbon budget (met bandbreedtes) impliceren. Staten kunnen onderhandelen met elkaar, maar niet met de natuur.
LikeLike
Hoi Lennart,
“Het Paris Agreement zegt inderdaad niks over 66% kans, maar zegt wel “ruim onder de 2 graden””
Dat is nog steeds geen ‘carbon budget’ en of dat 66% kans in zou houden is slechts een interpretatie. Het enige dat er wel over het carbon budget in het verdrag vermeld staat, is: “a balance between … in the second half of this century“.
Terzijde: wat ik ‘vind’ dat er zou ‘moeten’ gebeuren is niet van belang, dat interesseert geen kip. Wat echter wel interessant is, is wat er in het ondertekende verdrag staat en daar gaat het blogstuk over.
LikeLike
Hi Bob,
En die 36 Gt aan emissies?
Overigens, in een democratie is het volgens mij wel degelijk interessant wat jij, ik en andere burgers vinden dat er moet gebeuren. juist in relatie tot wat er wel en niet in het Paris Agreement staat. Niet dat onze democratie optimaal functioneert, maar dat onderstreept slechts het belang van publieke meningsvorming, ook op een blog als dit.
LikeLike
Bart, Bob, Hans en Jos
“Of we de mooie ambities gaan halen is dus nog maar zeer de vraag.”
Inderdaad. Al was het maar vanwege het feit waarom het allemaal te doen is: dat de opwarming intussen ‘gewoon’ doorgaat. En dus ook intensivering van de risk-multiplier die de opwarming is. Vanaf 1880 is het + 1,2º C. en het lang vertraagde effect begint zich anno 2015 dan toch versneld te doen gelden. Terwijl COP21 nog moet beginnen zich te doen gelden.
Het is dan ook bepaald niet uit te sluiten dat COP21 op korte termijn overruled wordt door overmacht van de risk-multiplier. Bij wijze van gedachtenexperiment leg ik twee typen overmacht voor:
a) een klimaatgerelateerd accident in een spraakmakend land zonder uitgestelde / vertraagde pijnlijke effecten op infrastructuur en budget van de getroffen natie.
b) een meltdown van de globale financiele machinerie t.g.v. massieve exit uit fossiel-gerelateerde aandelenportefeuilles waar de Bank of England baas onlangs in bedekte termen voor waarschuwde.
In geval a) ga ik er van uit dat de reacties van andere spraakmakende naties convergent zal zijn richting versnelde de-carbonisatie. In geval b) is het reactie-patroon onvermijdelijk divergent: ieder voor zich en god voor hen allen.
COP21 is *de facto* een diplomatieke erkenning en bezwering van het super wicked problem dat de opwarming is. *De iure* geen enkel woord over de relatie mens / habitat. COP21 is een accountants vergadering geweest zonder huishoudkundige visie. Ik vind dat even opvallend als ongemakkelijk. Niettemin, moedig voorwaarts!
LikeLike
Hi Lennart,
Nee, wat ik ‘vind’ dat er ‘MOET’ gebeuren is niet van belang — det interesseert niemand en waarom zou het ook? Van belang is wat er in een ondertekend verdrag staat.
Ja, de 35,7 GtCO2 in 2014 (PBL) is meer in overeenstemming met de rode curves in:
Ook daar is nog steeds het ‘carbon budget’ vanaf 2050 niet gelijk aan NUL (maar ook niet bepaald hoog). Zoals inmiddels al drie keer gezegd:
Er staat geen carbon budget in het verdrag en of het een 66% kans op minder dan +2 graden in zou houden, is alleen een interpretatie. Het enige dat er wel over het carbon budget in het verdrag vermeld staat, is: “a balance between … in the second half of this century.”
Jij kan misschien vinden dat er iets anders zou ‘moeten’ staan maar het blogstuk gaat over wat er wél in het verdrag staat. 🙂
LikeLike
Hi Bob,
Zoals al gezegd heb je natuurlijk gelijk dat er geen carbon budget in het akkoord staat en dat 66% alleen een interpretatie is. Er zijn ook andere interpretaties mogelijk, bv dat ruim onder de twee graden met minstens 90% waarschijnlijkheid vereist is. Een 50% kans op 2 graden lijkt me daarentegen niet in overeenstemming te brengen met het akkoord.
Hoe dan ook, als we niet volledig op BECCS willen gokken, dan zal de mondiale uitstoot in 2050 minimaal 80% lager moeten zijn dan nu, om een redelijke kans te hebben om het doel van het akkoord te realiseren, voorzover ik de nu beschikbare wetenschap begrijp. Dit impliceert dan dat de energievoorziening in rijke landen rond 2050 zo goed als fossielvrij zal moeten zijn.
LikeLike
En vrolijk kerstfeest!
LikeLike
“Lijkt me prima, als je tenminste vindt dat een klimaatakkoord over het klimaat moet gaan. Als je meent dat een klimaatakkoord over alles behalve het klimaat moet gaan, is dat natuurlijk anders”
Dat laatste is niet wat ik bedoel, Hans. Een andere insteek dan maar. De Paris agreement is geen ‘klimaatakkoord’ maar een ‘opwarmingsakkoord’ met als doelstelling 1,5-2,0 graden. Het akkoord beperkt zich dus tot ‘global warming’ en de emissiebeperkende maatregelen om die tegen te gaan. Zo ook de discussie alhier. Bij de vormgeving van klimaatbeleid moeten echter de eventuele *gevolgen* van die opwarming centraal staan. Ofwel de door IPCC genoemde acht ‘key risks’. En dan ontkom je er niet aan die problemen in een bredere context te bezien door ook die andere stressors er bij te betrekken. De invalshoek ‘global warming’ is maatschappelijk gezien te beperkt en leidt tot verkeerde afwegingen.
Ik ben het met je eens als je stelt dat regiospecifieke adaptatiestrategieën (die óók rekening houden met de non-climate stressors rondom de door IPCC genoemde key risks) geen deel kunnen uitmaken van een mondiaal akkoord. Maar een generieke verwijzing naar de eigen nationale verantwoordelijkheid om die non-climate stressors aan te pakken, zou niet hebben misstaan in het ‘klimaatakkoord’. Gemiste kans.
LikeLike
Hallo Lennart,
“Hoe dan ook, als we niet volledig op BECCS willen gokken, dan zal de mondiale uitstoot in 2050 minimaal 80% lager moeten zijn dan nu, om een redelijke kans te hebben om het doel van het akkoord te realiseren, voorzover ik de nu beschikbare wetenschap begrijp. Dit impliceert dan dat de energievoorziening in rijke landen rond 2050 zo goed als fossielvrij zal moeten zijn.”
Daar hebben we het woordje ‘moeten’ weer. 😉
Ten eerste kan BECCS wel een bescheiden rol gaan spelen zonder er ‘volledig’ op te gokken. In dat geval ontstaat er nog (iets) extra ruimte voor emissies na 2050 t.o.v. de rode curves in deze grafiek.
Ten tweede is er fossiele energievoorziening (bijna) zonder emissies: CO2-afvang en opslag (CCS). Langs de verticale as van deze grafiek staan de emissies aangegeven, dat is niet persé identiek aan de hoeveelheid fossiel in de energievoorziening. Bij gebruik van CCS kan je per gigaton aan CO2 emissies tot 9 x zoveel TWh’s aan de mondiale energievoorziening bijdragen als nu.
Verder kunnen we efficiënter omgaan met de opgewekte (voor een deel nog fossiele) energie dan nu het geval is, zodat we überhaupt minder TWh’s hoeven op te wekken per eenheid product, per eenheid BBP en per persoon.
Ten vierde is het, naast BECCS, ook mogelijk om althans te proberen om de ‘sinks’ in de koolstofcyclus nog wat op te krikken — bebossing en herbebossing, en door ontbossing meer af te remmen. De curves van Raupach gaan uit van aannames m.b.t. de jaarlijkse koolstofopname op Aarde. Als je massaal gaat (her)bebossen dan daalt de ‘airborne fraction’ van wat er jaarlijks aan fossiele emissies in de atmosfeer gedumpt wordt.
Het is niet zo dat ik heel veel verwacht van élk deze vier mogelijkheden, maar in combinatie wel iets.
Tot slot ben ik het eens als als je zegt dat de energievoorziening in rijke landen rond 2050 zo goed als fossielvrij zou kunnen zijn. Er zullen nog wel ‘puntbronnen’ over zijn — zoals de staalproduktie (waar cokes onmisbaar is) en cementproduktie — maar die omvatten maar 1/30ste van de huidige emissies en kunnen deels afgevangen worden.
LikeLike
Bert,
Je kritiek is weer eens gericht op een akkoord dat je zelf verzonnen hebt, in plaats van op het echte akkoord. Het echte akkoord richt zich zeker niet alleen op emissiebeperkende maatregelen om ruim beneden de 2°C te blijven. Er zijn ook afspraken over adaptatie. Maar er wordt op internationaal niveau alleen geregeld wat op internationaal niveau geregeld moet worden. En m.b.t. adaptatie zijn dat vooral de kosten.
In Parijs hebben landen gesproken over wat men gaat doen en over wie er gaat betalen. Ik zie werkelijk niet in waarom ondertekenende landen elkaar, en dus eigenlijk zichzelf, op verantwoordelijkheden inzake “non-climate stressors” zouden moeten wijzen. Daar gaat het akkoord niet over. En volgens mij waren de onderhandelingen nu ook al ingewikkeld genoeg.
LikeLike
Hans,
“Daar gaat het akkoord niet over”, zeg je.
Welnu, dat is nou precies mijn kritiek: het zou er wél over moeten gaan. Ik heb je duidelijk gemaakt waarom.
LikeLike
Beste Bert Amesz,
Er zijn weer andere VN organisaties die zich bezighouden met andere specifieke risico’s:
UNESCO, United Nations Environment Programme (UNEP), het Integrated Water Resources Management (IWRM) programma, World Wildlife Fund, de World Health Organization, etc.
Ook daar worden afspraken gemaakt en worden er programma’s opgestart om risico’s te reduceren die soms strikt lokaal van karakter zijn en om een lokale aanpak vragen. Daartoe worden er afspraken gemaakt met de gemeentelijke of landelijke overheid op die lokatie, bijvoorbeeld:
https://www.deltares.nl/nl/projecten/mamase-waterveiligheid-en-waterzekerheid-het-mara-bassin/
Het specifieke doel van de UNFCCC conferenties is echter om óók mondiale risico’s te beperken door daarnaast INTERNATIONALE afspraken te maken — dat is waar in 1992 het UNFCCC voor is opgericht. En dus bemoeit de Conference of the Parties zich niet met van-alles-en-nog-wat maar met het doel waarvoor het is opgericht:
The UNFCCC objective is to “stabilize greenhouse gas concentrations in the atmosphere at a level that would prevent dangerous anthropogenic interference with the climate system”. The framework set no binding limits on greenhouse gas emissions for individual countries and contains no enforcement mechanisms. Instead, the framework outlines how specific international treaties (called “protocols” or “Agreements”) may be negotiated to set binding limits on greenhouse gases.
https://en.wikipedia.org/wiki/United_Nations_Framework_Convention_on_Climate_Change
Voor andere doelen zijn er weer andere organisaties.
LikeLike
Hi Bob,
De optie die jij schetst is ook mogelijk, maar lijkt me obv oa Smith et al wel riskanter. Ook in de grafiek van Raupach et al kan/zal al een deel herbebossing, CCS en/of BECCS zitten, want zoals je zelf ook aangeeft zullen er bepaalde rest-emissies blijven die moeilijk of niet te elimineren zijn. Als we ook nog rekening willen houden met bv permafrost-feedback en mogelijk afnemende carbon sinks, dan zullen we daarvoor al extra CCS, BECCS en/of herbebossing moeten inzetten om binnen het budget voor in dit geval 66% kans op 2 graden te blijven.
Om daar niet in die mate van afhankelijk te zijn (je hebt gelijk: ‘volledig’ is te sterk uitgedrukt), moeten we dan toch fossiele emissies sneller terugbrengen dan in de optie die jij schetst. Ik zeg hier ‘moeten’, omdat het noodzakelijk is binnen de aanname dat we niet in hoge mate willen gokken op inzet van CCS en/of BECCS. Die aanname is op zichzelf niet noodzakelijk, hoewel het mij moreel goed te verdedigen lijkt om van die aanname uit te gaan. Maar misschien vergis ik me.
Het is nu aan de VN-lidstaten en hun volken hoe ze het Paris Agreement willen interpreteren, uitvoeren en aanscherpen. Ik geef aan wat we moeten doen, wetenschappelijk gezien (voorzover ik de wetenschap begrijp), als we niet bij voorbaat in hoge mate afhankelijk willen zijn van CCS, BECCS en herbebossing. En ik pleit ervoor, als burger, om niet te gokken op het grootschalig (tegen redelijke kosten) beschikbaar komen van die opties.
Mocht ik de wetenschap volgens jou niet goed begrijpen, dan hoor ik het graag. En als jij als burger tot een andere afweging komt, dan ben ik daar ook benieuwd naar, ook al hou jij stug vol dat dat voor niemand interessant is 🙂
LikeLike
Bert,
Je zegt dat je me iets duidelijk hebt gemaakt, maar ik heb je nu juist uit proberen te leggen dat je pogingen om dat te doen niet veel succes hebben gehad. Om twee redenen, die ik nog wel een keer samen wil vatten:
1. Je weergave van de inhoud het akkoord is onjuist.
2. Het lijkt me weinig zinvol als landen in een onderling akkoord over het klimaat de afspraak opnemen dat ze elkaar (of zichzelf?) wijzen op elkaars (of hun eigen?) verantwoordelijkheid inzake elkaars (of hun eigen?) niet-klimaatgerelateerde risico’s.
LikeLike
Tja, er staat nu iets op papier wat afgesproken is door politici. De grote vraag is natuurlijk, kunnen we deze politici vertrouwen dat ze het goede ook daadwerkelijk gaan doen? Of zijn het loze beloftes zoals politici ze zo vaak maken? De barometer hiervoor, de politieke wil lijkt vooralsnog op slecht weer te staan. Zolang we nog druk bezig zijn met dingen als TTIP begrijpen deze politici nog duidelijk niet wat er aan de hand is. Het roer moet om, maar gezien de dingen die gedaan zijn moet er nog een hoop gebeuren. Actie willen we zien, geen woorden maar daden! Als je gelooft in de mooie woorden van Parijs, dan houd je je zelf voor de gek. Wij burgers moeten die actie gaan eisen en kunnen daarbij de hulp van iedereen gebruiken. De redlines in Parijs waren daar een mooi voorproefje van. Wat ik daar gezien heb sterkt me en geeft me hoop.
LikeLike
In artikel 4.1 van COP21 wordt als doel voor de tweede helft va deze eeuw genoemd : het bereiken van een evenwicht tussen antropogene emissies en de opname van CO2 door de planeet (sinks). Dat doel wordt ook wel de “constant emission commitment” genoemd. Wanneer dat doel zal worden bereikt hangt af van het tempo van mitigatie en van de ontwikkeling van de sinks.
Het lijkt een realiseerbaar doel, zij het dat het veel inspanning zal kosten en zij het dat het jaar, waarin dat evenwicht bereikt zal worden, moeilijk kan worden geprognotiseerd.
Het is in elk geval beter realiseerbaar dan een “zero emission commitment” (AR5, pagina 12.6), omdat het vrijwel uitgesloten is, dat we bij de huidige technologie en huidige standpunten zonder fossiele bijdrage zouden kunnen. Opmerkelijk is, dat in de rooskleurige verhalen over COP12 in de media gesteld wordt, dat COP21 het einde van fossiel is. Zie bij voorbeeld de kop in het artikel van Luttikhuis in de NRC, door Bob Brand in deze blog gefotokopieerd. Totaal onrealistisch en in strijdig met de afspraken in COP21.
Een verdere vraag is: Zullen we tevreden zijn met de temperatuur van dat evenwicht? Of zullen we dan stellen: Voor de optimale temperatuur moet er nog meer CO2 uit de atmosfeer? Of andersom, een beetje hogere temperatuur geeft meer welzijn? De vraag dus is: Wat is de optimale temperatuur?
En in het verlengde daarvan: Ik denk, dat we nooit meer van klimaatbeleid zullen afkomen.
LikeLike
De optimale temperatuur is degene waarbij de biodiversiteit het hoogst is. Gezien die nu achteruit aan het gaan is, zouden we weer terug moeten gaan naar zo’n 350 ppm.
LikeLike
“Vragen naar de optimale temp is een metafysische vraag en afleiden van het onderwerp en de risico’s. Er moet gedecarboniseerd worden, er rap ook.
LikeLike
Dat de vraag naar wat de optimale temperatuur is, een metafysische vraag zou zijn, is kletskoek.
Biodiversiteit is een onmeetbare grootheid.
LikeLike
Veel relevanter dan de vraag naar de optimale temperatuur (ik zou zeggen: die is er niet), is de vraag: welk tempo van opwarming is voor mens en natuur nog bij te houden?
LikeLike
Twee aardige stukken in de Guardian over COP21 met ieder een andere invalshoek.
Glas half leeg: http://www.theguardian.com/science/political-science/2015/dec/14/the-trouble-with-targetism
Glas half vol: http://www.theguardian.com/environment/climate-consensus-97-per-cent/2015/dec/30/why-we-need-the-next-to-impossible-15c-temperature-target
LikeLike
Dank, Bart, voor de twee Guardian-stukken.
Het eerste, van Oliver Geden, verwijst ook naar Smith et al over de opschaalbaarheid van BECCS. In de supplementary information bij Smith et al toont tabel S3 dat zij in hun artikel uitgaan van een opslagcapaciteit via BECCS van circa 150 GtC van 2010-2100:
Klik om toegang te krijgen tot nclimate2870-s1.pdf
Gemiddeld gaan ze dus uit van circa 1,67 GtC/jr opslag via BECCS van 2010-2100, en niet 3,3 GtC/jr, zoals ik eerder dacht obv het artikel in de Washington Post. Die 3,3 GtC/jr is de opslagcapaciteit die ze aannemen in 2100.
LikeLike
Schellnhuber et al 2016 in Nature Climate Change over waarom in Parijs het juiste klimaatdoel is overeengekomen:
http://www.nature.com.sci-hub.bz/nclimate/journal/v6/n7/full/nclimate3013.html
Enkele fragmenten:
“The Paris climate target is highly ambitious, if not aspirational. The long lifetime of CO2 in the atmosphere implies a strictly limited total carbon budget and thus forces us to reach zero emissions — if warming is to be
stopped at all…
in order to avoid the need to recourse to negative emissions as a late regrets magic bullet (with questionable outcome), renewable energies and efficiency technologies could be scaled up exponentially, more rapidly than envisaged in the integrated assessment models behind the IPCC scenarios. We expect that such a ‘technical explosion’ will be matched by an ‘induced implosion’ of the incumbent industrial metabolism nourished by coal, oil and gas. Among the driving processes, investment dynamics is crucial, and this dynamic might in fact transgress its own tipping point in response to the narrative transpiring from Paris. This has often been described as the bursting of the ‘carbon bubble’…
Almost miraculously, the countries of the world — from Saudi Arabia to the US, from the Solomon Islands to China — have agreed on a sensible, science-based climate target in Paris, albeit very late in the game. This is a historical achievement and a genuine triumph of reason. Now the pressure is on to implement that consensus in time, in order to avoid the looming humanitarian tragedy for good.”
LikeLike
“Now the pressure is on to implement that consensus in time, in order to avoid the looming humanitarian tragedy for good.”
De te ‘implementeren consensus’ komt uiteraard neer op de energietransitie. En dat gaat onverwacht snel. Volgens prognoses van Bloomberg New Energy Finance is over 10 jaar het tipping point bereikt waar niewbouw van windparken en zonneweiden goedkoper is dan het in stand houden van bestaande kolen- en gascentrales. Zie http://www.bloomberg.com/news/articles/2016-06-22/solar-power-to-grow-sixfold-as-sun-becoming-cheapest-resource
Goed nieuws van Bloomberg.
Er zit een adder in het gras. Zoals fossiel stoken zijn klimatologische time lag heeft, heeft ook de energie transitie zijn (maatschappelijke) time lag. Journalist Evert Nieuwenhuis https://www.vn.nl/goed-nieuws-de-gouden-eeuw-van-groene-energie-breekt-eindelijk-aan/ formuleerde het onlangs zo:
“Want je zou maar in Lagos of Tripoli wonen, terwijl niemand meer geïnteresseerd is in de belangrijkste inkomensbron van jouw land: olie.”
LikeLike
Hoi Goff,
Leuk stukje in de VN. Wat deze opmerking betreft:
Hm. De realiteit is dat de gewone Nigeriaan (Lagos) maar weinig baat heeft van de olie-inkomsten van zijn of haar land. Waar Nigeria vooral onder te lijden heeft is de immense corruptie die de (uitsluitende) afhankelijkheid van petroleum met zich brengt. In dezelfde Financial Times staat een uitgebreid stuk over de ellende in Nigeria:
“Never mind that the main culprit of Nigeria’s woes is the price of oil: at $40 a barrel, a big comedown for a mono-commodity state whose cronies, schemers and skimmers have grown accustomed to the $100-a-barrel lifestyle. Not a few Nigerians, even those too poor and too removed from power to leech off the petro-economy, are blaming Mr Buhari’s war on graft for their misfortune.”
Het zijn de “cronies, schemers and skimmers” die nog wél profijt trekken van de petroleum. Daarover schrijft de Financial Times:
“To tackle the root cause of corruption, Nigeria needs to purge rent-seeking opportunities. Nowhere are these more evident than in the oil industry. Nigeria is the largest petroleum producer in Africa. Its output of 2m barrels a day is controlled by the Nigerian National Petroleum Corporation, a many-tentacled entity which — and you can almost see the flashing red warning sign — both regulates and participates in the oil business. The NNPC dabbles in exploration, distribution and refining, though the latter mostly consists of exporting raw crude and importing refined products at scandalous prices.
The NNPC is a case study in how to sacrifice national interest to personal gain. The auditor-general recently found that it had failed to remit $16bn to the Treasury in 2014 alone. Amazingly, in oil-abundant Nigeria, most people have no electricity. One does not have to be a market fundamentalist to conclude that the NNPC needs shrinking to as small a size as possible, where zero is the optimal number.”
Zie: Nigeria’s battle against graft has a long way to go
LikeLike
Hey Bob,
ik vat je punt. Niettemin, ook Nigeria’s ‘cronies, schemers and skimmers’ wonen in Nigeria. En impliciet in de Bloomberg prognoses zit opgesloten dat voor de boeven de bel voor de laatste ronde luidt. Er is weinig fantasie nodig om je voor te stellen dat het endemische corruptie systeem, dat op olie drijft [sic], het beetje valse democratische orde dat er nu nog is doet verworden tot iets van ’n andere orde. Voor zover ik weet is Nigeria etnisch en godsdienstig gecompliceerder dan bijv. Syrië. En ook Nigeria ligt aan de ardity line.
LikeLike
‘aridity line’ moet dat uiteraard zijn.
LikeLike